хичээл12

1. Îé áà õºðñ
Лекц 12

2. Õºðñíººñ îéä ¿ç¿¿ëýõ íºëºº .
 Îé õºðñ õî¸ð õàðèëöàí áèå áèåäýý
íºõöºëäñºí ÷óõàë õîëáîîòîéãîîð îðøäîã.
Өºðèéí òîõèðñîí ºâºðìºö õºðñã¿éãýýð îé
óðãàäàãã¿é áàéõàä îéí íºëººíèé äîîð
õºðñíèé ¿ðæèë øèì ñàéæðàí ººð÷ëºãäºæ
áàéäàã áàéíà. Õºðñ íü ìîä ñººã óðãàìëûí
ãàçðûí õºðñºí äîîðõè ýðõòýí¿¿äýä
øààðäëàãàòàé óñ ÷èéã øèì òýæýýëèéí
áîäèñûã äàìæóóëàí ºãºõ ÷óõàë îð÷èí þì.

4.  Õºðñíèé æèæèã õýñã¿¿äýä øèì
òýæýýëèéí áîäèñ óñàíä óóññàí
áàéäëààð àãóóëàãäñàí áàéõ áºãººä òýð
íü ¿íäñýýð äàìæèí ìîä ñººã óðãàìàëä
àøèãëàãäàíà. Îéðîëöîîãîî íýã ìì2 õºðñºíä
300 øèðõýã ¿ñëýã ¿íäýñ áàéðëàäàã.
Үíäýñíèé ¿ñëýã¿¿ä óäààí õóãàöààíä
¿¿ðãýý ã¿éöýòãýí ¿õýæ ñºíºñíººñ
õºðñºíä áîðäîî áîëîí õóðèìòëàõàä
ò¿¿íèéã íºõºæ øèíýýð ¿¿ñ÷ áàéäàã
áàéíà.

5.  Ãàçðûí ãàäàãóóãèéí òîãòöîîñ
õàìààðàí õºðñ áà ò¿¿íä óðãàñàí ìîä
ñººã óðãàìëóóä ººð÷ëºãäºí õóâüñäàã
áàéíà. Ãîëûí õàÿëãûí óãààãäñàí
¿ðæèë øèìýýð ÿäìàã ýëñýí õºðñºíä
ãîë÷ëîí öýâýð íàðñàí îé óðãàíà. Ãîëûí
õºíäèé㺺ñ õîëäîí ºíäºðæèõ òóòàì íàðñ
ãàöóóðàí õîëèìîã îé áîëîõ æèøýýòýé
áàéíà.

7.  Үðæèë øèìýýð áàÿëàã õºðñºíä îëîí òºðëèéí
¿¿ëäðýýñ òîãòñîí õîëèìîã îé óðãàíà. Õºðñíèé
¿ðæèë øèì ñàéæðàõ äóòàì 2-ð ¿åëëèéí ìîä
îéí ¸ðîîëûí ñººã ºâñëºã óðãàìëóóä ýëáýãøèíý.
Õºðñ íü ìîä ñººã óðãàìëûí ºñºëòºä õàìãèéí
ýð÷èìòýéãýýð íºëººëíº. Æèøýý íü ¿ðæèë øèì
сàéòàé øèðýãæñýí øàâðàíöàð õºðñºíä
óðãàñàí íàñ ã¿éöñýí íàðñàí îé õàìãèéí äýýä
çýðãèéí ÷àíàðтàé áóþó 1-2 àíãèéí
áîíèòåòòýé áàéõàä íàìãàðõàã õºðñºíä
óðãàñàí íàñ ã¿éöñýí îé 4 àíãèéí áîíèòåòòýé
áàéíà.

8.  Óóëûí íºõöºëä îéí àøèã øèì áà
á¿ðýëäýõ¿¿íä ãàäàðãóóãèéí ç¿ã ÷èã
îíöãîé íºëºº ¿ç¿¿ëäýã. Æèøýý íü: õóð
òóíàäàñ áàãàòàé õàòóó øèð¿¿í óóð
àìüñãàëòàé ìàíàé îðíû íºõöºëä èõýíõ
ðàéîíóóäàä îé ìîä çºâõºí óóëûí àð
òàëûã äàãàæ óðãàäàã.

9. Үндэсний тархалт
 Õºðñ íü ìîä ñººã óðãàìëûí ¿íäýñíèé òàðõàëòàä
íºëººëíº. Íàñ ìîä ¿ðæèë øèìýýð áàÿëàã õºðñºíä
ãîëëîñîí õ¿÷èðõýã ¿íäýñ ¿¿ñãýõ áà ¿ðæèë
øèìýýð ÿäìàã ýëñýí áóþó íàìãàðõàã õºðñºíä
ãàäàãóóãààð òàðõñàí õýâòýý áàéðëàëòàé
¿íäýñíèé ñèñòåìèéã ¿¿ñãýäýã. Íÿãòðàë
áàãàòàé õºðñºíä óðãàñàí ãàöóóð ìîä
ãàäàðãóóãààð òàðõñàí ¿íäñèéã ¿¿ñãýäýã ó÷èð
ñàëõèíä õÿëáàðõàí áóëãàð÷ óíàäàã. Ñàéí
øèðýãæñýí øàâðàíöàð õºðñºíä óðãàñàí
ãàöóóðûí ¿íäýñ íýëýýä ã¿íä áàéðëàñàí áàéäàã
òóë ñàëõèíä ãýìòýõ íü áàãà áàéíà. Õºðñºíä
õàìãèéí ã¿í òàðõñàí ¿íäýñòýé ìîäîíä õàð ìîä öàðñ
6-10ì îðíî.

12. Модлогын чанар
 Õºðñ íü ìîäëîãèéí ÷àíàðò îíöãîé
íºëººëíº. Үðæèë øèì ñàéòàé õºðñºíä
óðãàñàí íàðñíû ìîäëîã ñýâñãýð 纺ëºí
áàéõàä ¿ðæèë øèìýýð ÿäìàã õºðñºíä
¿ðãýñýí íàðñíû ìîäëîãèéí ôèçèê-
ìåõàíèê ÷àíàð íÿãò õàòóó áàéíà.

13.  Òºðºë á¿ðèéí ìîä ñººã óðãàìëóóä ãàçðûí
õºðñººñ àâ÷ àøèãëàõ øèì òýæýýëèéí
ýðäýñ áîäèñ áà àçîòûí øààðäëàãààð
àäèëã¿é áàéíà. Ýíý ç¿éë ìîä ÷ íàñíûõàà
áàéäëààñ áîëæ øèì òýæýýëèéí áîäèñûã
õàðèëöàí àäèëã¿é õýìæýýòýéãýýð
õýðýãëýíý. Èõýíõè ìîäóóä çàëóó ¿åäýý
íàñ ã¿éöñýí ¿åèéíõýýñýý øèì òýæýýëèéí
áîäèñûã èë¿¿ãýýð øààðäàíà.

14. 1968 îíä ÿíç á¿ðèéí ìîäíû хºðñíèé ¿ðæèë øèì
øààðäàõ áàéäëààð íü òîãòîîñîí àíãèëëûã
¿çüå.
 Õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéã áàãààð
øààðääàãò : àðö, бүйлс, гүйлс, хайлас,
жигд, сухай, öàãààí õóàéñ, õàð íàðñ,
 Дóíä çýðãýýð øààðääàãò: öàãààí õóñ,
óëèàíãàð, âåéìóò íàðñ, ñèáèð øèíýñ,
òýñ, ÿìààí áóðãàñ, óëààí áà óóëûí íàðñ,
 õөðñíèé øààðäëàãà èõтýé ìîäîíä ãðåê
ñàìàð, æîäîî ìýòèéí ìîäûã õàìààðóóëæýý.

15.  Ìîä ñººã óðãàìëóóä ººðèéíõºº ºñºëò,
õºãæèëòèéí ¿å øàòàí çºâõºí øèì òýæýýëèéí
ýðäýñ áîäèñ, àçîòûí øààðäààä çîãñîõ áóñ
öàéð, ìàðãåíö, áîð, õºíãºí öàãààí ôòîð, çýñ
áîëîí áóñàä ìèêðî-ýëåìåíò¿¿äèéã øààðääàã
áàéíà. Ìîäíû ¿ð ñî¸îëæ óðãàõ ¿åä ìèêðî
ýëåìåíòèéí øààðäëàãà îíöãîé áîëæ èðíý. Èéì
÷ ó÷ðààñ ìîä ñººãíèé ¿ðèéí óðãàëòûã
ò¿ðãýñãýõèéí òóëä òàðèõûí ºìíº ìàãåíö
õ¿÷ëèéí êàëè, áîðûí õ¿÷èë , õ¿õýð õ¿÷ëèéí
çýñ, õ¿õýðëýã öàéð çýðãèéí óóñìàëä õèéæ
àðèóòãàí òàðèëòàíä áýëòãýõ øààðäëàãòàé
áàéäàã.

16. Унаш
 Æèë á¿ð îéí õºðñºíä íàâ÷ øèëì¿¿ñ,
ìº÷èð, ¿õìýë ¿ð, áîðãîöîé, õîëòîñ, ¿éñ
á¿õýë á¿òýí ìîä õàÿãäàõ áºãººä ¿¿íèéã
îéí óíàø ãýíý. Îéí óíàø ààæèìäàà ÿëçàð÷
õºðñèéã øèìò òýæýýëèéí áîäèñîîð
áàÿæóóëæ áàéíà. Îéí ºâñëºã õó÷ààñ
áîëîí óíàø íü ÿëçðàí çàäàð÷ ÿëçìàãèéã
¿¿ñãýí õºðñèéã áîðäîæ áàéäàã áîëíî.
Æèë á¿ðèéí óíàø õóðèìòëàãäñààð îéí
õºðñíèé ¿õìýë õó÷ààñ áóþó õºâõèéã
¿¿ñãýíý.

17.  Îéí õºâõíèé äýýä õýñýãò øèíýõýí óíàñàí
íàâ÷, øèëì¿¿ñ, ìº÷èð, õîëòîñ, ¿ð çýðýã
ç¿éë¿¿ä òýð ÿíçàíäàà áàéäàã. ¿¿íèé
äîîä õýñýãò õàãàñ ÿëçàð÷ çàäàðñàí
æèæèã õýñã¿¿ä áàéõ áºãººä õàìãèéí
äîîä ¿åíä á¿ðýí ÿëçàðñàí óíàø áóþó
ÿëçìàã îðøèíî. Îéí ÿëçìàãèéã äîòîð íü
纺ëºí áóþó ñààðìàã íÿãò óðâàëæèíòàé
øèì òýæýýëèéí ýëåìåíòèéã èõýýð
àãóóëñàí áàéíà.

18.  Íÿãò ÿëçìàã áóþó
õ¿÷èëëýã óðâàëæèéã
ãîë÷ëîí íàðñ, ãàöóóð ìýò
øèëì¿¿ñò îéí óíàø ¿¿ñãýíý.
Ýíý ÿëçìàãèéí õ¿÷èëëýã
÷àíàð 3,0-4,5 áàéíà. Èéì
õºðñºíä óðãàñàí îéí àøèã
øèì òóéëûí ìóó áàéäàã.
Èéìä ò¿¿íèé õºâõèéã
ñèéðýãæ¿¿ëýí,
øîõîéæóóëàõ, áîðäîõ
çýðãýýð ò¿ðãýí ÿëçðàí
çàäàðãàõ àðãà õýìæýý
àâàõ õýðýãòýé.

19.  Ǻºëºí ÿëçìàãèéã
èõýâ÷ëýí íàâ÷èò, ìîä
ñººãíèé óíàø
¿¿ñãýõ áºãººä
÷èéãèéí õîðõîé
ìèêðî îðãàíèçì,
áàêòåð, 캺ãíèé
îðîëöîîòîéãîîð
õÿëáàðõàí çàäðàí
ÿëçìàã áîëíî. Ǻºëºí
ÿëçìàãíû õ¿÷èëëýã
÷àíàð 6,0-7,5 áàéíà.

20. Ìîä ñººã¿¿äèé õºðñºíä ¿ç¿¿ëýõ
íºëººãººð íü2 àíãèëíà.
1. Хºðñ ñàéæðóóëàã÷
2. Хөрс ìóóòãàã÷

21.  Õóñ óëèàíãàð õàéëààñ ìýò 纺ëºí
áóþó ñóë õ¿÷èëëýã, ñààðìàã ÿëçìàã
¿¿ñãýäýã ìîäûã õºðñ ñàéæðóóëàã÷