SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 11
ЛЕГАС ХХК                                                  ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН ХӨТӨЧ Don’t you?
                                                                                   We love information.


                                                                        ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН ХӨТӨЧ
                    Legas brings professional                                        2012.10.8 Дугаар 1

sin                 sophistication & excellence                                                           sin
                                                                                                                ce 2003
      ce 2 0 0 3
       since 2003
                                                                        ЧӨТӨХ НЙҮЗ ХРЭ ЫНАТ
                                                                                             2012.10.8 Дугаар 1
Энэ дугаарын товъёог:

         Легас ХХК-ийн бүтээлүүд
 1       • Монгол улс: Эрх зүйн боловсрол, мэргэжил, мэргэшил
         • Монгол улсад эрх зүйн актыг хэрхэн баталдаг вэ?

         Эрх зүйн мэдээллийн албаны мэдээ
         2012 оны 9 дүгээр сард шинээр батлагдсан хуулиудын товч
         жагсаалт
         • Аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын
         сонгуулийн тухай хуулийн товч танилцуулга
 2       • Ажилласан жил, тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн
         тооцох тухай хуулийн товч танилцуулга
         • Виз олгох нөхцөлийг хөнгөвчлөх тухай Монгол улсын
         Засгийн газар болон БНСУ-ын Засгийн газар хооронд
         байгуулсан хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай хуулийн
         товч танилцуулга

         Таны хууль зүйн англи хэлний боловсролд
 3
         Practise [ˈpræk.tɪs] verb
         Таны эрх зүйн мэдлэгийн санд
 4       Гадаадын арбитрын шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрч,
         биелүүлэх тухай 1958 оны Конвенц

         Таны асуултад хариулъя
         • Гэрээ байгуулж буй талууд гэрээний хуудас тус бүр дээр
         эсхүл зөвхөн сүүлийн хуудсанд гарын үсэг зурдаг. Энэ
 5       талаар хуулийн зохицуулалт байдаг уу?
         • Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээг заавал
         нотариатаар батлуулах шаардлагатай юу? Ийм гэрээг
         хэрхэн баталгаажуулах ёстой вэ?

         Таны сонирхолд
 6
         Их засаг хууль
         Легас ХХК нийгмийн хариуцлагаа хэрэгжүүлж
         байна
 7       •Асрах төвийн хүүхдүүдэд тусламжийн гараа сунгалаа
         •Багийн гишүүдийнхээ эрүүл мэндэд үргэлжлүүлэн
         анхаарсаар

 8       Эрх зүйн салбар дахь ажлын байр




                                                                    1
ЛЕГАС ХХК
    sin
          ce 2003


                                                                   ЛЕГАС ХХК-ИЙН БҮТЭЭЛҮҮД

           “Монгол улс: Эрх зүйн боловсрол, мэргэжил, мэргэшил”                                      “Монгол улсад эрх зүйн актыг хэрхэн баталдаг вэ?”
                        өгүүллийн товч танилцуулга                                                             өгүүллийн товч танилцуулга



Бид энэхүү өгүүлэлдээ Монгол улс дахь эрх зүйн боловсролын                                       Энэхүү өгүүлэл маань эрх зүйн салбарынхан болоод эрх зүйн
тогтолцоог тодорхойлохын зэрэгцээ хуульч хэмээх эрхэм хүндтэй                                    салбарыг сонирхогч хүн бүрт оюуны хөрөнгө оруулалт болно
мэргэжлийг эзэмшихэд туулах зам, давах давааны тухай өгүүлж,                                     гэдэгт бид итгэлтэй байна.
төр, нийгэм дэхь хуульч, эрх зүйчдийн үүрэг, оролцоо, байр суурийг
тоймлон харууллаа.                                                                               Тус өгүүллээс та бүхэн Монгол улсын эрх зүйн тогтолцооны талаарх
                                                                                                 товч ойлголт, эрх зүйн актуудын ангилал, нэршил, тодорхойлолтыг
Тус өгүүллээс та эрх зүйн боловсрол олгож буй улсын болон                                        мэдэж авахын зэрэгцээ Монгол улс дахь хууль тогтоох үйл
хувийн хэвшлийн их, дээд сургуулиуд, эрдмийн зэрэг олгох сургалт,                                ажиллагааны аргачлал, үе шат, дэс дараалал, дэг жаяг, хамрах
тэдгээрийн төлбөр, суралцах хугацаа,  мөн энэ чиглэлээр их, дээд                                 хугацаа, мөн түүнчлэн хуулийн төсөл санаачлах, боловсруулах,
сургууль төгсөгчид болон салбарын мэргэжилтнүүдийн ажиллаж                                       өргөн мэдүүлэх, хэлэлцэх, хориг тавих эрх, үүрэг бүхий субъектууд,
болох байгууллага, албан тушаалын талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл                                    эрх зүйн мэдээллийн албан ёсны эх сурвалжууд, хууль эрх зүйн
авах боломжтой.                                                                                  актыг нийтийн хүртээл болгох, нийтээр дагаж мөрдөхтэй холбоотой
                                                                                                 зохицуулалт, журмын талаар цогц мэдээлэлтэй болно.
Эрх зүйн мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэшүүлэх албан ба албан
бус, танхимын болон онлайн сургалт, хууль зүйн англи хэлний                                      Ардчилсан төр, нийгэм оршин тогтнох нэгэн үндэс суурь болсон
сургалтын талаарх цогц мэдээлэл нь хуульч таны болоод ирээдүйн                                   хуулийг тогтоох ажиллагааны талаар үндсэн мэдлэг эзэмшиж,
хуульч хэн бүхний сонголт, оюуны чадал, чансааг сорьсон эрх                                      уг ажиллагаанд иргэний хувьд өөрийн оролцоог хэрэгжүүлэх,
зүйн салбарт мэргэших, мэргэжлээрээ ахиж дэвших боломжуудыг                                      нэмэгдүүлэхэд ч мөн тус дөхөм болох нь лавтай.
өргөжүүлэн тэлэхэд бага боловч хувь нэмэр оруулаад зогсохгүй эрх
зүйн боловсролын бодлого боловсруулагчид, эрх зүйн боловсрол                                     Та бүхний нийгмийн идэвхи өндөр байж, улс орны маань хуулийн
олгогчид ч мөн адил салбарын бодит байдал, хэрэгцээ шаардлагын                                   тогтолцоо улам бүр батжин бэхжих болтугай.
дүр зургийг бүхэлд нь харж, улмаар тус салбарыг илүүтэй хөгжүүлэх,
улам боловсронгуй болгоход шаардагдах өөрчлөлтүүдийг цаашдын
үзэл баримтлал, ажил үйлсдээ тусгахад тус дөхөм болно гэдэгт бид
итгэлтэй байна.




                                                         ЭРХ ЗҮЙН МЭДЭЭЛЛИЙН АЛБАНЫ МЭДЭЭ
                                                                         2012 оны 9 дүгээр сард

•	 Ажилласан жил, тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн тооцох тухай                          нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн тухай (2012.9.18),
   (2012.9.41), Аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын                            Хүний хөгжил сангийн 2012 оны төсвийн тухай (2012.9.14) хуулиудад
   сонгуулийн тухай (2012.9.14), Виз олгох нөхцөлийг хөнгөвчлөх тухай                         нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиуд,
   Монгол улсын Засгийн газар болон БНСУ-ын Засгийн газар хооронд
   байгуулсан хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай (2012.9.18) хуулиуд                         •	 Хуульчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль (2012.9.7/2014.1.1), Монгол
   шинээр,                                                                                     улсын 2012 оны төсвийн тухай (2012.9.14), Нийгмийн даатгалын
                                                                                               сангийн 2012 оны төсвийн тухай (2012.9.14), Нийгмийн даатгалын
•	 Орон нутгийн хурлын сонгуулийн тухай 2007.1.18-ны өдрийн хуулийг                            тухай (2012.9.14), Нийгмийн халамжийн тухай (2012.9.14) хуулиудад
   хүчингүй болсонд тооцох тухай хууль (2012.9.14),                                            өөрчлөлт оруулах тухай хуулиуд,
•	 Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн тухай (2012.9.7/2014.1.1), Шүүхийн                           •	 Гаалийн тариф, гаалийн татварын тухай (2012.9.11), Нэмэгдсэн
   захиргааны тухай (2012.9.7/2014.1.1), Шүүх байгуулах тухай                                  өртгийн албан татварын тухай (2012.9.11), Хөдөлмөр эрхлэлтийг
   (2012.9.7/2014.1.1), Онцгой албан татварын тухай (2012.9.11), Монгол                        дэмжих тухай (2012.9.11) хуулиудад нэмэлт оруулах тухай хуулиуд
   улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын
   тухай (2012.9.14), Иргэний бүртгэлийн тухай (2012.9.14), Аймаг,                          тус тус батлагдлаа.
1
 Хуулийн батлагдсан огноо нь хүчин төгөлдөр үйлчилж эхлэх огноотой ижил тохиолдолд уг
огноог нэг удаа, хэрэв өөр өөр бол аль аль огноог ташуу зураасаар тусгаарлаж оруулав.



                                                   Аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын
                                                       сонгуулийн тухай хуулийн товч танилцуулга

Нийт 12 бүлэг, 61 зүйлтэй тус хуульд аймаг, сум,             сонгуульд оролцогч аль нэг нам, эвслийн                Сонгуульд    эвсэл    байгуулж    оролцохоор
дүүргийн ИТХ-ын сонгуулийг ээлжит ба ээлжит                  төлөөлөл, төрийн улс төрийн албан тушаалтан            намуудын    төлөөллийн     төв    байгууллага
бус, нөхөн болон дахин гэсэн бүх төрлөөр                     болон төлөөлөгчид нэр дэвшигчийг сонгуулийн            шийдвэрлэсэн бол тухайн аймаг, сум, дүүрэг
явуулахад баримтлах үндсэн зарчим, журмыг                    хороодын бүрэлдэхүүнд орохыг хориглож,                 дэхь намын салбар байгууллагууд эвслийн
тодорхойлж, сонгуулийг зохион байгуулахтай                   сонгуулийн хороодыг төрийн захиргааны болон            гэрээ байгуулсны үндсэн дээр сонгуульд
холбогдсон харилцааны зохицуулалтуудыг                       үйлчилгээний албан хаагчдаар бүрдүүлэх                 оролцох эрхтэй (22.2 дахь заалт).
тусгасан байна.                                              бөгөөд сонгуулийн хэсгийг байгуулахдаа
                                                             баг, хороог бусад баг, хороотой нэгтгэхийг             Аймаг, сум, дүүргийн Хурлын ээлжит
Хуулийн онцлох зарим заалтыг дурдвал:                        хориглоно (12, 13 дугаар зүйлүүдээс).                  сонгуулийн санал авах өдөр нь сонгуулийн
                                                                                                                    жилийн 11 дүгээр сарын дөрөв дэхь долоо
Сонгуулийг аймаг, сум, дүүргийн сонгуулийн                   Сонгуульд тухайн засаг захиргааны нэгжид               хоногийн Лхагва гариг байх ба энэ өдөр бүх
хороо болон сонгуулийн хэсгийн хороо тус                     180-аас доошгүй хоногийн өмнө шилжин                   нийтээр амарна (8.1, 8.2 дахь заалтууд).
тус зохион байгуулах бөгөөд эдгээр хороонд                   суурьшсан,    байнгын      оршин     суугчаар
сонгуулийн төв байгууллага болох СЕХ                         бүртгүүлсэн сонгуулийн эрх бүхий иргэн                 Сонгуулийг холимог хэлбэрээр буюу хувь
мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх ба                     сонгогдох эрхтэй (3.1.2 дахь заалт).                   тэнцүүлэх болон нэг буюу олон мандаттай




                                                                                        2
ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН ХӨТӨЧ
                                                                                                                                  2012.10.8 Дугаар 1
                                                                                                                                                          sin
                                                                                                                                                                ce 2003


олонхийн (мажоритар) хэлбэрээр явуулна (4.9                  харилцааны нууцыг нь задруулахыг хориглоно                өөрөө удирдах байгууллага, гадаад улсын
дэхь заалт).                                                 (32 дугаар зүйл).                                         иргэн, харьяалалгүй хүн, сонгуулийн зардлын
                                                                                                                       дансыг нээсэн өдөр арван найман нас хүрээгүй
Сонгуульд сонгуулийн хороодын ажлыг                          Сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт мөнгө, эд                     иргэн, төрийн болон орон нутгийн өмчит,
хөнгөвчилж      автоматжуулах,    сонгогчдын                 хөрөнгө, эд хөрөнгөтэй холбогдсон эрх олгох,              төрийн болон орон нутгийн өмчийн оролцоотой
нэрсийн жагсаалтыг хянан нягтлах, сонгуулийн                 уул уурхай, газрын тос, эрдэс баялгийн болон              хуулийн    этгээд,   шүүхийн      шийдвэрээр
явцын мэдээллийг үнэн зөв, шуурхай                           бусад салбарын орлогоос иргэдэд аливаа                    тогтоогдсон албан татварын өр төлбөртэй,
гаргах, санал тоолох ажиллагаанд хүний                       хишиг, хувь, тэдгээртэй адилтгах бусад                    дампуурсан, банкны хугацаа хэтэрсэн зээлийн
хүчин зүйлсийн сөрөг нөлөөллийг арилгах,                     зүйл хүртээх, эсхүл зээлийн болон бусад                   өртэй хуулийн этгээд, үйлдвэрчний эвлэл,
ажиглагчдад ил тод болгох зорилгоор хэсгийн                  өр төлбөрийг хүчингүйд тооцох, хөрвүүлэх,                 шашны болон бусад төрийн бус байгууллагаас
хороод сонгуулийн автоматжуулсан системийг                   түүнчлэн үнэ төлбөргүй, эсхүл хямдралтай                  хандив авахыг хориглоно. Сонгууль зохион
зохих хууль тогтоомжийн дагуу хэрэглэх (60.1                 үнээр үйлчилгээ үзүүлэх, ажлын байранд                    байгуулах   хугацаанд    гадаад,   дотоодын
дэхь заалт) бөгөөд СЕХ-ны дэргэдэх Мэдээлэл,                 зуучлах, ажилд оруулах зэрэг амлалт авахаар               тусламжийн эд хөрөнгийг иргэдэд тараах,
технологийн төв нь автоматжуулсан системийг                  тусгахыг хориглоно (33.3 дахь заалт).                     худалдан борлуулж сонгуульд зарцуулахыг
ашиглахтай холбогдох зохион байгуулалт, үйл                                                                            мөн хориглоно (44 дүгээр зүйлээс).
ажиллагааг шууд удирдан зохион байгуулна                     Нам, эвсэл, нэр дэвшигч болон нам, эвслийн
(13.5 дахь заалт).                                           сонгууль    эрхэлсэн    байгууллага, түүний               Санал хураалт дуусмагц аймаг, дүүргийн
                                                             ажилтан, нэр дэвшигчийн шадар туслагч                     сонгуулийн    хороо харьяа      бүх хэсгээс
Нэр дэвшигчийн үйл ажиллагааны баталгаа                      нарын зүгээс сонгуулийн сурталчилгааны                    санамсаргүй сонголтын (сугалах) аргаар хоёр
нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сонгуулийн                   явцад шашны зан үйл ашиглах гэх мэт үйлдэл,               хэсгийг сонгож, эдгээр хэсгийн хорооны санал
мөрийн хөтөлбөрөө тайлбарлан таниулах,                       үйл ажиллагаа явуулахыг хориглох боловч                   хураалтын дүнгийн тухай тогтоол гарсны дараа
үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, сонгуулийн                  сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө тусгасан                    хэсгийн хорооны санал тоолох төхөөрөмжөөс
сурталчилгаа хийх, холбогдох байгууллагаас                   шүтэх, эс шүтэх эрх чөлөө, төр, сүм хийдийн               гарсан саналын хуудсыг тухайн хэсгийн
хуульд заасан журмын дагуу шаардлагатай                      харилцаа, шашны талаарх бодлого, үзэл                     хороо гараар тоолох замаар Хяналтын хэсэг
мэдээлэл, лавлагаа авах эрхээр хангагдана.                   баримтлалыг сонгогчдод тайлбарлан таниулах                ажиглагчдыг байлцуулан ил тод байдлаар
Түүнчлэн, гэмт хэрэг үйлдэж байхад нь                        үйл ажиллагааг шашны зан үйл ашиглах гэж                  хяналтын тооллого хийнэ (52.7, 52.8 дахь
буюу гэмт хэргийн газарт гэмт үйлдлийнх нь                   үзэхгүй (34.8.8 дахь заалт).                              заалтуудаас).
нотлох баримттайгаар баривчилснаас бусад
тохиолдолд нэр дэвшигчийг анх бүртгэсэн                      Нам, эвсэл, нэр дэвшигчид өгөх мөнгөн ба                  Энэ хуулийн 19.4.4 дэхь заалтын, гадаадад
сонгуулийн    хорооны       зөвшөөрөлгүйгээр                 мөнгөн бус хандивын дээд хэмжээ хувь хүнээс               жараас дээш хоногоор зорчсон иргэдтэй
эрүүгийн хариуцлагад татах, баривчлах,                       нэг сая төгрөг хүртэл, хуулийн этгээдээс                  холбогдсон хэсэг болон 19.6.3 дахь заалтыг
албадан саатуулах, цагдан хорих, орон байр,                  гурван сая төгрөг хүртэл байж болох ба                    2013.1.1-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөх
албан тасалгаа, тээврийн хэрэгсэл болон                      хандивын    хэмжээг    сонгуулийн   зардлын               бөгөөд бусад бүх зүйл, заалтыг 2012.9.14-ний
биед нь үзлэг, нэгжлэг хийх, захиргааны                      дансанд төвлөрүүлсэн хөрөнгийн нийлбэрээр                 өдрөөс даган мөрдөж эхлээд байна.
санаачилгаар ажлаас халах, гүтгэх, доромжлох,                тооцно. Гадаад улс буюу гадаадын байгууллага
нэр төрийг нь гутаах, хувийн болон захидал                   (хамтарсан байгууллагын гадаадын оролцогч),
                                                             олон улсын байгууллага, төрийн болон нутгийн



                                                     Ажилласан жил, тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг
                                                       нөхөн тооцох тухай хуулийн товч танилцуулга

Долоон зүйл бүхий тус хууль батлагдсанаар,                   1990-1995 оны хооронд ажилласан хугацаагаа                (www.ndaatgal.mn) зохион байгуулж гүйцэтгэнэ
ажил эрхэлж байсан аж ахуйн нэгж, байгууллага                нөхөн тооцуулж, 1995-2000 он хүртэлх                      (6.1 дэхь заалт).
нь Иргэний хуулийн 32 дугаар зүйлд заасан                    хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгэлээ
үндэслэлээр1 татан буугдсан;  аж ахуйн нэгж,                 төлснөөр 1990-2000 он хүртэлх хугацаанд                   Тус хуулийн үйлчлэлд хамаарах иргэн нь
байгууллага нь өөрчлөн байгуулагдсаны                        нийт 10 жилийг нийгмийн даатгалын шимтгэл                 өргөдөлдөө а/ хөдөлмөрийн дэвтрийн хуулбар,
улмаас орон тооны цомхотголд орсон;  өөрөөс                  төлсөн хугацаанд2 нөхөн тооцуулж тэтгэврээ                б/ ажилласан хугацааг тооцох баримтгүй
үл хамаарах шалтгаанаар ажил, хөдөлмөр                       тогтоолгох боломж бүрдсэн байна (4 дүгээр                 болсон иргэний ажилласан хугацааг шүүхээс
эрхлэх боломжгүй байсан;  мэргэжил, ур                       зүйлээс).                                                 тогтоосон бол уг шүүхийн шийдвэрийн хуулбар,
чадвар, эрүүл мэнд нь тухайн ажил, албан                                                                               в/ 1990-1995,1995-2000 онуудад оршин сууж
                                                             1995-2000 оны хооронд нийгмийн даатгалын                  байсан газрынхаа харьяалах  аймаг, нийслэл,
тушаалд тэнцэхгүй болсон шалтгаанаар ажлаас
                                                             шимтгэл нь төлөгдөөгүй иргэн сард нөхөн                   дүүргийн Засаг даргын  тодорхойлолтын аль
халагдсаны улмаас 1990-1995 оны хооронд
                                                             төлбөл зохих нийгмийн даатгалын шимтгэлийн                нэгийг хавсарган өргөдлөө аймаг, нийслэл,
ажил, хөдөлмөр эрхлээгүй, ажилласан жил нь
                                                             хувь хэмжээг Засгийн газраас баталсан тухайн              дүүргийн нийгмийн даатгалын газар, хэлтэст
тасарсан, 1995-2000 оны хооронд нийгмийн                     үед мөрдөж байсан хөдөлмөрийн хөлсний доод
даатгалын шимтгэл нь төлөгдөөгүй иргэд                                                                                 танилцуулна (7 дугаар зүйл).
                                                             хэмжээний 10 хувиар тогтооно (5.1 дэхь заалт).
1
  Өмчлөгч буюу түүнээс эрх олгосон байгууллагын шийдвэр,                                                               Энэ хууль 2012.9.4-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр
түүнчлэн хуулийн этгээдийн үүсгэн байгуулах баримт бичгээр   Иргэний ажилласан хугацааг нөхөн тооцох,                  үйлчилж эхлээд байна.
эрх олгосон байгууллагын шийдвэр гарсан; дампуурсанд         нийгмийн даатгалын шимтгэл нөхөн төлүүлэх
тооцсон, хуулийг удаа дараа буюу ноцтой зөрчсөн, хуульд
заасан бусад үндэслэлээр татан буулгах тухай шүүхийн
                                                             ажлыг нийгмийн даатгалын төв байгууллага
шийдвэр гарсан; үйл ажиллагаагаа явуулах хугацаа дууссан     буюу Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар
буюу зорилгодоо хүрсэн учир цаашид үйл ажиллагаагаа
үргэлжлүүлэх шаардлагагүй гэсэн өөрийнх нь шийдвэр гарсан;   2
                                                               Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн
хуулийн этгээдийг үүсгэн байгуулсан эрх бүхий байгууллагын   тухай хууль, 3.3.8 дахь заалт.
шийдвэр гарсан болон хуульд заасан бусад үндэслэл.



                                     Виз олгох нөхцөлийг хөнгөвчлөх тухай Монгол улсын Засгийн газар болон
                                             БНСУ-ын Засгийн газар хооронд байгуулсан хэлэлцээрийг
                                                 соёрхон батлах тухай хуулийн товч танилцуулга


Нэг зүйлтэй тус хуулиар “Виз олгох нөхцөлийг хөнгөвчлөх тухай Монгол улсын Засгийн газар болон БНСУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-
ийг Засгийн газрын өргөн мэдүүлснээр соёрхон баталжээ.
Энэ хуулийг 2012.9.18-ны өдрөөс даган мөрдөж эхлээд байна.




                                                                                      3
ЛЕГАС ХХК
    sin
          ce 2003

                                                               ТАНЫ ХУУЛЬ ЗҮЙН АНГЛИ ХЭЛНИЙ БОЛОВСРОЛД

              PRACTISE [ˈpræk.tɪs] verb

     1        хуульч, эмч зэрэг мэргэжлээр ажиллах, мэргэжлийн ажил хийх, ажиллаж туршлагажих, дадлагажих

              Lawyers practise in many areas of law but I prefer to specialize in one particular area.
                Хуульчид эрх зүйн олон салбарт ажиллаж туршлагаждаг ч тодорхой нэг салбараар нарийн мэргэшсэн нь дээр гэж би
                боддог.
              Disbarring a lawyer means making him or her unable to practise law.
                Хуульчийг өмгөөлөгчдийн холбооноос хасна гэдэг нь хуульч мэргэжлээр ажиллах (өмгөөллийн ажиллагаа эрхлэх) эрхгүй
                болгоно гэсэн үг.

     2        давтах, сургуулилах, дасгал, бэлтгэл хийх, бэлдэх, мэргэжлийн дадлага хийх

              My written English is very good but I need to practise speaking it.
               Миний англи хэлний бичгийн чадвар тун сайн ч яриагаа давтах хэрэгтэй.
              We're practising for tomorrow's match.
               Бид маргаашийн тэмцээнд бэлдэж байна.

     3        дассан сурснаараа, заншсан, хэвшсэнээрээ ямар нэг үйлдлийг байнга хийх

              Some Buddhists practise the perfections every day.
                Зарим буддачууд өдөр бүр төгс төгөлдөршлийн бясалгал үйлддэг.

    practise what you preach – бусдыг хэлэлтгүй өөрөө хийх, бусдыг тэг ингэ гэдгээ өөр дээрээ хэрэгжүүлэх, үг үйлдэл нь ижил байх,
    ярих хийх нь адил байх, өөрийнхөө сургаалийг өөрөө дагах

              I'd have more respect for you if you practised what you preached.
                 Бусдад тэг ингэ гэж заадгаа өөрөө хийдэг бол би чамайг илүү хүндлэх байлаа.



                                                                             ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН МЭДЛЭГИЙН САНД

                                                                  Гадаадын арбитрын шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөх,
                                                                         биелүүлэх тухай 1958 оны конвенц

Олон улсын арбитр гэдэг нь хувь хүн, байгууллага болон улс орнуудын хооронд үүссэн олон улсын бизнесийн маргааны талаар заавал биелэгдэх
шинжтэй эцсийн шийдвэр гаргах тогтолцоо юм. Маргаан шийдвэрлэх шүүхийн бус энэхүү тогтолцоонд үндэсний хууль тогтоомж, арбитрын
институтийн дүрмүүд болон олон улсын гэрээ, конвенциуд, тэдгээрийн харилцан уялдаа холбоо чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Арбитрын хэлэлцээр болон арбитрын шийдвэрийг олон улсын хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөх, биелүүлэх эрх зүйн гол, нийтлэг үндэс суурь нь Гадаадын
арбитрын шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөх, биелүүлэх тухай 1958 оны конвенц1 (Нью-Йоркийн конвенц) юм. НҮБ болон түүний аль нэг төрөлжсөн
агентлагийн гишүүн, түүнчлэн Олон улсын шүүхийн дүрэмд нэгдсэн аль ч улс орон тус конвенцид нэгдэн орох эрхтэй.
Өдгөө Нью-Йоркийн конвенцид нийт 1472 улс нэгдэн ороод байна. Энэхүү конвенцийн дагуу арбитрын шийдвэрээр гэм буруутай нь тогтоогдсон
талын үүргийн биелэлтийг олон улсын хэмжээнд шууд хангуулах, мөн шаардлагатай тохиолдолд шүүхийн журмаар хангуулах боломжтой. Харин
давж заалдагдах нь түгээмэл байдаг шүүхийн шийдвэрийг харилцан биелүүлэх тухай олон улсын гэрээ, конвенцийн хүлээн зөвшөөрөгдөх цар
хүрээ үүнээс нэлээд хязгаарлагдмал байдаг. Тухайлбал, Иргэний болон эрүүгийн хэрэг шийдвэрлэх харьяаллын эрх ба шүүхийн шийдвэрийг
хүлээн зөвшөөрөх, биелүүлэх тухай 44/2001 тоот Европын зөвлөлийн журам3 нь ЕХ-ны гишүүн 274 оронд, Лас Леняасын протокол5 нь Мэркосурын
дөрвөн улсад6 гарсан шийдвэрт л үйлчилдэг бол Олон улсын хувийн эрх зүйн Гаагийн конференцээс7 боловсруулсан Шүүх сонгох гэрээний тухай
конвенцид8 зөвхөн Мексик улс нэгдэн орсон байна9.
Нью-Йоркийн конвенцид Монгол улс 1994 онд нэгдэн орсон бөгөөд харилцан адил байх зарчмын үндсэн дээр зөвхөн уг конвенцид нэгдэн
орсон хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсын нутаг дэвсгэрт гаргасан арбитрын шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөх, биелүүлэхэд, түүнчлэн дотоодын хууль
тогтоомжийнхоо дагуу гагцхүү худалдааны гэж тооцогдох гэрээний болон эрх зүйн бусад харилцаанаас үүсэх маргаанд уг конвенцийг хэрэглэх
тухайгаа НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргад мэдэгдсэн билээ10.



1
  http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/arbitration/NYConvention.html (2012.10.4)
2
  http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/arbitration/NYConvention_status.html (2012.10.4)
3
  http://europa.eu/legislation_summaries/justice_freedom_security/judicial_cooperation_in_civil_matters/l33054_en.htm (2012.10.4)
4
  http://europa.eu/about-eu/countries/index_en.htm (2012.10.4)
5
  http://www.sice.oas.org/trade/mrcsrs/decisions/AN0194_e.asp (2012.10.4)
6
  Аргентин, Бразил, Парагвай, Уругвай
7
  http://www.hcch.net (2012.10.4)
8
  http://www.hcch.net/index_en.php?act=conventions.text&cid=98 (2012.10.4)
9
  http://www.hcch.net/index_en.php?act=conventions.status&cid=98 (2012.10.4)
10
   Олон улсын конвенцид нэгдэн орох тухай Монгол улсын хууль, 1994.5.26, 2 дугаар зүйл




                                                                                                             4
ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН ХӨТӨЧ
                                                                                                                                                       2012.10.8 Дугаар 1
                                                                                                                                                                                            sin
                                                                                                                                                                                                  ce 2003

                                                                         ТАНЫ АСУУЛТАД ХАРИУЛЪЯ

      Гэрээ байгуулж буй талууд гэрээний                                                           Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээг
     хуудас бүр дээр эсхүл зөвхөн сүүлийн                                                      заавал нотариатаар батлуулах шаардлагатай юу?
    хуудсанд гарын үсэг зурдаг. Энэ талаар                                                          Ийм гэрээг хэрхэн баталгаажуулах вэ?
     хуулийн ямар зохицуулалт байдаг вэ?

Гэрээ байгуулж буй талууд гэрээний хуудас бүр                        Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээг талууд бичгээр байгуулж, эд хөрөнгийн эрхийн
дээр эсхүл зөвхөн сүүлийн хуудсанд гарын үсэг                        бүртгэлийн газарт бүртгүүлснээр хүчин төгөлдөр болно1. Аль нэг талын гаргасан мэдүүлэг
зурдаг. Энэ талаар хуулийн ямар зохицуулалт                          болон түрээсийн гэрээг үндэслэн эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэдэг2.
байдаг вэ?
                                                                     Ийнхүү бүртгүүлэхдээ талууд уг гэрээг байгуулсан гэдгээ нотлох шаардлагатай бөгөөд үүний
Гарын үсэг нь гэрээ хүчин төгөлдөр гэдгийг                           тулд нотариатаар батлуулах эсхүл Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын (УБЕГ) Эд хөрөнгийн
нотлох гол нөхцөл, үндэслэлүүдийн нэг юм.                            бусад эрхтэй холбогдсон бүртгэлийн хэлтсийн үйлчилгээний танхимд биечлэн очиж нотолж
                                                                     болно. Гэрээг заавал нотариатаар батлуулах талаар хуульд тусгайлан заагаагүй ч нотариатчаар
Энгийн хэлбэртэй бичгийн хэлцлийн1 хувьд,                            гэрчлэгдээгүй аливаа гэрээ, хэлцэл, баримт бичгийн үнэн зөвийн баталгааг хангах талаар
хүсэл зоригоо илэрхийлж, тухайн хэлцлийг                             талуудын хүлээсэн үүргийн3 хүрээнд, түүнчлэн дээр дурдсан аль нэг талын мэдүүлгийг бөглөж
байгуулж буй этгээдүүд гарын үсэг зурснаар                           танилцуулах нь хоёр талын бус, нэг талын хийх үйлдэл тул гэрээний талууд аль аль нь биечлэн
хүчин төгөлдөр болдог2. Хуульд заасан нэмэлт                         очоогүй тохиолдолд гэрээг нотариатаар батлуулах шаардлага үүсч байгаа юм.
шаардлага, тусгайлсан зохицуулалт бүхий
хэлцлүүдээс (гэрээ) бусад, хуульд бичгээр                            Сүхбаатар, Чингэлтэй, Хан-Уул, Налайх, Багахангай дүүргүүдэд байрлах үл хөдлөх эд хөрөнгийн
байгуулахаар заасан хэлцлийг (гэрээ) цахим                           хувьд түрээсийн гэрээгээ нотариатаар батлуулалгүйгээр улсын бүртгэлд шууд бүртгүүлэхийн
хэлбэрээр хийж болно3.                                               тулд УБЕГ-ын III байрны 2 давхарт байрлах Голомт банкны салбарт үйлчилгээний хураамжид
                                                                     10,000 төгрөг (яаралтай үйлчилгээг сонгох бол 20,000 төгрөг) тушааж, төлбөрийн баримт
Гэрээний талууд гэрээний хуудас бүр дээр                             бүхий мэдүүлгийн маягтыг авна. Уг маягтыг бөглөөд, гэрээ байгуулсан талууд дараах баримт
эсхүл гэрээний хамгийн сүүлийн хуудас буюу                           бичгүүдийг бүрдүүлэн, УБЕГ-ын I байранд байрлах Эд хөрөнгийн бусад эрхтэй холбогдсон
гэрээг үйлдэж, баталгаажуулах хэсэгт гарын                           бүртгэлийн хэлтэст хамт танилцуулна. Үүнд:
үсгээ зурах нь бий. Энэ талаар тодорхой заасан
хуулийн зохицуулалт байхгүй ба гэрээний хүчин                              •	     Талуудын иргэний үнэмлэхний хуулбар болон эх хувь;
төгөлдөр байдалд нөлөөлөхгүй тул энэ нь гэрээ                              •	     Түрээсэлж буй үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийн гэрчилгээний хуулбар болон
байгуулж буй талуудын сонголт юм.                                                 эх хувь;
Гэхдээ, энэ дашрамд дурдахад, Улсын                                        •	     Түрээсийн гэрээний гурваас доошгүй хувь (бүртгэлийн газарт нэг хувь үлдэх ба
бүртгэлийн байгууллага нь барьцаалбарт4 гэрээ                                     талууд бусад хувийг авдаг).
байгуулсан он, сар, өдөр, газрыг тэмдэглэж,                          Гэрээний тал нь хуулийн этгээд бол эдгээрээс гадна дор дурдсан баримт бичгийг бүрдүүлнэ.
хуудас бүрт гарын үсэг зурж, тэмдэг дардаг5                          Үүнд:
нь баримт бичгийн хуудас солигдох, түүн
дэхь бичвэр, агуулга, зорилго өөрчлөгдөхөөс                                •	     хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээний хуулбар болон эх хувь;
сэргийлэх ач холбогдолтой.                                                 •	     хуулийн этгээдийн Дүрмийн хуулбар болон эх хувь;
                                                                           •	     хуулийн этгээдийн тэмдэг4.
Тиймээс гэрээний талууд ч мөн гэрээний
бичвэрийн бүрэн бүтэн байдлыг хангах үүднээс                         Тухайн байгууллагын Дүрэмд гэрээ байгуулах эрх бүхий гэж заасан этгээд биечлэн ирж,
гэрээний хуудас нэг бүр дээр гарын үсэг зурж                         байгууллагыг төлөөлөн гэрээ байгуулж буй бол дээрх материалууд байхад хангалттай. Харин
баталгаажуулах нь илүү оновчтой юм.                                  олон гишүүнтэй компанийн нэг үүсгэн байгуулагч нь гэрээ байгуулж байгаа бол Түрээсийн
                                                                     гэрээ байгуулах эрхийг бусад гишүүдээс олгосон шийдвэр эсхүл компанийн Дүрмээр тусгайлан
                                                                     эрх олгогдоогүй ажилтан компанийг төлөөлж гэрээ байгуулж буй бол түүнд гэрээ байгуулах
                                                                     эрх олгосон тушаалын эх хувийг танилцуулах шаардлагатай.
                                                                     Үл хөдлөх эд хөрөнгө нь Баянгол, Баянзүрх, Сонгинохайрхан, Багануур дүүрэгт байрладаг
                                                                     бол харьяа дүүргийнхээ улсын бүртгэлийн хэлтэст, аймаг, суманд байрладаг бол харьяа
                                                                     аймгийнхаа Улсын бүртгэлийн хэлтсийн Эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлийн тасагт дээрх баримт
1
  Гэрээслэл (ИХ 523.1), гэрлэгчдийн эд хөрөнгийн эрхтэй холбогдсон
                                                                     бичгийг нэгэн адил бүрдүүлэн хандана.
хэлцэл (ИХ 145.2), орон сууц дангаар өмчлөх эрх үүсгэх хэлцэл
(ИХ 145.2), үл хөдлөх эд хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх хэлцэл (ИХ       Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээг нотариатаар батлуулах болон эрхийн улсын
109.2), бэлэн байгаа эд хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх, хязгаартайгаар   бүртгэлд бүртгүүлснээр талууд тус гэрээний дагуух эрхээ баталгаажуулахын зэрэгцээ эрх,
эзэмшүүлэх, ашиглуулах  гэрээ (ИХ 190.2), тодорхой хөрөнгө           үүрэг болон гэрээний нөхцөлүүд нь хуулийн шаардлагыг хангасан эсэх, талуудын хүсэл
бэлэглэхээр амласан амлалт (ИХ 276.4), хамтран өмчлөх дундын
                                                                     зоригийн илэрхийлэл мөн эсэхийг нягталсан5 байдаг тул, хожим үүсэх сөрөг үр дагавраас
өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг захиран зарцуулах зөвшөөрөл (ИХ
128.2), үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны гэрээ (ИХ 156.2) зэрэг      тодорхой хэмжээгээр урьдчилан сэргийлэх ач холбогдолтой. Түүнчлэн, зохих ёсоор үйлдэж,
нотариатаар батлуулах, үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрх болон       баталгаажуулан, бүртгүүлсэн хүчин төгөлдөр гэрээ нь маргаан үүссэн тохиолдолд талууд эрх
түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхтэй холбогдох гэрээ,         ашгаа хамгаалах гол үндэслэл, хэрэгсэл болно.
хэлцэл (ИХ 182 дугаар зүйл) буюу орон сууц дангаар өмчлөх эрх
үүсгэх хэлцэл (ИХ 145.2), үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээслэх гэрээ (ИХ
318.3), үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны гэрээ (ИХ 156.2) гэх мэт
албан ёсоор бүртгүүлэх болон бусад нэмэлт шаардлага, тусгайлсан
зохицуулалтыг хуулиар заасан хэлцлээс бусад хэлцэл нь энгийн
хэлбэртэй хэлцэлд хамаардаг.
2
  Иргэний хууль, 42.2 дахь заалт
3
  Цахим гарын үсгийн тухай хууль, 6.5 дахь заалт                     1
                                                                       Иргэний хууль, 318.3, 318.4 дэхь заалтууд
4
  Барьцаалбар нь хууль ёсны эзэмшигчийн, өөр нотолгоо                2
                                                                       Эд хөрөнгө өмчлөх эрх, түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хууль, 32.1 дэхь заалт
шаардахгүйгээр үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцаагаар хангагдсан         3
                                                                       Мөн хууль, 13.10 дахь заалт
мөнгөн төлбөрийн үүргийн биелэлтийг хүлээн авах, шаардах эрх         4
                                                                       Засгийн газрын 2001 оны 41 дүгээр тогтоолын хавсралт “Тамга, тэмдэг, баталгааны тэмдэг, хэвлэмэл хуудас хийлгэх, хэрэглэх заавар”,
болон үндсэн үүргийн гүйцэтгэлийг хангаж байгаа үл хөдлөх эд         3 дугаар зүйлийн 3 дахь заалт “Тамга нь төрийн тамга, төрийн байгууллагын тамга гэсэн хоёр төрөлтэй байна…”, 3 дугаар зүйлийн 5 дахь
хөрөнгийн барьцааны эрхийг гэрчилсэн зөвшөөрлийн, биет үнэт цаас     заалт “... Төрийн бус бусад байгууллага, хуулийн этгээд тэмдэг хэрэглэнэ”.
юм. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хууль, 14.1 дэхь заалт    5
                                                                       Нотариатын тухайн хууль, 46.2 дахь заалт; Эд хөрөнгө өмчлөх эрх, түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхийн улсын бүртгэлийн
5
  Мөн хууль, 16.2 дахь заалт                                         тухай хууль, 26.1, 26.2 дахь заалтууд




                                                                 Та сонирхсон асуултаа бидэнд
                                                           naranchimeg@legas.mn хаягаар илгээгээрэй.




                                                                                               5
ЛЕГАС ХХК
sin
      ce 2003                                                                    ТАНЫ СОНИРХОЛД

                                                                                 Их засаг хууль
Яруу сайхан нэр, өвөрмөц, гүн1 болоод                              эзэнт гүрний их хаанаар өргөмжилсөн                                    үед баримтлах журам;
боловсронгуй агуулгаараа Монгол түмний                             Монголчуудын      Их     хуралдайгаар     анх                   iii.	 гадаад улстай харилцах ёс;
соёл иргэншлийн түүхнээ чухал байр суурь                           бичигдмэл байдлаар25 батлагдсан26 бөгөөд
эзэлсээр ирсэн Чингисийн Их Засаг хуулийг                          олон жилийн турш боловсронгуй болж,                             iv.	 алба татвар, өмч хөрөнгө, өв залгамжлал,
зөвхөн Монгол нутаг төдийгүй ертөнцийн                             нэмэгдэн баяжсаар, даяар сахин мөрдөх                                худалдаа арилжаа, гэрээ
талыг эзэгнэсэн их гүрний хэмжээнд                                 цогцолбор их хуулийн түвшинд хүрчээ27.                          v.	 гэр бүл, ураг удмын ёс, ахуй заншил, ёс
үйлчилж байсных нь хувьд эртний Вавилоны                           Плано Карпини “Татаарууд бол энэ дэлхий                             суртахуун, иргэд хоорондын харилцаа;
Хаммурабийн хууль2, Энэтхэгийн Манугийн                            дээрх хамгийн дуулгавартай хүн ард ... Хэрэв                    vi.	 газар нутаг, ус, баялаг, хүний эрүүл
хуультай3 эн зэрэгцэхүйц ач холбогдолтой                           тэдний нэг нь ямар нэг малаа алдвал олсон                            мэндийг хайрлан хамгаалах;
хэмээн үнэлдэг.                                                    хүн нь түүнийг завшихаасаа эмээнэ, эзэнд
                                                                                                                                   vii.	 шашны суртал
Дундад зууны үеийн Монголын хууль                                  нь л хүргэж өгнө”28, “Чингис хааны үед энэ
                                                                   улсад ... наран мандахаас шингэх хүртэл                         viii.	эрүүл мэнд, тэтгэмж
тогтоомжийн үндсэн баримт бичиг4 болох
энэхүү хууль нийгмийн олон төрлийн                                 хугацаанд толгой дээрээ алт тавиад хэнээс ч                     ix.	 эрүүгийн хэрэг, ялын бодлого, шүүн
харилцааг зохицуулсан нэгдмэл хууль цааз5                          айн эмээлгүй энэ нутгийг хөндлөн гулд явж                            таслах журам, ял шийтгэлийн хэлбэр.
байсан боловч түүний бүрэн эх бус, хэсэг                           болно”29 гэх зэргээр XIII зууны эхэн үе гэхэд                   Төр, засаг захиргааны цааз
зүйл заалтууд Монголын нууц товчоо6,                               Монголчуудын нийгэмдээ тогтоосон сахилга
                                                                   бат, дэг журам жуулчдын гайхал, сайшаалыг                       Мөнх тэнгэрийн хүчин дор Их Монгол улсын
Лувсанданзангийн Алтан товч7, Рашид Ад                                                                                             Далай хааны зарлиг ил болгон иргэн дор
Диний Судрын чуулган8, Жүвейний “Дэлхийг                           төрүүлж байсан30 нь Их Засаг хуулийн хатуу
                                                                   чанд зүйл заалтуудын шууд үр нөлөө, тусгал                      хүрвээс биширтүгэй, аюутугай34.
байлдан дагуулагчийн түүх”9, Плано Карпини
“Монголчуудын түүх: Дорно этгээдэд зорчсон                         буйзаа.                                                         Тэнгэрээс соёрхсон Чингис хааны зарлиг
минь”10, Марко Поло “Аяллын тэмдэглэл”11,                          “Төрийг засах замаар иргэнийг засах”,                           эргэлзээгүй.
Вильям     Рубрук    “Монголд    жуулчилсан                        “хүн ба байгалийн харилцан үйлдлийн                             Хаан ширээг залгамжлахад заавал овог
тэмдэглэл”12, Египетийн түүхч Макринзийн                                                                                           аймгийн ахмадууд ахлагчид болон алтан
“Египетийн тэмдэглэл”13, лалын түүхч Абу                                                                                           ургийн хуралдайгаар сонгох хэрэгтэй. Хараат
aл Гази14, В.А.Рязановский “Монгол цаазын                                                                                          улсын хаадыг ч мөн тийм журмаар сонгох
үндэслэл”15, Оросын шастирч Вл.Череновский16                                                                                       хэрэгтэй.
“Догшин давалгаат далай их Чингис хаан”,                                                                                           Монгол хүмүүс түүний эзэн ба эрхэм язгууртан
В.Я.Владимирцов “Чингис хаан, цуврал-1”17,                                                                                         хаан, хан ноёдын нэрийн дор зөвхөн тушаал
Юань улсын судар18, Сайшаалын “Чингис                                                                                              зэргийг нэмж дуудна. Эрхэм хүндэт өөр цол
хааны алтан товчоон”19, “Юан улсын түүх”20,                                                                                        өргөдөггүй. Тэдгээрийн дотор алтан ургийн
Богд баатар биеэр дайлсан тэмдэглэл21; Дай                                                                                         хэнийг ч гэсэн нэрээр нь дуудна.
Юан улсын бичиг22; Хар татарын тухай хэргийн
                                                                                                                                   Ноёд жил бүр хоёр удаа хааны ордонд цугларч
товч, Чан Чунь Бумба баруун тийш жуулчилсан
                                                                                                                                   ажлаа тайлагнаж хааны сургаал зарлигийг
тэмдэглэл23 зэрэг бүтээлээр уламжлагдан
                                                                                                                                   сонсож, буцаж хариад биеэр үлгэрлэн
иржээ.
                                                                                                                                   гүйцэтгэж ард олноо сайтар удирдаж чадвал
Чингисийн билиг сургаалаас эх сурвалжаа                                                                                            хамаг үйлс эеэр бүтнэ. Миний зарлигийг аман
авсан, 1189 оноос эхлэлтэй24 Их Засаг                              хүрээнээ хүний нийгмийг засан тохинуулах”
                                                                                                                                   дээрээ дагаж, алс далд зөрчиж, уснаа унасан
хууль 1206 онд Чингис хааныг Монголын                              зорилготой31 Их Засаг хуулийн өмнө энгийн
                                                                                                                                   чулуу, өвснөө гээсэн зүү мэт хөсөрдүүлбэл
                                                                   ард иргэд, ихэс дээдэс тэгш эрхтэй, адил ял
1
   Н.Ням-Осор, 2002, Их засаг хууль бол монголчуудын                                                                               нийтийг захирч үл чадна.
тэнгэрлэг оршихуйн үндэс мөн, УБ, Урлах эрдэм, 18 дахь тал
                                                                   зэмлэл хүлээдэг байсан онцлогтой.
                                                                                                                                   Өөрийн дотроо ариутгаж чадсан хүн өөрийн
2
   http://en.wikipedia.org/wiki/Code_of_Hammurabi (2012.10.4)      Их Засаг хуулийн зүйл заалтын тоо
3
   http://en.wikipedia.org/wiki/Manusm%E1%B9%9Bti                                                                                  харьяат газрыг хулгайгаас цэвэрлэж чадмой.
(2012.10.4)                                                        нарийн тогтоогдоогүй бөгөөд өөр өөр тоо
4
   Н.Ням-Осор, 2010, Эзэн Чингис хааны Их засаг хууль, УБ,         яригддагийн шалтгааныг доктор, профессор                        Монгол Хятадын эрхэм дордыг үл ялган түүний
Арвай бурхан, 8 дахь тал                                           Н.Ням-Осор Их Засаг хуулийн зүйл ангийг                         дотроос мэргэн гэгээн шударга сайн хүнийг
5
   Мөн тэнд, 8 дахь тал                                                                                                            сонгон шалгаж хот хөдөөд захирагч тавьж
6
   Ш.Гаадамба, 1990, Монголын нууц товчоо, УБ, Улсын               Чингис хааны сургаал, айлдвартай эндүүрч
хэвлэлийн газар                                                    буй явдалтай холбон тайлбарлажээ.32                             Монгол иргэний хилс мушгиулж цагаатгаж,
7
   Лувсанданзан, 1990, Алтан товч, УБ, Д.Сүхбаатарын                                                                               шударга иргэнийг төвшитгөн тэжээлгэсүгэй.
нэрэмжит улсын хэвлэлийн комбинат                                  Эрдэмтэн, судлаачдын бичсэнийг үндэслэн,
8
   Рашид Ад Дин, 1990, Судрын чуулган 1, 2, 3 дугаар боть,         зөвшөөрсөн, тогтоосон, үүрэг болгосон,                          Арван хүмүүн тутмыг нэг аравт болгон
УБ, “Шувуун саарал” хэвлэл                                         хориглосон эдгээр хэм хэмжээг төр, засаг                        зохион байгуулж, дотроос нэгийг нь шилэн
9
   http://en.wikipedia.org/wiki/Ystoria_Mongalorum (2012.10.4),
                                                                   захиргааны, цэргийн, гадаад харилцааны, алба                    томилж, нөгөө есөн хүмүүнийг ноёлуулна.
Жүвейний Дэлхийг байлдан дагуулагчийн түүх, Орос хэлнээс
орчуулсан Д.Бадамням, 2006, тэргүүн боть, УБ, Адмон                гувчуурын, өмч хөрөнгө, өв залгамжлалын,                        Арван аравтын ноёдын дотроос нэгийг нь
10
    Плано Карпини, орчуулагч С.Туяа, Дорно этгээдэд зорчсон        арилжаа худалдаа, гэрээний, гэр бүлийн, ахуй                    зуутын ноён хэмээн түшиж тус зуун хүмүүнийг
минь, 1988, УБ, УХГ
                                                                   заншил, ёс суртахуун, тэтгэмжийн, шашны                         ноёлуулна. Мянган хүмүүн, түмэн хүмүүн
11
    Марко Поло, орчуулагч Л.Нямаа, Ч.Батжаргал, 2001,
Аяллын тэмдэглэл, Хөх хот, Өвөр Монголын сурган                    болон эрүүгийн цааз гэж төрөлжүүлэхийн                          тутмын байдал нь дээрх лүгээ адил. Түмэн
хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо                                         зэрэгцээ Их Засаг хуулийн агуулгыг дараах                       хүмүүний дээр нэгэн ноён тавьж түмний ноён
12
    Вильем Рубрук, 2001, Монголд жуулчилсан тэмдэглэл, Хөх
                                                                   байдлаар ангилж болохоор байна.33 Үүнд:                         хэмээмүй.
хот, Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо
13
    А.Лувсандэндэв, Египетээр явсан тэмдэглэл, УБ, ШУДБ            i.	 хаанд өргөмжлөх ёс, хааны бүрэн эрх;                        Аливаа нэгэн зарлиг тушаалыг буулгахад
хүрээлэн
14
   http://en.wikipedia.org/wiki/Abu_al-Ghazi_Bahadur (2012.10.4)       хуралдай чуулах;                                            заавал гурван хүн санаа нийлсэн байх
15
    В.А.Рязановский, 2000, Монголчуудын хууль цаазын                                                                               хэрэгтэй. Тийм болбол сая биелүүлж болно.
                                                                   ii.	 засаг захиргааны зохион байгуулалт, үйл
дурсгал бичгүүдийн түүхэн тойм, УБ, МУИС                                                                                           Гурван хүний дотор өөрийгөө оруулж тооцно.
16
    Вл.Череванский, 2000, Догшин давалгаат далай их Чингис              ажиллагаа, цэргийн удирдагчид, алтан
                                                                                                                                   Өөрийн хэлснийг бусдын хэлсэнтэй, ялангуяа
хаан, түүхэн шастир, УБ, Адмон                                          ургийнхан, есөн өрлөг жанжин, төрийн
17
    В.Я.Владимирцов, 2001, Чингис хаан, цуврал-1, УБ, Олон                                                                         мэргэдийн яриатай адилтгаж үзэх хэрэгтэй. Эс
                                                                        түшмэд, албатуудын эрх дарх, үүрэг
улсын Монгол судлаачдын холбоо                                                                                                     бөгөөс зарлиг тушаалыг буулгаж үл болно.
18
   History of Yuan http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Yuan         хариуцлага, хишигтэн цэргийн зохион
(2012.10.4); Юань улсын судар, 2002, УБ, Бемби сан                      байгуулалт, ажиллах горим, байлдааны                       Аливаа хот, хөдөөгийн албан сан, эд агуурсыг
19
    Сайшаал, 2004, "Чингис хааны алтан товчоон”, УБ, Хаан                                                                          түшмэл иргэд дураар авч хэрэглэхийг
принт хэвлэл                                                       25
                                                                      Мөн тэнд, 25 дахь тал
20
    В.А.Рязановский, 1987, Монгол цаазын үндэслэл, "Юан            26
                                                                      Мөн тэнд, 80 дахь тал
                                                                                                                                   нэгмөсөн таслан цаазалж, хэрэв зөрчвөөс ял
улсын түүх", Үндэстний хэвлэлийн газар                             27
                                                                      Мөн тэнд, 63 дахь тал                                        хэлэлцсүгэй.
21
    Богд баатар биеэр дайлсан тэмдэглэл, 1985, Хөх хот, Өвөр       28
                                                                      Мөн тэнд, 70 дахь тал
Монголын соёлын хороо “Монгол-татаарын тухай бүрэн                 29
                                                                      Мөн тэнд                                                     Цэргийн цааз
тэмдэглэл”                                                         30
                                                                      Н.Ням-Осор, 2002 он, Их засаг хууль бол Монголчуудын         Эр хүн хорин нас хүрвээс цөм цэргийн алба
22
    Өвөр Монголын соёлын хэвлэлийн хороо, 1987                     тэнгэрлэг оршихуйн үндэс мөн, УБ, Урлах эрдэм, 85 дахь тал
23
    Чан Чунь Бумба баруун тийш жуулчилсан тэмдэглэл, 1997,         31
                                                                      Н.Ням-Осор, 2010 он, Эзэн Чингис хааны Их засаг хууль, УБ,   хаах хэрэгтэй.
УБ, Есөн эрдэнэ хэвлэл                                             Арвай бурхан, 8 дахь тал                                        Хааны хишигтэн цэргийн албанд аравт, зуут,
24
    Н.Ням-Осор, 2010, Эзэн Чингис хааны Их засаг хууль, УБ,        32
                                                                      Мөн тэнд, 8 дахь тал
Арвай бурхан, 63 дахь тал                                          33
                                                                      Легас ХХК-ийн Эрх зүйн судалгааны алба                       34
                                                                                                                                        Төрийн тамганы бичээс




                                                                                                6
ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН ХӨТӨЧ
                                                                                                                2012.10.8 Дугаар 1
                                                                                                                                               sin
                                                                                                                                                     ce 2003


мянгат, түмдийн ноёдын хөвүүдийг явуулах         захирагч хааны байх газраас хол, наран           учрахыг гагцхүү мөнх тэнгэр мэдэхээс биш бид
хэрэгтэй. Мянгатын даргын хүү арван нөхөр,       гарахаас наран шингэх хүртэл байрлах авч         үл мэднэ гэдгийг зарлана.
нэг дүүгээ, зуутын даргын хүү таван нөхөр, нэг   ямар нэгэн осол эндэгдэл гаргасан тохиолдолд     Алба гувчуурын цааз
дүүгээ, аравтын даргын хүү гурван нөхөр, нэг     хаан тусгай элч бүхий морь цэрэг явуулж
дүүгээ дагуулж улаа хүч засч иртүгэй.            тогтоол зарлиг ёсоор шийтгэнэ.                   Өртөө улаа бүрт байх ёстой унаа морьдын тоо,
                                                                                                  хоол хүнсний зүйл, бусад зардлыг дааж, тэр
Хааны     өргөөний     өдрийн     хамгаалалт,    Өөрийнхөө аравт, зуут, мянгатынхаа харьяанд      бүхнийг мянгат, түмтүүдээс гаргуулж байх.
үйлчилгээг хорчин торгууд, буурчид, шөнийн       байхаас биш өөр тийшээ дураараа шилжиж           Нэг замын өртөөг хоёр түмт хариуцаж хангах
хамгаалалтын үүргийг хэвтүүлүүд хариуцан         болохгүй, өөр газар очиж нуугдаж болохгүй,       агаад түмтүүд нь өрх бүртээ хуваарилан
гүйцэтгэнэ. Хишигтэн цэргүүд дөрвөн ээлжээр      тийм этгээдийг нуун дарагдуулж болохгүй.         татварлана.
ажиллана. Нар шингэсний хойно ордны              Тус зарлигийг зөрчиж шилжигчдийг цэрэг,
хойгуур, урдуур хэн хүн явж үл болно. Хэрэв      ардын өмнө алах ялаар шийтгэж, тухайн            Өртөө бүрийг сар тутам түшмэл ирж шалган
хүн явбал хэвтүүл түүнийг барьж хонон            хүнд хоргодох орон зай олгогсдыг хүндээр         бүхий л асуудлыг байцааж, буруутныг
өглөө нь байцаана. Ордонд орохыг завдвал         шийтгэнэ.                                        шийтгэнэ.
хэвтүүлүүд түүний мөрийг мөлт цохиж, толгойг     Аян байлдаан, ан авлагын талбараас цэрэг         Хааны аливаа элчин, албан тушаалтанг
нь цавчих үүрэгтэй. Хэн хүн хэвтүүлийн тоог      хүн дур мэдэн явж болохгүй. Аравтаас цэрэг       өчүүхэн төдий ч осолдолгүйгээр тэрэг унаа,
асууж болохгүй. Асуусан хүн сарвайн унасан       нь оргосон байвал аравтын даргыг шийтгэнэ.       хоол хүнсийг нь бэлтгэн хангаж байх хэрэгтэй.
морь, тохсон эмээл, хэрэглэсэн хазаар, өмссөн                                                     Аливаа хол ойрын олон ихэс, сайдуудын
хувцсыг нь хэвтүүлд өгнө. Хишигтэн цэрэг         Байлдааны талбарт шархдагсдыг орхиж огт
                                                 болохгүй. Байлдаж байхын цагт цэргийн            жилийн жасаанаас бараалхахаар ирэхүйд ёст
ээлжээ таслахыг хатуу хориглоно. Хэрэв                                                            албаа хаанд бариулахыг хэвээр залгамжлан
ээлжээ тасалбал цэргээс халж цөлөх хүртэл        туг буухаас урьд хэн ч байлдааны талбарыг
                                                 орхиж, сольж үл болно.                           явуулсугай.
дэс дараалсан арга хэмжээ авна. Хишигтэн
                                                 Хэрэв дийлэгдэн ухарвал эхний довтолсон          Хааны шадар цэрэг хэрэглэх юмаа харьяат
ээлжээ гүйцэтгэж байгаа үедээ юуны өмнө
                                                 байрандаа буцаж ирэх хэрэгтэй.                   мянганы дотроос татан авагтун, уг газраасаа
нөлөөнд авталгүйгээр зөвхөн биелүүлбэл
                                                                                                  уналга морь бэлтгэж иртүгэй.
зохих үүргээ яв цав биелүүлэх үүрэгтэй.          Байлдааны цагт бие үрэгдэгсдийг үүрэн
                                                 гаргах, шархдагсдадаа туслах, хүний амийг        Хэн нэгэн цэрэгт           ор    дутагдвал         даруй
Аравт, зуут, мянгат, түмтийн ноёд бүхэн
                                                 аврах аваас урамшуулан шагнах.                   нийлүүлэн өгтүгэй.
өөрсдийн цэргийг эмх журамтай, ямагт
бэлтгэлтэй байлгах үүрэгтэй. Дээдсийн зарлиг     Дайн байлдааны үед олзонд битгий шунагтун.       Аль ч шашны хэргэм мяндагтан, шавь нар,
буумагц өдөр, шөнө ялгалгүйгээр даруй цэргээ     Байлдаан дууссан хойно хуваалцах хэрэгтэй.       эмч, сурагчдыг алба, гувчуураас онцгойлон
авч болзсон цаг, газарт бэлэн байна. Цэргийн                                                      хэлтрүүлэх бөгөөд эдгээрээс бусад бүх ард
                                                 Цэргийн албанд мордсон эрчүүдийн ажлыг           иргэд гааль гувчуур тушаах үүрэгтэй.
ноёд аян замд нарийн тооцоотой явах ба
                                                 гэргий нар нь эрхлэн гүйцэтгэх хэрэгтэй.
цэргүүдийг өлсгөж, цангаахгүй, адуу малыг нь                                                      Алибек, Абу-Талебийн35 урчууд, зохион
                                                 Эрсийнхээ албан тушаалыг эхнэр нь орлох
тураалгүйгээр цэргээ захиран удирдана.                                                            бүтээгч, төмрийн дархчууд, гар урчууд,
                                                 хэрэгтэй.
Цэрэгт шударга сайн түшмэл тавьж, харьяат                                                         бадарчин, коран, сударчин, заргач, эмч,
                                                 Дайны үед өтгөс залуус, эрхэм доорд ялгалгүй     эрдэмтэн ба ном бясалгах буюу даяанчлахад
цэргүүдийг захируулан цэргийн хүчийг
                                                 байлдагч, хорчин, жадчин болж дайнд оролцох      биеэ өргөгсөд, хар лам36, шарил ариутгагчийг
тэжээж, сэтгэлийг тэгшитгэн эсэргүүцэл
                                                 хэрэгтэй. Хүн бүрийн хэрэглэх зэр зэвсэг, унаа   аливаа    гааль    гувчуур    алба   үүргээс
дайсныг эвдэж, эрэмгий сөргүүг устгасугай.
                                                 хөсгийг аравт, зуутууд хуваан авч хариуцах       хэлтрүүлтүгэй.
Хэн өлсөж цангахыг өөрөө мэдэрч үүгээрээ         хэрэгтэй. Хэрэв өчүүхэн төдий дутуу заримдаг
бусдыг хэмждэг, аян замд тооцоотой явж,          байваас захирагч нь чангаар шийтгэгдэнэ.         Монгол ба бусад аймгуудын тарьж буй аливаа
цэргүүдийг өлсөж цангаахгүй, адуу малыг          Цэрэг цуглах үед бүхий л хэрэгслээ авч очих      амуу тарианаас хятад газрынхантай адил
тураадаггүй тийм хүн цэрэг захирах ёстой.        хэрэгтэй.                                        алба татвар авч байсугай. Тариа ургадаг,
                                                                                                  ургадаггүй хэмээн хэлж алба эс бариваас ял
Аравтын даргын тушаалыг биелүүлж чадаагүй        Багачууд хүүхдийг 5-6 настайгаас нь морь         хэлэлцсүгэй.
хүмүүсийг даруй чөлөөлж, тэрхүү аравтын          унаж, нум сум хийн харваж, хулгана зурам
дотроос өөр нэгийг олж сонгох хэрэгтэй.          намнаж чаддаг, тэсвэр тэвчээртэй, зориг          Орон дэлхийд түмэн бодис, мянган үрс бүрэн
                                                 хатуужилтай болгон бэлтгэх үүргийг өрх           амой сурах, үйлдэх, урлах, арилжих иргэнийг
Цэрэг захирагч ноёд аян дайнд мордохоос
                                                 гэр, эцэг эх бүхэн хүлээж, аравтын ноёд          тогтоон хөхиүлж, хот хөдөөгийн захирагч
өмнөхөн цэрэг анги, зэр зэвсгээ өөрийн биеэрээ
                                                 зохицуулан хянана. Шилдэг сайныг нь тогтоон      нараас дур зоргоороо ард иргэдээс алба авах,
шалган үзтүгэй. Холын аянаа хэрэгсэх аливаа
                                                 сайшааж, хянамгай бус байдал гаргах, зөрчил      ажиллагсдыг хориглосугай.
юмсаа нөхвөрлөн бүртгэж, зүү утсанд хүртэл
байцаатугай. Хэрэв цэргийн ардын дотор эдлэл     үйлдэх аваас буруушаан, алдаа гаргавал           Өмч хөрөнгө, өв залгамжлалын цааз
хэрэглэлүүдээ эс бэлтгэн бүрдүүлэгсэд байвал     зэмлэн шийтгэнэ.                                 Ноёд түшмэд, ард иргэд нас барсны дараа
түүнийг яллатугай.                               Жанжин захирагчаас эхлээд жирийн цэрэг           түүний эд хогшил хичнээн байсан нь ч
Мянгат түмтийг захирагсдын өмнө явбал            хүртэл дайсангүй, энх амар байсан ч гэлээ        хамаагүй хөндлөнгийн этгээд ингэ, тэг гэж
хичээнгүйлэн болгоомжил. Сул иргэн, аравтыг      дайны бэлтгэлийг сайтар хангах хэрэгтэй.         үл болох бөгөөд хэн ч тэр хөрөнгөд халдаж
захирагсдын өмнө явбал мөнхүү хичээнгүйлэн       Зарлиг тушаал буусан тохиолдолд даруй            болохгүй. Нас барсан хүн залгамжлах үр
болгоомжил. Давбаас ял буй.                      түргэн мордох хэрэгтэй. Яаруу түргэн мордох      хүүхэдгүй бол эд хөрөнгийг нь үнэнч шавь
                                                 зарлиг буусан үед өчүүхэн ч саатаж болохгүй.     буюу зарцад нь өгөхөөс биш улсын сан
Цэргүүд цэргийн сахилгыг чанд сахих
                                                 Урьдчилан очиж ч болохгүй.                       хөмрөгт оруулж болохгүй.
үүрэгтэй. Цэргийн ноёдын тушаалыг цэрэг
бүхэн үг дуугүй биелүүлнэ.                       Ан авын ажиллагааг цэргийн сургуулийн суурь      Байлдааны талбарт амь үрэгдэгсдийг боол
                                                 болгож хуульчлан хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Авын      зарц үүрэн гарч ирсэн бол түүний мал
Цэрэг хүн байлдааны явцад эр зориг, хатуужил
                                                 үед дайралдсан анг гурван давхар бүсэлж,         хөрөнгийг энэхүү боолд өгөх хэрэгтэй. Өөр
тэсвэртэй байж, чадварлаг, овсгоотойгоор
                                                 тойргоо хумьж авлагтун. Анг гадагш алдсан        хүн үүрч гарч ирвэл амь үрэгдсэн хүний
тулалдан тэмцэлдэх үүрэгтэй.
                                                 аравт, зуутын дарга нарыг огцруулах, занчих,     гэргийг боол, зарц мөн эд хөрөнгийг цөмийг
Байлдааны явцад нум сум, ачаа боодол,            алах ялаар шийтгэх хэрэгтэй.                     тухайн хүнд өгнө.
уналга, хөсгөө унагавал дагалдан явагсад
                                                 Гадаад харилцааны цааз                           Арилжаа худалдаа, гэрээний цааз
нь мориноосоо бууж, уг зүйлийг авч өгөх
үүрэгтэй.                                        Хаант Монгол улс болбоос дэлхийн улсуудын        Худалдаа наймаачдыг хамгаална.
Аливаа цэргийн хороонд цэргийн эр дутваас        нэгэн биш, харин цогцлон байгуулагдаж буй        Итгэмжийн өртгөөр зээлээр бараа аваад
ойр улсаас шилжүүлэн оруулж, эрхбиш тоонд        дэлхийн улс болой.                               алдагсад хоёр дахиа бараа авч болно. Хоёр
тохируул. Хэрхэвч цэргийн тоо дутуу байж         Элч зарлагыг гутаан доромжилж үл болно.          дахиа аваад дампуурвал гурав дахь удаагаа
болохгүй. Их, бага түшмэдээс дараалан сул        Улс хоорондын арилжаа худалдааг хамгаалах        бараа авч болно.
цэрэг иргэнд хүртэл гэрт ба хээр их дуугаар      хэрэгтэй.                                        Хоёр тал харилцан тохирох, өгч авалцах
хашгирах ба үймж шуугихыг цээрлэ. Зөрчвөөс                                                        зүйлсийнхээ тоо, хэмжээ, хугацаа, чанарыг
                                                 Хоёр улс дайтахын өмнө дайсан этгээдийн
ял буй.                                                                                           тогтоох, бие биенийхээ хүлээх үүрэг
                                                 цэрэг ардад хэрэв эсэргүүцэлгүй бууж
Зарлиг тушаалыг цаглашгүй хичээн гүйцэтгэх       өгвөөс та нарын сайн сайхан амар түвшин
                                                                                                  35
                                                                                                    Алдарт бөх
                                                                                                  36
                                                                                                    Исламын шашны сүм хийдэд хүмүүсийг удирдан, залбиран
хэрэгтэй. Жишээлбэл, мянгатын, түмтийн           батлагдана, хэрэв эсэргүүцвээс ямар зовлон       даатгагч зарц лам




                                                                      7
Legas llc - Legal guide no1
Legas llc - Legal guide no1
Legas llc - Legal guide no1
Legas llc - Legal guide no1

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Legas llc - Legal guide no1

Ц.Цолмон "Хууль зүйн бодлого ба шүүхийн салбарын боловсон хүчний өөрчлөлт, үр...
Ц.Цолмон "Хууль зүйн бодлого ба шүүхийн салбарын боловсон хүчний өөрчлөлт, үр...Ц.Цолмон "Хууль зүйн бодлого ба шүүхийн салбарын боловсон хүчний өөрчлөлт, үр...
Ц.Цолмон "Хууль зүйн бодлого ба шүүхийн салбарын боловсон хүчний өөрчлөлт, үр...Unuruu Dear
 
12 philantrophy ed
12 philantrophy ed12 philantrophy ed
12 philantrophy edsuhee0322
 
Монголын Хуульчдын холбоо төрийн зарим чиг үүргийг хэрэгжүүлж буй нь
Монголын Хуульчдын холбоо төрийн зарим чиг үүргийг хэрэгжүүлж буй ньМонголын Хуульчдын холбоо төрийн зарим чиг үүргийг хэрэгжүүлж буй нь
Монголын Хуульчдын холбоо төрийн зарим чиг үүргийг хэрэгжүүлж буй ньGalbaatar Lkhagvasuren
 
Ba204 standart
Ba204 standartBa204 standart
Ba204 standartJigmee
 
Ba204 standart
Ba204 standartBa204 standart
Ba204 standartochimeg
 
Ba204 standart
Ba204 standartBa204 standart
Ba204 standartuserjigmee
 
"Хуульийн стандартаас илүү ёс зүйн хэм хэмжээг дагах нь зүйтэй" эссэ
"Хуульийн стандартаас илүү ёс зүйн хэм хэмжээг дагах нь зүйтэй" эссэ"Хуульийн стандартаас илүү ёс зүйн хэм хэмжээг дагах нь зүйтэй" эссэ
"Хуульийн стандартаас илүү ёс зүйн хэм хэмжээг дагах нь зүйтэй" эссэГантулга Содномдаш
 
Zgeb iin tuhai huuli
Zgeb iin tuhai huuliZgeb iin tuhai huuli
Zgeb iin tuhai huuliBobi Boshhuu
 
ХОЛБООНЫ ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА
ХОЛБООНЫ ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГАХОЛБООНЫ ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА
ХОЛБООНЫ ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГАUmguullin Mongol Umguulugch
 
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...lbatochir
 
"Хуульчийн мэдээ" цахим сонин/дугаар-13/
"Хуульчийн мэдээ" цахим сонин/дугаар-13/"Хуульчийн мэдээ" цахим сонин/дугаар-13/
"Хуульчийн мэдээ" цахим сонин/дугаар-13/Azzaya Byambadorj
 
ӨМГӨӨЛӨГЧ МЭРГЭШЛИЙН ТУХАЙ
ӨМГӨӨЛӨГЧ МЭРГЭШЛИЙН ТУХАЙӨМГӨӨЛӨГЧ МЭРГЭШЛИЙН ТУХАЙ
ӨМГӨӨЛӨГЧ МЭРГЭШЛИЙН ТУХАЙUmguullin Mongol Umguulugch
 
монголын нотариатчдын танхимын ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч аюушийн
монголын нотариатчдын танхимын ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч аюушийнмонголын нотариатчдын танхимын ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч аюушийн
монголын нотариатчдын танхимын ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч аюушийнBaljaa Mancity
 
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...lbatochir
 
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...lbatochir
 
“МЭДЭЭЛЛИЙН ИЛ ТОД БАЙДАЛ БА МЭДЭЭЛЭЛ АВАХ ЭРХИЙН ТУХАЙ” хууль. Хүний нөөцийн...
“МЭДЭЭЛЛИЙН ИЛ ТОД БАЙДАЛ БА МЭДЭЭЛЭЛ АВАХ ЭРХИЙН ТУХАЙ” хууль. Хүний нөөцийн...“МЭДЭЭЛЛИЙН ИЛ ТОД БАЙДАЛ БА МЭДЭЭЛЭЛ АВАХ ЭРХИЙН ТУХАЙ” хууль. Хүний нөөцийн...
“МЭДЭЭЛЛИЙН ИЛ ТОД БАЙДАЛ БА МЭДЭЭЛЭЛ АВАХ ЭРХИЙН ТУХАЙ” хууль. Хүний нөөцийн...Globe International
 
Ц.Нямдорж:Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэл, авлигатай тэмцэх асуудлыг боловсронгуй б...
Ц.Нямдорж:Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэл, авлигатай тэмцэх асуудлыг боловсронгуй б...Ц.Нямдорж:Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэл, авлигатай тэмцэх асуудлыг боловсронгуй б...
Ц.Нямдорж:Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэл, авлигатай тэмцэх асуудлыг боловсронгуй б...Unuruu Dear
 
Хуульчийн мэдээ
Хуульчийн мэдээХуульчийн мэдээ
Хуульчийн мэдээAzzaya Byambadorj
 

Ähnlich wie Legas llc - Legal guide no1 (20)

Ц.Цолмон "Хууль зүйн бодлого ба шүүхийн салбарын боловсон хүчний өөрчлөлт, үр...
Ц.Цолмон "Хууль зүйн бодлого ба шүүхийн салбарын боловсон хүчний өөрчлөлт, үр...Ц.Цолмон "Хууль зүйн бодлого ба шүүхийн салбарын боловсон хүчний өөрчлөлт, үр...
Ц.Цолмон "Хууль зүйн бодлого ба шүүхийн салбарын боловсон хүчний өөрчлөлт, үр...
 
12 philantrophy ed
12 philantrophy ed12 philantrophy ed
12 philantrophy ed
 
Huulichiin yos zui hicheelin lekts
Huulichiin yos zui hicheelin lektsHuulichiin yos zui hicheelin lekts
Huulichiin yos zui hicheelin lekts
 
Монголын Хуульчдын холбоо төрийн зарим чиг үүргийг хэрэгжүүлж буй нь
Монголын Хуульчдын холбоо төрийн зарим чиг үүргийг хэрэгжүүлж буй ньМонголын Хуульчдын холбоо төрийн зарим чиг үүргийг хэрэгжүүлж буй нь
Монголын Хуульчдын холбоо төрийн зарим чиг үүргийг хэрэгжүүлж буй нь
 
Ba204 standart
Ba204 standartBa204 standart
Ba204 standart
 
Ba204 standart
Ba204 standartBa204 standart
Ba204 standart
 
Ba204 standart
Ba204 standartBa204 standart
Ba204 standart
 
"Хуульийн стандартаас илүү ёс зүйн хэм хэмжээг дагах нь зүйтэй" эссэ
"Хуульийн стандартаас илүү ёс зүйн хэм хэмжээг дагах нь зүйтэй" эссэ"Хуульийн стандартаас илүү ёс зүйн хэм хэмжээг дагах нь зүйтэй" эссэ
"Хуульийн стандартаас илүү ёс зүйн хэм хэмжээг дагах нь зүйтэй" эссэ
 
Zgeb iin tuhai huuli
Zgeb iin tuhai huuliZgeb iin tuhai huuli
Zgeb iin tuhai huuli
 
ХОЛБООНЫ ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА
ХОЛБООНЫ ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГАХОЛБООНЫ ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА
ХОЛБООНЫ ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА
 
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
 
Эмхэтгэл
ЭмхэтгэлЭмхэтгэл
Эмхэтгэл
 
"Хуульчийн мэдээ" цахим сонин/дугаар-13/
"Хуульчийн мэдээ" цахим сонин/дугаар-13/"Хуульчийн мэдээ" цахим сонин/дугаар-13/
"Хуульчийн мэдээ" цахим сонин/дугаар-13/
 
ӨМГӨӨЛӨГЧ МЭРГЭШЛИЙН ТУХАЙ
ӨМГӨӨЛӨГЧ МЭРГЭШЛИЙН ТУХАЙӨМГӨӨЛӨГЧ МЭРГЭШЛИЙН ТУХАЙ
ӨМГӨӨЛӨГЧ МЭРГЭШЛИЙН ТУХАЙ
 
монголын нотариатчдын танхимын ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч аюушийн
монголын нотариатчдын танхимын ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч аюушийнмонголын нотариатчдын танхимын ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч аюушийн
монголын нотариатчдын танхимын ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч аюушийн
 
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
 
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
1. mu iin eez-n tusgai angiin oilgolt, sudlah zuil, zorilt, togtolcoo, uchir ...
 
“МЭДЭЭЛЛИЙН ИЛ ТОД БАЙДАЛ БА МЭДЭЭЛЭЛ АВАХ ЭРХИЙН ТУХАЙ” хууль. Хүний нөөцийн...
“МЭДЭЭЛЛИЙН ИЛ ТОД БАЙДАЛ БА МЭДЭЭЛЭЛ АВАХ ЭРХИЙН ТУХАЙ” хууль. Хүний нөөцийн...“МЭДЭЭЛЛИЙН ИЛ ТОД БАЙДАЛ БА МЭДЭЭЛЭЛ АВАХ ЭРХИЙН ТУХАЙ” хууль. Хүний нөөцийн...
“МЭДЭЭЛЛИЙН ИЛ ТОД БАЙДАЛ БА МЭДЭЭЛЭЛ АВАХ ЭРХИЙН ТУХАЙ” хууль. Хүний нөөцийн...
 
Ц.Нямдорж:Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэл, авлигатай тэмцэх асуудлыг боловсронгуй б...
Ц.Нямдорж:Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэл, авлигатай тэмцэх асуудлыг боловсронгуй б...Ц.Нямдорж:Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэл, авлигатай тэмцэх асуудлыг боловсронгуй б...
Ц.Нямдорж:Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэл, авлигатай тэмцэх асуудлыг боловсронгуй б...
 
Хуульчийн мэдээ
Хуульчийн мэдээХуульчийн мэдээ
Хуульчийн мэдээ
 

Legas llc - Legal guide no1

  • 1. ЛЕГАС ХХК ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН ХӨТӨЧ Don’t you? We love information. ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН ХӨТӨЧ Legas brings professional 2012.10.8 Дугаар 1 sin sophistication & excellence sin ce 2003 ce 2 0 0 3 since 2003 ЧӨТӨХ НЙҮЗ ХРЭ ЫНАТ 2012.10.8 Дугаар 1 Энэ дугаарын товъёог: Легас ХХК-ийн бүтээлүүд 1 • Монгол улс: Эрх зүйн боловсрол, мэргэжил, мэргэшил • Монгол улсад эрх зүйн актыг хэрхэн баталдаг вэ? Эрх зүйн мэдээллийн албаны мэдээ 2012 оны 9 дүгээр сард шинээр батлагдсан хуулиудын товч жагсаалт • Аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын сонгуулийн тухай хуулийн товч танилцуулга 2 • Ажилласан жил, тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн тооцох тухай хуулийн товч танилцуулга • Виз олгох нөхцөлийг хөнгөвчлөх тухай Монгол улсын Засгийн газар болон БНСУ-ын Засгийн газар хооронд байгуулсан хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай хуулийн товч танилцуулга Таны хууль зүйн англи хэлний боловсролд 3 Practise [ˈpræk.tɪs] verb Таны эрх зүйн мэдлэгийн санд 4 Гадаадын арбитрын шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрч, биелүүлэх тухай 1958 оны Конвенц Таны асуултад хариулъя • Гэрээ байгуулж буй талууд гэрээний хуудас тус бүр дээр эсхүл зөвхөн сүүлийн хуудсанд гарын үсэг зурдаг. Энэ 5 талаар хуулийн зохицуулалт байдаг уу? • Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээг заавал нотариатаар батлуулах шаардлагатай юу? Ийм гэрээг хэрхэн баталгаажуулах ёстой вэ? Таны сонирхолд 6 Их засаг хууль Легас ХХК нийгмийн хариуцлагаа хэрэгжүүлж байна 7 •Асрах төвийн хүүхдүүдэд тусламжийн гараа сунгалаа •Багийн гишүүдийнхээ эрүүл мэндэд үргэлжлүүлэн анхаарсаар 8 Эрх зүйн салбар дахь ажлын байр 1
  • 2. ЛЕГАС ХХК sin ce 2003 ЛЕГАС ХХК-ИЙН БҮТЭЭЛҮҮД “Монгол улс: Эрх зүйн боловсрол, мэргэжил, мэргэшил” “Монгол улсад эрх зүйн актыг хэрхэн баталдаг вэ?” өгүүллийн товч танилцуулга өгүүллийн товч танилцуулга Бид энэхүү өгүүлэлдээ Монгол улс дахь эрх зүйн боловсролын Энэхүү өгүүлэл маань эрх зүйн салбарынхан болоод эрх зүйн тогтолцоог тодорхойлохын зэрэгцээ хуульч хэмээх эрхэм хүндтэй салбарыг сонирхогч хүн бүрт оюуны хөрөнгө оруулалт болно мэргэжлийг эзэмшихэд туулах зам, давах давааны тухай өгүүлж, гэдэгт бид итгэлтэй байна. төр, нийгэм дэхь хуульч, эрх зүйчдийн үүрэг, оролцоо, байр суурийг тоймлон харууллаа. Тус өгүүллээс та бүхэн Монгол улсын эрх зүйн тогтолцооны талаарх товч ойлголт, эрх зүйн актуудын ангилал, нэршил, тодорхойлолтыг Тус өгүүллээс та эрх зүйн боловсрол олгож буй улсын болон мэдэж авахын зэрэгцээ Монгол улс дахь хууль тогтоох үйл хувийн хэвшлийн их, дээд сургуулиуд, эрдмийн зэрэг олгох сургалт, ажиллагааны аргачлал, үе шат, дэс дараалал, дэг жаяг, хамрах тэдгээрийн төлбөр, суралцах хугацаа,  мөн энэ чиглэлээр их, дээд хугацаа, мөн түүнчлэн хуулийн төсөл санаачлах, боловсруулах, сургууль төгсөгчид болон салбарын мэргэжилтнүүдийн ажиллаж өргөн мэдүүлэх, хэлэлцэх, хориг тавих эрх, үүрэг бүхий субъектууд, болох байгууллага, албан тушаалын талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл эрх зүйн мэдээллийн албан ёсны эх сурвалжууд, хууль эрх зүйн авах боломжтой. актыг нийтийн хүртээл болгох, нийтээр дагаж мөрдөхтэй холбоотой зохицуулалт, журмын талаар цогц мэдээлэлтэй болно. Эрх зүйн мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэшүүлэх албан ба албан бус, танхимын болон онлайн сургалт, хууль зүйн англи хэлний Ардчилсан төр, нийгэм оршин тогтнох нэгэн үндэс суурь болсон сургалтын талаарх цогц мэдээлэл нь хуульч таны болоод ирээдүйн хуулийг тогтоох ажиллагааны талаар үндсэн мэдлэг эзэмшиж, хуульч хэн бүхний сонголт, оюуны чадал, чансааг сорьсон эрх уг ажиллагаанд иргэний хувьд өөрийн оролцоог хэрэгжүүлэх, зүйн салбарт мэргэших, мэргэжлээрээ ахиж дэвших боломжуудыг нэмэгдүүлэхэд ч мөн тус дөхөм болох нь лавтай. өргөжүүлэн тэлэхэд бага боловч хувь нэмэр оруулаад зогсохгүй эрх зүйн боловсролын бодлого боловсруулагчид, эрх зүйн боловсрол Та бүхний нийгмийн идэвхи өндөр байж, улс орны маань хуулийн олгогчид ч мөн адил салбарын бодит байдал, хэрэгцээ шаардлагын тогтолцоо улам бүр батжин бэхжих болтугай. дүр зургийг бүхэлд нь харж, улмаар тус салбарыг илүүтэй хөгжүүлэх, улам боловсронгуй болгоход шаардагдах өөрчлөлтүүдийг цаашдын үзэл баримтлал, ажил үйлсдээ тусгахад тус дөхөм болно гэдэгт бид итгэлтэй байна. ЭРХ ЗҮЙН МЭДЭЭЛЛИЙН АЛБАНЫ МЭДЭЭ 2012 оны 9 дүгээр сард • Ажилласан жил, тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн тооцох тухай нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн тухай (2012.9.18), (2012.9.41), Аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын Хүний хөгжил сангийн 2012 оны төсвийн тухай (2012.9.14) хуулиудад сонгуулийн тухай (2012.9.14), Виз олгох нөхцөлийг хөнгөвчлөх тухай нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиуд, Монгол улсын Засгийн газар болон БНСУ-ын Засгийн газар хооронд байгуулсан хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай (2012.9.18) хуулиуд • Хуульчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль (2012.9.7/2014.1.1), Монгол шинээр, улсын 2012 оны төсвийн тухай (2012.9.14), Нийгмийн даатгалын сангийн 2012 оны төсвийн тухай (2012.9.14), Нийгмийн даатгалын • Орон нутгийн хурлын сонгуулийн тухай 2007.1.18-ны өдрийн хуулийг тухай (2012.9.14), Нийгмийн халамжийн тухай (2012.9.14) хуулиудад хүчингүй болсонд тооцох тухай хууль (2012.9.14), өөрчлөлт оруулах тухай хуулиуд, • Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн тухай (2012.9.7/2014.1.1), Шүүхийн • Гаалийн тариф, гаалийн татварын тухай (2012.9.11), Нэмэгдсэн захиргааны тухай (2012.9.7/2014.1.1), Шүүх байгуулах тухай өртгийн албан татварын тухай (2012.9.11), Хөдөлмөр эрхлэлтийг (2012.9.7/2014.1.1), Онцгой албан татварын тухай (2012.9.11), Монгол дэмжих тухай (2012.9.11) хуулиудад нэмэлт оруулах тухай хуулиуд улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай (2012.9.14), Иргэний бүртгэлийн тухай (2012.9.14), Аймаг, тус тус батлагдлаа. 1 Хуулийн батлагдсан огноо нь хүчин төгөлдөр үйлчилж эхлэх огноотой ижил тохиолдолд уг огноог нэг удаа, хэрэв өөр өөр бол аль аль огноог ташуу зураасаар тусгаарлаж оруулав. Аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын сонгуулийн тухай хуулийн товч танилцуулга Нийт 12 бүлэг, 61 зүйлтэй тус хуульд аймаг, сум, сонгуульд оролцогч аль нэг нам, эвслийн Сонгуульд эвсэл байгуулж оролцохоор дүүргийн ИТХ-ын сонгуулийг ээлжит ба ээлжит төлөөлөл, төрийн улс төрийн албан тушаалтан намуудын төлөөллийн төв байгууллага бус, нөхөн болон дахин гэсэн бүх төрлөөр болон төлөөлөгчид нэр дэвшигчийг сонгуулийн шийдвэрлэсэн бол тухайн аймаг, сум, дүүрэг явуулахад баримтлах үндсэн зарчим, журмыг хороодын бүрэлдэхүүнд орохыг хориглож, дэхь намын салбар байгууллагууд эвслийн тодорхойлж, сонгуулийг зохион байгуулахтай сонгуулийн хороодыг төрийн захиргааны болон гэрээ байгуулсны үндсэн дээр сонгуульд холбогдсон харилцааны зохицуулалтуудыг үйлчилгээний албан хаагчдаар бүрдүүлэх оролцох эрхтэй (22.2 дахь заалт). тусгасан байна. бөгөөд сонгуулийн хэсгийг байгуулахдаа баг, хороог бусад баг, хороотой нэгтгэхийг Аймаг, сум, дүүргийн Хурлын ээлжит Хуулийн онцлох зарим заалтыг дурдвал: хориглоно (12, 13 дугаар зүйлүүдээс). сонгуулийн санал авах өдөр нь сонгуулийн жилийн 11 дүгээр сарын дөрөв дэхь долоо Сонгуулийг аймаг, сум, дүүргийн сонгуулийн Сонгуульд тухайн засаг захиргааны нэгжид хоногийн Лхагва гариг байх ба энэ өдөр бүх хороо болон сонгуулийн хэсгийн хороо тус 180-аас доошгүй хоногийн өмнө шилжин нийтээр амарна (8.1, 8.2 дахь заалтууд). тус зохион байгуулах бөгөөд эдгээр хороонд суурьшсан, байнгын оршин суугчаар сонгуулийн төв байгууллага болох СЕХ бүртгүүлсэн сонгуулийн эрх бүхий иргэн Сонгуулийг холимог хэлбэрээр буюу хувь мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх ба сонгогдох эрхтэй (3.1.2 дахь заалт). тэнцүүлэх болон нэг буюу олон мандаттай 2
  • 3. ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН ХӨТӨЧ 2012.10.8 Дугаар 1 sin ce 2003 олонхийн (мажоритар) хэлбэрээр явуулна (4.9 харилцааны нууцыг нь задруулахыг хориглоно өөрөө удирдах байгууллага, гадаад улсын дэхь заалт). (32 дугаар зүйл). иргэн, харьяалалгүй хүн, сонгуулийн зардлын дансыг нээсэн өдөр арван найман нас хүрээгүй Сонгуульд сонгуулийн хороодын ажлыг Сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт мөнгө, эд иргэн, төрийн болон орон нутгийн өмчит, хөнгөвчилж автоматжуулах, сонгогчдын хөрөнгө, эд хөрөнгөтэй холбогдсон эрх олгох, төрийн болон орон нутгийн өмчийн оролцоотой нэрсийн жагсаалтыг хянан нягтлах, сонгуулийн уул уурхай, газрын тос, эрдэс баялгийн болон хуулийн этгээд, шүүхийн шийдвэрээр явцын мэдээллийг үнэн зөв, шуурхай бусад салбарын орлогоос иргэдэд аливаа тогтоогдсон албан татварын өр төлбөртэй, гаргах, санал тоолох ажиллагаанд хүний хишиг, хувь, тэдгээртэй адилтгах бусад дампуурсан, банкны хугацаа хэтэрсэн зээлийн хүчин зүйлсийн сөрөг нөлөөллийг арилгах, зүйл хүртээх, эсхүл зээлийн болон бусад өртэй хуулийн этгээд, үйлдвэрчний эвлэл, ажиглагчдад ил тод болгох зорилгоор хэсгийн өр төлбөрийг хүчингүйд тооцох, хөрвүүлэх, шашны болон бусад төрийн бус байгууллагаас хороод сонгуулийн автоматжуулсан системийг түүнчлэн үнэ төлбөргүй, эсхүл хямдралтай хандив авахыг хориглоно. Сонгууль зохион зохих хууль тогтоомжийн дагуу хэрэглэх (60.1 үнээр үйлчилгээ үзүүлэх, ажлын байранд байгуулах хугацаанд гадаад, дотоодын дэхь заалт) бөгөөд СЕХ-ны дэргэдэх Мэдээлэл, зуучлах, ажилд оруулах зэрэг амлалт авахаар тусламжийн эд хөрөнгийг иргэдэд тараах, технологийн төв нь автоматжуулсан системийг тусгахыг хориглоно (33.3 дахь заалт). худалдан борлуулж сонгуульд зарцуулахыг ашиглахтай холбогдох зохион байгуулалт, үйл мөн хориглоно (44 дүгээр зүйлээс). ажиллагааг шууд удирдан зохион байгуулна Нам, эвсэл, нэр дэвшигч болон нам, эвслийн (13.5 дахь заалт). сонгууль эрхэлсэн байгууллага, түүний Санал хураалт дуусмагц аймаг, дүүргийн ажилтан, нэр дэвшигчийн шадар туслагч сонгуулийн хороо харьяа бүх хэсгээс Нэр дэвшигчийн үйл ажиллагааны баталгаа нарын зүгээс сонгуулийн сурталчилгааны санамсаргүй сонголтын (сугалах) аргаар хоёр нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сонгуулийн явцад шашны зан үйл ашиглах гэх мэт үйлдэл, хэсгийг сонгож, эдгээр хэсгийн хорооны санал мөрийн хөтөлбөрөө тайлбарлан таниулах, үйл ажиллагаа явуулахыг хориглох боловч хураалтын дүнгийн тухай тогтоол гарсны дараа үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, сонгуулийн сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө тусгасан хэсгийн хорооны санал тоолох төхөөрөмжөөс сурталчилгаа хийх, холбогдох байгууллагаас шүтэх, эс шүтэх эрх чөлөө, төр, сүм хийдийн гарсан саналын хуудсыг тухайн хэсгийн хуульд заасан журмын дагуу шаардлагатай харилцаа, шашны талаарх бодлого, үзэл хороо гараар тоолох замаар Хяналтын хэсэг мэдээлэл, лавлагаа авах эрхээр хангагдана. баримтлалыг сонгогчдод тайлбарлан таниулах ажиглагчдыг байлцуулан ил тод байдлаар Түүнчлэн, гэмт хэрэг үйлдэж байхад нь үйл ажиллагааг шашны зан үйл ашиглах гэж хяналтын тооллого хийнэ (52.7, 52.8 дахь буюу гэмт хэргийн газарт гэмт үйлдлийнх нь үзэхгүй (34.8.8 дахь заалт). заалтуудаас). нотлох баримттайгаар баривчилснаас бусад тохиолдолд нэр дэвшигчийг анх бүртгэсэн Нам, эвсэл, нэр дэвшигчид өгөх мөнгөн ба Энэ хуулийн 19.4.4 дэхь заалтын, гадаадад сонгуулийн хорооны зөвшөөрөлгүйгээр мөнгөн бус хандивын дээд хэмжээ хувь хүнээс жараас дээш хоногоор зорчсон иргэдтэй эрүүгийн хариуцлагад татах, баривчлах, нэг сая төгрөг хүртэл, хуулийн этгээдээс холбогдсон хэсэг болон 19.6.3 дахь заалтыг албадан саатуулах, цагдан хорих, орон байр, гурван сая төгрөг хүртэл байж болох ба 2013.1.1-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөх албан тасалгаа, тээврийн хэрэгсэл болон хандивын хэмжээг сонгуулийн зардлын бөгөөд бусад бүх зүйл, заалтыг 2012.9.14-ний биед нь үзлэг, нэгжлэг хийх, захиргааны дансанд төвлөрүүлсэн хөрөнгийн нийлбэрээр өдрөөс даган мөрдөж эхлээд байна. санаачилгаар ажлаас халах, гүтгэх, доромжлох, тооцно. Гадаад улс буюу гадаадын байгууллага нэр төрийг нь гутаах, хувийн болон захидал (хамтарсан байгууллагын гадаадын оролцогч), олон улсын байгууллага, төрийн болон нутгийн Ажилласан жил, тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн тооцох тухай хуулийн товч танилцуулга Долоон зүйл бүхий тус хууль батлагдсанаар, 1990-1995 оны хооронд ажилласан хугацаагаа (www.ndaatgal.mn) зохион байгуулж гүйцэтгэнэ ажил эрхэлж байсан аж ахуйн нэгж, байгууллага нөхөн тооцуулж, 1995-2000 он хүртэлх (6.1 дэхь заалт). нь Иргэний хуулийн 32 дугаар зүйлд заасан хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгэлээ үндэслэлээр1 татан буугдсан;  аж ахуйн нэгж, төлснөөр 1990-2000 он хүртэлх хугацаанд Тус хуулийн үйлчлэлд хамаарах иргэн нь байгууллага нь өөрчлөн байгуулагдсаны нийт 10 жилийг нийгмийн даатгалын шимтгэл өргөдөлдөө а/ хөдөлмөрийн дэвтрийн хуулбар, улмаас орон тооны цомхотголд орсон;  өөрөөс төлсөн хугацаанд2 нөхөн тооцуулж тэтгэврээ б/ ажилласан хугацааг тооцох баримтгүй үл хамаарах шалтгаанаар ажил, хөдөлмөр тогтоолгох боломж бүрдсэн байна (4 дүгээр болсон иргэний ажилласан хугацааг шүүхээс эрхлэх боломжгүй байсан;  мэргэжил, ур зүйлээс). тогтоосон бол уг шүүхийн шийдвэрийн хуулбар, чадвар, эрүүл мэнд нь тухайн ажил, албан в/ 1990-1995,1995-2000 онуудад оршин сууж 1995-2000 оны хооронд нийгмийн даатгалын байсан газрынхаа харьяалах  аймаг, нийслэл, тушаалд тэнцэхгүй болсон шалтгаанаар ажлаас шимтгэл нь төлөгдөөгүй иргэн сард нөхөн дүүргийн Засаг даргын  тодорхойлолтын аль халагдсаны улмаас 1990-1995 оны хооронд төлбөл зохих нийгмийн даатгалын шимтгэлийн нэгийг хавсарган өргөдлөө аймаг, нийслэл, ажил, хөдөлмөр эрхлээгүй, ажилласан жил нь хувь хэмжээг Засгийн газраас баталсан тухайн дүүргийн нийгмийн даатгалын газар, хэлтэст тасарсан, 1995-2000 оны хооронд нийгмийн үед мөрдөж байсан хөдөлмөрийн хөлсний доод даатгалын шимтгэл нь төлөгдөөгүй иргэд танилцуулна (7 дугаар зүйл). хэмжээний 10 хувиар тогтооно (5.1 дэхь заалт). 1 Өмчлөгч буюу түүнээс эрх олгосон байгууллагын шийдвэр, Энэ хууль 2012.9.4-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр түүнчлэн хуулийн этгээдийн үүсгэн байгуулах баримт бичгээр Иргэний ажилласан хугацааг нөхөн тооцох, үйлчилж эхлээд байна. эрх олгосон байгууллагын шийдвэр гарсан; дампуурсанд нийгмийн даатгалын шимтгэл нөхөн төлүүлэх тооцсон, хуулийг удаа дараа буюу ноцтой зөрчсөн, хуульд заасан бусад үндэслэлээр татан буулгах тухай шүүхийн ажлыг нийгмийн даатгалын төв байгууллага шийдвэр гарсан; үйл ажиллагаагаа явуулах хугацаа дууссан буюу Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар буюу зорилгодоо хүрсэн учир цаашид үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэх шаардлагагүй гэсэн өөрийнх нь шийдвэр гарсан; 2 Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн хуулийн этгээдийг үүсгэн байгуулсан эрх бүхий байгууллагын тухай хууль, 3.3.8 дахь заалт. шийдвэр гарсан болон хуульд заасан бусад үндэслэл. Виз олгох нөхцөлийг хөнгөвчлөх тухай Монгол улсын Засгийн газар болон БНСУ-ын Засгийн газар хооронд байгуулсан хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай хуулийн товч танилцуулга Нэг зүйлтэй тус хуулиар “Виз олгох нөхцөлийг хөнгөвчлөх тухай Монгол улсын Засгийн газар болон БНСУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”- ийг Засгийн газрын өргөн мэдүүлснээр соёрхон баталжээ. Энэ хуулийг 2012.9.18-ны өдрөөс даган мөрдөж эхлээд байна. 3
  • 4. ЛЕГАС ХХК sin ce 2003 ТАНЫ ХУУЛЬ ЗҮЙН АНГЛИ ХЭЛНИЙ БОЛОВСРОЛД PRACTISE [ˈpræk.tɪs] verb 1 хуульч, эмч зэрэг мэргэжлээр ажиллах, мэргэжлийн ажил хийх, ажиллаж туршлагажих, дадлагажих Lawyers practise in many areas of law but I prefer to specialize in one particular area. Хуульчид эрх зүйн олон салбарт ажиллаж туршлагаждаг ч тодорхой нэг салбараар нарийн мэргэшсэн нь дээр гэж би боддог. Disbarring a lawyer means making him or her unable to practise law. Хуульчийг өмгөөлөгчдийн холбооноос хасна гэдэг нь хуульч мэргэжлээр ажиллах (өмгөөллийн ажиллагаа эрхлэх) эрхгүй болгоно гэсэн үг. 2 давтах, сургуулилах, дасгал, бэлтгэл хийх, бэлдэх, мэргэжлийн дадлага хийх My written English is very good but I need to practise speaking it. Миний англи хэлний бичгийн чадвар тун сайн ч яриагаа давтах хэрэгтэй. We're practising for tomorrow's match. Бид маргаашийн тэмцээнд бэлдэж байна. 3 дассан сурснаараа, заншсан, хэвшсэнээрээ ямар нэг үйлдлийг байнга хийх Some Buddhists practise the perfections every day. Зарим буддачууд өдөр бүр төгс төгөлдөршлийн бясалгал үйлддэг. practise what you preach – бусдыг хэлэлтгүй өөрөө хийх, бусдыг тэг ингэ гэдгээ өөр дээрээ хэрэгжүүлэх, үг үйлдэл нь ижил байх, ярих хийх нь адил байх, өөрийнхөө сургаалийг өөрөө дагах I'd have more respect for you if you practised what you preached. Бусдад тэг ингэ гэж заадгаа өөрөө хийдэг бол би чамайг илүү хүндлэх байлаа. ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН МЭДЛЭГИЙН САНД Гадаадын арбитрын шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөх, биелүүлэх тухай 1958 оны конвенц Олон улсын арбитр гэдэг нь хувь хүн, байгууллага болон улс орнуудын хооронд үүссэн олон улсын бизнесийн маргааны талаар заавал биелэгдэх шинжтэй эцсийн шийдвэр гаргах тогтолцоо юм. Маргаан шийдвэрлэх шүүхийн бус энэхүү тогтолцоонд үндэсний хууль тогтоомж, арбитрын институтийн дүрмүүд болон олон улсын гэрээ, конвенциуд, тэдгээрийн харилцан уялдаа холбоо чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Арбитрын хэлэлцээр болон арбитрын шийдвэрийг олон улсын хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөх, биелүүлэх эрх зүйн гол, нийтлэг үндэс суурь нь Гадаадын арбитрын шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөх, биелүүлэх тухай 1958 оны конвенц1 (Нью-Йоркийн конвенц) юм. НҮБ болон түүний аль нэг төрөлжсөн агентлагийн гишүүн, түүнчлэн Олон улсын шүүхийн дүрэмд нэгдсэн аль ч улс орон тус конвенцид нэгдэн орох эрхтэй. Өдгөө Нью-Йоркийн конвенцид нийт 1472 улс нэгдэн ороод байна. Энэхүү конвенцийн дагуу арбитрын шийдвэрээр гэм буруутай нь тогтоогдсон талын үүргийн биелэлтийг олон улсын хэмжээнд шууд хангуулах, мөн шаардлагатай тохиолдолд шүүхийн журмаар хангуулах боломжтой. Харин давж заалдагдах нь түгээмэл байдаг шүүхийн шийдвэрийг харилцан биелүүлэх тухай олон улсын гэрээ, конвенцийн хүлээн зөвшөөрөгдөх цар хүрээ үүнээс нэлээд хязгаарлагдмал байдаг. Тухайлбал, Иргэний болон эрүүгийн хэрэг шийдвэрлэх харьяаллын эрх ба шүүхийн шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөх, биелүүлэх тухай 44/2001 тоот Европын зөвлөлийн журам3 нь ЕХ-ны гишүүн 274 оронд, Лас Леняасын протокол5 нь Мэркосурын дөрвөн улсад6 гарсан шийдвэрт л үйлчилдэг бол Олон улсын хувийн эрх зүйн Гаагийн конференцээс7 боловсруулсан Шүүх сонгох гэрээний тухай конвенцид8 зөвхөн Мексик улс нэгдэн орсон байна9. Нью-Йоркийн конвенцид Монгол улс 1994 онд нэгдэн орсон бөгөөд харилцан адил байх зарчмын үндсэн дээр зөвхөн уг конвенцид нэгдэн орсон хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсын нутаг дэвсгэрт гаргасан арбитрын шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөх, биелүүлэхэд, түүнчлэн дотоодын хууль тогтоомжийнхоо дагуу гагцхүү худалдааны гэж тооцогдох гэрээний болон эрх зүйн бусад харилцаанаас үүсэх маргаанд уг конвенцийг хэрэглэх тухайгаа НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргад мэдэгдсэн билээ10. 1 http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/arbitration/NYConvention.html (2012.10.4) 2 http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/arbitration/NYConvention_status.html (2012.10.4) 3 http://europa.eu/legislation_summaries/justice_freedom_security/judicial_cooperation_in_civil_matters/l33054_en.htm (2012.10.4) 4 http://europa.eu/about-eu/countries/index_en.htm (2012.10.4) 5 http://www.sice.oas.org/trade/mrcsrs/decisions/AN0194_e.asp (2012.10.4) 6 Аргентин, Бразил, Парагвай, Уругвай 7 http://www.hcch.net (2012.10.4) 8 http://www.hcch.net/index_en.php?act=conventions.text&cid=98 (2012.10.4) 9 http://www.hcch.net/index_en.php?act=conventions.status&cid=98 (2012.10.4) 10 Олон улсын конвенцид нэгдэн орох тухай Монгол улсын хууль, 1994.5.26, 2 дугаар зүйл 4
  • 5. ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН ХӨТӨЧ 2012.10.8 Дугаар 1 sin ce 2003 ТАНЫ АСУУЛТАД ХАРИУЛЪЯ Гэрээ байгуулж буй талууд гэрээний Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээг хуудас бүр дээр эсхүл зөвхөн сүүлийн заавал нотариатаар батлуулах шаардлагатай юу? хуудсанд гарын үсэг зурдаг. Энэ талаар Ийм гэрээг хэрхэн баталгаажуулах вэ? хуулийн ямар зохицуулалт байдаг вэ? Гэрээ байгуулж буй талууд гэрээний хуудас бүр Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээг талууд бичгээр байгуулж, эд хөрөнгийн эрхийн дээр эсхүл зөвхөн сүүлийн хуудсанд гарын үсэг бүртгэлийн газарт бүртгүүлснээр хүчин төгөлдөр болно1. Аль нэг талын гаргасан мэдүүлэг зурдаг. Энэ талаар хуулийн ямар зохицуулалт болон түрээсийн гэрээг үндэслэн эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэдэг2. байдаг вэ? Ийнхүү бүртгүүлэхдээ талууд уг гэрээг байгуулсан гэдгээ нотлох шаардлагатай бөгөөд үүний Гарын үсэг нь гэрээ хүчин төгөлдөр гэдгийг тулд нотариатаар батлуулах эсхүл Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын (УБЕГ) Эд хөрөнгийн нотлох гол нөхцөл, үндэслэлүүдийн нэг юм. бусад эрхтэй холбогдсон бүртгэлийн хэлтсийн үйлчилгээний танхимд биечлэн очиж нотолж болно. Гэрээг заавал нотариатаар батлуулах талаар хуульд тусгайлан заагаагүй ч нотариатчаар Энгийн хэлбэртэй бичгийн хэлцлийн1 хувьд, гэрчлэгдээгүй аливаа гэрээ, хэлцэл, баримт бичгийн үнэн зөвийн баталгааг хангах талаар хүсэл зоригоо илэрхийлж, тухайн хэлцлийг талуудын хүлээсэн үүргийн3 хүрээнд, түүнчлэн дээр дурдсан аль нэг талын мэдүүлгийг бөглөж байгуулж буй этгээдүүд гарын үсэг зурснаар танилцуулах нь хоёр талын бус, нэг талын хийх үйлдэл тул гэрээний талууд аль аль нь биечлэн хүчин төгөлдөр болдог2. Хуульд заасан нэмэлт очоогүй тохиолдолд гэрээг нотариатаар батлуулах шаардлага үүсч байгаа юм. шаардлага, тусгайлсан зохицуулалт бүхий хэлцлүүдээс (гэрээ) бусад, хуульд бичгээр Сүхбаатар, Чингэлтэй, Хан-Уул, Налайх, Багахангай дүүргүүдэд байрлах үл хөдлөх эд хөрөнгийн байгуулахаар заасан хэлцлийг (гэрээ) цахим хувьд түрээсийн гэрээгээ нотариатаар батлуулалгүйгээр улсын бүртгэлд шууд бүртгүүлэхийн хэлбэрээр хийж болно3. тулд УБЕГ-ын III байрны 2 давхарт байрлах Голомт банкны салбарт үйлчилгээний хураамжид 10,000 төгрөг (яаралтай үйлчилгээг сонгох бол 20,000 төгрөг) тушааж, төлбөрийн баримт Гэрээний талууд гэрээний хуудас бүр дээр бүхий мэдүүлгийн маягтыг авна. Уг маягтыг бөглөөд, гэрээ байгуулсан талууд дараах баримт эсхүл гэрээний хамгийн сүүлийн хуудас буюу бичгүүдийг бүрдүүлэн, УБЕГ-ын I байранд байрлах Эд хөрөнгийн бусад эрхтэй холбогдсон гэрээг үйлдэж, баталгаажуулах хэсэгт гарын бүртгэлийн хэлтэст хамт танилцуулна. Үүнд: үсгээ зурах нь бий. Энэ талаар тодорхой заасан хуулийн зохицуулалт байхгүй ба гэрээний хүчин • Талуудын иргэний үнэмлэхний хуулбар болон эх хувь; төгөлдөр байдалд нөлөөлөхгүй тул энэ нь гэрээ • Түрээсэлж буй үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийн гэрчилгээний хуулбар болон байгуулж буй талуудын сонголт юм. эх хувь; Гэхдээ, энэ дашрамд дурдахад, Улсын • Түрээсийн гэрээний гурваас доошгүй хувь (бүртгэлийн газарт нэг хувь үлдэх ба бүртгэлийн байгууллага нь барьцаалбарт4 гэрээ талууд бусад хувийг авдаг). байгуулсан он, сар, өдөр, газрыг тэмдэглэж, Гэрээний тал нь хуулийн этгээд бол эдгээрээс гадна дор дурдсан баримт бичгийг бүрдүүлнэ. хуудас бүрт гарын үсэг зурж, тэмдэг дардаг5 Үүнд: нь баримт бичгийн хуудас солигдох, түүн дэхь бичвэр, агуулга, зорилго өөрчлөгдөхөөс • хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээний хуулбар болон эх хувь; сэргийлэх ач холбогдолтой. • хуулийн этгээдийн Дүрмийн хуулбар болон эх хувь; • хуулийн этгээдийн тэмдэг4. Тиймээс гэрээний талууд ч мөн гэрээний бичвэрийн бүрэн бүтэн байдлыг хангах үүднээс Тухайн байгууллагын Дүрэмд гэрээ байгуулах эрх бүхий гэж заасан этгээд биечлэн ирж, гэрээний хуудас нэг бүр дээр гарын үсэг зурж байгууллагыг төлөөлөн гэрээ байгуулж буй бол дээрх материалууд байхад хангалттай. Харин баталгаажуулах нь илүү оновчтой юм. олон гишүүнтэй компанийн нэг үүсгэн байгуулагч нь гэрээ байгуулж байгаа бол Түрээсийн гэрээ байгуулах эрхийг бусад гишүүдээс олгосон шийдвэр эсхүл компанийн Дүрмээр тусгайлан эрх олгогдоогүй ажилтан компанийг төлөөлж гэрээ байгуулж буй бол түүнд гэрээ байгуулах эрх олгосон тушаалын эх хувийг танилцуулах шаардлагатай. Үл хөдлөх эд хөрөнгө нь Баянгол, Баянзүрх, Сонгинохайрхан, Багануур дүүрэгт байрладаг бол харьяа дүүргийнхээ улсын бүртгэлийн хэлтэст, аймаг, суманд байрладаг бол харьяа аймгийнхаа Улсын бүртгэлийн хэлтсийн Эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлийн тасагт дээрх баримт 1 Гэрээслэл (ИХ 523.1), гэрлэгчдийн эд хөрөнгийн эрхтэй холбогдсон бичгийг нэгэн адил бүрдүүлэн хандана. хэлцэл (ИХ 145.2), орон сууц дангаар өмчлөх эрх үүсгэх хэлцэл (ИХ 145.2), үл хөдлөх эд хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх хэлцэл (ИХ Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээг нотариатаар батлуулах болон эрхийн улсын 109.2), бэлэн байгаа эд хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх, хязгаартайгаар бүртгэлд бүртгүүлснээр талууд тус гэрээний дагуух эрхээ баталгаажуулахын зэрэгцээ эрх, эзэмшүүлэх, ашиглуулах  гэрээ (ИХ 190.2), тодорхой хөрөнгө үүрэг болон гэрээний нөхцөлүүд нь хуулийн шаардлагыг хангасан эсэх, талуудын хүсэл бэлэглэхээр амласан амлалт (ИХ 276.4), хамтран өмчлөх дундын зоригийн илэрхийлэл мөн эсэхийг нягталсан5 байдаг тул, хожим үүсэх сөрөг үр дагавраас өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг захиран зарцуулах зөвшөөрөл (ИХ 128.2), үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны гэрээ (ИХ 156.2) зэрэг тодорхой хэмжээгээр урьдчилан сэргийлэх ач холбогдолтой. Түүнчлэн, зохих ёсоор үйлдэж, нотариатаар батлуулах, үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрх болон баталгаажуулан, бүртгүүлсэн хүчин төгөлдөр гэрээ нь маргаан үүссэн тохиолдолд талууд эрх түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхтэй холбогдох гэрээ, ашгаа хамгаалах гол үндэслэл, хэрэгсэл болно. хэлцэл (ИХ 182 дугаар зүйл) буюу орон сууц дангаар өмчлөх эрх үүсгэх хэлцэл (ИХ 145.2), үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээслэх гэрээ (ИХ 318.3), үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны гэрээ (ИХ 156.2) гэх мэт албан ёсоор бүртгүүлэх болон бусад нэмэлт шаардлага, тусгайлсан зохицуулалтыг хуулиар заасан хэлцлээс бусад хэлцэл нь энгийн хэлбэртэй хэлцэлд хамаардаг. 2 Иргэний хууль, 42.2 дахь заалт 3 Цахим гарын үсгийн тухай хууль, 6.5 дахь заалт 1 Иргэний хууль, 318.3, 318.4 дэхь заалтууд 4 Барьцаалбар нь хууль ёсны эзэмшигчийн, өөр нотолгоо 2 Эд хөрөнгө өмчлөх эрх, түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хууль, 32.1 дэхь заалт шаардахгүйгээр үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцаагаар хангагдсан 3 Мөн хууль, 13.10 дахь заалт мөнгөн төлбөрийн үүргийн биелэлтийг хүлээн авах, шаардах эрх 4 Засгийн газрын 2001 оны 41 дүгээр тогтоолын хавсралт “Тамга, тэмдэг, баталгааны тэмдэг, хэвлэмэл хуудас хийлгэх, хэрэглэх заавар”, болон үндсэн үүргийн гүйцэтгэлийг хангаж байгаа үл хөдлөх эд 3 дугаар зүйлийн 3 дахь заалт “Тамга нь төрийн тамга, төрийн байгууллагын тамга гэсэн хоёр төрөлтэй байна…”, 3 дугаар зүйлийн 5 дахь хөрөнгийн барьцааны эрхийг гэрчилсэн зөвшөөрлийн, биет үнэт цаас заалт “... Төрийн бус бусад байгууллага, хуулийн этгээд тэмдэг хэрэглэнэ”. юм. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хууль, 14.1 дэхь заалт 5 Нотариатын тухайн хууль, 46.2 дахь заалт; Эд хөрөнгө өмчлөх эрх, түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрхийн улсын бүртгэлийн 5 Мөн хууль, 16.2 дахь заалт тухай хууль, 26.1, 26.2 дахь заалтууд Та сонирхсон асуултаа бидэнд naranchimeg@legas.mn хаягаар илгээгээрэй. 5
  • 6. ЛЕГАС ХХК sin ce 2003 ТАНЫ СОНИРХОЛД Их засаг хууль Яруу сайхан нэр, өвөрмөц, гүн1 болоод эзэнт гүрний их хаанаар өргөмжилсөн үед баримтлах журам; боловсронгуй агуулгаараа Монгол түмний Монголчуудын Их хуралдайгаар анх iii. гадаад улстай харилцах ёс; соёл иргэншлийн түүхнээ чухал байр суурь бичигдмэл байдлаар25 батлагдсан26 бөгөөд эзэлсээр ирсэн Чингисийн Их Засаг хуулийг олон жилийн турш боловсронгуй болж, iv. алба татвар, өмч хөрөнгө, өв залгамжлал, зөвхөн Монгол нутаг төдийгүй ертөнцийн нэмэгдэн баяжсаар, даяар сахин мөрдөх худалдаа арилжаа, гэрээ талыг эзэгнэсэн их гүрний хэмжээнд цогцолбор их хуулийн түвшинд хүрчээ27. v. гэр бүл, ураг удмын ёс, ахуй заншил, ёс үйлчилж байсных нь хувьд эртний Вавилоны Плано Карпини “Татаарууд бол энэ дэлхий суртахуун, иргэд хоорондын харилцаа; Хаммурабийн хууль2, Энэтхэгийн Манугийн дээрх хамгийн дуулгавартай хүн ард ... Хэрэв vi. газар нутаг, ус, баялаг, хүний эрүүл хуультай3 эн зэрэгцэхүйц ач холбогдолтой тэдний нэг нь ямар нэг малаа алдвал олсон мэндийг хайрлан хамгаалах; хэмээн үнэлдэг. хүн нь түүнийг завшихаасаа эмээнэ, эзэнд vii. шашны суртал Дундад зууны үеийн Монголын хууль нь л хүргэж өгнө”28, “Чингис хааны үед энэ улсад ... наран мандахаас шингэх хүртэл viii. эрүүл мэнд, тэтгэмж тогтоомжийн үндсэн баримт бичиг4 болох энэхүү хууль нийгмийн олон төрлийн хугацаанд толгой дээрээ алт тавиад хэнээс ч ix. эрүүгийн хэрэг, ялын бодлого, шүүн харилцааг зохицуулсан нэгдмэл хууль цааз5 айн эмээлгүй энэ нутгийг хөндлөн гулд явж таслах журам, ял шийтгэлийн хэлбэр. байсан боловч түүний бүрэн эх бус, хэсэг болно”29 гэх зэргээр XIII зууны эхэн үе гэхэд Төр, засаг захиргааны цааз зүйл заалтууд Монголын нууц товчоо6, Монголчуудын нийгэмдээ тогтоосон сахилга бат, дэг журам жуулчдын гайхал, сайшаалыг Мөнх тэнгэрийн хүчин дор Их Монгол улсын Лувсанданзангийн Алтан товч7, Рашид Ад Далай хааны зарлиг ил болгон иргэн дор Диний Судрын чуулган8, Жүвейний “Дэлхийг төрүүлж байсан30 нь Их Засаг хуулийн хатуу чанд зүйл заалтуудын шууд үр нөлөө, тусгал хүрвээс биширтүгэй, аюутугай34. байлдан дагуулагчийн түүх”9, Плано Карпини “Монголчуудын түүх: Дорно этгээдэд зорчсон буйзаа. Тэнгэрээс соёрхсон Чингис хааны зарлиг минь”10, Марко Поло “Аяллын тэмдэглэл”11, “Төрийг засах замаар иргэнийг засах”, эргэлзээгүй. Вильям Рубрук “Монголд жуулчилсан “хүн ба байгалийн харилцан үйлдлийн Хаан ширээг залгамжлахад заавал овог тэмдэглэл”12, Египетийн түүхч Макринзийн аймгийн ахмадууд ахлагчид болон алтан “Египетийн тэмдэглэл”13, лалын түүхч Абу ургийн хуралдайгаар сонгох хэрэгтэй. Хараат aл Гази14, В.А.Рязановский “Монгол цаазын улсын хаадыг ч мөн тийм журмаар сонгох үндэслэл”15, Оросын шастирч Вл.Череновский16 хэрэгтэй. “Догшин давалгаат далай их Чингис хаан”, Монгол хүмүүс түүний эзэн ба эрхэм язгууртан В.Я.Владимирцов “Чингис хаан, цуврал-1”17, хаан, хан ноёдын нэрийн дор зөвхөн тушаал Юань улсын судар18, Сайшаалын “Чингис зэргийг нэмж дуудна. Эрхэм хүндэт өөр цол хааны алтан товчоон”19, “Юан улсын түүх”20, өргөдөггүй. Тэдгээрийн дотор алтан ургийн Богд баатар биеэр дайлсан тэмдэглэл21; Дай хэнийг ч гэсэн нэрээр нь дуудна. Юан улсын бичиг22; Хар татарын тухай хэргийн Ноёд жил бүр хоёр удаа хааны ордонд цугларч товч, Чан Чунь Бумба баруун тийш жуулчилсан ажлаа тайлагнаж хааны сургаал зарлигийг тэмдэглэл23 зэрэг бүтээлээр уламжлагдан сонсож, буцаж хариад биеэр үлгэрлэн иржээ. гүйцэтгэж ард олноо сайтар удирдаж чадвал Чингисийн билиг сургаалаас эх сурвалжаа хамаг үйлс эеэр бүтнэ. Миний зарлигийг аман авсан, 1189 оноос эхлэлтэй24 Их Засаг хүрээнээ хүний нийгмийг засан тохинуулах” дээрээ дагаж, алс далд зөрчиж, уснаа унасан хууль 1206 онд Чингис хааныг Монголын зорилготой31 Их Засаг хуулийн өмнө энгийн чулуу, өвснөө гээсэн зүү мэт хөсөрдүүлбэл ард иргэд, ихэс дээдэс тэгш эрхтэй, адил ял 1 Н.Ням-Осор, 2002, Их засаг хууль бол монголчуудын нийтийг захирч үл чадна. тэнгэрлэг оршихуйн үндэс мөн, УБ, Урлах эрдэм, 18 дахь тал зэмлэл хүлээдэг байсан онцлогтой. Өөрийн дотроо ариутгаж чадсан хүн өөрийн 2 http://en.wikipedia.org/wiki/Code_of_Hammurabi (2012.10.4) Их Засаг хуулийн зүйл заалтын тоо 3 http://en.wikipedia.org/wiki/Manusm%E1%B9%9Bti харьяат газрыг хулгайгаас цэвэрлэж чадмой. (2012.10.4) нарийн тогтоогдоогүй бөгөөд өөр өөр тоо 4 Н.Ням-Осор, 2010, Эзэн Чингис хааны Их засаг хууль, УБ, яригддагийн шалтгааныг доктор, профессор Монгол Хятадын эрхэм дордыг үл ялган түүний Арвай бурхан, 8 дахь тал Н.Ням-Осор Их Засаг хуулийн зүйл ангийг дотроос мэргэн гэгээн шударга сайн хүнийг 5 Мөн тэнд, 8 дахь тал сонгон шалгаж хот хөдөөд захирагч тавьж 6 Ш.Гаадамба, 1990, Монголын нууц товчоо, УБ, Улсын Чингис хааны сургаал, айлдвартай эндүүрч хэвлэлийн газар буй явдалтай холбон тайлбарлажээ.32 Монгол иргэний хилс мушгиулж цагаатгаж, 7 Лувсанданзан, 1990, Алтан товч, УБ, Д.Сүхбаатарын шударга иргэнийг төвшитгөн тэжээлгэсүгэй. нэрэмжит улсын хэвлэлийн комбинат Эрдэмтэн, судлаачдын бичсэнийг үндэслэн, 8 Рашид Ад Дин, 1990, Судрын чуулган 1, 2, 3 дугаар боть, зөвшөөрсөн, тогтоосон, үүрэг болгосон, Арван хүмүүн тутмыг нэг аравт болгон УБ, “Шувуун саарал” хэвлэл хориглосон эдгээр хэм хэмжээг төр, засаг зохион байгуулж, дотроос нэгийг нь шилэн 9 http://en.wikipedia.org/wiki/Ystoria_Mongalorum (2012.10.4), захиргааны, цэргийн, гадаад харилцааны, алба томилж, нөгөө есөн хүмүүнийг ноёлуулна. Жүвейний Дэлхийг байлдан дагуулагчийн түүх, Орос хэлнээс орчуулсан Д.Бадамням, 2006, тэргүүн боть, УБ, Адмон гувчуурын, өмч хөрөнгө, өв залгамжлалын, Арван аравтын ноёдын дотроос нэгийг нь 10 Плано Карпини, орчуулагч С.Туяа, Дорно этгээдэд зорчсон арилжаа худалдаа, гэрээний, гэр бүлийн, ахуй зуутын ноён хэмээн түшиж тус зуун хүмүүнийг минь, 1988, УБ, УХГ заншил, ёс суртахуун, тэтгэмжийн, шашны ноёлуулна. Мянган хүмүүн, түмэн хүмүүн 11 Марко Поло, орчуулагч Л.Нямаа, Ч.Батжаргал, 2001, Аяллын тэмдэглэл, Хөх хот, Өвөр Монголын сурган болон эрүүгийн цааз гэж төрөлжүүлэхийн тутмын байдал нь дээрх лүгээ адил. Түмэн хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо зэрэгцээ Их Засаг хуулийн агуулгыг дараах хүмүүний дээр нэгэн ноён тавьж түмний ноён 12 Вильем Рубрук, 2001, Монголд жуулчилсан тэмдэглэл, Хөх байдлаар ангилж болохоор байна.33 Үүнд: хэмээмүй. хот, Өвөр Монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо 13 А.Лувсандэндэв, Египетээр явсан тэмдэглэл, УБ, ШУДБ i. хаанд өргөмжлөх ёс, хааны бүрэн эрх; Аливаа нэгэн зарлиг тушаалыг буулгахад хүрээлэн 14 http://en.wikipedia.org/wiki/Abu_al-Ghazi_Bahadur (2012.10.4) хуралдай чуулах; заавал гурван хүн санаа нийлсэн байх 15 В.А.Рязановский, 2000, Монголчуудын хууль цаазын хэрэгтэй. Тийм болбол сая биелүүлж болно. ii. засаг захиргааны зохион байгуулалт, үйл дурсгал бичгүүдийн түүхэн тойм, УБ, МУИС Гурван хүний дотор өөрийгөө оруулж тооцно. 16 Вл.Череванский, 2000, Догшин давалгаат далай их Чингис ажиллагаа, цэргийн удирдагчид, алтан Өөрийн хэлснийг бусдын хэлсэнтэй, ялангуяа хаан, түүхэн шастир, УБ, Адмон ургийнхан, есөн өрлөг жанжин, төрийн 17 В.Я.Владимирцов, 2001, Чингис хаан, цуврал-1, УБ, Олон мэргэдийн яриатай адилтгаж үзэх хэрэгтэй. Эс түшмэд, албатуудын эрх дарх, үүрэг улсын Монгол судлаачдын холбоо бөгөөс зарлиг тушаалыг буулгаж үл болно. 18 History of Yuan http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Yuan хариуцлага, хишигтэн цэргийн зохион (2012.10.4); Юань улсын судар, 2002, УБ, Бемби сан байгуулалт, ажиллах горим, байлдааны Аливаа хот, хөдөөгийн албан сан, эд агуурсыг 19 Сайшаал, 2004, "Чингис хааны алтан товчоон”, УБ, Хаан түшмэл иргэд дураар авч хэрэглэхийг принт хэвлэл 25 Мөн тэнд, 25 дахь тал 20 В.А.Рязановский, 1987, Монгол цаазын үндэслэл, "Юан 26 Мөн тэнд, 80 дахь тал нэгмөсөн таслан цаазалж, хэрэв зөрчвөөс ял улсын түүх", Үндэстний хэвлэлийн газар 27 Мөн тэнд, 63 дахь тал хэлэлцсүгэй. 21 Богд баатар биеэр дайлсан тэмдэглэл, 1985, Хөх хот, Өвөр 28 Мөн тэнд, 70 дахь тал Монголын соёлын хороо “Монгол-татаарын тухай бүрэн 29 Мөн тэнд Цэргийн цааз тэмдэглэл” 30 Н.Ням-Осор, 2002 он, Их засаг хууль бол Монголчуудын Эр хүн хорин нас хүрвээс цөм цэргийн алба 22 Өвөр Монголын соёлын хэвлэлийн хороо, 1987 тэнгэрлэг оршихуйн үндэс мөн, УБ, Урлах эрдэм, 85 дахь тал 23 Чан Чунь Бумба баруун тийш жуулчилсан тэмдэглэл, 1997, 31 Н.Ням-Осор, 2010 он, Эзэн Чингис хааны Их засаг хууль, УБ, хаах хэрэгтэй. УБ, Есөн эрдэнэ хэвлэл Арвай бурхан, 8 дахь тал Хааны хишигтэн цэргийн албанд аравт, зуут, 24 Н.Ням-Осор, 2010, Эзэн Чингис хааны Их засаг хууль, УБ, 32 Мөн тэнд, 8 дахь тал Арвай бурхан, 63 дахь тал 33 Легас ХХК-ийн Эрх зүйн судалгааны алба 34 Төрийн тамганы бичээс 6
  • 7. ТАНЫ ЭРХ ЗҮЙН ХӨТӨЧ 2012.10.8 Дугаар 1 sin ce 2003 мянгат, түмдийн ноёдын хөвүүдийг явуулах захирагч хааны байх газраас хол, наран учрахыг гагцхүү мөнх тэнгэр мэдэхээс биш бид хэрэгтэй. Мянгатын даргын хүү арван нөхөр, гарахаас наран шингэх хүртэл байрлах авч үл мэднэ гэдгийг зарлана. нэг дүүгээ, зуутын даргын хүү таван нөхөр, нэг ямар нэгэн осол эндэгдэл гаргасан тохиолдолд Алба гувчуурын цааз дүүгээ, аравтын даргын хүү гурван нөхөр, нэг хаан тусгай элч бүхий морь цэрэг явуулж дүүгээ дагуулж улаа хүч засч иртүгэй. тогтоол зарлиг ёсоор шийтгэнэ. Өртөө улаа бүрт байх ёстой унаа морьдын тоо, хоол хүнсний зүйл, бусад зардлыг дааж, тэр Хааны өргөөний өдрийн хамгаалалт, Өөрийнхөө аравт, зуут, мянгатынхаа харьяанд бүхнийг мянгат, түмтүүдээс гаргуулж байх. үйлчилгээг хорчин торгууд, буурчид, шөнийн байхаас биш өөр тийшээ дураараа шилжиж Нэг замын өртөөг хоёр түмт хариуцаж хангах хамгаалалтын үүргийг хэвтүүлүүд хариуцан болохгүй, өөр газар очиж нуугдаж болохгүй, агаад түмтүүд нь өрх бүртээ хуваарилан гүйцэтгэнэ. Хишигтэн цэргүүд дөрвөн ээлжээр тийм этгээдийг нуун дарагдуулж болохгүй. татварлана. ажиллана. Нар шингэсний хойно ордны Тус зарлигийг зөрчиж шилжигчдийг цэрэг, хойгуур, урдуур хэн хүн явж үл болно. Хэрэв ардын өмнө алах ялаар шийтгэж, тухайн Өртөө бүрийг сар тутам түшмэл ирж шалган хүн явбал хэвтүүл түүнийг барьж хонон хүнд хоргодох орон зай олгогсдыг хүндээр бүхий л асуудлыг байцааж, буруутныг өглөө нь байцаана. Ордонд орохыг завдвал шийтгэнэ. шийтгэнэ. хэвтүүлүүд түүний мөрийг мөлт цохиж, толгойг Аян байлдаан, ан авлагын талбараас цэрэг Хааны аливаа элчин, албан тушаалтанг нь цавчих үүрэгтэй. Хэн хүн хэвтүүлийн тоог хүн дур мэдэн явж болохгүй. Аравтаас цэрэг өчүүхэн төдий ч осолдолгүйгээр тэрэг унаа, асууж болохгүй. Асуусан хүн сарвайн унасан нь оргосон байвал аравтын даргыг шийтгэнэ. хоол хүнсийг нь бэлтгэн хангаж байх хэрэгтэй. морь, тохсон эмээл, хэрэглэсэн хазаар, өмссөн Аливаа хол ойрын олон ихэс, сайдуудын хувцсыг нь хэвтүүлд өгнө. Хишигтэн цэрэг Байлдааны талбарт шархдагсдыг орхиж огт болохгүй. Байлдаж байхын цагт цэргийн жилийн жасаанаас бараалхахаар ирэхүйд ёст ээлжээ таслахыг хатуу хориглоно. Хэрэв албаа хаанд бариулахыг хэвээр залгамжлан ээлжээ тасалбал цэргээс халж цөлөх хүртэл туг буухаас урьд хэн ч байлдааны талбарыг орхиж, сольж үл болно. явуулсугай. дэс дараалсан арга хэмжээ авна. Хишигтэн Хэрэв дийлэгдэн ухарвал эхний довтолсон Хааны шадар цэрэг хэрэглэх юмаа харьяат ээлжээ гүйцэтгэж байгаа үедээ юуны өмнө байрандаа буцаж ирэх хэрэгтэй. мянганы дотроос татан авагтун, уг газраасаа нөлөөнд авталгүйгээр зөвхөн биелүүлбэл уналга морь бэлтгэж иртүгэй. зохих үүргээ яв цав биелүүлэх үүрэгтэй. Байлдааны цагт бие үрэгдэгсдийг үүрэн гаргах, шархдагсдадаа туслах, хүний амийг Хэн нэгэн цэрэгт ор дутагдвал даруй Аравт, зуут, мянгат, түмтийн ноёд бүхэн аврах аваас урамшуулан шагнах. нийлүүлэн өгтүгэй. өөрсдийн цэргийг эмх журамтай, ямагт бэлтгэлтэй байлгах үүрэгтэй. Дээдсийн зарлиг Дайн байлдааны үед олзонд битгий шунагтун. Аль ч шашны хэргэм мяндагтан, шавь нар, буумагц өдөр, шөнө ялгалгүйгээр даруй цэргээ Байлдаан дууссан хойно хуваалцах хэрэгтэй. эмч, сурагчдыг алба, гувчуураас онцгойлон авч болзсон цаг, газарт бэлэн байна. Цэргийн хэлтрүүлэх бөгөөд эдгээрээс бусад бүх ард Цэргийн албанд мордсон эрчүүдийн ажлыг иргэд гааль гувчуур тушаах үүрэгтэй. ноёд аян замд нарийн тооцоотой явах ба гэргий нар нь эрхлэн гүйцэтгэх хэрэгтэй. цэргүүдийг өлсгөж, цангаахгүй, адуу малыг нь Алибек, Абу-Талебийн35 урчууд, зохион Эрсийнхээ албан тушаалыг эхнэр нь орлох тураалгүйгээр цэргээ захиран удирдана. бүтээгч, төмрийн дархчууд, гар урчууд, хэрэгтэй. Цэрэгт шударга сайн түшмэл тавьж, харьяат бадарчин, коран, сударчин, заргач, эмч, Дайны үед өтгөс залуус, эрхэм доорд ялгалгүй эрдэмтэн ба ном бясалгах буюу даяанчлахад цэргүүдийг захируулан цэргийн хүчийг байлдагч, хорчин, жадчин болж дайнд оролцох биеэ өргөгсөд, хар лам36, шарил ариутгагчийг тэжээж, сэтгэлийг тэгшитгэн эсэргүүцэл хэрэгтэй. Хүн бүрийн хэрэглэх зэр зэвсэг, унаа аливаа гааль гувчуур алба үүргээс дайсныг эвдэж, эрэмгий сөргүүг устгасугай. хөсгийг аравт, зуутууд хуваан авч хариуцах хэлтрүүлтүгэй. Хэн өлсөж цангахыг өөрөө мэдэрч үүгээрээ хэрэгтэй. Хэрэв өчүүхэн төдий дутуу заримдаг бусдыг хэмждэг, аян замд тооцоотой явж, байваас захирагч нь чангаар шийтгэгдэнэ. Монгол ба бусад аймгуудын тарьж буй аливаа цэргүүдийг өлсөж цангаахгүй, адуу малыг Цэрэг цуглах үед бүхий л хэрэгслээ авч очих амуу тарианаас хятад газрынхантай адил тураадаггүй тийм хүн цэрэг захирах ёстой. хэрэгтэй. алба татвар авч байсугай. Тариа ургадаг, ургадаггүй хэмээн хэлж алба эс бариваас ял Аравтын даргын тушаалыг биелүүлж чадаагүй Багачууд хүүхдийг 5-6 настайгаас нь морь хэлэлцсүгэй. хүмүүсийг даруй чөлөөлж, тэрхүү аравтын унаж, нум сум хийн харваж, хулгана зурам дотроос өөр нэгийг олж сонгох хэрэгтэй. намнаж чаддаг, тэсвэр тэвчээртэй, зориг Орон дэлхийд түмэн бодис, мянган үрс бүрэн хатуужилтай болгон бэлтгэх үүргийг өрх амой сурах, үйлдэх, урлах, арилжих иргэнийг Цэрэг захирагч ноёд аян дайнд мордохоос гэр, эцэг эх бүхэн хүлээж, аравтын ноёд тогтоон хөхиүлж, хот хөдөөгийн захирагч өмнөхөн цэрэг анги, зэр зэвсгээ өөрийн биеэрээ зохицуулан хянана. Шилдэг сайныг нь тогтоон нараас дур зоргоороо ард иргэдээс алба авах, шалган үзтүгэй. Холын аянаа хэрэгсэх аливаа сайшааж, хянамгай бус байдал гаргах, зөрчил ажиллагсдыг хориглосугай. юмсаа нөхвөрлөн бүртгэж, зүү утсанд хүртэл байцаатугай. Хэрэв цэргийн ардын дотор эдлэл үйлдэх аваас буруушаан, алдаа гаргавал Өмч хөрөнгө, өв залгамжлалын цааз хэрэглэлүүдээ эс бэлтгэн бүрдүүлэгсэд байвал зэмлэн шийтгэнэ. Ноёд түшмэд, ард иргэд нас барсны дараа түүнийг яллатугай. Жанжин захирагчаас эхлээд жирийн цэрэг түүний эд хогшил хичнээн байсан нь ч Мянгат түмтийг захирагсдын өмнө явбал хүртэл дайсангүй, энх амар байсан ч гэлээ хамаагүй хөндлөнгийн этгээд ингэ, тэг гэж хичээнгүйлэн болгоомжил. Сул иргэн, аравтыг дайны бэлтгэлийг сайтар хангах хэрэгтэй. үл болох бөгөөд хэн ч тэр хөрөнгөд халдаж захирагсдын өмнө явбал мөнхүү хичээнгүйлэн Зарлиг тушаал буусан тохиолдолд даруй болохгүй. Нас барсан хүн залгамжлах үр болгоомжил. Давбаас ял буй. түргэн мордох хэрэгтэй. Яаруу түргэн мордох хүүхэдгүй бол эд хөрөнгийг нь үнэнч шавь зарлиг буусан үед өчүүхэн ч саатаж болохгүй. буюу зарцад нь өгөхөөс биш улсын сан Цэргүүд цэргийн сахилгыг чанд сахих Урьдчилан очиж ч болохгүй. хөмрөгт оруулж болохгүй. үүрэгтэй. Цэргийн ноёдын тушаалыг цэрэг бүхэн үг дуугүй биелүүлнэ. Ан авын ажиллагааг цэргийн сургуулийн суурь Байлдааны талбарт амь үрэгдэгсдийг боол болгож хуульчлан хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Авын зарц үүрэн гарч ирсэн бол түүний мал Цэрэг хүн байлдааны явцад эр зориг, хатуужил үед дайралдсан анг гурван давхар бүсэлж, хөрөнгийг энэхүү боолд өгөх хэрэгтэй. Өөр тэсвэртэй байж, чадварлаг, овсгоотойгоор тойргоо хумьж авлагтун. Анг гадагш алдсан хүн үүрч гарч ирвэл амь үрэгдсэн хүний тулалдан тэмцэлдэх үүрэгтэй. аравт, зуутын дарга нарыг огцруулах, занчих, гэргийг боол, зарц мөн эд хөрөнгийг цөмийг Байлдааны явцад нум сум, ачаа боодол, алах ялаар шийтгэх хэрэгтэй. тухайн хүнд өгнө. уналга, хөсгөө унагавал дагалдан явагсад Гадаад харилцааны цааз Арилжаа худалдаа, гэрээний цааз нь мориноосоо бууж, уг зүйлийг авч өгөх үүрэгтэй. Хаант Монгол улс болбоос дэлхийн улсуудын Худалдаа наймаачдыг хамгаална. Аливаа цэргийн хороонд цэргийн эр дутваас нэгэн биш, харин цогцлон байгуулагдаж буй Итгэмжийн өртгөөр зээлээр бараа аваад ойр улсаас шилжүүлэн оруулж, эрхбиш тоонд дэлхийн улс болой. алдагсад хоёр дахиа бараа авч болно. Хоёр тохируул. Хэрхэвч цэргийн тоо дутуу байж Элч зарлагыг гутаан доромжилж үл болно. дахиа аваад дампуурвал гурав дахь удаагаа болохгүй. Их, бага түшмэдээс дараалан сул Улс хоорондын арилжаа худалдааг хамгаалах бараа авч болно. цэрэг иргэнд хүртэл гэрт ба хээр их дуугаар хэрэгтэй. Хоёр тал харилцан тохирох, өгч авалцах хашгирах ба үймж шуугихыг цээрлэ. Зөрчвөөс зүйлсийнхээ тоо, хэмжээ, хугацаа, чанарыг Хоёр улс дайтахын өмнө дайсан этгээдийн ял буй. тогтоох, бие биенийхээ хүлээх үүрэг цэрэг ардад хэрэв эсэргүүцэлгүй бууж Зарлиг тушаалыг цаглашгүй хичээн гүйцэтгэх өгвөөс та нарын сайн сайхан амар түвшин 35 Алдарт бөх 36 Исламын шашны сүм хийдэд хүмүүсийг удирдан, залбиран хэрэгтэй. Жишээлбэл, мянгатын, түмтийн батлагдана, хэрэв эсэргүүцвээс ямар зовлон даатгагч зарц лам 7