Oralización, comprensión lectora,

1. 02_ Relatos de viaxes
E agora estamos na sección de personaxes da nosa revista do ano 1904. Curros regresa
a Galiza no ano 1904... velaí o texto que escribía Galo Salinas na súa revista para saudar
a chegada do Celanovés.
ACTIVIDADE 1
DÁMOSLLE VOLTAS AO TEXTO
Lemos e resolvemos as dúbidas que temos do texto. Facede unha lectura en silencio da
noticia. É posíbel que durante a lectura aparezan palabras, expresións, frases,
parágrafos, feitos e situación que non entendas. Aproveita para preguntar todo que sexa
comprensíbel. Coa axuda das túas/teus compañeiras/compañeiros e da/do
profesora/profesor resolverás as túas dúbidas.
Anota todas aquelas cuestións que tiveches que resolver:

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Foi preciso revisar o significado dalgunhas palabras? Pensades que é de axuda resolver
as dúbidas a primeira vez que vos enfrontades a elas. Recomendámosvos traballar
sempre un apartado de fichas léxicas no voso caderno.
Ficha léxica
1. Palabra descoñecida: significado (contexto)
__________________ : ________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
2. Podes deducir o significado grazas ao contexto?
3. Quen pode axudarche?
4. Consulta no dicionario a súa definición se non estás de todo segura.

2. 5. Se precisas algunha aclaracións máis consulta coa/co túa/teu
profesora/profesor.
NIVEL LINGÜÍSTICO
Cuestións de ortografía
Seguro que xa vos fixastes: a lingua escrita na época de M. Curros Enríquez ten trazos
que non son propios da lingua galega actual.
Neste texto de Galo Salinas atopamos diferentes trazos e formas que hoxe só son propias
da lingua oral ou que teñen sentido á hora de facermos unha lectura do texto. Por
exemplo, debemos dicir “pra” na oralidade (nunha lectura ou calquera conversa) mais
“para” é a única forma para a representación escrita.
Revisade o texto e anotade aquelas cuestións que hoxe só son validas na oralidade,
indicade a forma correcta na escrita. Clasificade os trazos segundo os tipos de palabras.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Outras diferenzas salientábeis son as cuestións ortográficas referidas a diferentes
fenómenos. Por parellas, revisade os seguintes aspectos do texto: o uso do guión, os
artigos, os pronomes, os adverbios, as preposicións, grupos consonánticos, sufixos e
terminacións (masculino/feminino e outras que chamen a túa atención). Indicade como
escribimos e dicimos hoxe estas formas.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Que outras cuestións ortográficas chamaron a vosa atención?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________

3. Nivel semántico
Escribe o campo semántico de barco e mar. Localiza varias das palabras do texto que
forman parte deles.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Nivel etimolóxico
De onde procede a palabra ciclope? Formula unha hipótese.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Investiga sobre a orixe etimolóxica da palabra ciclope. Bota man dun dicionario ou da túa/
teu profesora/profesor.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
INTEPRETAMOS A NOTICIA DE GALO SALINAS
1. O primeiro que nos di o autor da noticia é “Témolo eiquí”. De onde vén Manuel
Curros Enríquez?
2. O primeiro que nos di o autor da noticia é “Témolo eiquí”. De onde vén Manuel
Curros Enríquez?
____________________________________________________________
3. A que “lembranzas de feitos que non se poiden esquencer” fai referencia Galo
Salinas? Deben ser tristes xa que o cronista di que o noso poeta está “salayando”.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Segundo o texto, que tipo de relación podemos deducir entre o seu autor e
4.
Curros?
____________________________________________________________

4. ____________________________________________________________
____________________________________________________________
5. Galo Salinas di poder perdoar mais non esquecer. A seguir, enaltece a figura do
noso poeta: :
“Pró, non importa. O noso poeta, cal esquife, gallardo e maxestuoso que resiste
denodado os bandazos das enritadas ondas de iñorancia, que canto más n él baten
mais práitico o fan pra se defender d’elas que en folerpas de salitrosa escuma
desfanse no madeiramen da obra morta sin dañar o interior, tamén el, co a enteireza,
a sinceridade, a despreocupación e a tenacidade que son a característica, seguirá
resistindo os embates da envexa, mais o seu corazón puro, limpo, inmaculado non se
rendirá senon cando o frio da morte paralice as suas palpitaciós, e ainda despois
d’esto a forza do seu latir sentirémolo os que ó presente co él convivimos e a él
amamos”.
Reescribe este texto de xeito que calquera persoa sen ter moitos coñecementos sobre
a figura de Curros Enríquez poida comprender o seu contido, despois da súa lectura.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
REPENSAMOS O TÍTULO:
Agora xa sabemos algo máis do que nos quería contar Galo Salinas cando daba
noticia da chegada de Curros.
Escribe un título axustado ao contido desta noticia e un subtítulo que condense a
información máis significativa.
____________________________________________________________
____________________________________________________________

5. ____________________________________________________________
Na mesma revista o seu amigo e compadre Francisco Tettamancy cóntanola doutro xeito.
NIVEL ANALÓXICO DA LECTURA
Recorda historias ou contos sobre as viaxes que realizaron e realizan os galegos e as
galegas cando volven a Galiza da emigración. Trata de reflectir o dobre punto de vista das
persoas que chegan e das que agardan a chegada. Se non coñeces ningunha historia,
pregunta ás persoas maiores da túa contorna.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Despois de ler as vosas historias pensade: a quen pensades que lle dedicaría a portada
dun xornal da vosa cidade/vila/concello... se chegase á vosa localidade.
Poñede en común o nome das personaxes.

Que profesións teñen? Cal é o seu sexo? De onde proceden?

Valoramos os resultados: semellanzas e diferenzas entre as escollas.

REPENSAMOS O TÍTULO:
Agora xa sabemos algo máis do que nos quería contar Galo Salinas cando daba
noticia da chegada de Curros.
Escribe un título axustado ao contido desta noticia e un subtítulo que condense a
información máis significativa.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
CONVERTÍMONOS EN ESCRITORAS E ESCRITORES
Moitos dos textos que escribimos refírense a cousas que acontecen de xeito excepcional
ou a diario.
Houbo sucesos na vida do escritor ourensán que lle inspiraron varios poemas: “Ben
chegado”, “¡Ai!”, “Na morte da miña nai”. Cal pensas que foron os motivos polos que os

6. escribiu.
Buscádeos na biblioteca ou no centro. Lembra que podedes consultar a bibliografía que
aparece neste caderniño)
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Agora tócavos a vós. É o momento de convertervos en pequenas e pequenos escritores.
Pensade en feitos destacados da vosas vidas que vos levarían a escribir un poema.
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Compartide coas vosas compañeiras e cos vosos compañeiros cales foron. Seguro que
así vos coñeceredes un pouco máis e veredes como non sodes tan diferentes.
Agora, imos escribir o noso poema. Podedes axudarvos daquelas cuestións que
aprendestes das vosas lecturas. Como proposta creativa e vangardista lembrámosvos os
caligramas. E, como proposta de escritura creativa: en primeiro lugar escribimos un
alfabeto do feito importante da vosa vida que ides poetizar. A seguir, pensade nun ritmo e
nunha ritma e deixade que a vosa man se deslice sobre o papel.
Por exemplo Mariña escribiu sobre “a súa primeira folga”. Primeiro creou un alfabeto:
Amigos
Berrar
Consignas, cántigas
Dereitos
Estudantado
Folga
Galego
(...)
E despois fixo un significativo poema.
É a vosa quenda:
_______________________________________________________________

7. ACTIVIDADE 5
Na actividade anterior, unha noticia avanzábanos a volta de Curros á Coruña. Agora é o
seu amigo e compadre, o escritor Francisco Tettamancy quen nola conta doutra maneira:
“A Curros Enríquez”
Retorna, aló de lonxe
a nave presurosa
fendendo co seu hélice
as azuradas olas,
que en fervescente escuma
tórnanse pulidoras
para bater con fúrea
nas aceiradas bordas,
estallando harmonías
pola galega costa.
A nave vén voando
axiña, deseiosa
de rendire viaxe
nas praias garimosas.
Dentro dela cobixa
rica e preciada xoia:
é o noso gran poeta,
o bardo de máis sona
que atópase na terra
das tradiciós formosas;
o que ao chan ha cantado
endeitas seductoras
coma outro non cantara
o que en virís estrofas
defendendo a súa terra
dos que decote a zomban,
valiulle como premio
presecuciós noutrora…!
***
Xa non se ergue gallarda,
preguiceira se arrola
sobre do mar galego
a nave maxestosa.
Seu hélice non fende
as bravecidas ondas,
nin montanas de escuma
seu hélice provoca,
nin ledas harmonías
espalla pola costa…
Deslízase tranquila
tristeira e morriñosa

8. sobre as ágoas azures
a nave pulidora.
Nela vai noso vate
recrinado na borda;
dos seus ollos, as bágoas
trenguelean nas olas…
deixando o berce amado,
fundíndose en congoxas,
acorada súa ialma
pola ausencia remota
que o destino maldito
a cotío lle dona.
Francisco Tettamancy, outono 1904.
 Que semellanzas atopades na maneira de contar a volta de Curros Tettamancy e
Salinas?
 Ademais do aspecto formal, que diferenzas atopades? Guiádevos polo esquema
de traballo da actividade anterior.
LECTURA DO POEMA
Preparade en voz baixa, por parellas, a lectura do poema.
 Que unha persoa de vós lle lea á outra o poema: sen ter en conta nin a puntuación,
nin a estrutura das estrofas nin o significado das palabras.
 Comentade que sensación vos causa.
 Subliñade as palabras (verbos, adverbios etc.) e as secuencias (substantivos co
seu adxectivos, series de versos etc.) máis significativas do poema. Lédeas de
xeito que resaltedes o seu significado.
 Estabelece as pausas de entoación no poema. Fixádevos en que tipo de pausas
resultan ao final do poema.
 Lede novamente o poema. Procurade responder coa mellor interpretación que
saibades. Na primeira volta, o resultado seguro que vos parece desproporcionado
mais xa veredes como cando fagades a lectura en voz alta a vosa lectura resulta
máis espontánea.
 Podedes gravar as lecturas e subilas ao blog da nosa aula. No espazo de
marcadores tedes varias ferramentas coas que podedes subir as vosas gravacións
ao blog da aula. Buscade nos “tags”: “xerador” e “podcast”
o http://delicious.com/manuelcurrosenriquez/xerador+podcast
o http://ferramentasweb.wikispaces.com/