Changes that matter for investment and risk management, presentation at Dutch Central Bank Pension Seminar, September 12, 2012. Dutch title: Veranderingen die ertoe doen voor beleggen en (risico)management.

1. Veranderingen die er toe doen voor
beleggen en (risico)management
Alfred Slager
Hoogleraar Pension Fund Management, TiasNimbas Business School
Director CentER Applied Research, Universiteit van Tilburg

2. Veranderingen
Onderzoeken, commissies Op stapel – kleine greep
• DNB Onderzoek • Uitwerking DNB Onderzoek
alternatieve beleggingen Innovatieve Beleggingen
• Cie Frijns – • UFR
Risicomanagement,
uitbesteding, “hard” • Pensioenakkoord (versie 1,2,…)
sturen. • Holistic Balance Sheet
• Cie Goudswaard – Reel
sturingskader
• Cie. Don – onzekerheid in
rendementen
• DNB Onderzoek naar
Beleggingen
Politiek
• Eurocrisis
• Negatievere perceptie
deelnemer

3. 2 Manieren om tegen veranderingen aan te kijken
• Geen duidelijk doel • Wel duidelijk doel
– Stapelen zich op; niet op – Veranderingen niet op zich
elkaar afgestemd zien, maar als onderdeel
– Kniereflex omgeving fonds groter geheel
– Houdt fondsen van besturen – Veranderingen komen
af zelden alleen
– Complottheorie bestuurder: – Veel in een korte periode
geen plan B achter? • Denkmodel verandering
– Verandering in denkmodel,
set regels en voorschriften
waar we mee aan de gang
gaan gaan

4. Verschuiving in denkmodel: Vier
“trends” die op elkaar ingrijpen
Fonds aansturen als
financiële organisatie
Banden met Denken en sturen
deelnemer Deelnemer voor uitkeringsfase
aanhalen
Relatie met uitvoering verzakelijken

5. Hulpmiddel
• Per trend • Helpt besturen
– Wat zien we
– Meer doen in minder tijd
– Wat is de achterliggende
– Maar ook: soms minder
gedachte
doen met beter resultaat
– Wat doe je er mee
• Spelregel:
– Waar fondsen over praten,
al implementeren etc.
– Geen oplossingen van Mars

6. Trend 1: Aansturing
Wat we zien
– Risicomanagementstudies; Risicobudgettering; Risk Audits
– Aanscherping regels om risico’s instrumenten en beleggingen te doorgronden
Achterliggende visie
– Pensioenfondsen zijn financiële intermediairs: ze verzamelen premies, en
veranderen het in risico, lengte, vorm om zo decennia te overbruggen en
pensioen uit te betalen: van geld naar aandelen naar geld.
– Ofwel: risicotransformatie is hun kerntaak.

7. Aansturing: praktijk
• (Mandaat) beleggingscommissie veranderen
– Risicomanagement komt voor beleggen (word ik beloond voor beleggen)
– Integratie beleggingscommissie en risicocomitéfunctie; risico apart als compliance en
bijsturing
– Omvorming naar balansbeheercomité
– Duidelijke mandaten om sneller in te grijpen
• Beleggingsplannen niet met verhaal beginnen over rente en aandelen maar
– Explicieter ex ante aangeven welke keuzes je maakt (convictie waar je wel of niet beloond
voor gaat worden, en wat te doen als het niet uitkomt): ook voor beleggingscommissie zelf
– Wat zijn de uitgangspunten (waar staat het fonds achter)
– Consequenties (waar heeft ze goed over nagedacht)

8. Trend 2: Uitkeringsfase
Wat we zien
– Crisisplan: wat te doen als het “fout” gaat
– Focus op neerwaartse risico’s
– Derisking, angst bij bestuurders dat “upside” potential wordt weggegeven.
Achterliggende visie
– Een pensioenfonds belegt niet omdat het wil, maar omdat het moet.
• Niet: maximaliseer rendement gegeven risico
• Wel: minimaliseer risico gegeven rendement
– Behoud kapitaal (in reëele) termen belangrijk. Beleid framen in
• Maximaal risicobudget: tot hoever kan ik gaan
• Minimaal risicobudget: wat nodig om doelen realistisch te halen

9. Uitkeringsfase: praktijk
• Separeren vermogen in verzekerd en beleggingsgedeelte
– Sturen alsof er twee zekerheidsmaten zijn.
• Pijn nemen om pijngrenzen serieus te nemen.
– Sturen op regels: doen we, tenzij
• Nieuwe investeringen framen in bijdrage voor stabilisatie van
de dekkingsgraad

10. Trend 3: Relatie met uitvoerder
Wat we zien
– Fonds moet meer grip krijgen
• op uitvoerder; “in control”: uitvoeringskosten, zelf kritisch vermogen organiseren
– Focus op toename deskundigheid bestuurder
• Loser’s game als het vakinhoudelijk gaat.
Achterliggende visie
– Relatie fonds-uitvoerder lijkt op cliënt – advocaat.
– Vereenzelviging denkwereld vermogensbeheerder.
– Geeft zowel uitvoerder als fonds verkeerde prikkels.
– Moet verzakelijkt worden naar inkoper-leverancier. Nike en Apple!

11. Focus uitvoerder anders dan bestuurder
Pensioenfondsbestuur Vermogensbeheerder/Uitvoerder
Risicodiversificatie Inefficiënties
Risicopremies Focus
Actief
management
Verantwoord Impact
beleggen Teams &
Risico-
beleggers
Doelen man.
Bron: Kees Koedijk en Alfred Slager,
Beleggen met Visie, 2011.

12. Relatie: praktijk
• Zakelijke herschikking rollen en verantwoordelijkheden
– Functies naar bestuur trekken die fonds “eigen” zijn: “regierol” voor
bestuursbureau oid
– Uitvoering zo inrichten dat uitvoerder sneller inwisselbaar is
• Wat goed helpt
– Fonds moet zelf bedenken wat het echt belangrijk vindt – zonder uitvoerder!
– Eigen uitgangspunten; consequenties benoemen én op sturen.
– Fonds schrijft beleggingsplan zelf /laat zelf schrijven
• Uitvoerder: implementatie toets of
• Fonds voert externe review uit op plannen uitvoerder. Vraag is: wat kan eruit /eenvoudiger en
toch hetzelfde resultaat opleveren?

13. Trend 4: Band met deelnemer
Wat zien we
• Steeds opkomende vraag voor pensioenfondsen om in Nederland te investeren
• Druk om weg te blijven van complexe beleggingen, ze eenvoudiger in te steken
• Toenemende bewustwording deelnemers pensioenen, maar niet in positieve zin.
Achterliggende visie
• Onbehagen over rol pensioenfondsen. Paradox: pensioenfonds wordt steeds
professioneler en onderdeel financiële sector gezien; maar vertrouwen in de
financiële sector is laag
• Besturen denken over duurzaamheid in termen van rendement en risico
(financieel); deelnemers denken in termen van “puur” en “eerlijk” (gevoel)

14. Deelnemer: praktijk
• Koudwatervrees in beleggingsbeleid
– Overzichtelijkheid: Geen 1000 aandelen maar 100 die het fonds echt kent.
– Herkenbaarheid: Liever onderhandse lening aan ziekenhuizen in Nederland
dan complexe microfinanciering in Bangladesh
– Duurzaamheid: Geen haute finance maar robuust, lange termijn
aandeelhouderschap wordt op een natuurlijke manier ingevuld
• Sturing wordt anders
– Deelnemer betrekken bij cruciale uitgangspunten (Amerikaanse fonds TIAA
CREF)
– Meer convictie vooraf (eenmaal erin is niet meer eruit);
– Minder vergelijking met de buren. Tracking error e.d. Minder relevant;
toegevoegde waarde moet in portefeuillecontext gezien worden

15. Samenvattend (1)
Fonds, aangestuurd als Pensioenfonds is financiële intermediair.
financiële organisatie Sturen op risico’s (en verwachte beloning), in plaats
van beleggen en beheersen van risico’s.
Denken en sturen voor de Wat is het rendement, en het minimale risico daarbij?
uitkeringsfase
Relatie met uitvoering Inkoop leverancier relatie past beter
verzakelijken Belangrijkste keuzes dicht bij fonds
Banden met deelnemer Maatschappelijke relevantie inzetten:
aanhalen geconcentreerde portefeuilles; lange termijn
aandeelhouderschap.

16. Samenvattend (2)
• Trends waaien niet over
– Veel nieuwe wet- en regelgeving zal om een van de trends draaien
– Denken in trends helpt bestuur om ruim van te voren in te schatten
wat kan komen. Verandering staat nooit op zichzelf!
• Fondsbestuur kan zichzelf een groot plezier doen
– Veel heeft te maken met helderheid vooraf, uitgangspunten, ontwerp
– Keuzes die langer beklijven
• Voordelen
– Goed voorbereid is half verrast!
– Veel voorbereiding draait om uitgangspunten en doorexerceren –
duidelijker, eenvoudiger: half uur ontwerp scheelt 2 uur uitvoering
– Ofwel: meer doen in minder tijd
– Maar ook: soms minder doen met beter resultaat

17. Nabrander
• Praktisch: ALM mooi moment om dit op te pakken
– ALM: financiële analyse voor beleidsvoorbereiding en planning
– Trends: omgevingsanalyse voor beleidsvoorbereiding.
• Ja maar pensioenakkoord, UFR, AOW leeftijd, crisis!
– Des te meer reden om de “grote” trends nu op te pakken die na
pensioenakkoord, UFR etc. ook nog spelen en uit te werken.

18. Alfred Slager
a.slager@uvt.nl