Unitate eredua asmatzaileak

GURE BIZITZA ERRAZTU DUTEN ASMAKIZUNAK

ASMATZAILE
ETA
ASMAKIZUNAK

Lehen Hezkuntzako 5. Maila

LEHEN HEZKUNTZAKO 4. MAILARAKO SEKUENTZIA DIDAKTIKO HIRUELEANITZA 1
BEGOÑA ITURGAITZ


1.SAIOA. ATAZA DISEINATZEN

Ziur nago asmakizunen bat bururatuko zitzaizuela noizbait edota nonoiz
asmakizunaren bat faltan bota duzuela….. ba…. Ohea berez egiteko….altxatu
eta gero..esaterako. Gizakiok ere gauzak asmatzen joan gara beharrizanei
bultzatu batzutan edo hainbatetan kasualitatez erabilgarri izan den
aurkikuntzak egin izan ditu. Bosnaka jarri pentsatzen, talde kooperatiboetan lan
egiteko ohitura garatzen joateko eta historian zehar gizakiarentzako benetan
lagungarri suertatu diren asmakizunei buruz hausnarketa txiki bat egin dezagun.
Hasiera batetan, eta lar pentsatu gabe, arbelean guretzako garrantzitsu izan
diren zenbait asmakizun idatziko ditugu. Denon artean egingo dugun lana
izango denez, ez duzue zerrenda luzea egin behar.
Zergatik diren garrantzitsu komentatu ostean horren inguruan ikerketa
txikia egitea interesgarri izango dela ohartuko zinetela argi daukat eta horri
buruzko lantxoa gauzatzearen proposamena luzatuko dizuet dagoeneko.
Ohiturari jarraituz, talde bakoitzak egindako lana elkartuz zer dakigun,
zer jakin gura dugun eta nola adieraziko dugun erabaki egingo dugu. (ik.
ikasleentzako materialak)
Adibide gisa hona hemen proposamena: Gizakiaren historian zehar
benetan garrantzizkoak izan diren asmakizun zein asmatzaileen liburu erraldoia
gauzatuko dugu ohizko formatuan eskolako liburutegirako eta formatu
elektronikoan gurasoen aurrean aurkezteko ere, euskaraz eta gaztelaniaz.
Horrekin batera, asmakizun eta asmatzaile bakoitza hobeto kokatzeko asmotan,
denbora lerroa eraikiko dugu denon artean ingelesez. Talde bakoitzak
formatua, edukia, irizpidea(k) eta hizkuntza aukeratuko ditu.
Amaitzeko, ideien mapa burutuko dugu denon artean. Betiko legez,
gelako arduradunak amankomunatutako ideia guztiak paper handian batuko
ditu.

BEGOÑA ITURGAITZ


2. SAIOA BATERA PENTSATZEN ZER?

Aurreko egunean egindako ideien mapa zein erabakiak aterako ditugu
berriz. Lehengo eta behin gure azken produktuak gauzatzeko bidea adierazi
beharko dugu, eta hori aurrera ateratzeko ezinbestekoa dugu pausu
txikiagoetan zehaztea. Horrela apurka -apurka egin beharreko guztia
pentsatzen eta egiten joango gara. Guztiz funtsezkoa da taldekide bakoitzak
bere eginkizunen ardura hartzea. Lana talde kooperatiboetan bananduko
dugunez, bost ardura egongo dira:

Talde kooperatibo baten kideen eginkizunak
1. Taldeko materialen arduraduna: Lan egiteko
behar diren materialak prestatu eta irakasleari emateko
edota azken produktuak prest egoteko ardura hartzen du.
2. Animatzailea: taldekide guztien gogoz, gustora
eta ganoraz aritzeko ahaleginak sustatzen ditu.
3. Idazkaria: Eskatutako lana idaztearen ardura
dauka.
4. Bozeramailea: Txostenak edo azken produktua
aurkezten ditu.
5. Moderatzailea: Taldekide bakoitzak lanak ondo
betetzen ari direnaren ardura hartzen du.

Lehen eta behin talde bakoitzaren aukeraketa idatzita utziko dugu
errepikapenik eman ez daitezen.

Esan bezala, hiru izango dira ekoizpen nagusiak: liburu erraldoia eskolako
liburutegirako,euskaraz zein gazteleraz, ordenagailuko aurkezpena gurasoen
aurrean azaltzeko eta zuen eskolakideak hobeto kokatzeko denbora lerro
erraldoia eskolako karrajoan jartzeko.

BEGOÑA ITURGAITZ


3. SAIOA. BATERA PENTSATZEN ZELAN?

Orain zer motatako lana burutuko dugun dakigula, nola egingo dugun
aztertzea dagokigu.
Aurrekoetan bezala, zer testu motak diren egokienak pentsatuko dugu denon
artean, bakoitzaren ezaugarriak aztertuz. Horrela, lana erraztu egingo zaigu,
ondo egiten lagunduko digulako.
Hona hemen liburu batzuetan eta web orri batzuetan gure gaiari buruz
aurkitutako adibideak 10 minututan nola dauden idatzita azter dezagun.
Halako taula lagungarri suerta liteke:

LIBURUA/ WEB
ORRIA

HIZKUNTZA

AHOZ/ IDATZIZ

ELKARRIZKETA BAI EZ

ESALDIAK BAI EZ
ORDENATUTA
DAUDE?

ADITZAK ORAIN LEHEN GERO

ESALDIAK BAI ZEINTZUK? EZ
LOTZEKO HITZ
BEREZIAK

INFORMAZIO BAI EZ
ZEHATZA (datak,
leku izenak…)

IRUDIAK BAI ZERTARAKO EZ

ARGAZKI OINA BAI ZERTARAKO EZ

Lana aurrera atera ahal izateko, jakina, informazio iturri desberdinak erabiliko
ditugu: etxetik edo eskolako liburutegian aurkitu ditugunak eta baita,
interneteko hainbat orri hizkuntza desberdinetan ere. Zerrenda txiki bat
BEGOÑA ITURGAITZ


daukazue. Ohi denez, bestelako informazio iturriak erabili ahal dituzue, betiere
ahaztu barik erreferentzia idatzi egin beharko duzuela, lanaren amaiera aipatu
behar baitira.
http://zientzia.net
http://eu.wikipedia.org/wiki/Berezi:ZerkLotzenDuHona/newton
http://losinventos.iespana.es/
http://www.educar.org/inventos/
http://www.educar.org/inventos/lineadeltiempo/default.asp
http://todointeresante.wordpress.com/2007/12/28/30-inventos-que-cambiaron-
nuestra-historia-parte-i/
http://centros5.pntic.mec.es/ies.arzobispo.valdes.salas/alumnos/hiscite/hiscite.h
tml
http://www.cbc.ca/kids/general/the-lab/history-of invention/default.html
http://www.ideafinder.com/history/of_inventions.htm
http://cientificosalcala.blogspot.com

Liburu bat oso interesgarria:
Philips et al. (2007). Inventos y Descubrimientos. Altea. Madrid

ZER EGINGO LIBURU AURKEZPENA DENBORA
DUGU ERRALDOIA LERROA/
(ekoizpena) TIMELINE

HIZKUNTZA

NORI ZUZENDUTA

AHOZ/ IDATZIZ

TESTU MOTAK Deskrib.
Biografia

EZAUGARRIAK

IRUDIRIK?

ARGAZKI OINIK?

BEGOÑA ITURGAITZ


Ezaugarriak

Ezaugarriak taldean eztabaidatu ostean, ikasleentzako materialen artean
dauden testu mota bakoitzerako orrian agertzen direnekin erkatu. Denon
artean batzuk aukeratu eta kontrol orrian idatzi. Gerorako gorde
Lana errazago egiteko Word dokumentu berria zabaldu eta zuen
ordenagailuko karpetan gorde izenburu erraz baina adierazgarri batekin (erraz
gogoratzeko eta aurkitzeko). Bertan kopiatzen joan zaitezkete adierazgarri
iruditzen zaizuen informazioa. Geroago zirriborroarekin arituko zarete, zuen
eginbidea erraztuz.
Amaitzen duzuenean, horrelako taula beteta egon behar da: (Informazioa
biltzeko taula)

ASMAKIZUNA ASMATZAILEA URTEA ONURA(K) GAINERAKO
INFORMAZIOA

Atazaren lehen zatia amaitu duzue…………….ZORIONAK!

BEGOÑA ITURGAITZ


BEGOÑA ITURGAITZ


BAI EZ ZUZENTZEKO

Pertsona baten bizitza kontatzeko
Pertsona batek egindako lanak kokatzeko/
Asmatzailearen BIOGRAFIA
ulertzeko
 Ordenatuta
denboraren arabera
 Egindakoaren
zergatiak aurretik
azalduta
 Beharrezko datuak
azaltzen dira
Denbora adierazten duten
hitzak edo esaldiak: lehen,
gero,
azkenik, momentu horretan,
……… zenean…

Izenak

Aditzak hirugarren pertsonan

Lehenaldian

Argazki eta argazki oina

Testua paragrafoetan
banatuta dago
Asmakizuna/ Aurkikuntzaren
DESKRIBAPENA
Definizioa: zer den
Aurkezpena: zertarako
Nolakoa
Bestelako informazio
interesgarria
 Adjetiboak
 Espazioa adierazten
duten hitzak: Goitik,
behean , eskuman..
 Erregistro kultoa
 Lehenaldia eta
orainaldia nola aldatu
den agertzeko.

Ordenatuta

Zehaztasunak

BEGOÑA ITURGAITZ


BEGOÑA ITURGAITZ


4. eta 5. SAIOAK . GURE ASMAKIZUN LIBURUAK (edozein
formatotan dagoela ere)

Pentsatzeko eta informazioa biltzeko garaia bukaturik,
unea heldu zaizue, bada, lana txukun egiteko eta aldi
berean zuen gaitasun artistikoa erakusteko.
Saia zaitezte beti lan txukuna egiten, hori ere bai irakurle
baita entzuleek ere asko baloratuko duten aldea izango
baita. Horretarako, ondokoak eduki beharko dituzue
kontuan:

1. Testuaren zirriborroa ekoitzi. Testuaren ondoan joango diren argazki
edota irudiak aukeratu.
2. Kontrol orria erabili lehen zuzenketa egiteko. Egin beharreko aldaketak
gauzatu
3. Hasi koloreak eta diseinua aukeratzen.
4. Diseinua erabakita, atalak bereizi. Izenburuak idatzi.
5. Testu zuzendua kopiatu eta argazkiak ondo kokatu testuaren ondoan.
6. Lana amaituta dagoenean ez ahaztu denon artean errebisatzea. Behar
diren zuzenketak egin.

Arazorik izanez gero, gogoratu zenbait baliabide dituzuela.:
 Power Point-a sortzeko gida EUSKARAZ
http://alweb.ehu.es/iktmagisteritza/poju/powerpoint-aren-gida/1-gaia/

 Eskolan erabiltzeko moduko Publisher gida
Publisher 2003 aritzeko gida EUSKARAZ

 Irudiak lortzeko
1. http://images.google.es/imghp?hl=es
2. Txertatu------- irudia------Clip Art

 Clip Art barruan zaudela:
Bilatu ------Zer nahi duzun idatzi-------bilatu

Saioaren amaieran inprimatu egindako lana.
Baduzue, bai, zuen lanaren lehen bertsioa. Nola dago? Itxura ona dauka
benetan, baina …… arretaz aztertu beharko da……ea gustuko ez dugun zer
edo zer topatzen dugun!

BEGOÑA ITURGAITZ


6.SAIOA . ASMAKIZUN ETA ASMATZAILEEN DENBORA
LERROAN K OKATU

Before finishing the sequence let’s put everything together. This means that you
have to think about some criteria, that is any kind of reason to order them. So,
group together again and discuss about one or two criteria you’d like to
propose to the class. We’ll put them down and choose one.
Alternatively a good criterion may be to order inventions and discoveries
according to time. This will also give us a historical perspective about how fast
technology has changed in the last 150 years.
Basically, you need to know the English names of the inventions you’ve working
about. Second step will be to build up a timeline and place the inventors and
the item’s name on the appropriate place on it.

As our timeline may become quite long we’re placing the timeline on the
corridor, so that all the people in the school can follow and it will also help to
understand our presentations better.

There is a good and easy way to make it using Microsoft Word programme as
you can find in the following web site:
http://www.microsoft.com/education/timelinesword.mspx

Anyway, you have a ready made template you can use in the kids’ materials
file in this sequence.

INVENTIONS TIMELINE A. D.
(Annus Domini)

0

BEGOÑA ITURGAITZ


6.SAIOA . ASMAKIZUN ETA ASMATZAILEAK DENBORA
LERROAN KOKATU

Unitatea amaitu baino lehen asmakizun guztiak ordenatuko ditugu. Erizpide
ezberdinak egon daitezke eta horretaz mintzatuko gara taldeka. Talde
bakoitzak bi irizpide proposatuko ditu talde handian eta denon artean bat
aukeratu.
Berriro ere, betiere proposamen bezala, erizpide egokia denboraren arabera
ordenatzea izan daiteke. Honek dakarren beste ondorioa zera da: azken 150
urteotan teknologia zer arin garatu den egiaztatzea hain zuzen ere.
Hori egitea ez zaizue zaila suertatuko: asmakizunen ingeleseko izena topatzea
baino ez baita izango. Hori erraz topatuko duzue ingelesez idatzitako bestelako
denbora lerroren batean.
Bigarren pausua denbora lerroa bera eraikitzea izango da eta bertan, dagokion
tokietan zuen asmakizun edota aurkikuntza jarri. Nahiko luze aterako denez,
eskolako sarrera edo karrajoa leku egokiak izan daitezke. Gainera, horrela
ahalik eta kide gehienek ikustea eta zuen lanarekiko interesa piztea lortuko
duzue. Oso lagungarri suerta daiteke ere zuen aurkezpenak ulertzeko eta
kokatzeko.

Oso era errazean egin dezakezue lan hau, Word programa erabiliz. Horretarako
jo ezazue ondoko web orrira:
http://www.microsoft.com/education/timelinesword.mspx

Badaezpadan, ikasleentzako materialen artean denbora lerroa egiteko
txantiloiak aurki ditzakezue.

INVENTIONS TIMELINE B.C.
(Before Christ)
0

BEGOÑA ITURGAITZ


BAI EZ HOBETZEKO
Izenburuak letra larriz idatzita
daude
Izenburuak edukiarekin zerikusia
du
Lagunei zuzenduta dago
Informazioa ongi ordenaturik
agertzen da.
Irudiak daude testua hobeto
ulertzeko
Polita dago eginda.

Errez irakurtzen da.

Ez dago akatsik.

Informazio iturriak agertzen dira

7.SAIOA. DENONTZAKO AURKEZPENAK PRESTATZEN…

Beste gelakideen aurrean burutuko den aurkezpena prestatu
dugu taldeka lehenengo eta talde handian saioaren 2. zatian.
Horretarako askotan erabili izaten ditugun tauletaz baliatu.

BEGOÑA ITURGAITZ


8.SAIOA ETA AGERTU DAITELA…..LEMOIZKO PLAZAN!

Momentua heldu da!
Ez jarri urduri, ondo baino hobeto zuen zatiak dakizkizuelako eta atzo
ikasitakoarekin zein Gorputz Hezkuntzako saioetan gure urduritasuna
kontrolatzeko erlaxatzeko ariketaren bat eginez ederto egingo
duzue!

Hori bai! Lagunei arreta handiz entzun eta ez ahaztu kontrol-orria
betetzen joatea…hurrengoko baten oraindik hobeto egin ahal
izateko!

GIZAKIAREN BIZIMODUA ALDATU IZAN DUTEN ASMATZAILE
ETA ASMAKIZUNA

AHOZKO AURKEZPENA

BAI EZ HOBETZEKO

Ozen eta argi azaldu dute.

Argi ahoskatu dute.

Zerbait argi ez zegoenean,
berriro azaldu dute beste
era batean.

Hitz bat gogoratzen ez
zutenean, beste bat erabili
dute.

Irudiak izan dituzte
azalpenean laguntzeko.

BEGOÑA ITURGAITZ


MATERIAL OSAGARRIAK

BEGOÑA ITURGAITZ


IRAKASLEENTZAT

BEGOÑA ITURGAITZ


Web orriak
http://zientzia.net biografiak eta asmakizunak euskaraz
http://losinventos.iespana.es/
http://www.educar.org/inventos/
http://www.educar.org/inventos/lineadeltiempo/default.asp
http://todointeresante.wordpress.com/2007/12/28/30-inventos-
que-cambiaron-nuestra-historia-parte-i/
http://centros5.pntic.mec.es/ies.arzobispo.valdes.salas/alumnos/
hiscite/hiscite.html
http://www.cbc.ca/kids/general/the-lab/history-of
invention/default.html
http://www.ideafinder.com/history/of_inventions.htm
http://www.education-world.com/a_tech/tech/tech013.shtml
http://www.cbc.ca/kids/general/the-lab/history-of-
invention/default.html
http://inventors.about.com/od/astartinventions/a/FamousInventi
on.htm
http://inventors.about.com/od/fstartinventors/a/HenryFord.htm
http://www.ideafinder.com/history/inventions/television.htm
http://www.ideafinder.com/history/inventors/pascal.htm
http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?groupi
d=1431&HistoryID=ab23
BIOGRAFIAK
http://zientzia.net euskaraz
http://cientificosalcala.blogspot.com asmatzaile famatuen
biografiak gazte
http://www.american-inventor.com/ iparramerikako izen
ospetsuak ingeleraz
http://www.biografias.es/famosos/profesion/inventores/todas/
http://www.tareaescolar.net/tareaescolar/historia%20colombia/I
nventores%20famosos.htm
http://pdf.rincondelvago.com/biografias-de-fisicos-famosos.html

DENBORAREN LERROA EGITEKO INGELESEZ
http://www.teach-nology.com/web_tools/materials/timeline/

http://www.xtimeline.com/ denboraren lerroa egiteko ingelesez
ona eta erraza
http://angelmicelti.blogspot.com/2008/10/crear-una-lnea-de-
tiempo-con-xtimeline.html Blog educativo de angelmicelti
BEGOÑA ITURGAITZ


IKASLEENTZAT

BEGOÑA ITURGAITZ


ATAZA PLANIFIKATZEN

DAKIGUNA….. JAKIN GURA DUGUNA
______________________________________ _______________________________________________

_______________________________________ ______________________________________________

_______________________________________ _______________________________________________

_______________________________________ _______________________________________________

_ _______________________________________________

NOLA ADIERAZIKO DUGU?
EKOIZPENA HIZKUNTZA ZERTARAKO

BEGOÑA ITURGAITZ


BEGOÑA ITURGAITZ


INVENTIONS TIMELINE A. D.
(Annus Domini)
0

BEGOÑA ITURGAITZ


INVENTIONS TIMELINE B.C.
(Before Christ)

0

BEGOÑA ITURGAITZ


BIOGRAFIA
Pertsona baten bizitza
kontatzeko
ZERTARAKO Perstona batek egindako lanak
kokatzeko/ ulertzeko

Ordenatuta denboraren
arabera
NOLA Egindakoaren zergatiak aurretik
azalduta
Beharrezko datuak azaltzen dira

HIZKUNTZA NOLAKOA Denbora adierazten duten
hitzak edo esaldiak: lehen,
geroago, beranduago, azkenik,
data zehatzak, …….eta gero,
……zenean, momentu
horretan,…
Izenak

Aditzak hirugarren pertsonan
Lehenaldian

ELEMENTU LAGUNGARRIAK Pertsonaren argazkia(k),
erretratoak

BEGOÑA ITURGAITZ


DESKRIBAPENA
Zerbait nolakoa eta zertarako den
ZERTARAKO azaltzeko

Definizioa: zer den
Aurkezpena: zertarako
Nolakoa
NOLA: ZATIAK Bestelako informazio interesgarria
Ordenatuta
Zehaztasunak

HIZKUNTZA NOLAKOA Adjetiboak
Espazioa adierazten duten hitzak:
Goitik, behean , eskuman..
Erregistro kultoa
Lehenaldia eta orainaldia nola
aldatu den agertzeko.

ELEMENTU LAGUNGARRIAK Argazkiak azalpenarekin (argazki
oina)
Lehen eskema edo irudiak

BEGOÑA ITURGAITZ


http://inventors.about.com/od/astartinventions/a/FamousInvention.htm
Automobile History

The History of Cars and Engines

By Mary Bellis, About.com
By definition an automobile or car is a wheeled vehicle that carries its own motor and
transports passengers. The automobile as we know it was not invented in a single day
by a single inventor. The history of the automobile reflects an evolution that took
place worldwide.

It is estimated that over 100,000 patents created the modern automobile. You can
point to the many firsts that occurred along the way to producing the modern car;
and with that goal in mind, highlighted below are articles, biographies, timelines, and
photo galleries related to the history of the automobile and its many inventors.

BEGOÑA ITURGAITZ


http://inventors.about.com/od/fstartinventors/a
/HenryFord.htm

Henry Ford (1863-1947)
I will build a car for the great multitude

By Mary Bellis, About.com

Automobile manufacturer Henry Ford was born July 30, 1863, on his family's farm in Dearborn,
Michigan. From the time he was a young boy, Ford enjoyed tinkering with machines. Farm work
and a job in a Detroit machine shop afforded him ample opportunities to experiment. He later
worked as a part-time employee for the Westinghouse Engine Company. By 1896, Ford had
constructed his first horseless carriage which he sold in order to finance work on an improved
model.

Ford incorporated the Ford Motor Company in 1903, proclaiming, "I will build a car for the great
multitude." In October 1908, he did so, offering the Model T for $950. In the Model T's nineteen
years of production, its price dipped as low as $280. Nearly 15,500,000 were sold in the United
States alone. The Model T heralds the beginning of the Motor Age; the car evolved from luxury
item for the well-to-do to essential transportation for the ordinary man.

Ford revolutionized manufacturing. By 1914, his Highland Park, Michigan plant, using innovative
production techniques, could turn out a complete chassis every 93 minutes. This was a stunning
improvement over the earlier production time of 728 minutes. Using a constantly-moving assembly
line, subdivision of labor, and careful coordination of operations, Ford realized huge gains in
productivity.

In 1914, Ford began paying his employees five dollars a day, nearly doubling the wages offered
by other manufacturers. He cut the workday from nine to eight hours in order to convert the
factory to a three-shift workday. Ford's mass-production techniques would eventually allow for the
manufacture of a Model T every 24 seconds. His innovations made him an international celebrity.

Ford's affordable Model T irrevocably altered American society. As more Americans owned cars,
urbanization patterns changed. The United States saw the growth of suburbia, the creation of a
national highway system, and a population entranced with the possibility of going anywhere
anytime. Ford witnessed many of these changes during his lifetime, all the while personally longing
for the agrarian lifestyle of his youth. In the years prior to his death on April 7, 1947, Ford sponsored
the restoration of an idyllic rural town called Greenfield Village.

BEGOÑA ITURGAITZ


Spectacles: from the 13th century AD

During the 13th century it is discovered that a crystal with a curved surface can help
the elderly to read. Mounted in a holder, such a lens is simply a small magnifying
glass. The philosopher-scientist Roger Bacon refers to the use of a lens in a text of
1268. At this time it would be shaped and smoothed from a lump of quartz.

Soon (probably in Florence during the 1280s) the idea evolves of placing two lenses
in a frame which can be held in front of the eyes. It is a natural next step to perch
this frame on the nose. Spectacles, hinged at the centre to grip the nose, appear
quite frequently in paintings of the 15th century.

As demand increases, glass replaces quartz as the material for lenses and the trade
of the lens-grinder becomes one of great skill and importance.

Early spectacles all use convex lenses to redress long sight (difficulty in seeing things
which are close). By the 16th century it is discovered that concave lenses will
compensate for short sight (difficulty in seeing distant objects). The two everyday
forms of spectacle have been achieved.

http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?groupid=1431&HistoryID
=ab23

BEGOÑA ITURGAITZ


BEGOÑA ITURGAITZ


http://www.zientzia.net/artikulua.asp?Artik_kod=2420

Edison, Thomas Alva
1995/08/02 | Azkune Mendia, Iñaki |
Kaltzada, Pili |
(1847-1931)

Asmatzaile estatubatuar hau Milan-en (Ohio-n) munduratu zen 1847ko
otsailaren 11 n. Bere familian ez zen diru askorik eta gaztetatik lanean
hasi behar izan zuen. Zientzi liburuak irakurtzen hasi zenean, laborategia
ipini zuen bere etxean. Laborategirako dirua lortzeko, Port Huron eta
Detroit (Michigan) bitarteko ibilbidea egiten zuen trenean egunkariak
saltzen zituen.

1862an Port Hurongo telegrafi bulegotan hasi zen lanean. Han, telegrafo
bikoitza asmatu zuen. Asmakuntza horrekin fama eta diru asko irabazi
zituen. 1876. urtean Menlo Park enpresa fundatu zuen. Enpresa hartan,
asmakuntza asko egin zituen. Hil zenean, 1.100 asmakuntza patentaturik
zituen.

Bere asmakuntza garrantzitsuena fonografoa da (1877). Baina horrez gain, beste asmakuntza
azpimarragarri asko ditu. Besteak beste, mikrotelefonoa 1877an, goritasun-lanpara 1878an, kinetoskopioa
eta zenbait tresna telegrafiko 1894an.

1878an, argia elektrizitate bidez sortzeko zegoen arazoari irtenbidea emango ziola adierazi zuen. Lehenago,
beste asmatzaile batzuk ere aritu ziren arazo horri soluzioa bilatzen, baina ez zuten lortu. Swan fisikari-
kimikari britainiarrak, karbono-harizpiko goritasun-lanpara asmatu zuen. Baina horrek bonbilaren barruan
harizpiak behar zuen adinako hutsik ez zuen eta erre egiten zen airearen oxigenoarekin. Arazo hura
kontutan hartuta, Edison beste alanbre baten bila hasi zen. Denbora luzez platinoarekin aritu zen
saiakuntzetan, baina azkenean hura ez zela bilatzen ari zena ohartu zen.

Beste saiakuntza asko egin ondoren, harizpia metalezkoa izatea ez zela derrigorrezkoa konturatu zen.
Horregatik, erdierretako kotoi-harizpiarekin saiatu zen eta irtenbidea aurkitu ahal izan zuen. 1879an harizpi
horrekin egindako bonbila sortu zuen. Momentu hartatik aurrera, argi elektrikoa errealitatea zen. Urte Zahar
egunean, bere aurkikuntza erakutsi zuen Menlo Parkeko kale nagusia argiztatuz. Mundu guztiko kazetariak
bildu ziren. Edisonentzat hura izan zen bere bizitzako unerik garrantzitsuena. Baina argi elektrikoaren
inguruko saioak ez ziren horrenbestez geratu. Argi elektrikoa erabili ahal izateko, 1881. urtean sorgailu
elektrikoa asmatu zuen.

1883an argi elektrikoa hobetzeko saiakuntzetan ari zela, bonbilako harizpi beroaren ondoan alanbre
metaliko bat sartu zuen. Elektrizitatea harizpi berotik, harizpia eta alanbrea banantzen zituen hutsartean
zehar, alanbre metalikora pasatzen zela aurkitu zuen, hau da, hutsean eta tenperatura handitan metalek
elektroiak igortzen zituztela. Horri Edison efektua edo efektu termoionikoa deitzen zaio eta hain zuzen, tutu
eta balbula elektronikoen funtzionamenduaren oinarri da.

1889an, beste saiakuntza batzuetan hasi zen. Horietan, argazkiak, elkarren segidan pantaila batera
proiektatzen zituen higidura-sentsazioa emateko. Horretarako, Eastmanek asmatutako pelikula-mota erabili
zuen.

Thomas Alva Edison West Orange-n (New Jersey-n) hil zen 1931 ko urriaren 18an.

BEGOÑA ITURGAITZ

Unitate eredua asmatzaileak

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (11)

Similar to Unitate eredua asmatzaileak

Similar to Unitate eredua asmatzaileak (20)

More from Mª Dolores Vazquez

More from Mª Dolores Vazquez (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Unitate eredua asmatzaileak