In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 Housing Under Stress. HUSkeys willen DISCUSSkeys 13 Workshop nieuwe materialen in de bouw 16 Alliance Europe MOOOI 08 Onzichtbaar moooi EELKE POUWER OVER….. 14 Programma Milieutechnologie en WSBO Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. Informatieblad van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland
boö'ö'stin 9
nieuwsbrief
st i cht i ng
industrieel
b ouwe n
nederland
Housing under stress: ,
HUSkeys willen DISCUSSkeys!
Op 22 maart vond de Housing Under St res s bijeenkomst van Booosting
plaats bij de NWR te Almere . De lezingen werden verzorgd door
N ico van Vel sen. dir ec teur NWR en Noud de Vree ze. directeur
Stimuleringsfonds voor de Architectuur. gevolgd door een tiental
korte presentaties van snelle. goede. goedkope oplo ssin gen voor het
nijpend woningte kor t van vandaag door de zogenoemd e Huskeys .
Hus staat voor Housing under enzovoort. de Key s voor de sleutels van
de oplossing van dat fen ome en. Sledehonden trekken de s lee. gaan pas
goed onder barre weer soms tandighed en. hebben een ijzeren conditie en
over het algemeen een wat bijterige leider. vandaar.
V his(Oire se répère. Alle leed is cyclisch . Oorlogen en natuurrampen veroormken demografische
verschuivingen, waardoor men zich geconfronteerd zier mer piekbclasri ngen op de woningmarkt. In zeer
korre rijd moeren in zo' n siruarie woonhuizen gerealiseerd worden , die makkelijk en goedkoop re
bouwen zijn. Een onrwikkeling van complere revoren gefabriceerde bouwprodukren zodar arbeid op
lokarie (Or her uirerste teruggedrongen wordt. Door her enorme aamal asielzoekers in ederland en
sowieso de achrerstand in de woningbouw is er ccn rckorr onrsman van enkele rienduizenden woningen.
Dat in dergelijke situaties vindingrijk en mooi gebouwd kan worden bewees ondermeer de door Jan
Westra in zijn inleiding ge(Oonde houtsysrcembouwprojeclen, zoals die gerealiseerd werden in Groor
Brittannië in de zesriger en zeventiger jaren. Tijd dus om eens serieus rond de rafel re gaan zitten.
Maar er is meer aan de hand. N ier all een is er een enormc vraag waar men nier aan kan voldoen, de
organisatie en srrucruur van volkshuisvesring zijn dramatisch veranderd. Nico van Velsen be(Oogde dar
die veranderingen zich globaal op drie rerreinen afSpelen. Ten eersre in posirie en veranrwoordelijkheden
van wonigbouwcorporaries en gemeentes (meer beslissingsbevoegdheden op lokaal poli riek niveau). Ten
rweede het feir dat de rraditionele consument verdwenen is en (Or slor dar er een nieuwe generarie lokale
bestuurders zal komen mer een andere $redebouwkundige visie.
Dit zal drastische gevolgen hebben voor hcr bo uwen cn leiden tor andere en nieuwe inzichren over her
fenomeen woningbouw en {Or nieuwe bouwprodukten. Bouwen dar aanslui r bij de wensen van de
consument wnder her experimenr re schuwen . Onwen nigheid, rraditie en een gebrek aan crearivireir
l
L

3. r ,
zijn er de oorzaak van dat er saai gebouwd wordt en
niet de wijze van bouwwetgeving. Het decentrali-
seren van verantwoordelijkheden is een goede zaak,
zo stelde Van Velsen, maar een van de grootste
gevaren hierbij blijft dat er concessies aan kwaliteit
door toenemende prijsdruk kunnen on tstaan.
Ter linkcrt.ijdc jankten onrustig de Huskeys:
'Heeft de WR de Gemeentes en Woningbouw-
corporaties hierover al ingelicht?' De stemming z;u
er in. Maar ze mochten nog niet. Eerst was de heer
Noud de Vreezeaan het woore!. 'Koop-m'n-boek' de
Vreeze wa ndelt bladerend in eigen werk door de jongste geschiedenis van het bouwen (va 1880) en (l)
'"
=>
komt tOt de opzienbarende conclusie dat de plattegronden in de brochure van Bakker Schut uit 1918 o
:x:
in feite heruitgegeven zouden moeten worden waaruit men naar gelieve een woning kiezen kan. c:
o
Tussenkomst van een architect, bemoeienis van een daartoe opgeleide bij de realisatie van ..,
'-
volkshuisvesting is volstrekt overbodig. Dit bij monde van de directeur van het Stimuleringsfonds '"
=>
-'
Architectuur: 'Het is plezierig dat u zich allen over het probleem gebogen heeft, het is leuk al die
ontwerpen maar ze zijn niet uit te voeren.' (de ontwerpen waren nog niet gepresenteerd , rcd.)
De opdracht voor de tcgenlezingen luidde: bedenk een vrijstaande woning. De tc ontwerpen woning
leent zich voor huisvesting aan de onderkam van de markt. Huisvesting die zich snel en goedkoop laat
bouwen en ook in omgekeerde richting laat demo nteren. De afmeting van de woning is afgestemd
op een gemiddelde bezetting van vier personen in een SOOrt gezinsverband.
At Tuns liet de asylist buitengewoon actief wonen, waarin een spanni ngsveld tussen rusten en verblijven
verwezenlijkt werd. Vermoste binnenplaatsen; een verregaande carava nisering uitmondend in een
stedebouwkundige versie van 3500 woningen, binnenkomen via de bedden, afzakken langs de natte
cel zo op de gratis geleverde Chaise Longue en dit alles leverbaar vanaf f 16.000,-.
Jan Brouwer begon met wat men beter Wouwsing under stress kan noemen: ruim een veldje leeg, gooi
daar materialen neer en laat won ingzoekenden daar rustig Free basen à la de jaren zestig. De
bouwelementen moeten als het ware achter op de fiets meegenomen kunnen worden. Op de
buitenelementen van Rotswo! kan men het beste varkensmest smeren, zodat verticaal tuinieren
mogelijk wordt. (De later op de avond door Frank /lan Waes fel verdedigde aaibaarheidsfacto r v<ln
gebouwen zal trend worden). Via deze omweg belandde BI·ouwerbij de CD 20 serie. 'Noodwoni gen
vragen om deze benaming', zo zei hij.
Marcel Vroom introduceerde Huizen onder spanning in hoogspanningsmasten zonder meterkast. Jan
Westra lobbyde een complete Booosting-wijk. Het spiraaltje van Jouke Post spreekt voor zich.
Voorbeelden te over die om serieuze bestudering en benadering vroegen. De NWR werd dan ook
uitgenodigd te reageren. Vergadertij gers als zij zijn werd er lang en inhoud loos op die vraag
gereageerd. De NWR heeft de tijd nodig deze avond tot zich te nemen en IC analyseren.
Miente Janzen, Publicist U, ook pl/gi/III 3 " m 7 I>
L

4. • ,
.M·iMiI"..L-___H_u_S_k_e.:;.y_s__------'
Westra
Ui tgangspunten
• De grondkosten minimaliseren door afgeronde
kavel: de woning wordt vo lledig omheind, de
buitenruimten zijn binnen het bebouwde
oppelvlak opgenomen;
• een Ideine patio die ook als doorloop tussen
woon- en slaapkamer kan worden gebruikt:
ochtend plek;
• een grotere patio aan de bergingzijde voor
algemener gebruik;
• de opdeling van de woning 111 stroken en in
companimenren zorgt voor een flexibel gebruik:
functies kunnen worden verwisseld, nu en in de
roekomst.
• de gangsrrook wordt over de volledige lengte
voorzien van een kastenwand van voldoende
diepte zodat relatief een grote goed bereikbare bergruimte wordt gemaalu op een klein oppervlal<;
• de compos itie van de woningen kan worden gezien als een enclave met Ideine doorsteekroures voor
fiets en wandelaar, met parkeerplaatsen rondom de buurt;
• de bouww ij ze is uiterst eenvoudig: gangbare materialen kunnen worden ingezet voor wanden,
vloeren en daken; de scheidingswanden zou den kunnen worden uitgevoerd in een lichte
bOU'AVijze zodat ook later gemald<e1ijk de veranderingen kunnen worden aangeb racht.
N.B. De groone van het ommuurde perceel is 75 m', de bouwkosten bedragen ongeveer .f 70.000,-.
TJ'ièn Design
I
•
•
Bij lIldustrieel bouwen wil je zo weinig mogelijk activiteit op de bouwplaats. Het was meer Housing
Design Under Stress. Vertrekpunr was transportabel, eenvoudig te monreren (en uit te breiden).
Fabricage onder geconditioneerde omstandigheden.
Droge monrage op de bouw-
plaats, geen of beperkte fun-
deringsconstructies.
Dus er naar roe: uitvouwen,
vasrldild<en en dichtrirsen.
Het beeld spreekt voor zich.
L .J

5. r ,
'
I ceV nd
PeaZe
Heiwoo tot Vrijwowo
Sommigen kunnen het niet laten. Het woningbouw-
probleem is fascinerend. Woningcn voor iedereen op
ieders eigen wijze en voor ieders beurs. Dus verzin je
war. Het ideale bouws)'steem, kan elk gewenst
woningrype realiseren met srandaard onderdelen.
Het goedkoopste wonings)'stecm komt daarna. Goed
voor de export. Zo lijkt dat tenminste.
Dan de tussenvorm : cenvoudig, beperkt en goed.
Vrijstaand en begrijpelijk wonen voor iedereen.
Uiteindelijk blijkt dat de macht der gewoonte
(M.D.G. = N.W.R.?) sterker is en de ambtenaar toch
wint. Als die niet wint, doet de bankier dat wel.
Vri jwowo Hehwo
1 ve~b; ~ g~~O~ gend ijk
Architekten
De onderkant van de huizenmarkt staat voor
goedkoop (seriebouw) en eenvoud. Door het omwerp
eenvo udig en licht van opzet te maken, kunnen de
bouwmaterialen optimaal worden uitgenur. Het was een
belangrijke ovelweging om een interessante, vrijstaande
woning te omwerpen. Gekozen werd voor de driehoek
als basisvorm, vanwege de diverse ruimtelijke mogelijk-
heden. De opbouw van de woning is als volgt:
• op het bouwterrein worden drie sruks stclconp laten gelegd;
a drie stelporen op deze stelconplaten plaatsen en de prefab vloerliggers monteren;
• een 'dragend binnenspouwblad' opgebouwd uit een metalstlld bouws)'steem rondom monteren;
• verdiepingsvloerliggers aanbrengen;
• pref.1b vloerelementen over deze vloerliggers aanbrengen;
• pref.1b leidingkoker/badkamer russen de verdiepingsvloer aanbrengen;
• prefab sralen trap/bordessen aanbrengen;
• regenscherm (buitengevel met openingen) monreren tegen het dragende binnenspouwblad;
• prefab dakelementen/kunststofdakbedekking aan brengen;
• afmontage/aansluiting is aan de Nutsbedrijven.
I>
L
•

6. • ,
Jan Brouwer Associates
I
~ Booosting seeks asylum
Housing under Stress vraagt om een oplossing onder stress. Gelukkig is de oplossing nog niet
gevonden. Enerzijds lijkt de ongecompliceerdheid van de flowerepower beweging wel een suggestie:
verzamel een hoeveelheid bouw- en sloopafval inclusief autowrakken, stel een kaveltje ter beschikking
en laat de toekomstige bewoners maar wat aan rotzooien. De andere oplossing is wellicht het maken
van een technisch perfecte mobiele huisvesting zoals Neil Denari die heeft ontworpen. Daartussen ligt
een groot aantal mogelijkheden. De keuze valt op het volgende scenario:
o Maak gebruik van systemen die op de markt aanwezig zijn.
De systemen moeten demontabel zijn en geschikt voor hergebruik.
6 Dit geldt niet alleen voor de draagstructuur, maar ook de installatie-
componenten dienen stekkerklaar te worden geleverd.
eDe inteóeurelementen zoals keuken- en sanitaire blok
zijn standaard en wederom bruikbaar.
o De gevelelementen bestaan uit gelaagde constructies
waarbij de beplatingen weer kunnen worden gebruikt
in de bouw, bekistingen bijvoorbeeld.
De transparante delen bestaan uit grote glasplaten
die kozijnloos worden toegepast, zodat het glas
zelf weer bruikbaar is.
o Besluit tot gestapelde boUw om de kosten te drukken.
Leid ingsystemen, grondgebruik ete. zijn efficiënter
dan bij alleenstaande woningen.
runs + Horsting Architekten
I
•
Verregaande caravanisering zal leiden tot ontmanteling van bestaande hmcties in de huidige
vrijstaande woning. Dankzij de getallen is er bestaansrecht, waarbij de getallen nieuwe beelden
op toepen. Beelden die slechts vanuit dit denken, zeer intensief aanwezig moeten zijn, ongeacht de
situatie waar ze geplaatst moeten
worden.
We oefenden op een aantal
mogelijkheden en ontdekten dat
het gezinsverband een hinderlijke
sta in de weg is voor maximaal
geïndividualiseerd samenwonen,
aan de onderkant van de markt
voor een bedrag variërend van
f 16.000,- tot f 60.000,-.
L .J

7. r ,
_'Wiib_ 22 maart 1994
& Techno7ogy
[ Far -a-days J
De 'Ienerlijke' vertaling van Housing under stress -
huizen onder spanning - heeft geleid tot de metafoor
van de hoogspanningsmast als constructieve drager
voor de woning(en). Immers, de masten staan vaak op
de mooiste plekken in het land, met vrij uitzichr, op
redelijke afstand van de buren, pure industriële
produktie van de constructie, gefundeerd op maar vier
heipalen, vrijwel ideale basismaten, snelle bouwtijd,
beperkte etagebouw mogelijk, stroom voorhanden, etc.
Goed isoleren is eduer wel noodzakelijk.
Vertaald naar de realiteit levert de mastconstl'uctie, omdaan van bovenste helft, een markante woning
of woninggroep op, die snel is te bouwen, af te breken en opnieuw te gebruiken. De masten zijn voor
ca. 98% samengesteld uit standaard hoekstaalprofielen en plaatdelen, worden in onderdelen op maat,
verzinkt, geboord en gebundeld aangeleverd op de bouwplaats en kunnen met een lichte kraan worden
gemonteerd. De totale bouwtijd van de constructie, na het heien, is niet meer dan 2 à 3 dagen. De
geschatte kostprijs van een constl'llctie van 10 meter hoog en 10 x 10 meter op de grond, voldoende
voor 3 etagewoningen, is, bij een gewicht van 4000 kilo, exclusief fundatie en wanden, f 25.000,-
inclusief montage. En dan kun je er ook nog onder lopen, de hetsen stallen en de auro's parkeren.
HUbert-Jan Henket Architecten
I
•
In het ontwerp bestaan de gevels uit dichte elementen en kozijnen die opgehangen zijn aan stalen
kokerproheIen die ook de vloer- en dakbalken dragen. Het dichte element is een sandwichvorm die
bestaat uit twee lagen gipskarton met daarop isolatie geplal<t en daaroverheen een pleisterlaag gesmeerd.
Voor de vloer wordt M.D.F. toegepast; voor het dal< bitumen. De gevelelementen worden liggend
toegepast. De buitenkant elvan geeft de indruk van grote steenachtige elementen, terwijl de binnen-
kant voorzien wordt van een affilmlaag waardoor er een vlakke wand ontstaat.
De houten kozijnen zijn voorzien van . twee maal
enkel glas, schuiven in de boven en onderdorpel.
De woonkamer is (wee verdiepingen hoog en geeft
rechtstreeks toegang tOt de keuken, het toilet, de
doucne en de overige kamers. Ze bevat aan één zijde
een glazen hoekpui die tot aan het dal< doorloopt.
De overige kamers hebben een minimum aan ramen
omdat nun functie niet meer vraagt. De veJwarming
geschiedt via radiatoren, waarvoor een ringleiding is
aangebracht. De bouwkosten zijn zonder fundering
geraamd op f 110.000,- excl. btw.
C>
L
•

8. • _MmWi',(._ HUSkeys
L -_ _ _ _ _ _ _ _ ~ ____ ~
ï
IPO~~ ~e~e~~~ iA i teeten
~~
Doel: Een woning maken die zo
aantrekkelijk is als een zomerhuisje, die
voldoet aan het nu gewende comforr en
veiligheidseisen, zodanig ontworpen dat
de verkaveling niet gevoelig is voor de
siruatie. Montage met geprefabriceerde
elementen.
Concept
Een spiralo-buis, doorsnede 5 meter, ter plekke uittrekbaar en te bevestigen tussen flenzen, die geplaatst
zijn in het vrije landschap. Het geheel wordt vervoerd per schip naar de montageplaats. De buis bevat
woon- en slaapruimten en een grote berging. Openingen worden naar willekeur gemaakt.
ir voor Architektuur
De demontabele noodwoning bestaat uit een kern
met voorzieningen en techniek waaraan twee
uitklapbare vloeren en twee dakelementen zijn
bevestigd. Deze uitklapbare woning kan zowel op
een vlald<e of stijl aflopende ondergrond, op palen in
water of op onregelmatige puinvlakten worden
opgesteld aan de hand van een gebruiksaanwijzing
van plaatjes.
~I Ontwerp montage
Na het plaatsen worden de daken uitgeklapt met de
ingebouwde lier, die de twee masten aan de zijgevels
op hoogte brengt en de hangkabels opspant. Het dal<
is hierdoor tijdelijk ondersteund. Daarna klapt men
de vloeren neer en plaatst men de buitenwanden. Het interieur blijft hierdoor tijdens noodweer droog.
Na het afwerken bevrijdt men de kern uit de krimpfolie en sluit men water aan d.m.v. een
knevelsluiting. Voor elekrricireit is een bouwaansluiting in de meterkast aangelegd. De kern is rondom
voorzien van dubbele wandcontactdozen. Verwarming d.m.v. centrale luchtverwarmingskast.
Aftuiging in de douche en boven het kooktoestel via een warmtewisselaar in de warmtewand. Het riool
kan variëren van een gegraven geul of een PVC buizensysteem.
Fabricagekosten: f 45.000,- exclusief btw.
Montage: 4 man, 2 Wt 4 uur, afhankelijk van de terreinomstandigheden.
<I
L ..J
07

9. r
11 ,
~ mijns inziens
Onzichtbaar mOOOi
Booosting heeft een nieuwe rubriek:
mOOOi. De achtergrond voor deze De Deense archirecr Rasmussen heefr een heel
rubriek vormt de opvatting dat een boek vol geschreven over de ondeelbaarheid van
ontwerpopgave voor een produkt of een de archirecroniscl1e beleving. Vorm, ruimre,
gebouw niet gereduceerd kan worden materiaal, kleur, geluid te samen vormen onze
tot een technisch/financieel wereld. Onder invloed van het 'moderne'
probl eem. Zowel produkten al s Cartesiaanse denken en de modernistische serie
gebouwen zouden de ogen moeten produktie is er van deze ondeelbaarheid en geen
strelen zodat zelfs het boze oog van spaander heel gebleven.
Komrij eindelijk van de zon in In 1934 co'nstateerde Lewis Mumford dat achter
Portugal kan genieten. Tekst en alle grote materiële uitvindingen van de
plaatjes daar gaat het in deze afgelopen anderhalve eeuw, niet alleen een lange,
rubriek om. En direct al in deze inrerne ontwikkeling van de rechniek maar
tweede aflevering vraagtekens achter vooral een verandering van menralireir en
dit heldere (maar 0 zo geestesverandering de grondslag vormde. Voor-
modernistische) uitgangspunt. dar massaal de machines in onze maarschappij
werden ingevoerd, waren eerst de menselijke
relaties al 'gemechaniseerd'. In deze schoot kon het 7~1ad van de industrie snel ontkiemen; haar rationele
dogmatiek heeft het nooir problemen gel1ad met haar lineaire reproduceerbaarheid. Wellicht in deze
tijd, waar niet-lineaire en complexe systemen in wetenschap en maatschappij de volle aandacht krijgen
zou ook een andere relatie mer de techniek voor de hand liggen. In een aantal bedrijfstakken is de
'Fordiaanse' massaproduhie allang ingehaald door de lean production.
Laten we de volgende twee plaarjes eens met
elkaar vergelijken. De eerste afbeelding is een
detail van een perfect gedetailleerde rrap van Eva
Jiricna. Haar ontwerp is zowel technisch als
beeldend. Konom mOOOi. Her tweede plaatje
is een knullig srukje rechniek geplaatst in Fort
Asperen. Afgelopen zomer bood dit fon onder-
dak aan een zeer bijzonder experiment. Walter
Maioli (kunstenaar/onderzoeker op het gebied
van prehistorische klankopwekking) en Dick
Raaijmal<ers en Horst Rickels (beide kunstenaar/
componist en verbonden aan de Interfaculreit
Beeld en Geluid van het Kon. Conservarorium/
de Academie in Den Haag) transformeerde het
Fon Asperen rot een labyrintische ruimte van
klank.
11 perfect gedetailleerde trap van Eva Jiricna ~

10. r _
~ mijns inziens
Teneinde het fort in muzikale zin aan te drijven werden een aantal mechanische constructies
ontworpen. In de ruimte werden onder ander stampers, schrapers (drie metalen buizen van zes. meter
lengte, 30 centimeter doorsnede en een gewicht van 450 kilo), vleermuis-simulators, waterdruppel-
installaties, een waterval en een berenklauw (een viervingerige robotarm) geplaatst. Het ging er niet
om dat het fort onderdak bood aan installaties, maar dat het zelf een grote (muziek)installatie werd.
Vanuit het inwendige van het fort worden de trillingen van het materiaal, de turbulentie van de lucht,
het schokken, stampen en schrapen op een zeer directe lijfelijke wijze ervaren. In het midden van dit
1ge eeuwse fort kwamen twee lijnen samen: de prehistorie vanwege de uiterst rudimentaire
klankopwekl<ing en onze tijd vanwege de sturing met behulp van compurers van de installaties.
De objecten in Fort Asperen vertonen nauwelijks de
kwaliteit van een ontwerp en op de foto zijn ze zeker
niet mooi. Toch staat deze installatie in mijn geheugen
gegrift als een van de meest indrukwekl<ende environ-
ments die ik in de afgelopen jaren heb bezocht. De trap
van Eva is in mijn geheugen al verstrikt geraakt in vele
andere glossy ontwerpen waarin objecten van glas en
staaldraad ingrediënten zijn. Op dit moment zien we
dat architectuur - niet alleen in de pers - gereduceerd
wordt tot mooi te fotograferen architectuur.
Architecten en vormgevers sloven zich uit in een soort
gevelexhibitionisme, fotografen moeten steeds leniger
worden om gebouwen in mooie sensuele standje te tonen en de overheid schrijft de ene nota na de
ander met voorBEELD plannen. Waren mooie gebouwen maar onzichtbaar.
Van de manifestaties in Fort Asperen is zowel beeld als geluid bewaard gebleven. Toch vertellen deze
+'
weinig over de totale ervaring in het fort. Juist het activeren van alle zintuigen, het samenspel van '-
o
CL
ruimte, geluid, materiaal, vochtigheid, licht en kleur vormde de ervaring.
Het is de zelfde essentiële ervaring als iemand aan een reis terug denkt en niet alleen de beelden van
de stad voor de geest komen maar ook de weerkaatsing van een stem in een steeg, de nagalm in een
stationshal, de luchtjes van het eten, de vochrigheid van een landschap, het branden van de zon op
0-
de huid enz. Dat te samen vormt de beleving. Booosting wil de grenzen opheffen tussen ontwerp en OJ
0>
industrie. Een ideaal waarin de modernisten niet in geslaagd zijn. Of dit ideaal haalbaar is, valt nog .oL
OJ
re bezien. Wil Booosting een kans maken, moeten ontwerpers zorgen niet in dezelfde netten van de c
.<::
u
rede te verstrikl<en als onze voorgangers. Tot voor kort konden we constateren dat de mogelijkheden OJ
+'
van techniek ver achter liepen bij de menselijke creativiteit. Nu zitten we in een situatie dat juist de OJ
."
.oL
menselijk creativiteit de beperking van de techniek gaat vormen. ::l
+'
V)
Dit schrijvend realiseer ik mij hoe geamputeerd ontwerpers in deze rijd aan de srad werken. En dat
is niet zo mOOOi. Gelukkig zit er ook O's in sound, food, atmosfeer, aroma en odor. Helaas zit in
glossy ook een '0'. In de twintigste eeuwse realiteit van het virtuele en in de schaduw van Lau Tse
kunnen we stellen dat mooie plaatjes niet waar zijn en ware plaatjes niet mOOOi.
Eric Vreedenburgh, Archipel Ontwerpers
<I
L

11. • ,
_~J.imbilit'_L-_--,-p_r_o_g,,----r_a_m_m_a_-----,
Booosting Bijeenkomsten 1994
3 mei Alliance & Architectuur in Luik, België NB.
18 mei Workshop Aangeslotenen die hun bedrijf, de
juni Rewa in Budel bedrijfsfilosofie, het produktenpakket
juni Rockwool in Roermond en een discussie met 'bouwgenoten'
september PO meeting in een Booosting-bijeenkomst willen
oktober Ontwerpers en architecten presentere n, kunnen hiertoe contact
presentatie regio Eindhoven opnemen met Booosring.
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
booosting stichting
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdelen, ter verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven
of u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.
I I
I3EOrun:
I I
ADRES
POSTCODE WOONf'LATS
I I I
I I I
o Gaat mee naar België voor een bezoek aan Alliance Europe in Booosting
Genk en de Universiteit Sart Tilmans in Luik op 3 mei 1994
van 08.30 - 18.00 uur met ... personen. (Zif pag.15-16) postbus 23000
Ö Reserveert .. . plaatsen voor de Booosting Workshop op 3001 KA Rotterdam
18 mei 1994 van 12.00 uur - 19.00 uur. AVA (zi.pfJg.J3)
o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.
o Bestelt het boek O 'Booosting in bedrijf (1992)
O 'Tussen rraditie en experiment' (1989)
Participanten: f 25,00
Nier-participanten: f 39,50
L .J

12. . _~t.t.IM'iU._ pa rt i c i pa nten
,
Nieuwe participanten 1994
Rewa Budel BV Co ntac t personen: eh. Enge Is. J. van Ham
1l?JIREWA Rewa Budel BV heeft een produktievestiging in Hamont-Achel en een
Postbus 2078 verkoopvestiging in Moers (D). Het bedrijf is gespecialiseerd in produktie,
60 20 AB Budel levering en montage van aluminium, staal en glas. Behalve aluminium
tel 04958 916 13 vliesgevels, ramen , deuren en gevelbekledingen uit alucobond, is het tevens
fax 0495 8 - 944 75 gespecialiseerd in de produktie en levering van stalen ramen en deuren,
conform de eisen der normen van de brandwerendheid. De flexibiliteit van
de onderneming wordt bewaakt door 'verbetergroepen'; (NEN 150-9000 is een middel, geen doel).
Twee grote innovatieprocessen komen binnenkolT op de markt:
• AxalI - nieuw bouwsysteem, het systeem is gebaseerd op een droogstapelprincipe compleet ter
plekke te assembleren (geheel prefab).
• Entrall - geautomatiseerde enrree-oplossingen.
De reden van aansluiting bij Booosting voor Rewa Budel BV is:
• Het bedrijf opereert tevens in een aantal andere ontwikkelingsgroepen waarbij Booosting een
aanvullende functie bekleedt.
• Het idee van industrieel bouwen, ingegeven door een aantal markttendensen.
• De belangrijke(re) rol voor (industrieel) design.
• Contacten binnen Booosting: vanuit innovatieprocessen een gezamenlijke boodschap uirdragen.
Unicom Nederland BV Contac t persoon: i ng A. van Asperen
~ UNICOMtlOOWf)B.V. U nicom is een jonge onderneming die handelt in bouwmaterialen,
Po st bus 32 7 2910 AH tegelwerken, geveltechniek en het PRECOM prefab funderingssysteem.
Ni euwerkerk aid Ijssel Ruim twee jaar geleden is deze Uni(eke) Com(binatie) gestart met de
t el 01 0 44 2 21 77 kern filosofie 'met zijn allen, vóór de klam'. Dit resulteen in een binding van
f a x 010 - 44 2 28 28 de klam met de onderneming. Sinds kon heeft de onderneming zich via het
PRECOM-systeem bij Booosring aangesloten. Het PRECOM-systeem is
een voUedig geprefabriceerd systeem waarin de berekening, balkproduktie in de fabrieken, levering en
monrage van de fundering geheel verzorgd worden. De balken worden op de palen gemonteerd;
hierdoor vervalt het koppensnellen.
De rrouwste niet-leden vanaf de oprichting van Booosting, de heren Ad van Aspel'en en Jaap
Steenhouwer, zijn eindelijk lid geworden. De inreresse heeft steeds gelegen in de aansprekende ideeën
van Booosring om re roeken naar nieuwe wegen in her bouwen om de nog niet gestelde vragen te
beanrwoorden en ook om de direcre problemen op te willen lossen op vernieuwende manieren. Het
PRECOM prefab funderingssysteem pasr daal' ook in als we denken aan: ARBO-wet, milieu-
belasting, afvalvrij bouwen, eventueel hergebruik van materiaal ronder torale sloop, bouwsnelheid enz.
Wij zien in Booosting ook een plaats om contacren mer andere disciplines te leggen, waardoor allerlei
ideeën kunnen ontstaan en wegen gevonden kunnen worden om nieuwe ideeën uil' re werken.
L ...J

13. r ,
_~m."H'Id·_,- __ c_o_l_o_f_o_n_ _ -.J
Booosting van Vollenhovenstraat 15A Postbus 23000 3001 KA Rotterdam
OIO 43657 41 OIO 43663 15
colofon Anlleke van Dijk
Pah'icill Brol/wer Desigll
Drukkerij Hall.' Truijen
M iu/te Jfll/ZCII, Eric Vrcedenburgb
Booosting bestuur
irJall Wem'a TU Eindhoven VoorLÏttcr
ir Eric Vreedcllbill-gb Archipel Ontwerpers Vice voorzitter
ir Jouke Post Post Tcr Avest Secretaris
ir Marcel Vmom Land mark Design & Technology Penningmeester
ir Bauke Hoeksh"fl BOllflcma Hoogovens Groep Lid
irJos Lobée GE Plastics Lid
Hmk van u/lII'bovell Hubcrt-Jan Ilenket Architecten Lid
<J
Booosting participanten
Alcoll Sp/ems Reynotratk Post Ter Avcst Architectm
Alliance Europ, Rockwool LapinllS Tj ï~n Design
Bik BOllwproauk/m SadefNeikrlnnd Tuns+HoNling Architecten
Brakt! Interimr Groep Somfy Neikrlnnd Verbu'X Hoogffldijk Architektm
Bruynuel Kellkms m Kastm Ub6ink Nederlnnd Architectenburo Visser &Beerman
Van CAmpm Bending Technics Unicom Netkrlnnd ir Frank van Waes,
Fabriek van PlnalWerkm Voorbij Groep Wilnis Buro voor Architektuur
H. van Dam Wolvega Panelen ir Dan" Petm
Eni/or
GE Plmtics
StruCtllred Products Ellrope Ad van Berlo /ndllStrial Design Architecten en Consultants A&c
Hoe1ch BOllwsystemen Netkrlimd Brouwer + Koning ACN C01lStructeurs
Hokc Systemm & Componen/m Holland Processing irJD. Boot
Hoogovens Groep Landmark Design & Technology Centrum Staal
In/al Produktcentrum TNO Corsmit RAadgnJmti
Inter Sign Nederlnnd Ingmimrsbureau
Kömmerling Benelux Facatk
j.J Krens Archipel Ontwerpers GeNie Consult
Krupe Bomatex Architectenbureau Böhtlingk Havanna Odm
NBM-Amstellnnd Woningbouw Jan Brouwer AssocÎAtes Hiensch Engineering
NWA Nijmegen CEPEZED Kilntoor van ik Toekomst
Octatube Space Structures 01tO van Dijk Architectenbureau KDIConsultants
Pieterman Hardglas EGM Architecten Nationak Woningraad
Plmtica Plaat Hubert-Jan Henket bna architecten TU Delft
Polydak IMASummis TU Eindhoven
Rewa BUtkI Architectenbureau Mani H. ik Wit Consultancy
L

14. 18 mei 1994
Workshop
4 nieuwe materialen in de bouw'
Op 18 mei 1994 van 12.00 - 19.00 uur wordt de Workshop 'Nieuwe Materialen in de Bouw'
gehouden in het laboratoriumgebouw van de Faculteit Lucht- en Ruimtevaart van de TU Delft. De
workshop heeft als doeI om Booosting-aangeslotenen en docenten van de Faculteiten Bouwkunde van
de TU Delft en de TU Eindhoven te confronteren mer:
De workshop geeft het startschot voor een ondelWijsmodule dat eind december 1994 door de
afstudeerrichting Bouwtechnologie van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft zal worden
georganiseerd. In deze zes weken durende bouwtechnologie-module worden nieuwe, branche-
vreemde materialen, technieken en constructies voor de bouw behandeld. De module is gekoppeld
aan een symposium 'Nieuwe Branche-vreemde' technieken voor de bouw op 6 of7 december a.S.
Booosting-aangeslotenen zullen hierbij worden betrold,en, enerzijds door het leveren van een
bijdrage, anderzijds door het bijwonen van bepaalde activiteiten. U zult derhalve tijdig over de
activiteiten worden geïnformeerd.
De workshop op 18 mei a.s. zal beginnen met het prikkelen van de geest. Hiertoe z.11 irJouke Post
van POSt Ter Aves t Architecten u inspireren met een lezing over ontwikkeling in de bouw, montage
en samenstelling van de Lotus Elan. Hij doet dat o.a. aan de hand van zijn eigen exemplaar. Vervolgens
zal prof ir II Jacob,- van de Faculteit Industrieel Ontverpen in het kort de toepassing en
ontwikkeling van kunststoffen en andere materialen in de industrie toelichten. Als laatste zal profir
L.B. Vogeliangvan de Faculteit Lucht- en Ruimtevaart u introduceren in de materiaalontwild<e1ing
in de vliegtuigbouw. Gefascineerd of juist sceptisch is de volgende zet aan u. Enkele deelnemers
kunnen aan verschillende nieuwe materialen 'ruiken' en toepassingen onderzoeken door het doen van
experimenten en het mal<en van modellen. Anderen hebben de mogelijkheid te disussiëren over het
centrale thema en wellicht hierover een manifest op re stellen. Na gedane arbeid zullen onder de borrel
de resulraten worden gepresenteerd en z.11er ruimre zijn voor discussie.
12.00 - 12.45 Ontvangst Lunch
12.45 - 13.00 Introductie profit)an Brouwt'r, Faculteit der Bouwkunde TU Delft
13.00 - 13.30 Inspiratie Lotus Elan door irJouke Po,-t, Post Ter Avest Architecren
1.3.30-14.00 Materialen profir}.}. Jacobs, Faculteit Indusrrieel Ontwerpen TU Delfr
14.00 - 4.30 Materialen profil' LB. Vogelesfmg, Faculreit Lucht- en Ruimtevaart TU Delfr
4 .30 - 5.00 Pauze Koffie en rhee
5.00 - 7.30 Transpiratie Werken in groepjes aan de verschillende ondelwerpen
7..30 - 9.00 Resultaten Prescmarie, melichring, borrel en discussie
Kosltn t.a.v. CIltering el1 drukwrrk zulltJlllfl (ifloOP;1I Ttkening worden gebracht.
?
Geïnteresseerd en nog niet aangesloten? Neem contact op met Booosting tel 010 - 4365741. <J

15. • ,
Programma Milieutechnologie
&
de WBSO
Het budget voor subsidietoezeggingen op Drie soorten projecten komen voor subsidie in
grond van de Stimuleringsregeling milieu- aanmerking:
technologie is voor 1994 vastgesteld op f 14
miljoen. Van dit budget is f 8 miljoen bestemd • haalbaarheidsprojecten (subsid ie
voor het programma Milieutechnologie. 60 tot 90% van de projectkosten,
maximale bijdrage f 100.000,-);
Het programma Milieutechnologie is bedoeld • ontwild<e1ingsprojecten (subsidie
om de praktische toepassing van milielltechno- 35 tot 60% van de projectkosten,
logie te stimuleren en nieuwe technologieën te maximale bijdrage f 500.000,-);
ontwild<elen die leiden tot schoner produceren of • demonstratieprojecten (subsidie
tOt schonere produkten. 20 tot 35% van de projecrkosten,
maximale bijdrage f 1 miljoen).
Het programma Milieutechnologie bestaat uit
zeven onderdelen: water, lucht, afvalStoffen Het laatste nieuws over de Wet Bevordering
(gevaarlijk afval), bodem, grafische industrie, Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) is dat tot
zuivelindustrie en bouw. eind mei/begin juni aanstaande aanvragen
ingediend kunnen worden. Dit 7A" de enige
Voor het onderdeel bouw is f 1 miljoen van het mogelijkheid in 1994 zijn.
budget gereserveerd. Projectvoorstellen voor dit
onderdeel kunnen tot 1 juli 1994 worden Ook ze lfstandige ondernemers kunnen een
ingediend. Projectvoorstellen voor de overige beroep doen op de WBSO. Men moet
onderdelen kunnen gedurende het gehele jaar minimaal 875 uur Speur- en Ontwikkelings-
worden ingediend. Budgeruitputting betekent werk (5&0 ) verrichten om in aanmerking te
sluiting van de indieningsmogelijkheid. Voor elk komen voor een verhoging van de zelfstandigen-
van de onderdelen van het programma Milieu- aftrek met f 6.000,-.
technologie zijn voor 1994 specifieke aandachts-
gebieden vastgesteld.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen
met Pouwer & Schreden subsidie-adviseurs
(010 - 452 11 22).
<J
L .J

16. • di nsdag 3 mei 1994 ,
Booosting reisje ·
Bezoek aan Alliance Europe
in Genk België en beroemde
architectuur in Luik van
,....-
Alliance Europe is in 197 1 opgericht als zusteronderneming van het Amerikaanse «
A1lianceWall. Alliance houdt zich bezig met het continu emailleren (820°) van coils; 0
t: t:
een uniek produktieproces, waarbij hoogwaardig staal aan beide kanten wordt ~ ..c:
t- 0
voorzien van cen laag glas-email. Bijzonder derail van het Alliance ceramicsteel is dat V> CO ~
de glas-staal-structuur herrokl kan worden. Behalve als schrijfoppervlak wordt Cl)
emailstaal of 'Ceramicstecl' vanwege haar eigenschappen vooral toegepast in stations,
luchthavens, treinen en schepen, de z.g. ' People Movers Sector'. Als gordijngevel of als
gevel-/wandbekleding worden de emailstalen panelen zowel binnen als buiten
toegepast. In de industriële marktsector wordt het materiaal vooral toegepast als bekleding voor
tafelbladen, deuren, liften, sanitaire kabines, verwarmingspanden, al dan niet voorzien van grafische
bedrukkingen, waarbij zelfs meerkleurendruk met email versmolten kan worden. Ceramicsteel is
keihard, krasbestendig, kleurvast, duurzaam en heeft een opmerkelijke lange levensduur. Op het gebied
van R&D concentreert Alliance zich op luminiscerende email, verwarming in wanden en
fotografische reproduktietechnieken.
[n de Belgische architectuur na 1945 wordt l.uik direct geassocieerd met de architect Charles
Vandenhove. De wijk Hors Chàteau, de renovatie van hotel Torrentius en het Universitair Medisch
C..entrum Sart Tilman behoren tot het beste wat er in België werd gerealiseerd tijdens de laatste dertig
jaar. Bijna al zijn realisaties en die van andere jongere architecten als Bruno A1bert en John Berhaut
kwamen tOt stand in nauwe samenwerking met
ingenieur René Greisch. De architectuur van
Vandenhove manifesteerc zich letterlijk
vanzelfsprekend als de kunst van het bouwen.
Zijn werk wordt gekenmerkt als klassiek,
hedendaags, zonder modieuze grapjes. Doel-
treffend worden hedendaagse constructie-
technieken gebruikt, moderne bouwmaterialen
aangewend en ook beeldend kunstenaars
worden tre&eker ingeschakeld. Architectonische
thema's, zoals geometrische patronen en de
gedisciplineerde hewerkingen daarvan zie je veel
terug in het werk van Vandenhove.
L .J
15

17. r ,
Booosting reisje
Een van zijn opvallende gebouwen is als gezegd. her Universirair Medisch Cemrum Sart Tilmans. In
de architectllunijdschrifien lees je dar dit onder andere behoort tot het beste wat cr in België werd
gerealiseerd tijdens de laarste dertig jaar. Het ziekenhuis omvat zowel laboratoria. auditoria als
ziekenkamers en restaurams. Deze verschillende onderdelen van her programma vormden geen
aanleiding tor een diff"eremiële typologische aanpak. Zij waren in her concept van een functionele
uitleg. die veranderlijkheid en aanpasbaarheid zou garanderen. de aanzet om een op zichzelf staand
bouwsystt:em te ontwikkelen met een in principe universele toepasbaarheid zowel war berrefi van her
programma van eisen als de implementatie in de meest verschillende situaties.
Het voor het hospitaal ontwikkelde systeem werd dan ook daadwerkelijk in verschillende
bouwopgaven uitgeprobeerd. Plezierig is ook de intl'gratic van de kunsr in het ziekenhuis. Alleen al 0
0'<
de lambrizering van Sol LeWin. een vermaard Amerikaans kunstenaar. doet je even verbazen. ~
.:::J
Bovendien is dC'.le verva;udigd van geëmailleerd staal. afkomstig van - hoe k;U1 her ook anders - Alliance ..."
~
te Genk. Dit maakt de cirkel compleet. Op 3 mei aanstaande organiseren wij een uniek Booosring- -.::
reisje met het volgende.: programma: ti'
.;:;
';::
-{j
>:!
t:l
Programma: t:l
"I:l
l:l
'"
08.30 Verzamelen Motel vd Valk Eindhoven (Richting Venlo/Afslag Valkenswaard) *f
;:l
>...l
09.00 Vertrek richting Genk
10.30 Aankomst/ontvangst •
é)
00
10.45 - 11.00 Introductie 0'<
door ir Jan Westra, Voorzitter van het Bestuur van Booosting. c::
QJ
c::
~
Docent produktierechnologie aan de Faculteit Bouwkunde.c TU Eindhoven
11.00 - 11.30 'Alliance Ceramic Steel Products', bIJ
.5
door de heer R. Krol. Algemeen Directeur van Alliance Europe N.V. ..c
11.30 - 12.30 'De produktie' rondleiding door de fabriek ·25
V)
12.30 - 13.30 Een broodje in de bus c::
13.30 - 16.00 Beroek en rondleiding langs de architectuur in Luik van '"
>
Charles Varulenhove. Bnmo Albert en John Berhaut a
QJ
'3
16.00 - 18.30 Terugreis naar Eindhoven
~
'"
..."
Indien u bij deze bijeenkomst aanwezig wilt zijn, verzoeken wij u om het antwoordkaanje achter
i
~
in deze nieuwsbrief ingevuld aan Booosting te retourneren. Voor Booosting-aangeslotenen is ~
"-
t:l
deze dag gratis. Voor niet aangeslotenen bedragen de kosten f 50,-. Inschrijving is bindend. 6
•
~
Alliance Furope V. V. ij
r:
Zuiderring 56 ~
Genk. België
~
telefoon 00 32 (0)89 - 35 65 31 '3
telefax 00 32 (0)89 - 35 65 39 <l 150,)
bIJ
L