April 2013 vond het seminar ‘De juridische consequenties van werken met BIM ‘ plaats bij AKD, vestiging Eindhoven. Deze PowerPoint presentatie met als titel: ‘Bouw Informatie Model (BIM), Samen bouwen aan een virtueel model!’ is toen gebruikt. Heeft u vragen? Neem dan contact op met Leonie Mundt (lmundt@akd.nl) of Jacob Henriquez (jhenriquez@akd.nl).

1. Bouw Informatie Model (BIM)
Samen bouwen aan een virtueel model!
Eindhoven, 9 april 2013

2. Agenda
 BIM – Dick van de Merwe & Joeri Koehof
 Bouwcontracten en BIM / IE – Jacob Henriquez
 Aansprakelijkheid – Leonie Mundt
1 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

3. De nieuwe werkelijkheid & BIM
Dick van de Merwe
Architect

4. 3 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

5. 4 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

6. 5 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

7. 6 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

8. Optimaal
Virtueel bouwen Echt bouwen virtueel gebouw
3. Samenwerken
2. +
1. Uitvoering
Technische Kennisdeling
Ontwerp op de
uitwerking +
bouw
Vakmanschap
=
beter gebouw en
bouwproces!
7 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

9. Optimaal
Echt bouwen virtueel gebouw
3. Samenwerken
2. +
1. Uitvoering
Technische Kennisdeling
Ontwerp op de
uitwerking +
bouw
Vakmanschap
=
beter gebouw en
bouwproces!
8 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

10. Van initiatief tot ontwerp
Transparant samenwerken geeft ons de mogelijkheid
optimaal tegemoet te komen aan de belangen van alle
partijen – opdrachtgevers, uitvoerders en gebruikers
9 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

11. BIM - Haalbaarheidsstudies types
10 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

12. BIM - Haalbaarheidsstudie plangebied
11 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

13. BIM - Voorlopig ontwerp
12 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

14. BIM - Doorsneden & renderen
13 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

15. BIM - Definitief ontwerp
14 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

16. BIM - Plattegronden & maatvoering
15 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

17. Optimaal
Echt bouwen virtueel gebouw
3. Samenwerken
2. +
1. Uitvoering
Technische Kennisdeling
Ontwerp op de
uitwerking +
bouw
Vakmanschap
=
beter gebouw en
bouwproces!
16 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

18. Van ontwerp tot technische uitwerking
In de samenwerking tussen opdrachtgever, ontwerpers,
adviseurs en uitvoerders moeten vormgeving en
bouwkunde gekoppeld worden aan het bouwproces
(efficiënter bouwen), beheer en gebruik (life cycle cost)
17 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

19. BIM - Samenwerken in 1 model
18 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

20. BIM - Bouwkundig
Installatie
Constructie
19 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

21. BIM - Constructie
20 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

22. BIM - Installaties
21 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

23. BIM - Complete model
22 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

24. BIM - Schil
23 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

25. BIM - Clashdetectie
24 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

26. DEMO
Samenwerken in het virtuele gebouw
Joeri Koehof
BIM Coördinator

27. Bouwcontracten en BIM / IE
Jacob Henriquez
Advocaat-medewerker Bouw en Vastgoed

28. Agenda
 Bouwcontracten en BIM
 Intellectuele eigendom
27 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

29. Ontwikkelingen in het bouwproces
 Bouwproces kenmerkte zich lange tijd door scheiding van
ontwerpfunctie en uitvoeringsfunctie („klassieke driehoek‟)
 Verschuiving naar geïntegreerde contracten, zoals UAV-GC
 Ontwerpwerkzaamheden eerder in het proces
 Veranderende rollen(?)
28 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

30. BIM
 Voorbereiding van de realisering van een bouwwerk vindt
gezamenlijk en in real time plaats
 Informatie wordt in één keer ingevoerd en door de
bouwpartners hergebruikt  werken met 1 model
 BIM is „werktuig‟
 “BIM is de motor om beter samen te werken” (Cobouw 23
november 2012)
29 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

31. BIM (II)
 Ontwerpwerkzaamheden worden naar voren gehaald
 Ontwerpfase zal wellicht langer duren, maar mogelijke fouten
tijdens uitvoering reeds in BIM-fase ontdekt
 Aannemer en ontwerper, constructeur zullen tegelijkertijd aan
het ontwerp werken  maar zal dit leiden tot meer
geïntegreerde contractvormen?
30 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

32. Intellectueel Eigendom
“Blijft het model van de
Architect…zoals het negatief van
de foto van de fotograaf blijft?”
31 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

33. Intellectueel Eigendom
 Art. 1 Auteurswet (“Aw”):
“Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk
van letterkunde, wetenschap of kunst (…) om dit openbaar te maken
en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen bij de wet gesteld.”
 Het auteursrecht is een uitsluitend recht
 Het auteursrecht is een vermogensrecht (3:6 BW)
32 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

34. Auteursrecht
 Auteursrecht ontstaat door de loutere scheppingsdaad
(staat niet in Aw, wel in BC)
− Uiting
− Voldoende oorspronkelijk werk (HR 4 januari 1991, NJ
1991, 608)
 Onderscheid in:
− Exploitatierechten (economische belangen, overdraagbaar)
− Persoonlijkheidsrechten (morele belangen, niet
overdraagbaar)
33 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

35. Model I
 “Indien een werk tot stand is gebracht naar het ontwerp van
een ander en onder diens leiding en toezicht, wordt deze als de
maker van dat werk aangemerkt.” (6 Aw)
 VB: ontwerp architect A  uitvoering door B
− (Auteursrecht bij A)
 VB: ontwerp architect A  berekeningen door B
− (Auteursrecht bij A)
34 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

36. Model II
 Er is sprake van teamwork (co-auteurschap), wie heeft dan het
auteursrecht?
 2 mogelijkheden:
− Gemeenschappelijk werk (bijdragen zijn niet scheidbaar)
− Combinatie van werken (bijdragen zijn wél scheidbaar)
35 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

37. Model II – Wat zijn de juridische gevolgen?
 Gemeenschappelijk werk:
− Exploitatierecht komt toe aan alle auteurs gezamenlijk
− Exploitatie behoeft de instemming van alle auteurs (26
Aw, 3:166 BW)
 Combinatie van werken:
− Iedere auteur mag op zijn onderdeel zelfstandig
auteursrecht uitoefenen
36 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

38. Wie komt het resultaat toe
 Hoe is het resultaat van de samenwerking te kwalificeren dat
tot stand komt na BIM?
− Is er sprake van een voldoende oorspronkelijk werk?
− Wat was de samenwerkingsvorm?
− Zijn de bijdragen wel of niet te scheiden?
37 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

39. Aansprakelijkheid en
aandachtpunten voor de praktijk
Leonie Mundt
Advocaat Bouw & Vastgoed

40. Agenda
 Aansprakelijkheid
 Aandachtspunten voor de praktijk
39 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

41. BIM =
 Samenwerken
 Informatie uitwisseling
 Visualiseren
 Clashdetectie
 Hoeveelheden bepaling
 Tekeningen genereren
40 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

42. 41 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

43. Verantwoordelijkheid van architect/adviseur
 Zorgplicht van de adviseur
 Vereiste vakkennis en middelen
 Had een zorgvuldig handelend adviseur/architect de fout
mogen maken?
 State of the art
42 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

44. Aansprakelijkheid
 In meer gevallen aansprakelijkheid voor ontwerpfouten?
“Wat als de clashdetectie niet alle fouten vindt?”
 Praktijk: reductie van faalkosten, snellere oplevering
43 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

45. Verantwoordelijkheden uitvoerende partijen
 Waarschuwingsplicht
 Zal aannemer door gebruik van BIM sneller aansprakelijk zijn?
44 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

46. Aansprakelijkheid
 Bij gebruik van BIM zullen fouten in het ontwerp eerder
zichtbaar zijn, eerder „klaarblijkelijk‟
 Maar: wellicht wel eerder aanleiding tot verdeling van schade?
45 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

47. Afspraken maken
 Afspraken maken vooraf is noodzakelijk
Hoe?  BIM Protocol (www.bimguide.nl)
 Opdrachtgever moet duidelijk maken wat zijn eisen en
verwachtingen zijn ten aanzien van het BIM
Hoe?  bijv. RGD BIM norm (www.rgd.nl)
46 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

48. Aandachtspunten voor de praktijk
 Voorwaarden voor effectief samenwerken formuleren en
(technische) afspraken maken over hoe het BIM (de database)
wordt opgebouwd (BIM Protocol)
 Welke gegevens moeten vanuit het BIM uiteindelijk worden
aangeleverd aan de opdrachtgever? (BIM norm)
 BIM Protocol en BIM norm onderdeel maken van de contracten
tussen opdrachtgever en opdrachtnemer(s)
47 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

49. Aandachtspunten voor de praktijk
 Wat staat er in het BIM protocol?
 Wat staat er in de BIM norm?
48 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

50. Aandachtspunten voor de praktijk
 Wie coördineert het BIM?
 De partij die de rol van BIM manager op zich neemt kan
gedurende het bouwproces wijzigen
 Daarnaast een interne BIM manager per partij
49 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

51. “Tot waar gaat de
verantwoordelijkheid van degene
die coördineert?”
50 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

52. Aandachtspunten voor de praktijk
 Afspraak: geen wijzigingen aanbrengen in informatie die is
aangeleverd door andere partners
 Verantwoordelijkheden daar laten waar ze horen
51 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

53. Kortom
 Vooraf duidelijke afspraken maken met de opdrachtgever en
andere betrokken partijen en die schriftelijk vastleggen
 Aanstellen van een coördinator
 Afspraken maken over de IE rechten op het model
52 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

54. Is er nu echt iets wezenlijk veranderd?
 Op juridisch gebied niet, zolang er maar heldere afspraken
worden gemaakt
 Het op een goede manier maken van die afspraken heeft
aandacht nodig
53 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

55. 54 © 2013 AKD & Van den Berg Groep

56. Disclaimer
Aan de inhoud van dit document kunnen geen rechten worden ontleend.
Het copyright op teksten en beeldmateriaal in dit document berusten bij AKD en Van den Berg Groep.
Wees scherp, denk aan het milieu voordat u deze presentatie print.
© 2013 AKD & Van den Berg Groep