Elaborada pola Biblioteca Municipal de Estudos Locais co motivo da celebración do Día das Letras Galegas 2010

1. 1
UXÍO NOVONEYRA
Día das Letras Galegas 2010

2. GUÍA
DE
LECTURA
Biblioteca Municipal de Estudos Locais
Maio 2010
2

3. “Rexeito o idioma normativizado, homoxeneizado dos que seguen os ditados
normativos do Instituto da Lingua, da Real Academia e do Parlamento da Xunta
de Galicia, impostos incluso ás obras de creación literaria donde máis se precisa
conservar o sangre da Lingua vivida, a súa forma peculiar i o aroma de infancia e
comarca. Teimei e teimo que sea válida tamén na escrita de creación a santa
liberdade dos falantes. Igual que rexeito ó Galego Oficial, rexeito a normativa
reintegracionista oposta a el e non menos encorsetada e con olor a falsa e a
nonpatria.”
3

4. ÍNDICE
Presentación .......................................................................................................5
Biografía ..............................................................................................................6
Cronoloxía ...........................................................................................................10
Obra de Uxío Novoneyra ....................................................................................12
Monografías...................................................................................13
Publicacións periódicas ...............................................................17
Traballos sobre Uxío Novoneyra .......................................................................23
Monografías...................................................................................24
Publicacións periódicas ...............................................................28
Referencias en obras xeráis ..............................................................................31
“Lembrando a Uxío” ..........................................................................................33
4

5. PRESENTACIÓN
Como cada ano, a Biblioteca Municipal de Estudos Locais súmase ós actos de
homenaxe do Día das Letras Galegas coa elaboración dunha guía de lectura
sobre a figura protagonista, que neste ano 2010 corresponde ó poeta Uxío
Novoneyra.
A Real Academia Galega establece a necesidade de que as institucións públicas
galegas, os centros de ensino, as bibliotecas e as distintas asociacións e
federacións culturais poñan de relevo a obra desta importante personalidade.
Así, a través da elaboración desta guía de lectura, a Biblioteca de Estudos Locais
pretende contribuir a dar resposta a esta necesidade ofrecendo toda a
información de que dispón sobre a figura deste grande poeta que a través da súa
obra amosou sempre o seu compromiso con Galicia: coa língua, co pobo, coa
terra e coa Historia.
Tras uns breves apuntes biográficos sobre o autor, cítanse as distintas
referencias bibliográficas correspondentes á documentación presente na
Biblioteca sobre a súa vida e a súa obra.
5

6. BIOGRAFÍA
6

7. Uxío Novoneyra nace o 19 de Xaneiro de 1930, na aldea de Parada de Moreda,
unha aldea da Serra do Courel (Lugo), no seo dunha familia labrega acomodada.
Neste marco xeográfico pasa a súa nenez e primeira mocidade. Esta terra será o
principal referente físico para os seus versos, ofrecendo unha anovadora visión
da paisaxe dentro da literatura galega.
En 1945 trasládase, durante o período escolar, a Lugo para estudiar o
bacharelato, que remata en 1948. Neste último ano coñece ó poeta da Terra Chá
Manuel María. De 1949 a 1951 está en Madrid e alí, tras superar o Exame de
Estado, matricúlase na carreira de Filosofía e Letras.
Esta xeira madrileña é unha etapa de formación cultural, en gran parte
autodidacta, na que empezará a escribir en castelán. É este tamén un momento
de eclosión política estudiantil e, nese ambiente, comeza a conformar a súa
ideoloxía crítica e dá o seu primeiro recital poético nas aulas universitarias.
En 1952 Novoneyra volve a Galicia para facer o servicio militar, con estancias en
Santiago de Compostela, A Coruña e Lugo, coincidindo outra vez con Manuel
María.
Desta época son tamén os encontros con Ramón Piñeiro e outros intelectuais e
artistas entre os cales Otero Pedrayo e Carlos Maside foron os máis decisivos na
súa formación. É precisamente este contacto co galeguismo, xunto coa volta ao
Courel durante unhas vacacións no ano 1952, o que motiva o autor para escribir
en galego.
Estando en Santiago, Novoneyra enferma dunha pleuresía que o tivo ás beiras da
morte e que o obriga a gardar repouso, permanecendo estos anos, no seu lugar
de nacemento. Nesta situación de soidade nace o ciclo poético courelán, que se
inicia co libro Os eidos, escrito entre 1952 e 1954.
Durante esta estancia no Courel inicia unha grande amizade con María Mariño
Carou e o seu marido Roberto Pose, mestre de Parada e antigo militante das
Mocedades Galeguistas.
No período que vai de 1962 a 1966 o escritor vive en Madrid. Nesa capital traballa
na radio e na televisión, sempre en programas relacionados coa poesía galega,
española ou universal. participa nalgunhas actividades do grupo Brais Pinto,
ademais de frecuentar unha certa bohemia nucleada no Café Gijón. Desta época
debe datar tamén a súa amizade co poeta galego Carlos Oroza e relaciónase co
pintor Tino Grañido e un grupo de artistas plásticos como Urculo ou Viola.
Neste ambiente de vangarda artística e preocupación socio-política escribe, entre
1962 e 1965, a serie poética titulada “Elegías de Madrid”.
En 1966 volve para a casa, reclamado pola vellez e enfermidade de seus pais, e
xa desde este momento quedará a vivir en Galicia.
En 1968 coñece en Lugo a Elva Rei coa que casará en 1973. A parella terá tres
fillos, Branca-Petra, Uxío e Arturo, e residirá ata 1983 entre Lugo e O Courel. A
partir dese ano radican en Santiago.
Desta época é a obra titulada Os eidos 2 (Galaxia, Vigo, 1974), ilustrada con
debuxos de Laxeiro e dedicada á memoria dos seus pais e de María Mariño.
En 1979 publica o seu seguinte libro, Poemas caligráficos. A obra é o número un
dos “Cuadernos da Gadaña”, colección de título alusivo á vangarda pictórica
artellada en torno a Brais Pinto. Por outra parte, nestes anos de marcada
preocupación cívica, traduce ao galego varios poemas do escritor e político
chinés Mao Zedong.
En 1982 é elixido presidente da Asociación de Escritores en Lingua Galega,
cargo que ostentou até a súa morte.
7

8. Nestes anos composteláns, Novoneyra incrementa aínda máis a súa actividade
pública, que se viñera facendo cada vez máis intensa dende mediados dos
setenta, con ducias e ducias de intervencións e recitais, a miúdo multitudinarios,
que o levaban por asociacións culturais e logo por centros de ensino de toda
Galicia.
Por outra parte, nesta mesma década dos oitenta o noso autor inicia a
recompilación completa do seu ciclo courelán, despois de sometelo a unha
rigorosa depuración. Na segunda metade da década comeza unha reagrupación
temática da súa obra completa. Así, en Muller pra lonxe reúne os poemas
eróticos e amorosos nunha edición artística ilustrada polo pintor lugués Carlos
Pardo Teijeiro, asi como polos trazos manuscritos do autor.
Máis adiante aparece Do Courel a Compostela, unha antoloxía que recolle todas
aquelas composicións de temática política acompañadas por unha escolma de
textos críticos de diversos autores. Destacan os poemas “Pranto polo Che” e
“Vietnam canto”.
En 1990 aparece unha nova edición de Os eidos na que se engade un último
poema titulado “O monte Cido”, escrito en 1985.
Tamén nos noventa dá a coñecer dúas publicacións de literatura infantil, O cubil
do xabarín e Gorgorín e Cabezón. Trátase de contos de aventuras
protagonizados por rapaces e ambientados na xeografía do Courel.
En 1991 edítase o seu libro Tempo de elexía, que é unha reedición, tamén
revisada, daquelas Elexías do Courel e outros poemas que publicara en 1966
cando estaba en Madrid.
Son anos en que Uxío Novoneyra é aplaudido e venerado como un clásico, como
modelo dunha obra poética singular e fundamental para a literatura galega do
século XX.
En 1994 aparece publicado na editoria Espiral Maior o seu libro Poemas da doada
certeza i este brillo premido entre as pálpebras. Son poemas que nos presentan a
un poeta na madurez, reflexionando sobre a vida. Tamén aparece unha cuestión
que preocupaba moito a Novoneyra: a despoboación do rural.
En 1995 sae publicado o libro Camelio xaponés, que recolle en galego e en
xaponés, sete versos xaponeses escritos por Ayako Sugitani, así como tres
poemas de Novoneyra en galego e en xaponés. O libro mostra o seu interese
pola poesía oriental e, máis concretamente, polo haiku.
Nos dous últimos anos antes da súa morte aínda publica tres libro máis:
Betanzos: Poema dos Caneiros e Estampas, Dos soños teimosos e Arrodeos e
desvíos do camiño de Santiago e outras rotas.
O 30 de outubro de 1999 morre en Santiago de Compostela.
En Uxío Novoneyra únese a súa condición de poeta xenial con un radical
compromiso cívico co pobo e coa lingua xunto a unha insubornable e tranquila
honestidade na súa vida.
8

9. BIBLIOGRAFÍA
ALONSO, Fran. Folerpas de Novoneyra: Biografía e antoloxía. Vigo: Edicións
Xerais, 2010.
http://www.realacademiagalega.org/letters/ViewHonoredFigureWork.do?year=201
0
http://www.uxionovoneyra.com/2009/index.php?option=com_content&task=blogc
ategory&id=13&Itemid=27
9

10. CRONOLOXÍA
10

11. 1930 Nace en Parada do Courel.
1945 Comeza a estudar o bacharelato por libre en Lugo.
1948 Marcha a estudar Filosofía e Letras a Madrid.
1950 Coñece a Clara Otero, á que lle adicará varios poemas en Os Eidos.
1952 Volve a Galicia para facer o servizo militar. Coincide nel con Manuel
María.
1952 A finais deste ano contrae unha pleuresía que o mantén varias
semanas internado no Hospital Militar da Coruña. Volve ao Caurel.
1953 Comeza a escribir Os Eidos.
1955 Publícase Os Eidos na editorial Galaxia, cun prólogo de Ramón
Piñeiro.
1957 Participa en Compostela nun recital de “Homenaje a la poesía
gallega”, onde fala en galego. É a primeira vez que a lingua se utiliza
nun acto público despois da Guerra Civil.
1962 Trasládase a Madrid e comeza a traballar para a radio e a televisión.
1966 Novoneyra publica Elexías do Courel e outros poemas, editado en
versión bilingüe galego-castelán. Retorna ao Courel debido á
enfermidade dos pais.
1968 Escribe os poemas “Vietnam canto” e “Letanía de Galicia”.
1973 Casa con Elba Rei.
1974 Galaxia publica Os eidos 2 con poemas escritos entre 1954 e 1957.
1979 Publica en Brais Pinto os Poemas caligráficos, prologados por
Reimundo Patiño.
1981 Publica en Xerais Os Eidos. Libro do Courel. Novoneyra xa é
considerado un clásico.
1982 É elixido presidente da Asociación de Escritores en Lingua Galega.
1983 Establécese definitivamente en Compostela.
1986 Publica Muller pra lonxe.
1989 Publica Do Courel a Compostela.
1991 Comeza a publicar unha serie de contos para rapaces ambientados
no Courel. O cubil do Xabarín e Gorgorín e Cabezón.
1994 Publica Poemas da doada certeza.
1995 Dáse a coñecer o libro Camelio Xaponés, no que participa.
1999 Morre en Compostela.
11

12. OBRA DE UXÍO
NOVONEYRA
12

13. Monografías
13

14. MÉNDEZ FONTE, Rosa. Poemas anobelados no tempo. [Limiar Uxío Novoneyra].
A Coruña: Espiral Maior, 2000.
D/10165
NOVONEYRA, Uxío. Antoloxía poética. Vigo: Asociación Socio-Pedagóxica
Galega, D.L 1997.
D/3331
NOVONEYRA, Uxío. Arrodeos e desvíos do Camiño de Santiago e outras rotas. A
Coruña: Hércules de Ediciones; [Santiago de Compostela]: Xerencia de
Promoción do Camiño de Santiago, D.L. 1998.
D/11729
NOVONEYRA, Uxío. Cantiga de loubanza. En: Ramón Otero Pedrayo: a súa vida e
a súa obra: homaxe da Galicia Universal. Caracas: [s.n.], 1958.
R
929Otero
RAM
NOVONEYRA, Uxío. O Caurel. En: Homenaxe a Luis Seoane: O Grove, abril 1980.
Sada: Ediciós do Castro, D.L. 2001. P. 119-121.
O
HOM
NOVONEYRA, Uxío. Con Manuel María. En: Manuel María: libro homenaxe
organizado por la Asociación Cultural Xérmolos. Lugo: Ophiusa, 2001. P. 693.
082Manuel María
MAN
NOVONEYRA, Uxío. Do Courel a Compostela: 1956-86. [Barcelona]: Sotelo
Blanco, D.L. 1988.
D/6597
NOVONEYRA, Uxío. Do Courel ó Monte Branco: escolma poética; [introducción e
escolma de Xosé Manuel Varela Varela]. O Couto-Ponteceso (A Coruña):
Asociación Cultural Monte Branco , 1996.
F
P
NOV
poe
14

15. NOVONEYRA, Uxío. Dos soños teimosos; preguntas de Emilio Araúxo. Santiago
de Compostela: Noitarenga, D.L. 1998.
D/590
NOVONEYRA, Uxío. Os eidos. [A Coruña]: La Voz de Galicia, D.L. 2002.
P
NOV
eid
NOVONEYRA, Uxío. Os eidos; 2ª ed. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 1991.
D/5788
NOVONEYRA, Uxío. Os eidos: [libro do Courel]. Vigo: Edicións Xerais de Galicia,
D.L. 1981.
D/3394
NOVONEYRA, Uxío. Os eidos: [libro do Courel]. 3ª ed. completa. Vigo: Edicións
Xerais de Galicia, 1987.
D/3393
NOVONEYRA, Uxío. Os Eidos 2; Letanía de Galicia e outros poemas; [dibujos de
Laxeiro]. Vigo: Galaxia, 1974.
D/13309
NOVONEYRA, Uxío. Entrando á poesía de Celso Emilio. En: Celso Emilio.
Santiago de Compostela: Fundación Celso Emilio Ferreiro, D.L. 1989. P. 143.
821.134.4Ferreiro
CEL
NOVONEYRA, Uxío. Esta coor de soidá: escolma poética. Santiago de
Compostela: Librería Follas Novas, D.L. 2010.
D/15823
NOVONEYRA, Uxío. Laxeiro na imaxen de Galicia. En: Homenaxe a Laxeiro de
escritores e artistas de Galicia. Santiago de Compostela: Citania Galería de Arte,
1991. P. 78.
082Laxeiro
HOM
15

16. NOVONEYRA, Uxío. Poemas caligráficos. Madrid: Brais Pinto, D.L. 1979.
F
P
NOV
poe
NOVONEYRA, Uxío. Poemas da doada certeza i Este brillo premido entre as
pálpebras. A Coruña: Espiral Maior, 1994.
P
NOV
poe
NOVONEYRA, Uxío. Pranto polo Che: elexía instantania a Ernesto Guevara. En:
16 poemas galegos para Ernesto Che Guevara contra a súa morte (1967-1973).
Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Servicio de
Publicaciones, 1998. P. 77.
D/9830
NOVONEYRA, Uxío. Tempo de elexía. A Coruña: Vía Láctea, imp. 1991.
D/5635
NOVONEYRA, Uxío. Tempo de Elexía. Ed. bilingüe. Santiago de Compostela:
Alvarellos, D.L. 2010.
D/15824
POEMAS coruñeses: antoloxía de textos poéticos dos séculos XIX e XX sobre A
Coruña A Coruña: Espiral Maior, 2008.
D/14961
POEMAS recolleitos, antolóxicos e inéditos de: Antón Avilés de Taramancos,
Salvador García-Bodaño, Bernardino Graña, Manuel María, Uxío Novoneyra /
edición ao cuidado de Miguel Anxo Fernán-Vello, Roxelio Martínez, Francisco
Pillado Mayor. -- [S.l. : Cen Augas], D.L. 1984.
F
P
POE
16

17. Publicacións periódicas
17

18. NOVONEYRA, Uxío. 2 poemas máis pra “Ós eidos”. En: Nordés: revista de poesía
e crítica. Nº 2 (1981); p. 3.
RG/385
NOVONEYRA, Uxío. Andas as ruas coma se fora a praia... En: Contemporánea:
Revista da Asociación de Escritores en Língua Galega. Nº 1 (1995); p. 74.
RG/64
NOVONEYRA, Uxío. Ballet da nena triste. En: Aturuxo: revista de poesía e crítica.
Edición facsímile. Santiago de Compostela : Xunta de Galicia, Centro de
Investigacións Lingüísticas e Literarias Ramón Piñeiro, D.L. 1994. Nº 11 (1960); p.
14.
RG/758
NOVONEYRA, Uxío. A brétema = La bruma. En: Claraboya. Nº 16-17 (1967); p. 78-
79.
D/15329
NOVONEYRA, Uxío. Chile 73. En: Nordés: revista de poesía e crítica. Nº 1 (1975);
p. 16.
RG/385
NOVONEYRA, Uxío. Cousos do lobo!... En: Contemporánea: Revista da
Asociación de Escritores en Língua Galega. Nº 1 (1995); p. 65.
RG/64
NOVONEYRA, Uxío. Día de nebra – O courel. En: A Trabe de ouro. Nº 2 (1990); p.
302.
RG/106
NOVONEYRA, Uxío. Dinamiteira da fala: María Mariño Carou, noiesa do Courel.
En: A Nosa Terra. Nº 189-190 (1982); Especial Letras Galegas.
RG/73
NOVONEYRA, Uxío. Dios callado; Teoría del vuelo (prosa). En: Clave Orión. Nº 7-
8 (2000-2001); p. 192-193.
RG/712
18

19. NOVONEYRA, Uxío. Os doce meses: marzal. En: Vida Gallega. 2ª época. Nº 768
(1961); p. 1.
R/RG/101
NOVONEYRA, Uxío. É a peste da historia. En: Nordés: revista de poesía e crítica.
Nº 2-3 (1975); p. 3.
RG/385
NOVONEYRA, Uxío. Fuxida a Exiuto según Maside. En: Vida Gallega. 2ª época. Nº
730 (1958); p. 1.
R/RG/101
NOVONEYRA, Uxío. La Guadaña. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p. 184-185.
RG/712
NOVONEYRA, Uxío. Hierba cierva. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p. 176-
177.
RG/712
NOVONEYRA, Uxío. Inéditos de María Mariño. En: A Trabe de ouro. Nº 2 (1990); p.
295-296.
RG/106
NOVONEYRA, Uxío. Lección ante un cadaver con los ojos abiertos. En: Clave
Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p. 190-191.
RG/712
NOVONEYRA, Uxío. Letanía de Galicia. En: Contemporánea: Revista da
Asociación de Escritores en Língua Galega. Nº 1 (1995); p. 69.
RG/64
NOVONEYRA, Uxío. María Mariño Carou ha muerto: apología póstuma. En: La
Voz de Galicia. 11 jun. 1967.
D/22
NOVONEYRA, Uxío. [Mas, sus ojos de...]. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p.
182-183.
RG/712
19

20. NOVONEYRA, Uxío. O milagre de nadal. En: Vida Gallega. 2ª época. Nº 676 (1955);
p. 1.
R/RG/101
NOVONEYRA, Uxío. Moucho que cantas pra noite queda... En: Claraboya. Nº 16-
17 (1967); p. 80-81.
D/15329
NOVONEYRA, Uxío. Nacementos. En: Ronsel: revista de arte. Ed. Facsímil.
Barcelona: Sotelo Blanco, 1982. P. 18-19.
RG/310
NOVONEYRA, Uxío. Olor bueno. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p. 176-177.
RG/712
NOVONEYRA, Uxío. Oración fúnebre a Antón Avilés de Taramancos. En: Luzes
de Galiza. Nº 21 (1993); p. 7.
RG/103
NOVONEYRA, Uxío. Ouh Galicia. En: Eufonía: (rimas y glosas de la poesía
gallega. Ed. Facs. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 2005. Nº 1 (1958); p.
20.
D/11858
NOVONEYRA, Uxío. Paisaxe da morte de Cristo. En: Vida Gallega. 2ª época. Nº
733 (1958).
R/RG/101
NOVONEYRA, Uxío. Panos brancos... En: Contemporánea: Revista da Asociación
de Escritores en Língua Galega. Nº 1 (1995); p. 66.
RG/64
NOVONEYRA, Uxío. Pazo de Tor. En: Vida Gallega. 2ª época. Nº 739 (1958).
R/RG/101
NOVONEYRA, Uxío. [Los poemas en verso...]. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-
2001); p. 178-179.
RG/712
20

21. NOVONEYRA, Uxío. Poema a tres voces / Uxío Novoneyra, María Mariño e Ramón
Regueira. En: A Trabe de ouro. Nº 46 (2001); p. 269-270.
RG/106
NOVONEYRA, Uxío. [Por el lado de aquel lado...]. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-
2001); p. 186-187.
RG/712
NOVONEYRA, Uxío. Os que así nos tein... En: Claraboya. Nº 16-17 (1967); p. 80-
81.
D/15329
NOVONEYRA, Uxío. Os que así nos tein só tein noso os nosos nomes no censo.
En: Contemporánea: Revista da Asociación de Escritores en Língua Galega. Nº 1
(1995); p. 68.
RG/64
NOVONEYRA, Uxío. Querida verba. En: Nordés: revista de poesía e crítica. Nº 4
(1976); p. 7.
RG/385
NOVONEYRA, Uxío. El sauce. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p. 176-177.
RG/712
NOVONEYRA, Uxío. Sin canción. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p. 176-177.
RG/712
NOVONEYRA, Uxío. Terras outas e solas!... En: Contemporánea: Revista da
Asociación de Escritores en Língua Galega. Nº 1 (1995); p. 67.
RG/64
NOVONEYRA, Uxío. [Tu semblanza...]. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p. 180-
181.
RG/712
NOVONEYRA, Uxío. El Umbrío. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p. 188-189.
RG/712
21

22. NOVONEYRA, Uxío. Uxío Novoneyra ou o Courel dos tesos cumes: (unha
conversa dende “Os Eidos”) / Olga Patiño Nogueira. En: Luzes de Galiza. Nº 22-
23 (1993); p. 31-33.
RG/103
NOVONEYRA, Uxío. Vellos e novos eidos. En: Nordés: revista de poesía e crítica.
Nº 3 (1981); p. 5.
RG/385
NOVONEYRA, Uxío. Vietnam canto. En: Contemporánea: Revista da Asociación
de Escritores en Língua Galega. Nº 1 (1995); p. 70-73.
RG/64
22

23. TRABALLOS SOBRE UXÍO
NOVONEYRA
23

24. Monografías
24

25. ALBO, Francisco. Unha xeografía poética. En: Crítica e autores: artigos e
entrevistas publicados en La Voz de Galicia. A Coruña: La Voz de Galicia, D.L.
2002. P. 147-148.
O
CRI (I)
ALONSO, Fran. Folerpas de Novoneyra: Biografía e antoloxía. Vigo: Edicións
Xerais, 2010.
929Novoneyra
ALO
fol
BLANCO, Carmen. Uxío Novoneyra. [Vigo]: A Nosa Terra, 2009.
Pre9410
BLANCO GARCÍA, Carmen. Uxío Novoneyra: poesía, terra e compromiso. En:
Historia da literatura galega. [Vigo]: Asociación socio-pedagóxica galega, D.L.
1996. Vol. 4; p. 1250-1280.
821.134.4
HIS(IV)
CALVIÑO, Xulio. Uxío Novoneyra e os motivos de Circe: texto poético íntegro de
Tempo de elexía. A Coruña: Espiral Maior, 1998.
D/9274
CARTAS a Novoneyra. En: Homenaxe a Novoneyra: letras galegas 2010. [S.l.]:
Rei Zentolo, imp. 2009.
082Novoneyra
HOM(II)
ESTAMPAS a Novoneyra. En: Homenaxe a Novoneyra: letras galegas 2010. [S.l.]:
Rei Zentolo, imp. 2009.
082Novoneyra
HOM(III)
GRAÑA, Bernardino. Uxío Novoneyra. En: Lobato, Xurxo. Galegos na escaleira.
[A Coruña]: Fundación Caixa Galicia, D.L. 1995. P. 97.
D/7662
25

26. GARCÍA, Xosé Lois. Uxío Novoneyra: Home e terra. A Coruña: Toxosoutos, 2010.
929Novoneyra
GAR
uxi
GARCÍA, Xosé Lois. Uxío Novoneyra: Revisitado. Vigo: Xerais, 2009.
821.134.4Novoneyra
GAR
uxi
HOMENAXE a Novoneyra: letras galegas 2010. [S.l.]: Rei Zentolo, imp. 2009.
082Novoneyra
HOM(I-III)
LÓPEZ, Antonia. Emoción e angustia. En: Crítica e autores: artigos e entrevistas
publicados en La Voz de Galicia. A Coruña: La Voz de Galicia, D.L. 2002. P. 148-
149.
O
CRI (I)
MARIÑO DAVILA, Esperanza. “Diccionario” Uxío Novoneyra. A Coruña:
TresCtres, 2010.
821.134.4Novoneyra
MAR
dic
MARTÍNEZ PEREIRO, Carlos Paulo. Da palabra á (ca)ligrafía en Uxío Novoneyra:
influencias interculturais e afluencias plástico-escriturais. En: Estudos Galego
Brasileiros 2. A Coruña: Universidade da Coruña, Servizo de Publicacións, 2006.
P. 407-428.
D/12084
NOVO, Olga. Uxío Novoneyra: lingua loaira. [Santiago de Compostela]:
Fundación Caixa Galicia, D.L. 2005.
D/13371
POEMAS a Novoneyra. En: Homenaxe a Novoneyra: letras galegas 2010. [S.l.]: Rei
Zentolo, imp. 2009.
082Novoneyra
HOM(I)
26

27. SANDE, Miguel. Poeta pai. En: Crítica e autores: artigos e entrevistas publicados
en La Voz de Galicia. A Coruña: La Voz de Galicia, D.L. 2002. P. 146-147.
O
CRI (I)
UXÍO Novonoyra: Día das Letras Galegas 2010. [organizado polo] Departamento
de Filoloxía Galega; edición ao coidado de Anxo Tarrío Varela. Santiago de
Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Publicións e
Intercambio Científico, 2010.
821.134.4Novoneyra
UXI
27

28. Publicacións periódicas
28

29. ÁLVAREZ CACCAMO, Alfonso. Uxío Novoneyra. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-
2001); p. 17.
RG/712
CANCIO, Miguel. In memoriam por dous galegos que toda a súa vida defenderon
Galiza e a súa cultura. En: Raigame. Nº 15 (2002); p. 18-21.
RG/393
GARCÍA BOLAÑO, Salvador. Uxío Novoneyra. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-
2001); p. 16.
RG/712
GARCÍA DEVESA, Consuelo. O orientalismo en Novoneyra. En: Grial. Nº 106
(1990); p. 204-217.
RG/694
MANUEL MARÍA. A Uxío Novoneyra. En: Clave Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p. 13-14.
RG/712
NEIRA POL, Manuel Eugenio de. Apuntes para unha biografía de Uxío Novoneira.
En: Anuario Brigantino. Nº 22 (1999); p. 501-510.
RG/94
NEIRA POL, José Francisco de. Uxío Novoneyra, poeta: recuerdos de nuestra
niñez y adolescencia. En: Galicia en Madrid. Nº 47 (1993); p. 26.
RG/65
PATIÑO NOGUEIRA, Olga. Carta a Uxío Novoneyra. En: Anuario Brigantino. Nº 23
(2000); p. 543.
RG/94
REGUEIRA, Moncho. ¡Sempre será outono!: elexía a Uxío Novoneyra. En: Clave
Orión. Nº 7-8 (2000-2001); p. 19.
RG/712
RODRÍGUEZ FER, Claudio. Elementos de fonoestilística, a prosa de Fole e a
poesía de Novoneyra. En: Grial. Nº 89 (1985); p. 354-361.
RG/694
29

30. RODRÍGUEZ FER, Claudio. O fonosimbolismo na poesía de Novoneyra: incursión
ao nivel fónico da obra literaria. En: Grial. Nº 68 (1980); p. 144-160.
RG/694
SAMPEDRO OJEDA, Francisco. A condición de Novoneyra. En: A Trabe de ouro.
Nº 75 (2008); p. 387-391.
RG/106
SEOANE, Luis. Novoneyra, Grandío, Otero Besteiro. En: Luzes de Galiza. Nº 5-6
(1987); p. 22.
RG/103
30

31. REFERENCIAS EN OBRAS
XERÁIS
31

32. DICCIONARIO de literatura galega I. Autores. Vigo: Galaxia, D.L. 1997. P. 409-410.
821.134.4
DIC (I)
DICCIONARIO de literatura galega II. Publicacións periódicas. Vigo: Galaxia, D.L.
1997. P. 18, 58, 92, 100, 106, 120, 124, 147, 151, 171, 173, 174, 183, 195, 196, 199,
205, 214, 232, 272, 294, 297, 311, 329, 330, 341, 346, 358, 374, 385, 455, 467, 497.
821.134.4
DIC(II)
FERNÁNDEZ VELHO, Rosario. Literatura galega do século XX. Vigo: A Nosa
Terra, D.L. 2006. P. 115-116.
821.134.4
FER
lit
GALICIA. Literatura. A Coruña: Hércules de Ediciones, D.L. 2000. Tomo XXXIII. P.
209-211.
821.134.4
GAL (IV)
GRAN enciclopedia gallega. Santiago de Compostela. Gijón: Silveiro Cañada,
1974. Tomo XXV. P. 236-237.
(031)
GRA(XXII)
LITERATURA galega: século XX. [Vigo] : A Nosa Terra, 2001. P. 73, 229, 243, 280-
282, 286, 309, 312, 322, 347.
821.134.4
LIT
32

33. “LEMBRANDO A UXÍO”
33

34. Ninguén máis enraizado no ser de Galicia que Uxío Novoneyra. Ninguén máis
comprometido co vivir galego. Ninguén máis libre... Do máis próximo, do máis
lene, do máis particular..., camiñando sempre cara o máis lonxano, o máis grave,
o máis universal. Canto máis de eiquí, tanto máis do mundo. Rigurosamente
noso e cada vez máis de todos. Sempre matinando sobre Galicia nos pobos do
mundo (“volven os pobos...”). Volverán os soños, os “soños teimosos”...
Herminio Barreiro
E de entre todos ti, a voz de Uxío, o ben nacido, apostouse a esperar con máis
paciencia, “cal se agarda no Courel”, para facer da espera un suceder de poema
tras poema, os máis deles quizaves nen escritos. “Eu escrebo tan só o que me
sobra”, dixécheme un día paseando, e a frase soou a inscrita en pedra, a runa ou
petroglifo, igual que a túa propia voz, a túa voz que paraliza, como detería aquela
outra voz o brazo de Abraham dun policía, dun autómata represor de
manifestación, batendo a súa covardía nun neno que ben podía ser eu mesma,
que eramos todos nós, os nacentes á conciencia sen excusa.
Luisa Villalta
34

35. ... a túa poesía é mensaxe fidelísima, pura, das sensacións, das experiencias.
Mensaxe traducida nunha linguaxe que só a ti che pertence. Cada amosa verbal
ten así un significado, e cada significado ten vida de seu. A referencia como a
interpretación aparecen dictadas pola voz do teu sangue e da túa pel. Expresan
vivencias, esencialidades do sentir, de sensacións, de inspiradas rafegas.
Francisco Fernández del Riego
Novoneyra poetiza o que ve, cos ollos físicos de cos ollos da alma, o que está ao
seu carón, o que coñece. A serra do Courel, a súa solemne grandeza case
intimidatoria, o ciclo fluínte e vario das estacións, os seus cromatismos, o seu
clima, a súa vexetación. O Courel está presente nos topónimos, na natureza
circundante, pero a pregunta de Novoneyra non se dirixe exclusivamente,
unicamente a esas terras. A pregunta de Novoneyra é a pregunta á Terra, non
importa cal sexa o desencadeante local que o propicia. É un interrogante
metafísico que atingue á nodoa, á raíz máis fonda da existencia.
Xulio López Valcárcel
35

36. Mais alá do seu canto coureliano, Uxío é tamén o poeta do amor, e da afirmación
nacional de Galicia, e de aconteceres tan distantes e ó mesmo tempo tan
cercanos á súa sensibilidade como, poño por caso, a agresión ianqui a Vietnam
ou a caída de Che Guevara na selva bolibiana. E tamén neste caso a súa poesía
chegou a América. O seu “Pranto polo Che” foi publicado na Habana e formou
parte dunha homenaxe galega á líder guerrilleiro que organizou a Sección Galega
do Instituto de Literatura e Lingüística en 1972.
Uxío non cruzou o Atlántico, pero si o seu canto trascendente.
Xosé Neira Vilas
Resulta dificil achar no chamado mundo intelectual a alguén tan ponderado nos
xuízos e tan expresivo nas suas solidariedades. Lonxe das bandeirias sectárias,
pero afincadísimo na consciéncia de defendere aos perseguidos, aos que sofren,
ás vitimas das inxustizas, mantivo sempre unha actitude baril e ergueita como a
sua figura.
Francisco Rodríguez
36

37. “É xa hora de que señas toda patria dos teus
dos que gardaron a fala en que máis se dixo adeus
e señas dona de ti e señora de falar
señora de decidir e dona de se negar.”
37

38. “Courel dos tesos cumes que ollan
de lonxe!
Eiquí síntese ben o pouco que é
un home.”
UXÍO NOVONEYRA
Biblioteca Municipal de Estudos Locais
C/ Durán Loriga 10, 1º
15003 A Coruña
Tfno. 981184386
38
Bibliotecas Municipais E-mail bestudiosl@coruna.es Ayuntamiento de A Coruña
Concello da Coruña