1. UNIVERSITETI I PRISHTINËS
FAKULTETI I BUJQËSISË DHE VETERINARISË
DEPARTAMENTI SHKENCAT E APLIKUARA NË ZOOTEKNI
Tema: Hidratet e karbonit
(Punim i Seminarit në Studimet Master)
Mentori :
Prof.Dr.sc. Ragip Kastrati
Kandidatet:
Bsc. Azem Zogaj & Ajet Brahimi
Prishtinё, 2013
2. HYREJ
Karbohidratet (lat. carbo-karbon, hydrat-ujë).
Lëndë ushqyese të cilat i kemi quajtur hidrate të karbonit janë:
• amidoni
• sheqeri dhe
• celuloza.
Kurse në aspektin kimik paraqesin polisaharidet, e aldehideve
dhe ketoneve.
Hidratet e karbonit konsumohen më së shumti, dhe janë burimi
kryesor i energjisë, janë të domosdoshëm për aktivitet dhe
lëvizje konstante të organizmit të njeriut dhe kafshëve.
3. Bimët dhe kafshët i përdorin karbohidratet si një burim të
rëndësishëm energjie, ndërsa sasitë e tepërta i depozitojnë në
brendësi të qelizave.
Teprica deponohet në formë të glikogjenëve në mëlçi, apo në
formë të yndyrërave në organe të ndryshme.
Në bimë ka sasi të lartë të hidrateve të karboni që sillet 30-80%
Ndërsa në kafshë prej 0.7-1.0% por roli tyre ësht shum i
rëndësishëm apo esencial.
Janë komponime të karbonit me hidrogjenin dhe oksigjenin që
gjenden në raport 1:2:1.
4. ------Sheqeri ndahet në:
1). Sheqerëra të thjeshtë (monosaharide), e këtu bëjnë pjesë:
glukoza, fuktoza dhe galaktoza;
2). Sheqerëra të dyfyshtë (disaharide), këtu bëjnë pjesë:
maltoza, saharoza, dhe laktoza;
3). Sheqerëra të shumëfishtë (polisaharide), siç janë amidoni
dhe glikogjeni.
5. Monosaharidet – kanë rol të madh në të ushqyerit e
kafshëve, pasi që në form të monosaharideve shfrytëzohet
energjia e polisaharideve.
Disaharidet - në vete përmbajnë dy molekula të
monosaharideve, saharoza e përbër nga glukoza dhe fruktoza.
Maltoza- përbëhet nga dy molekula të glukozës.
Laktoza- : glukoza dhe galaktoza.
Rafinoza - : nga glukoza, fruktoza dhe galaktoza.
6. Polisaharidet – paraqesin burimin e monosaharideve të
nevojshme për organizmin e kafshëve.
Nga aspektit i të ushqyerit ndahen në:
1. Polisaharidet me tretshmëri të lartë dhe
2. Polisaharidet me tretshmëri të ulët.
Në ndarjen e parë bejnë pjesë: materijet ekstrahuese jo azotik.
Dhe në te dyten bëjnë pjesë: celuloza, lignina dhe kemiceluloza.
7. Fijet dietale: të cilat në rastet më të shpeshta janë të
patretshme, lehtësojnë elasticitetin e zorrëve, dhe kësisoj
ndihmojnë tretjen.
Ushqimet që janë të pasura me fije janë:
1). Drithërat (siç janë: gruri, orizi, misri..;
2). Perimet qepore, siç është përshembull batati;
3). Pemët dhe perimet, që përmbajnë hydrate të karbonit në
sasi të ndryshme.
8. --------Shfrytëzimi i hidrateve të karbonit bëhet në dy mënyra:
1. Në rrugët e shfrytëzimit të glukozës
2. Shfrytëzimi i hidrateve të karbonit me materiet e acideve
yndyrore.
------Rrugët e para të shfrytëzimit të glukozës : amidoni,
disakaridet, monosakaridet.
9. KONKLUZIONET
---Glukoza është esenciale
në organizmin e kafshëve pasi që prej
sajë varen shumë funksjone të rëndësishme.
Në munges të glukozes paraqitet hipoglikemia ose smundja e
shëqerit (dijabeti)
Rruga e dytë e shfrytëzimit të hidrateve të karbonit është në
ndërmjetsim të acideve yndyrore.
Ku zbërthehen celuloza dhe kemiceluloza.
Me këtë zbërthimin fitohen tri acide kryesore:
• Ac. Acetik
• Ac. Buterik
• Ac. Propoinik, në disa raste formohet edhe Ac. Laktik
10. REKUMANDIM
Konsumimi i sheqernatave, thjesht, absorbohen shumë shpejt
dhe për kohë të shkurtër mbeten në qarkullimin e gjakut,
që do të thotë se shkaktojnë uljen e sheqerit në gjak
(hipoglukeminë),
që shpesh është shkaktar i koncentrimit të vështirësuar dhe i
lodhjes.