1. Zamek w Lubaczowie
Przygotował : Krzysztof Gorlach

2. Jak podaje historia wokół zamków i grodów warownych
powstawały osiedla ludzkie.
Tak więc z historią lubaczowskiego zamku jest związana
historia samego miasta.

3. Spoglądając na porośnięte trawą i drzewami
wzniesienie otoczone głębokim podmokłym parowem,
trudno sobie dziś wyobrazić,
że kiedyś stała w tym miejscu jedna z licznych budowli
fortyfikacyjnych średniowiecznej Polski wschodniej.

4. Już w XI wieku na wzgórzu zamkowym stał
„gród drewniany, składający się z baszt,
budynków mieszkalnych i parkanu,
otoczony fosą przez którą do zamku prowadził jeden most”.

5. W XIV wieku, król Polski Kazimierz Wielki,
doceniając strategiczną rolę grodu,
umocnił go i obwarował.
W wieku XV otoczono zamek kamiennym murem z wysoką wieżą i szerokim,
mostem przerzuconym przez fosę.

6. Po krótkiej przynależności Lubaczowa do Księstwa Mazowieckiego,
od połowy XV wieku stał się on na powrót własnością królewską,
a zamek przez wieki był siedzibą starostów powiatu lubaczowskiego.
Pierwszy znany opis zamku pochodzi z 1534 roku.:
”Zamek składał się z przygródka i zamku właściwego,
które były drewniane, a jedynie kilka fragmentów,
wtedy już zniszczonych, było murowane:
wieża i mur z balkonami oraz piwnica pod izbą czeladnią”.

7. W latach 1534 – 1565 nastąpiła rozbudowa przygródka.
Inwentarz z 1578 roku opisuje zamek jako:
„czteroskrzydłowe drewniane założenie z dziedzińcem
wewnętrznym z urządzeniami obronnymi – mostem,
bramą i pomieszczeniami na blankach”.
Po licznych najazdach tatarskich, zamek odnawiano.
Opis z 1662 roku mówi o budynku piętrowym z ośmioma pomieszczeniami i murowaną izbą
pochodzącą z wcześniejszych budowli.
Kolejne najazdy tatarskie całkowicie zniszczyły zamek,
którego w dawnej formie nigdy nie odbudowano.

8. Na przełomie XVIII i XIX wieku na zamkowym wzgórzu wybudowano tak zwany I Zamek
– murowany pałac utrzymany w stylu późnobarokowym.
Obok dworu wzniesiono oficynę, która miała kształt litery L nazwaną II Zamek,
oraz kuchnię dworską.

9. Po I rozbiorze Polski Lubaczów trafił w ręce prywatne,
będąc kolejno własnością Pawłowskich,
Bernsteinów i Gołuchowskich,
którzy rezydowali w osiemnastowiecznym dworze lubaczowskim.

10. Dwór i pozostałe budynki były zaniedbywane,
aż w roku 1911 Adam Gołuchowski nakazał rozebrać główny budynek – I Zamek,
a sam zamieszkał w oficynie.
Niestety, ten budynek również nie przetrwał – II Zamek został zniszczony podczas II wojny
światowej i rozebrany w latach pięćdziesiątych XX wieku,
podobnie jak dworska kuchnia.

11. Obecnie o istnieniu zamku świadczy
sztucznie usypane przez kolejne
budowy wzniesienie, skrywające
fragmenty dawnych murów
przyziemia oraz ślady fosy
– dwa stawy połączone kanałem
z przerzuconym mostem.
Otoczenie wzgórza to cztero hektarowy
krajobrazowy park z początku XIX wieku,
założony przy nieistniejącym
lubaczowskim dworze.

12. Oprócz murów przyziemia,
znajdują się tu również głębokie,
pamiętające historię piwnice.
Skrywają one wiele wieków tajemnic,
lecz w większości zasypane
są gruzem oraz ziemią.

13. Z zamku do miasta wiodła
do dziś istniejąca
ulica Zamkowa.
(na fotografii z lewej reprodukcja
pocztówki z 1908 roku)
A tak wygląda
ta ulica dzisiaj – nazwana
po II wojnie światowej
ulicą 3-go Maja.
(fotografia z 2006 roku)

14. W 2003 roku muzeum lubaczowskie we
współpracy z Towarzystwem Miłośników
Ziemi Lubaczowskiej opracowało projekt
„Przygródek – wspólnota trzech kultur”.
Projekt nawiązuje do koncepcji skansenu,
w którym znajdować się ma ulica z zabudową muzealną:
„Domu Polskiego”, „Domu Żydowskiego” i „Domu Niemieckiego”
oraz parku i zamku lubaczowskiego.
Na slajdzie szkic koncepcyjny Parku Etnograficznego „Przygródek – wspólnota kultur”.

15. Lubaczów
Rzeka Wisznia
Muzeum
Oficyna
Zamek

16. Mam nadzieję,
że wkrótce do
obecnych zabytków ...park krajobrazowy z
Lubaczowa lubaczowskim zamkiem.
dołączy kolejny...

17. Bibliografia :
1. Marta Michałowicz – Kubal, ZAMKI, DWORY I PAŁACE WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO,
Wydawnictwo Arete II, Targowiska, 2006rok.
2. Marek Gosztyła, Michał Proksa, ZAMKI, PALACE I KLASZTORY WOJEWÓDZTWA PRZEMYSKIEGO,
Wydawca: regionalny Ośrodek Kultury, Edukacji i Nauki w Przemyślu, Przemyśl, 1995 rok.
3. Marek Gosztyła, Michał Proksa, ZAMKI POLSKI POŁUDNIOWO – WSCHODNIEJ, Wydawca: Polski Związek
Wschodni w Przemyślu, Przemyśl, 1997rok.
4. Czasopismo Samorządowe ZIEMIA LUBACZOWSKA, Nr 22004.
5. Janusz Mazur, TEMPUS FUGIT. Kształtowanie się koncepcji i perspektywy realizacji
Parku Historyczno-Etnograficznego „Przygródek – wspólnota Kultur” przy Muzeum Kresów w Lubaczowie,
Praca Dyplomowa, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, 2006rok.
Zdjęcia i szkice – opracowanie własne na podstawie materiałów, udostępnionych dzięki uprzejmości
Muzeum Kresów w Lubaczowie – styczeń 2008rok.