3. CARACTERÍSTICAS ARQUITECTURA
Novos clientes: monarquías, arcebispos e primeiros
burgueses.
Situadas no marco urbano.
Aparición de construcións civís ( pazos, concellos, e lonxas )
en paralelo ós edificios relixiosos ( catedrais ).
Tendencia ó desequilibrio, preferencia pola verticalidade, ao
exceso decorativo.
A importancia da luz na teoloxía medieval.
Contribución dos monxes do Cister:A difusion dos seus
elementos arquitectónicos claves (arco apuntado, bóveda
de cruzaría, elevación dos piares)
4. A CATEDRAL GÓTICA.
ESTRUCTURA:
Planta basilical de grandes dimensións. O cruceiro tende a desprazarse cara ó
centro, segundo sobresaia ou non da planta, falaremos de p. basilical tipo cruz
latina ou de tipo salón.
Cuberta con bóvedas nervadas. A máis común a bóveda de cruzaría que
evolucionan dende cruzaría simple a estrelada.
Muro desmaterializado que perde a súa función de sostén, e pasa a ser unha
sucesión continúa de vanos cubertos con vidreiras de cores.
ELEMENTOS CONSTRUCTIVOS:
Arco apuntado en substitución do arco de medio punto, que traslada os empuxes
ós contrafortes, a través dos arcobotantes.
A bóveda é de cruzaria, en substitución da bóveda de canón.
O piar de baquetóns: gótico leva dosadas pequenas columnas compartindo un
capitel único e un ábaco,
7. A CATEDRAL GÓTICA.
FACHADAS:
As fachadas, coas súas portadas, reciben a
mesma atención ornamental a base de
relevos, trazarías, rosetóns…pero sobre
todo destaca sempre a fachada do Oeste,
que tende a reproducir un modelo de
estrutura en H ( agás no gótico
italiano).Dita fachada occidental,ten unha
parte central ( en forma de cuadrilátero
dividido en tres tramos ), e dúas partes
laterais, que se corresponden con dúas
torres cadradas de maior altitude que o
rectángulo central.
As dúas fachadas laterais ( do cruceiro ),
acostuman ter na súa parte superior un
enorme rosetón.
9. Notre-Dame Chartres, 1210-1215
Esta catedral construída a a finais
do século XII ( 1194-1220
),levántase no momento de auxe
e plenitude do gótico francés.
O espazo interior está inundado
por unha apoteose de luz natural
pero irreal. O espazo exterior
caracterízase por un claro sentido
ascensional ( rómpese o equilibrio
entre os elementos horizontais e
verticais ). Entre as súas tres
fachadas destaca sobre todo a
oeste na que a integración entre a
arquitectura, as vidreiras e os
relevos é completa.
24. GÓTICO EN INGLATERRA ,ALEMAÑA,E ITALIA
A Arquitectura gótica inglesa posúe uns trazos peculiares: planta
basilical con dobre transepto e tres naves, cabeceira plana,
fachadas telón, tendencia a dilatar a anchura……..Destaca a
catedral de Canterburi.
O estilo gótico alemán ten un desenvolvemento tardío, pola
pervivencia do estilo románico e as tensións do emperador co
papado..O gótico alemán tenderá a unha grande verticalidade.
Destaca: a catedral de Colonia.
Na península itálica o estilo gótico ten un desenvolvemento
escaso, por ser moi alleo ós esquemas constructivos mediterráneos
e á tradición romana….é considerada unha arte de bárbaros. No
gótico italiano vai predominar o sentido horizontal, os arcos de
medio punto, o muro, a ausencia de arbotantes e vidreiras.
Destacan as construccións civís de palacios e signorías (
concellos ), e algunhas catedrais como as de Siena, Milán ou
38. GÓTICO NA PENÍNSULA IBERICA
O gótico na península ten claras influencias
francesas. A penetración deste novo estilo débese
inicialmente ós mosteiros que constrúen os monxes
da orde do Císter nas áreas de repoboación, nos
que se empregan os arcos apuntados e as bóvedas de
crucería e téndese a austeridade e a
verticalidade.
As catedrais góticas levántanse sobre todo nas
cidades de recente incorporación ós reinos
cristiáns do norte, que carece dunha igrexa de
estilo románico acorde coas súas necesidades.
39. GÓTICO NA PENÍNSULA IBERICA
Na Coroa de Aragón :
Constrúense as grandes catedrais e
edificios civís góticos dos séculos XIV e XV
con claras influencias do gótico
mediterráneo. .Entre as construccións
relixiosas destacan: Catedral e Igrexa de
Santa María del Mar en Barcelona,
catedral de Xirona e catedral de Palma.
Entre os edificios civís destacan: concellos,
palacios, lonxas etc.
40. GÓTICO NA PENÍNSULA IBERICA
Catedral e Igrexa de Santa María del Mar en Barcelona
45. GÓTICO NA PENÍNSULA IBERICA
Na coroa de Castela:
As grandes catedrais levántanse
sobre todo ó longo do século XIII e
están en relación coas rutas do
mercado da lá. Destacan a catedral
de Burgos (de forte influencia
francesa), Toledo (influencia do
Islam), León, Sevilla (S.XV) etc.
52. A CATEDRAL DE LEÓN ( ½ s. XIII)
Os mestres da obra son: Enrique e Xoán Pérez.
Esta catedral ten unha forte influencia do gótico francés ( o propio mestre
Enrique mostra unha clara influencia francesa ).
Estructura: planta basilical de cruz latina. Resalta a súa macrocabeceira. O
deseño da planta garda un grande parecido coa catedral de Reims.
O espacio interior ven determinado por bóvedas ( similares as de Amiens
), e polo espectacular sistema de organizar o muro totalmente
desmaterializado a base de abrir vanos. As vidreiras que cobren os vanos
dan o espacio interior unha gran luminosidade e un variado colorido de
maior riqueza cromática que as catedrais francesas.
O espacio exterior mostra un sentido menos vertical que as catedrais
francesas .As fachadas con portadas abucinadas e conxuntos escultóricos
son similares aos franceses.Destacan os relevos da súa fachada oeste. O
parteluz da porta central dedícase á Virxe Branca ( dotada de grande
naturalismo e flexibilidade nos panos, sorriso e comunicación co
neno.)
60. ESCULTURA CARACTERÍSTICAS
Tendencia a romper coas claves do relevo románico (
lei de adaptación ó marco, hieratismo, frontalidade,
iconografía apocalíptica).
Naturalismo das figuras, aunque ainda idealizado.
Comunicabilidade e individualidade de rasgos e
expressións de sentimentos.
Realismo no canon anatómico e no volume dos panos.
Temática: Xuizo Final ( a mesma do románico ), escenas
marianas, iconografías en referencia á vida de santos
etc.
Fantásticas gárgolas nos aleiros
Aparición da escultura exenta.
61. A CATEDRAL DE NOTRE DAME DE CHARTRES: PÓRTICO REAL
Os relevos do pórtico ( Cristo, tretamorfos, profetas,
reis, raíñas do antiguo Testamento ) mostran claros
trazos pregóticos: a claridade da composición, a
tendencia ó vulto redondo, a serenidade da figura de
Deus, o emprego de estatuas columna,.a busca dun
canon máis estilizado etc. Pero manteñen certos trazos
románicos, e sobre todo a adaptación do relevo ó
marco arquitectónico.
O Pórtico real de Chartres está considerado como o
inicio da arte figurativa gótica, pola súa clara tendencia
a romper co hieratismo e o frontalismo románicos e a
introducción dos novos trazos estéticos da elegancia
anatómica e o naturalismo expresivo.
67. A CATEDRAL DE REIMS. PORTADA OCCIDENTAL: ANUNCIACIÓN E VISITACIÓN
( 1/2 DO SÉCULO XIII )
Ë a reconstrucción dunha igrexa destruida por un incendio en 1210. Dita
catedral era o lugar elexido para coroar ós reis francesesc
A súa estructura consta de planta basilical, tipo cruz latina, con tres naves
lonxitudinais e tres transversais.
Destaca a fachada oeste ( constrúese a partir de 1255 ), na que xa se
emprega toda a variada linguaxe decorativa gótica : pináculos, tracerías,
rosetóns etc .Nesta fachada ó ser sustituidos os tímpanos por rosetóns,
os relevos trasládanse ás xambas, ós gabletes, e ó reverso da fachada.
As figuras dos relevos mostran trazos plenamente góticos ( rostros ambles
e sorrintes) e forman composicións de temática claramente novidosa. A
temática global é a vida da Virxe ( escenas marianas ).
68. A CATEDRAL DE REIMS. PORTADA OCCIDENTAL: ANUNCIACIÓN E
VISITACIÓN ( 1/2 DO SÉCULO XIII )
(Continuación)
Especial relevancia teñen a decoración das xambas
do lado dereito da porta central nas que se ubican
os relevos que fan referencia ós temas da
Anunciación do Arcanxo San Gabriel a María, e da
Visitación de María a súa prima Isabel. : No grupo
de relevos da Anunciación destaca a figura do Anxo
do sorriso ( de certa similitude coa escultura
grega arcaica ). E asi mesmo no grupo de relevos
da Visitación destacan as figuras de María e
Isabel que sorprenden: polas súas actitudes
clásicas, o pregado flexible e naturalista dos
panos, o realismo dos xestos,a naturalidade dos
movementos, e o equilibrio do conxunto.
69. A CATEDRAL DE REIMS. PORTADA OCCIDENTAL:
ANUNCIACIÓN e VISITACION
70. A CATEDRAL DE REIMS. PORTADA OCCIDENTAL:
ANUNCIACIÓN
74. CARACTERÍSTICAS PINTURA
PINTURA:
• Tendencia a rexeitar as estilizacións e alegorias do románico a
favor do realismo.
• Naturalismo nas representacións
• Recurso ós fondos paisaxísticos.
• Atención á cor e á luz.
• Aparición de pintura sobre táboa con técnica de óleo ou
temple.
• Estudio máis profundo das perspectivas.
• Temáticas de lirismo sentimental e melancólico.
• Recurso ó ouro para resaltar efectos de riqueza.
75. Gótico italiano, s. XIII
Madonna Rucellai, Duccio di Crucifixo, Cimabue. Igrexa de Santo
Buoninsegna, Uffici. Florencia, 1285 Domingo de Arezzo. C. 1265-1268
76. Simone Martini A anunciación, (1333)
Temple sobre táboa. Uffizi, Florencia
EEscola de Siena, representa a estética italiana na idade media,
coincide no tempo co éxito do chamado gótico internacional
francés.
77. A PINTURA Ó FINAL DA IDADE MEDIA. GIOTTO.
VAN EYCK.
• GIOTTO (1266-1337):
• É o verdadeiro iniciador da pintura moderna, o pintor capaz de crear a ilusión de
profundidade sobre unha superficie plana. A pintura de Giotto rompe cos
convencionalismos góticos e marca un estilo propio, no que vai resaltar a
preocupación por dar unha apariencia de existencia real ás cousas que capta coa
mirada e por lograr representar os distintos estados de ánimo.
• O estilo de Giotto vai estar caracterizado pola:
– Intuición do sentido da profundidade, ainda que recorra ós fondos de telón de
escenario teatral.
– Valoración da paisaxe e do espacio, a pesar de reducilos a pequenas montañas e
algunhas árbores.
– Tendencia ás figuras monumentais ( precedente de Masaccio e Miguel Anxo )
– Insistencia en espertar no espectador a sensación de volume.
– Introducción de animais nas composicions
– Preocupación pola luz e o movemento das figuras
78. Morte de San Francisco, fresco. Giotto. Igrexa
de Santa Croce. Florencia. 1315-1320
79. A PINTURA Ó FINAL DA IDADE MEDIA. GIOTTO.
VAN EYCK.
• Entre as consecuencias da obra innovadora de Giotto podemos resaltar:
– Creación dunha escola pictórica florentina
– Superación da influencia bizantina na pintura
– Aparición do concepto de artista innovador que supera o modelo de
mestre artesán anónimo
– Preferencia polos valores de forza e novidade do artista fronte ó valor
da perfección técnica do artesán
– Necesidade de partir sempre dun proxecto previo mental da obra de
arte a crear.
80. A PINTURA Ó FINAL DA IDADE MEDIA. GIOTTO.
Frescos da Capela dos Scrovegni
• Os 38 frescos pintados por Giotto nesta capela foron un
encargo do banqueiro Enrico Scrovegni para decorar a capela
adxunta ó seu pazo de Padua
• A técnica empregada é a de pintura ó fresco, con retoque de
temple. Giotto creou un novo sistema de ligar as cores,
usando como base para mesturar un zume de figos verdes, de
xemas de arbustos,… e obtendo así unhas cores maís vivas e
claras.
• As escenas recollen temáticas da vida da virxe María, da vida
de Cristo, da vida dos pais da virxe e incluso do xuizo final
82. A PINTURA Ó FINAL DA IDADE MEDIA. GIOTTO.
Frescos da Capela dos Scrovegni
Escea de “O Pranto ante Cristo morto”( 1303-1305 ).
• Composición: está centrada no corpo de Cristo e as tres figuras principáis ( súa nai
abrazándoo, a Magdalena chorando aos seus pés, e S.Xoán xesticulante.) e reforzada no
plano terrestre pola presencia das santas mulleres, Xosé de Arimatea, Nicodemo, e no plano
celeste por un grupo de anxos..
• A nivel técnico cabe destacar na composición: a ubicación do corpo de Cristo descentrado, o
escalonamiento das figuras ( buscando dar sensación de profundidade espacial ), o tamaño
real das figuras rompendo coa perspectiva xerárquica, a colocación de figuras de costas para
conseguir impresión de volumen.etc.
• Para acentuar o dramatismo da escena, Giotto oculta os corpos coas roupas e concentra os
xestos expresivos nos rostros, ubicando as figuras de perfil e dotándoas de nariz recto, ollos
rasgados e boca entreaberta.
• Simboloxía: A árbore espida da escueta paisaxe do marco, ven simbolizar a árbore morta da
que brotarán as novas follas, en paralelismo co corpo morto de Cristo que coa súa
resurreción fará posible a redención dos pecados e nova vida.
• Conclusión: Nestes frescos Giotto logra a súa obra mestra, e rompe totalmente cos
convencionalismos da pintura gótica, para abrir un novo camiño na composición da pintura,
que acabará por desembocar no espectacular auxe da pintura renacentista.
84. JAN VAN EYCK (1390-1441 ).
• É o máis destacado representante da pintura flamenca de final da Idade Media. Vai gozar de
grande prestixio nas cidades de Flandes, e a súa fama chega incluso ás ricas cidades da
península de IItalia.
• Á inversa de Giotto, Jan Van Eyck, non se sente un innovador, non se considera así mesmo
como un artista, el pinta procurando o máximo de perfección técnica, como todo mestre
artesán aspira a lograr unha obra mestra, pero non a revolucionar a forma de crear.
• A pintura de J. V. Eyck, como a dos restantes pintores flamencos primitivos, vai caracterizárse
por: A minuciosidade dos detalles, a tendencia ó realismo absoluto, o preciosismo nas
composicións e nos propios obxetos incorporados á obra ,manexo moi efectivo da luz,
temáticas moi variadas ( retratos, paisaxes,escenas cotiás etc ),e así mesmo mostra máis
interese por plasmar a apariencia de realidade das cousas que por a perspectiva ou a
expresividade.
• Alcanza unha grande destreza no uso da técnica do óleo ( usa aceite de liñaza para aglutinar
as cores e varnices para acelerar o secado.
• Recorre á tecnica da veladura ( superposición de capas de pintura que se transparentan
)para corrixir os posibles erros e darlle unha maior gama de brillos ás cores.
• Destacan da súa creación: a Virxe do Canciller Rolin, o matrimonio Arnolfini, e o Políptico do
Año Místico.
85. A VIRXE DO CANCILLER ROLIN ( 1434-1435 )
• O cadro representa á Virxe co donante ( o Canciller Rolin ), no interior dun salón, que semella
unha igrexa románica con galería de arcos de medio punto aberto ó exterior
• A Virxe está sentada sobre un luxoso coxín situado nun sitial de madeira, sostendo no seu colo ó
neno Xesús espido, protexida cun grande manto vermello mentres está a ser coroada por un
anxo.
• O canciller aparece axeonllado nun reclinatorio orando
• Tecnicamente debe resaltarse a composición, pois logra unha mestura de realismo da paisaxe e
marco arquitectónico coa solemnidade das figuras relixiosas
• O retrato está realizado sobre unha táboa coa técnica pictórica do óleo e traballado cunha grande
meticulosidade no debuxo das formas, e nas pinceladas de cor.
• A función é votiva ( cumprir un voto ou promesa ), e ademais serviría para ensalzar o prestixio do
canciller.
• Simboloxía : a piedade , e o poder do canciller Rolin.
• Conclusión: Apreciamos elementos certamente relacionados coa pintura gótica como son: certa
incomunicación entre as figuras e a preocupación polos mínimos detalles, e o mesmo tempo xa
se manifestan con claridade aspectos que anticipan os rasgos característicos da pintura de estilo
renacentista como a incorporación das paisaxes, o manexo da luz e a importancia do retrato.
• .
86. A virxe do canciller Rolin. Jan Van Eyck. Museo
do Louvre. París, Óleo sobre táboa
87. Matrimonio Arnolfini ( 1434 ).
• Este retrato recolle o acto da celebración do matrimonio de Arnolfini,un gran banqueiro
italiano residente en Flandes ( Xoán e Xoana Cenani )
• Composición: está enlazada polas curvas xeradas polos brazos da lámpada en relación
harmónica coas dúas mans unidas.
• Tecnicamente é un retrato sobre táboa. Destaca a rica gama cromática coa que crea amplas
superficies de vivas cores con gradacións sutís de ton e cor que crean ilusión da luz do sol.
• A impresión de espacio e volume lógraas a través da gradación da luz lateral da ventá aberta.
• O cadro está deseñado para actuar simbolicamente en varios planos : como retrato de dous
importantes membros da sociedade burguesa, como documento confirmatorio da
celebración dun contrato de matrimonio e como sumario das obrigas que implicaba un
enlace matrimonial no século XV.
• Entre os múltiples elementos simbólicos que V.Eyck incorpora ó retrato para reafirmar o
carácter legal sacro e obrigacional de matrimonio podemos resaltar as seguintes:o espello (
símbolo da pureza da muller ), a lámpada, o rosario (símbolo de devoción que o noivo debía
entregar a súa futura esposa ), as laranxas, o can ( símbolo da fidelidade e do amor terreal ),
o vestido verde ( símbolo da fretilidade , a cama ( onde se nace e se morre) , a sinatura de V.
Eyck, sinalando coa súa presenza ccmo testemuña da legalidade do contrato matrimonial.
90. POLÍPTICO DA ADORACIÓN DO AÑO MÍSTICO
• A obra foi comenzada por Hubert V. Eyck, e o morrer éste en 1426 foi continuada polo seu irmán Jan que
realizaría a maior e máis importante parte do retablo. Rematouna en 1432 sendo entronizada na catedral de s.
Bavón de Gante.
• Está formada por doce tablas de madeira, correspondendo oito ás portas que pechan o retablo, estando pintadas
por ambos lados.
• O políptico aberto está formado por doce tablas superpostas endous niveis: o nivel inferior está ocupado por unha
escea central de desenvolvemento horizontal, e catro laterais, que teñen en común a liña do horizonte, ao fondo
da paisaxe, e parecen estar inmersas na mesma atmósfera e no mesmo lugar
• No retablo pechado as catro táboas inferiores corresponden de esquerda a dereita: Joos Vyd, que é o que
encarga a pintura, S.Xoán Bautista, S.Xoán Evanxelista e Elisabeth Borluut,esposa de Vyd. Os donantes en
actitude orante son verdadeiros retratos.
• O políptico abero presenta os seguintes temas: no nivel inferior de esquerda a dereita, se suceden as escenas
da procesión dos xuices íntegros, a procesión dos cabaleiros de Cristo, a Adoración do Año Místico, a procesión
dos eremitas e “ a procesión dos peregrinos”.
• No nivel superior, a escena central corresponde a un tema de tradición bizantina: o Pantocrator acompañado pola
Virxe á súa dereita e S. Xoán Bautista a súa esquerda. A un lado e outro delas aparecen os anxos, músicos etc.
Nas estreitas táboas laterais se representan respectivamente, a Adán e eva expidos, expulsados do paraiso.
• O tema fundamental do retablo é indudablemente o da Redención.
• O tema iconográfico da táboa central é a Adoración do año Místico como se relata no libro do APOCALIPSE.
• Aspecto formal e técnico: destaca polas súas dimensións , pola complexa estructura, o detalle das roupas e dos
rostros etc.Utiliza a técnica do óleo, coñecida, pero apenas utilizada ata o momento ( permite retoca lo pintado ou
engadir un deatlle tras outro.
• Análise plástico: A composición organízase en torno a un eixe vertical que recorre toda a táboa e que está
constituida pola fonte, o altar e o Espíritu Santo.
92. Políptico da Catedral de
Gante. Hubert e Jan Van
Eyck. 1432. Óleo sobre táboa.
Pechado mide 350 cm x 320 e aberto
350 x461 cm. Localizado na capelade
Jodocus Vijd. Catedral de San Bavón,
Gante
93. Descendemento de Cristo e Quinta angustia de Maria,
Roger Van Der Weyden (1437). Óleo sobre táboa.
Museo do Prado, Madrid
94. O xardín das delicias, O Bosco. (1500-
1510). Óleo sobre táboa
