1. Gebieden waar geen archeologisch
erfgoed te verwachten valt
Informatiesessie voor gemeenten
11 oktober 2013
1

2. Gebieden waar geen archeologisch
erfgoed te verwachten valt
Welkom en inleiding
(Sonja Vanblaere, administrateur-generaal)
Archeologie in het Vlaamse Gewest
Archeologie in het Onroerenderfgoeddecreet
Gebieden waar geen archeologisch erfgoed te
verwachten valt
Korte pauze, inzamelen van vragen
Behandeling van vragen
2

3. Archeologie in Vlaanderen
3

4. Wat is archeologie?
- Het bestuderen van overblijfselen en voorwerpen of een ander spoor van
menselijk bestaan in het verleden, alsook de bestaansomgeving van de
mens, waarvan het behoud en de bestudering bijdragen tot het
reconstrueren van de bestaansgeschiedenis van de mensheid en haar relatie
tot de natuurlijke omgeving en ten aanzien waarvan
opgravingen, ontdekkingen en andere methoden van onderzoek betreffende
de mensheid en haar omgeving betekenisvolle bronnen van informatie zijn
(Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013)
-> Archeologie is een historische wetenschap die zich baseert op materiële
bronnen om het menselijk verleden te onderzoeken en te proberen te
begrijpen (actie: informatiebron onderzoeken)
-> Archeologie is (hoofdzakelijk) het ondergrondse onderdeel van het
(on)roerend cultureel erfgoed (actie: informatiebron bewaren)
4

5. Kenmerken van archeologisch erfgoed
-> Hele landschap is een continu archeologisch bodemarchief (met
plaatselijke verdichtingen)
-> Meestal onzichtbaar aan de oppervlakte
-> Vooral de voorbije eeuw zeer sterk aangetast.
-> Weg is weg (bron is niet hernieuwbaar).
=> Archeologisch dilemma:
opgraven = vernielen
opgraven = informatie inwinnen
=> Enkel opgraven wat met vernieling bedreigd is!
5

6. Site van Neanderthalers
Leemgroeve Limburg
Resten prehistorische mens
Scheldevallei
Resten kampplaats
Laatste ijstijd
6

7. Grondplan + evocatie Romeins huis
zandgronden
Kelder + evocatie Romeinse villa leemstreek
7

8. Bijzettingen onder grafheuvels
Grafheuvels tijdens opgraving
(zichtbaar aan oppervlakte)
8

9. Complex bodemarchief in stadkernen
Mechelen Dossin
Tongeren Basiliek
Antwerpen Burchtzone
9

10. Goede bewaring onder watertafel
Doel Kogge-schip
Ieper Verdronken weide
10
Waterput

11. 11

12. Vaak sporen van verschillende
periodes door elkaar
12

13. Tafonomie: het bodemarchief ondergaat de
voortdurende invloed van tijd, natuur en mens.
13

14. Vooronderzoek
zonder ingreep in de bodem
Cirkelvormige gracht rond grafheuvel
zichtbaar in gewas
Luchtfoto
Primitief kadaster, 1822
Hof van Rivieren, Aarschot
Booronderzoek
Veldprospectie
Abdij van Herkenrode, geofysisch onderzoek
Percelering van prehistorische akkers aan het licht
14
gebracht door digitaalgeofysisch onderzoek
Bronnen: hoogtemodel

15. Vooronderzoek met ingreep in de bodem
Proefputten
Vooronderzoek met proefsleuven
Ieper, Bellewaarde Hoeve (WO I)
15

16. Opgraving
(behoud ex situ)
+ conservatie,
verwerking,
onderzoek, rappor
tage, communicati
e, deponering, pu
bliekswerking, …
Proefputten
Kesselt, Romeinse waterput
16

17. Wat is gekend?
Registers van archeologisch erfgoed in Vlaanderen:
- Centrale Archeologische Inventaris (CAI): inventaris van alle gekende archeologische
waarnemingen (inclusief verdwenen sites).
Louter wetenschappelijk instrument.
Bron bij adviesverlening (planning, MER, vergunningen RO).
Niet openbaar (geregistreerde professionele gebruikers, na opleiding door agentschap).
Opmaak sinds 2000.
- Inventaris van de archeologische zones (IAZ): inventaris van in situ bewaard
archeologisch erfgoed, voor zover het gekend en afgebakend is
CAI is hiervoor primaire bron.
Wetenschappelijk én wettelijke instrument (ikv onroerenderfgoeddecreet).
Wordt openbaar (online raadpleegbaar).
Opmaak sinds 2010.
17

18. Vertaalslag door onderzoek:
-
Screening CAI
Selectie
Afbakening
Inventaris Archeologische Zones
Nagenoeg 30,000 geregistreerde
archeologische waarnemingen
18

19. Kader voor instrumenten archeologische erfgoedzorg
“Archeologische zones” en “gebieden waar geen archeologisch erfgoed te verwachten
valt” zijn
- bekende zones en gebieden
- geselecteerd en afgebakend op basis van heldere definities en criteria
- wetenschappelijk onderbouwd
- op Vlaams niveau afgetoetst.
De inventaris en de kaart zijn dynamische instrumenten
- voortdurend geactualiseerd obv nieuwe ontwikkelingen en onderzoek
- regelmatig vastgesteld
- groeiend inzicht in de voorraad aan archeologische erfgoed in Vlaanderen
Aansluitend bij de intenties en ambities van het onroerenderfgoeddecreet bieden ze
- Transparantie voor burgers
- Rechtszekerheid voor initiatiefnemers
- Versnelling voor ontwikkelingen
- Draagvlak voor archeologie
19