Christiane Verfuurden en Carlijn van der Vegt - Boshouwers bespreken tips & trucs voor efficiënt bijstandsverhaal in uw gemeente. Aan de hand van een voorbeeld neemt zij u mee in de actualiteiten en de methoden van het berekenen van behoefte en vaststellen van draagkracht.

1. Bijstandsverhaal
door gemeenten
Wat u moet weten!
dinsdag 13 maart 2012

2. Programma
15.10 Welkomstwoord
* Bijstandsverhaal: hoeveel en op wie?
* Procesrecht
* Behoefte van de onderhoudsgerechtigde(n)
* Draagplicht van de onderhoudsplichtige
* Vragenronde
16.15 Borrel
2

3. Op wie kan verhaald worden
(artikel 62 Wwb)
2. op degene die zijn onderhoudsverplichting jegens
echtgenoot of minderjarig kind niet nakomt (bij het
ontbreken van een gezinsverband of na
echtscheiding/ ontbinding g.p.);
3. degene die zijn onderhoudsverplichting niet
nakomt jegens het meerderjarige kind;
4. de ouder met gezamenlijk gezag (artikel 1:253w
BW);
5. op degene die zijn onderhoudsverplichting jegens
zijn ouders niet nakomt.
3

4. Wat zijn de wettelijke
maatstaven in dit geval?
Het maximaal te verhalen bedrag wordt bepaald door
enerzijds behoefte en draagkracht en anderzijds de
kosten van bijstand.
Het plafond van het verhaalsbedrag wordt bepaald
door:
1. de behoefte: draagkracht € 750,= / behoefte €
500,=/ verhaalsbedrag: € 500,=;
2. danwel de draagkracht: draagkracht € 250,= /
behoefte € 350,= / verhaalsbedrag: € 250,=;
3. danwel de bruto-bijstandsuitkering (als deze lager
is dan zowel de draagkracht als de behoefte).
4

5. Maximaal kan worden verhaald:
• het bedrag van de verleende bijstand
• PLUS de loonbelasting
• PLUS de premies zorgverzekeringen (die de
gemeente afdraagt)
• PLUS de premie ziektekostenverzekering
een en ander voor zover geen verrekening
mogelijk is met de fiscus en de
bedrijfsvereniging.
5

6. Te ondernemen actie:
Stap 1
Het leggen van contact met de
onderhoudsgerechtigde
(verkrijgen van inlichtingen over inkomen en controle
van behoefte).
Stap 2
Het leggen van contact met de verhaalsplichtige
(controle van draagkracht, verhalen conform
eerdere rechterlijke beschikking, bij weigering
verhaalsbesluit conform beschikking of niet
verhalen).
6

7. Vervolg Stap 2:
• Indien de draagkracht evident lager is:
onderhoudsplichtige adviseren tot
wijzigingsverzoek ter voorkoming van
procederen.
• Indien de draagkracht evident hoger is:
procedure starten conform artikel 62e Wwb en
de rechter laten oordelen.
7

8. In geval van een wijzigingsprocedure:
Verhaal aanzeggen tegen een bepaalde datum
waarbij:
• de hoogte van het verhaal mede afhankelijk is
van de uitkomst wijzigingsverzoek;
• de gemeente zich meldt als belanghebbende in
de procedure;
8

9. Verhaalsbesluit bij reeds
bestaande rechterlijke
beschikking
Hoofdregel
Verhaal in overeenstemming met de bestaande
beschikking.
Verzet
Mogelijkheid tot verzet binnen 30 dagen door de
verhaalsplichtige door middel van een verzoekschrift
bij de rechtbank.
9

10. Gronden van verzet:
Niet:
• Dat de onderhoudsverplichting ten onrechte is
opgelegd of onjuist is vastgesteld
Wel:
• Onjuiste weergave van door alimentatierechter
vastgestelde onderhoudsverplichting in
verhaalsbesluit
• Verkeerde toepassing van de wettelijke
indexering
• Voldoening aan de onderhoudsplicht
10

11. WEL:
•het bestaan van dringende redenen om niet te
verhalen of redenen om af te zien van verhaal wegens
een schuldregeling
•het einde van het verhaalsrecht
•het einde van de onderhoudsplicht als gevolg van
samenwoning of huwelijk
11

12. Andere bijdrage dan opgenomen in
de rechterlijke beschikking
De gemeente kan de rechter verzoeken het
verhaalsbedrag (in afwijking van een
rechterlijke uitspraak) te wijzigen op grond van
artikel 62e lid 2 Wwb indien:
f. indien de rechter deze uitspraak zou kunnen
wijzigen op de gronden genoemd in artikel 1:157
en 1:401 BW;
g. indien de rechter geen rekening heeft kunnen
houden met alle voor de betrokken beslissing in
aanmerking komende gegevens en
omstandigheden betreffende beide partijen.
12

13. “Gewone” wijzigingsgronden
• Wijziging van omstandigheden (artikel 1:401, lid 1 BW)
• Bij uitspraak uitgegaan van onjuiste of onvolledige
gegevens uitgegaan (artikel 1:401 lid 4 BW)
• Van rechtswege geldende limiteringstermijn van 12 jaar
te ingrijpend (artikel 1:157 lid 5 BW)
• Van rechtswege geldende limiteringstermijn van de
duur van het huwelijk te ingrijpend (artikel 1:157 lid
6 BW)
• Wijziging in omstandigheden ten aanzien van door
rechter vastgestelde termijn (artikel 1:401 lid 2 BW)
• Overeenkomst is aangegaan met grove miskenning van
de wettelijke maatstaven (artikel 1:401 lid 5 BW)
13

14. Extra wijzigingsgrond voor
gemeenten
De gemeente mag –naast de hiervoor genoemde
gronden- ook wijziging vragen op grond van het
feit dat de alimentatiebeschikking niet aan de
wettelijke maatstaven voldoet omdat de rechter
geen rekening heeft kunnen houden met alle voor
die beslissing in aanmerking komende feiten en
omstandigheden.
Dit doet zich met name voor in het geval van
door partijen gesloten alimentatieovereenkomsten.
14

15. Alimentatieovereenkomst kan inhouden:
• Nihilstelling van de bijdrage (dus niets betalen)
• Vaststelling van de bijdrage op een bedrag dat
afwijkt van de wettelijke maatstaven
• Vaststelling van een afkoopsom ineens
• Beperkingen in de duur van de bijdrage, afwijkend
van de wettelijke termijnen
Maar let op:
overeenkomsten met een in maatschappelijk
opzicht aanvaardbaar karakter
(o.a. HR 3-2-1989, NJ 1989, 389)
15

16. Indien er geen reeds bestaande rechterlijke
beschikking is -> artikel 62h Wwb
Indien er geen rechterlijke uitspraak ligt en er volgt
geen vrijwillige betaling door de onderhoudsplichtige
die draagkracht lijkt te hebben, dan kan de gemeente
een verzoekschrift tot verhaal indienen bij de
bevoegde rechtbank met het verzoek tot vaststelling
van de verhaalsbijdrage.
16

17. Behoefte en behoeftigheid
•Kinderalimentatie
•Partneralimentatie
•Co-ouderschap
•Samengestelde gezinnen
•Nimmer samengeleefd in gezinsverband
•Splitsingsproblematiek
17

18. Behoefte kinderen
• In beginsel vast te stellen aan de hand van de
Tabel eigen aandeel ouders in kosten kinderen.
Van belang is leeftijd kinderen, gezinsomvang en
netto besteedbaar gezinsinkomen. Eventueel
correctie met voor gehandicapt kind, kosten van
topsport, privélessen en hoge schoolgelden.
Uitzondering in Hof Den Bosch 14 februari 2012,
LJN BV3856.
• Let op: overeenkomsten waarbij geheel van
kinderalimentatie wordt afgezien zijn nietig
(artikel 1:400 BW).
18

19. Co-ouderschap
•In het algemeen wordt aangenomen dat de behoefte
van een kind bij co-ouderschap groter is dan in een
situatie dat een kind bij één ouder woont, o.a. door
dubbele woonlast -> 16%
•Co-ouderschap noopt soms tot het maken van
ingewikkelde berekeningen. “Methode Bol” kan uitkomst
bieden.
Samengestelde gezinnen
•Hoe om te gaan met verschil in behoefte?
Nimmer samengeleefd in gezinsverband
•Hoe wordt de behoefte dan vastgesteld?
19

20. Splitsingsproblematiek
•HR 19 oktober 1979, NJ 1980/262
•De gezinsbijstand mag voor de berekening van het
verhaalsbedrag niet worden gesplitst in een deel voor
de ouder en een deel voor de kinderen o.a. HR
28 februari 1997, NJ 1997/306.
20

21. Behoefte ex-echtgenoot
Standaardgevallen (?)
In beginsel 60 % van het netto besteedbaar
gezinsinkomen -/- het aandeel van de ouders in de
kosten van de kinderen (conform “tabel eigen aandeel
ouders in de kosten kinderen”).
Uitzondering (o.a.):
•HR 3 september 2010 (LJN BM7050)
•HR 19 december 2003 (LJN AM2379)
21

22. Eigen verdiencapaciteit van de
bijstandsgerechtigde
• In de verhaalsprocedure kan worden
opgeworpen en onderzocht of van de vrouw in
redelijkheid kan worden gevergd dat zij in haar
eigen levensonderhoud voorziet (o.a. HR 23
februari 1996, NJ 1996/396).
• NB: Bijstandsverlening zelf niet ten toets.
Behoefte van de onderhoudsgerechtigde is de
enige toetssteen van de verhaalsrechter, aldus
de HR. Uitzondering (o.a.): de
alimentatiegerechtigde verzwijgt inkomsten of
vermogen.
22

23. Draagkracht
• Terminologie
• Inkomen
• Lasten
• Matiging
• Nieuw gezin
• Schuldsanering
23

24. Terminologie
Draagkracht: (percentage) van het verschil tussen de financiële
middelen waarover de onderhoudsplichtige beschikt danwel
redelijkerwijs kan beschikken en datgene dat hiervan betaald moet
worden voor eigen levensonderhoud en degenen die tot zijn last
komen.
Tremarapport: Richtlijnen die door de rechtspraak worden
gehanteerd bij het bepalen van behoefte en draagkracht. Géén
recht in de zin van artikel 99 RO. Rechter is vrij om af te wijken.
Voorrangsregel: Sinds 1 mei 2009 heeft het betalen van
kinderalimentatie wettelijk voorrang op partneralimentatie. Indien
beide ouders een inkomen boven de bijstandsnorm voor een
alleenstaande hebben, dienen zij beiden bij te dragen in de kosten
van hun kinderen.
24

25. Inkomen
“Redelijkerwijs te verwerven”
Iedere bron telt, zo ook:
• Wiedergutmachungsuitkering (HR 7 oktober 1994,
LJN ZC1479)
• gouden handdruk
• smartengeld
• inkomen / pensioen wat in buitenland wordt
ontvangen
(HR 15 juli 1987, LJN AC4269)
• alle fiscale tegemoetkomingen, ook indien niet-
aangevraagd
• vermogen in beginsel buiten beschouwing, tenzij
(o.a. HR 12 december 2008, LJN BF7412 en HR 23 april 2010, LJN BL8622)
25

26. Inkomen-vervolg
Vermindering draagkracht door inkomensverlies:
•onvrijwillig: terugval kan aanleiding geven tot
verlaging bijdrage (maar let op verdiencapaciteit)
•vrijwillig: relevant is of verlies herstelbaar is of niet.
Buiten beschouwing laten verlies mag in ieder geval
niet leiden tot zakken onder 90% van toepasselijke
bijstandsnorm. (o.a. HR 23 januari 1998, LJN
ZC2556)
Voorbeelden: vaste baan inruilen voor eigen zaak,
vroegtijdig met pensioen gaan, verwerpen van een
erfenis, vermogen in woning steken.
26

27. Lasten
Alle noodzakelijke lasten worden meegenomen, in
ieder geval:
• bijstandsnorm alleenstaande (in 2012: € 935,=
per maand), uitzondering via “Big Mac-index”
Rb. Middelburg 11 januari 2012 LJN BV2280
• feitelijke woonlast (tot ten minste 1/3 van netto
inkomen, daarboven matiging mogelijk, o.a.
HR 2 mei 1980, LJN AB7452)
• premie (aanvullende) ziektekostenverzekering
en eigen risico (tenzij betwist, dan aantonen)
27

28. Lasten-vervolg
Daarnaast wordt in beginsel rekening gehouden met:
• rente en/of aflossing op huwelijkse schulden
• rente en/of aflossing op nahuwelijkse schulden (HR
11 juli 2008, LJN BD1843)
De onderhoudsplichtige dient bij het accepteren van
nieuwe lasten rekening te houden met een bestaande
onderhoudsplicht. Vraag is of het betalen van deze lasten
voorrang dient te krijgen op het betalen van kinder-
en/of partneralimentatie. Voorbeelden:
• premie arbeidsongeschiktheidsverzekering
• pensioenpremie eigen verzekering
28

29. Matigingsbevoegdheid
Ook niet-financiële factoren spelen een rol:
• objectief: duur van het huwelijk, periode
tussen moment scheiding en alimentatieverzoek
• subjectief: wangedrag (o.a. HR 17 maart 1978,
LJN AC6215)
Let op verschil civiele procedure en
verhaalsprocedure: in het geval van vaststellen
kinderalimentatie spelen niet-financiële factoren géén
rol, alleen behoefte en draagkracht zijn relevant.
Wangedrag is geen reden voor matiging. Dit is echter
anders in verhaalskwesties -> HR 16 januari 1998,
LJN ZC2548.
29

30. Voorbeelden niet-financiële factoren in het kader van
verhaal:
• mishandeling leidend tot vlucht naar een blijf-
van-mijn-lijf-huis of een ander geheim adres
• incest en gevaar voor herhaling
• ernstige psychische problemen
30

31. Invloed nieuw gezin
• De nieuwe partner (waarmee men samenwoont) wordt
gezien als zelfstandige economische eenheid. Zijn/haar
inkomen wordt buiten beschouwing gelaten. Betalen van
kinderalimentatie heeft voorrang op onderhouden nieuwe
partner (artikel 4.5 Trema rapport). Zie ook “Thaise
bruid”-arrest (Hof Den Haag, 12 april 2006, LJN AY3596).
• De onderhoudsplichtige wordt gezien als alleenstaande en
wordt geacht de woonlasten te (kunnen) delen.
• De draagkracht wordt in beginsel gelijk verdeeld over alle
kinderen waarvoor men onderhoudsplichtig is, tenzij
aantoonbaar verschil in behoefte. Let op voortzetting
gezag na einde relatie op grond van artikel 1:253w BW.
31

32. Probleem
Draagkracht van beide ouders is in totaal lager dan de
totale kosten van de kinderen. Wat te doen met het
restant?
Oplossing
Verdelen van de “armoede”. o.a. Hof Amsterdam 23
december 2008 LJN BU5809: Vader dient, ondanks
gebrek aan draagkracht bij te dragen in de kosten.
32

33. Invloed schuldsanering
Indien onderhoudsgerechtigde zelf incasseert:
•Tot voor kort: aanbeveling Werkgroep Alimentatienormen (via
Trema rapport) om bij vaststellen alimentatie rekening te houden
met WSNP. Bij kinderalimentatie werd vrij te laten bedrag met de te
betalen alimentatie verhoogd tot een bedrag van € 136,=.
•Inmiddels geldt HR 18 november 2011, LJN BU 4937: aanbeveling
staat op gespannen voet met de Faillissementswet.
Kinderalimentatievordering krijgt zo onterecht voorrang op andere
vorderingen. Het bewerkstelligen daarvan gaat de rechtsvormende
taak van de rechter te buiten.
NB: Een en ander geldt niet in het kader van bijstandsverhaal door
u. Bij de toelatingstoets houdt de rechter al rekening met
bijstandsverhaal en andere schuldeisers dan de gemeente mogen
geen betere positie hebben.
33

34. Vragen?
mr. Carlijn F.L.A. van der Vegt-Boshouwers
cvandervegt@akd.nl
mr. Chantal van der Sprong
cvandersprong@akd.nl
mr. Christiane Verfuurden
cverfuurden@akd.nl
AKD
Flight Forum 1
Postbus 666, 5600 AR Eindhoven
Tel.: +31 (0) 88 253 56 70
Fax: +31 (0) 88 253 56 02
Website: www.akd.nl
34