1. คูมือสําหรับผู้อบรม : การดูแลผู้มีปัญหาการดื่มสุราเบื ้องต้ น
่
สําหรับบุคลากรสุขภาพ ฉบับปรับปรุง 2554

2. มาตรการคัด
กรองปัญหาการ
ดื่มสุราและการ
บําบัดแบบสั้น
มาตรการ
บําบัดรักษาภาวะ
ถอนพิษสุรา
มาตรการดูแล
ระยะยาวหลัง
การรักษา
มาตรการ
บําบัดรักษาและ
ฟื้นฟูสภาพ

3. สถานการณ์ปัญหาการดื่มสุ รา
คู่มือสําหรั บผู้อบรม : การดูแลผู้มีปัญหาการดื่มสุราเบืองต้ น
้
สําหรั บบุคลากรสุขภาพ ฉบับปรั บปรุ ง 2554

4. ปริมาณการดื่มสุราทั่วโลกเปรียบเทียบเป็นแอลกอฮอล์
บริสุทธิ์ต่อประชากรที่มีอายุ 15 ปีขึ้นไปต่อปี
Per capita
consumption (litres)
< 2.5
2.50-4.99
5.00-7.49
7.50-9.99
10.00-12.49
>12.50
Data not available/applicable
WHO Global Status Report on Alcohol and Health 2010

5. คะแนนลักษณะการดื่ม
(Pattern of Drinking Score)
Drinking Patterns
Mostly risky drinking pattern
Least risky drinking pattern
Data not available/applicable
WHO Global Status Report on Alcohol and Health 2010

6. ่
จํานวนคนไทยที่ดื่มสุ ราใน 12 เดือนที่ผานมา
รายงานการสํารวจสุขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจร่างกาย
ครั้งที่ 4 พ.ศ.2551-2552

7. ความชุกของความผิดปกติพฤติกรรมดื่มสุ ราในคนไทย
การสํารวจระบาดวิทยาระดับชาติ; 2551. กรมสุขภาพจิต.

8. สถานการณ์ดานผลกระทบ
้
ของการดื่มสุ รา
คู่มือสําหรั บผู้อบรม : การดูแลผู้มีปัญหาการดื่มสุราเบืองต้ น
้
สําหรั บบุคลากรสุขภาพ ฉบับปรั บปรุ ง 2554

9. การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
ปริมาณ
รูปแบบการ
ดื่ม
โรคเรื้อรัง
คุณภาพของ
เครื่องดื่ม
การบาดเจ็บ
และอุบัติเหตุ
ผลลัพธ์ต่อสุขภาพ
เหตุของการเสียชีวิต

10. ผลกระทบต่อสุ ขภาพ
กลุมโรคที่เกิดจากแอลกอฮอล์โดยตรง เช่น Alcoholic psychosis,
่
Alcohol dependence, Alcohol abuse,
Alcoholic polyneuropathy, Alcoholic
cardiomyopathy, Alcoholic gastritis,
Alcoholic liver cirrhosis
กลุ่มโรคที่ได้รับอิทธิพลจากแอลกอฮอล์ เช่น cancer, stroke,
Hypertension, Cardiac arrhythmias, Heart failure,
Fetal Alcohol Syndrome, Depression
กลุ่มผลกระทบต่อสุขภาพแบบฉับพลัน เช่น Accidental injury,
Poisoning, Suicide, Interpersonal violence and assaults

11. โรคที่มีเหตุเสียชีวิตจากแอลกอฮอล์
6.0% กลุ่มโรคประสาทและจิตเวช
14.0% โรคหลอดเลือด
และหัวใจ และเบาหวาน
12.0% อุบัติเหตุ
แบบตั้งใจ
21.6% มะเร็ง
16.6% ตับแข็ง
29.6% อุบัติเหตุ
แบบไม่ตั้งใจ
0.1% คลอดก่อนกําหนดและ
WHO Global Status Report on Alcohol and Health 2010 น้ําหนักแรกคลอดต่ํากว่าเกณฑ์

12. DALY: Disability-Adjusted Life Years
หน่วยวัดที่รวมปัญหาจากการตายก่อนวัยอันควร กับ การอยู่อย่างทุพลภาพ
Death/Life expectancy
death
80 yr
Years lost due to
premature death (YLLs)
40 yr
Years lived with disability
(YLDs)
20 yr
ill
birth
DALY =YLL +YLD
0 yr

13. Causes of Disability Burden in YLDs
by Sex, Thailand 2004
YLD
Male
Rank
Disease
1 Alcohol dependence/harmful use
2 Depression
3 Schizophrenia
4 Deafness
5 Anaemia
6 Osteoarthritis
7 Asthma
8 Diabetes
9 Drug dependence/harmful use
10 Cataracts
Female
YLD
%
('000)
314 17.9
137
7.8
110
6.2
105
6.0
85
4.8
79
4.5
77
4.4
73
4.1
71
4.0
61
3.5
%
11.9
7.2
6.9
6.8
6.8
6.7
6.3
5.4
4.9
4.4
YLD
('000)
191
117
111
110
110
108
101
86
79
71
Disease
Depression
Osteoarthritis
Cataracts
Deafness
Anaemia
Schizophrenia
Anxiety disorders
Diabetes
Asthma
Dementia

14. Causes of Disability Adjusted Life Year
(DALYs) by Sex, Thailand 2004
DALY
Male
Rank
Disease
1 HIV/AIDS
2 Traffic accidents
3 Stroke
4 Alcohol dependence/harmful use
5 Liver and bile duct cancer
6 COPD
7 Ischaemic heart disease
8 Diabetes
9 Cirrhosis
10 Depression
Female
DALY
%
('000)
645 11.3
584 10.2
332
5.8
332
5.8
280
4.9
187
3.3
184
3.2
175
3.1
144
2.5
137
2.4
%
7.4
6.9
6.4
4.6
3.4
3.0
3.0
2.8
2.7
2.6
DALY
Disease
('000)
313 Stroke
291 HIV/AIDS
271 Diabetes
191 Depression
142 Ischaemic heart disease
125 Traffic accidents
124 Liver and bile duct cancer
118 Osteoarthritis
115 COPD
111 Cataracts

15. ภาระโรคและการบาดเจ็บที่เกี่ยวกับแอลกอฮอล์
38.8% กลุ่มโรค
ประสาทและจิตเวช
9.6% ตับแข็ง
26.3% อุบัติเหตุ
แบบไม่ตั้งใจ
6.2% โรคหลอด
เลือดและหัวใจ
และเบาหวาน
0.2% คลอดก่อนกําหนดและ
น้ําหนักแรกคลอดต่ํากว่าเกณฑ์
8.1% มะเร็ง
10.8% อุบัติเหตุ
แบบตั้งใจ
WHO Global Status Report on Alcohol and Health 2010

16. สถานการณ์การดูแลผูมีปัญหาการดื่มสุ รา
้
ในระบบสุ ขภาพ
คู่มือสําหรั บผู้อบรม : การดูแลผู้มีปัญหาการดื่มสุราเบืองต้ น
้
สําหรั บบุคลากรสุขภาพ ฉบับปรั บปรุ ง 2554

17. ปัญหาการดื่มสุ ราในสถานบริ การสุ ขภาพ
Review prevalence of alcohol use disorders in general hospital
OPD : 20% ‐ DM, HT
IPD : Male 30%; Female 8%
ER : 29% alcohol related problems
Trauma: > 50% alcohol intoxication
ส่ วนใหญ่ไม่ได้รับการประเมินหรื อตรวจวินิจฉัยในปัญหาการดื่มสุ รา
และขาดการส่ งต่อเพื่อรับการรักษาอย่างเหมาะสม

18. สถานการณ์การปั ญหาการดื่มสุราและการเข้าถึงบริการ
รายงานข้ อมูล 8 โรค
ปี 2551
ข้ อมูลระบาดวิทยาของ
กรมสุขภาพจิต ปี 2551
1.2 ล้านคน
DEPRESSION
1.5 แสนคน
12.5 %
9.0 แสนคน
ANXIETY DISORDERS
3.4 แสนคน
37.7 %
5.3 ล้านคน
ALCOHOL USE DISORDERS
2.3%
1.2 แสนคน
(สารเสพติด)

19. สถานพยาบาลที่ให้บริ การ

20. ปี 2551 คนไทยอายุ 15-59 ปี มีปัญหาพฤติกรรมดื่มสุรา 5 ล้ านคน
โดยจัดว่าติดหล้ า 3 ล้ านคน
(การศึกษาระบาดวิ ทยาโรคจิ ตเวชโดยกรมสุขภาพจิ ต 2551)
คนไทยที่เข้ ารับการรักษาผู้ป่วยในด้ วยปั ญหาการดื่มสุรา 64,434
ราย ในปี 2551
(สํานักนโยบายและยุทธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสุขปี 2551)
คนไทยเข้ ารับบริ การโรคจากสารเสพติด 117,233 คน ในปี 2551
(รายงานข้อมูล 8 โรค ทัวประเทศ ศูนย์สารสนเทศ กรมสุขภาพจิ ต ปี
่
อัตราการเข้าถึงบริการต่ํามาก
2551)

21. บทบาทของบุคลากรสุ ขภาพ
ในการดูแลผูมีปัญหาการดื่มสุ รา
้
คู่มือสําหรั บผู้อบรม : การดูแลผู้มีปัญหาการดื่มสุราเบืองต้ น
้
สําหรั บบุคลากรสุขภาพ ฉบับปรั บปรุ ง 2554

22. แนวทางการป้องกันและแก้ไขปัญหาการดื่มสุรา
การป้องกันแบบปฐมภูมิ : Universal
Education Empowerment
ประชาชนทั่วไป ผู้ไม่ดื่ม
social drinkers
Engineering Enforcement Environment
การป้องกันแบบทุติยภูมิ : Selected
ประชากรกลุ่มเสี่ยง
Screening
Hazardous drinkers
Harmful drinkers
Brief intervention
การป้องกันแบบตติยภูมิ : Indicated
Detoxification
ประชากรกลุ่มป่วย
Psychosocial Ix: MI, CBT, 12 step
Alcohol dependents
Relapse Prevention: Medication
Self-help Gr.
สาวิตรี อัษณางค์กรชัย 2546

23. สรุ ป
การดื่มสุรา ไม่เพียงแต่ก่อให้ เกิดปั ญหาส่วนบุคคลเท่านัน
้
แต่มีผลกระทบถึงครอบครัว สังคม สิงแวดล้ อม เศรษฐกิจ
่
การแก้ ไขปั ญหาการดื่มสุรา ไม่ใช่บทบาทของคนใดคนหนึง หรื อ
่
หน่วยงานใดหน่วยงานหนึง แต่เป็ นความรับผิดชอบร่วมกันทังผู้ดื่ม
่
้
บุคคลรอบข้ าง ชุมชน บุคลากรสุขภาพทุกระดับ บุคลากรด้ านกฎหมาย
นโยบาย สังคมสงเคราะห์ ฯลฯ
การดูแลแก้ ไขปั ญหาการดื่มสุรา ต้ องทําไปพร้ อมกันทังระบบ ไม่
้
สามารถแก้ ไขปั ญหาเพียงจุดใดจุดหนึงได้
่

24. โปรแกรมการดูแลผู้มปัญหาการดืมสุ ราในระบบสุ ขภาพ
ี
่
THE INTEGRATED MANAGEMENT FOR
ALCOHOL INTERVENTION PROGRAM IN
HEALTH SYSTEM: I‐MAP HEALTH
มาตรการคัด
กรองปัญหาการ
ดื่มสุราและการ
บําบัดแบบสั้น
มาตรการ
บําบัดรักษาภาวะ
ถอนพิษสุรา
มาตรการดูแล
ระยะยาวหลัง
การรักษา
มาตรการ
บําบัดรักษาและ
ฟื้นฟูสภาพ

25. 1
2
3
4
มาตรการที่ 1
การจัดการระยะแรก
มาตรการที่ 2
การบําบัดภาวะถอนพิษสุรา
มาตรการที่ 3
การบําบัดรักษาและฟื้ นฟูสภาพ
การคัดกรอง
ปั ญหาการดื่มสุรา
การประเมินความเสี่ยง
การเกิดภาวะถอนพิษสุรา
การประเมินปั ญหาการดื่ม
สุราอย่างครอบคลุม
กลุมเพื่อนช่วยเหลือกันเอง
่
เพื่อปองกันการกลับดื่มซํ้า
้
การให้คาแนะนําหรือ
ํ
การบําบัดแบบสั้น
การเฝ้ าระวังความเสี่ยง
การเกิดภาวะถอนพิษสุรา
การรักษาด้วย
จิตสังคมบําบัด
การบําบัดสุราโดยองค์กร
ศาสนา (วิถีพทธ)
ุ
การรักษาภาวะ
ถอนพิษสุรา
การรักษาด้วยยา
การแก้ไขปั ญหาสุราโดย
การมีสวนร่วมของชุมชน
่
การประเมิน/รักษาภาวะ
โรคร่วม/แทรกซ้อนทางกาย
การช่วยเหลือด้าน
ครอบครัว
กลุมผูตดสุรานิรนาม
่ ้ ิ
(Alcoholic Anonymous)
การบําบัดแบบสั้น หลังผ่าน
การรักษาภาวะถอนพิษสุรา
มาตรการที่ 4
การดูแลระยะยาวหลังการรักษา
การบําบัดเชิงรุกในชุมชน
(PACT MODEL)

26. สถานพยาบาลเฉพาะทาง
2 3
1
4
1
2
3
4
1
2
3
โรงพยาบาลทั ่วไป
โรงพยาบาลชุมชน
สถานีอนามัย/PCU
1
ผูตดสุรา (alcohol
้ ิ
dependence)
4
ผูดื่มแบบอันตราย
้
(harmful use)
4
2
ผูดื่มแบบเสี่ยง
้
(hazardous use)
3
ผูไม่ดื่ม (abstinence)
้

27. Intervention
Alcohol
screening
Brief
intervention
Detoxification
Alcohol
ร.พ. PCU ชุมช
ร.พ.
ทัวไป/ศูนย์ ชุมชน
น
่
ต้องทํา ต้องทํา ต้องทํา น่าทํา
ต้องทํา
ต้องทํา ต้องทํา น่าทํา
ต้องทํา
ต้องทํา
ต้องทํา
ต้องทํา
-
‐
‐
‐

28. มาตรการที่ 1
มาตรการคัดกรองปัญหาการดืมสุ ราและบําบัดแบบสั้ น
่
(ALCOHOL SCREENING AND BRIEF
INTERVENTION)
มาตรการคัด
กรองปัญหาการ
ดื่มสุราและการ
บําบัดแบบสั้น
มาตรการ
บําบัดรักษาภาวะ
ถอนพิษสุรา
มาตรการดูแล
ระยะยาวหลัง
การรักษา
มาตรการ
บําบัดรักษาและ
ฟื้นฟูสภาพ

29. กลุ่มเป้ าหมาย ผูให้บริ การ และกิจกรรมบริ การ
้
กลุ่มเป้าหมาย
ผู้ที่มีความเสี่ยงสูงต่อปัญหาการดื่มสุรา เช่น ผู้ป่วยอุบัติเหตุ ผู้ป่วยโรคทางกายที่
สัมพันธ์กับปัญหาการดื่มสุรา เช่น ผู้ป่วยตับแข็ง กระเพาะอักเสบ
ผู้ป่วยจิตเวช/ยาเสพติด ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร และผู้สูงอายุ
ผู้ให้บริการ
บุคลากรสุขภาพทุกระดับ
อาสาสมัครสาธารณสุข แกนนําชุมขน นักเรียน นักศึกษา ที่ผ่านการอบรม
กิจกรรม
กิจกรรมที่ 1 การคัดกรองปัญหาการดื่มสุรา (Alcohol screening)
กิจกรรมที่ 2 การให้คําแนะนํา/ปรึกษาเบื้องต้น (Brief Intervention)

30. ลักษณะพฤติกรรมการดื่ม
The Drinkers’ pyramid
5%
• ผู้ดื่มแบบติด (Alcohol dependence)
20%
• ผู้ดื่มแบบอันตราย (Harmful drinking)
• ผู้ดื่มแบบเสี่ยง (Hazardous drinking)
35%
• ผู้ดื่มแบบมีความเสี่ยงต่ํา
(Low risk drinker)
40%
• ผู้ไม่ดื่ม (Abstainer)
WHO 2001

31. ลักษณะพฤติกรรมการดื่มของคนไทย
The Drinkers’ pyramid
2.2%
3.3%
23.6%
71.2%
• ผู้ดื่มแบบติด
(Alcohol dependence)
AUDIT > 20
• ผู้ดื่มแบบอันตราย
(Harmful drinking)
AUDIT 16-19
• ผู้ดื่มแบบเสี่ยง
(Hazardous drinking)
AUDIT 8-15
• ผู้ดื่มแบบมีความเสี่ยงต่ํา
(Low risk drinker)
AUDIT 0-7
ที่มา: สถานภาพการบริโภคสุรา พ.ศ. 2550, คณะกรรมการบริหารเครือข่ายวิชาการสารเสพติด

32. 1. การดื่มแบบมีความเสี่ยงต่ํา: Low Risk Drinking
ไม่ดื่มสุรามากกว่า 2 ดื่มมาตรฐาน ต่อวัน
เหล้า 35%: 60 cc (4 ฝา)
ไวน์ 12%: 2 แก้ว
เบียร์ 5%: 1.5 กระป๋ อง
ไม่ดื่มมากกว่า 5 วันต่อสัปดาห์ หรื อ ใน 1 สัปดาห์ตองมีวนที่ไม่ดื่มเลย
้
ั
อย่างน้อย 2 วัน
แม้ วาปริ มาณสุราเพียงเล็กน้ อยก็สามารถสร้ างความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ ้น
่
ในบางสถานการณ์ได้
WHO 2001

33. 2. การดื่มแบบเสี่ยง: Hazardous/Risky Drinking
หมายถึงรู ปแบบการดื่มในปริ มาณหรื อลักษณะที่ทาให้ผดื่ม
ํ ู้
เพิ่มความเสี่ ยงที่จะเกิดผลเสี ย
ในด้านสุ ขภาพกาย สุ ขภาพจิต และสังคม
ทั้งต่อตัวเองหรื อต่อผูอื่น
้
่ ้
แม้วาตัวผูดื่มจะยังไม่ป่วยด้วยโรคใด ๆ
Public health significant
WHO 2001

34. ความหมายของดื่มมาตรฐาน
(STANDARD DRINK)
1 drink= alcohol 10 gram
เหล้าแดง (35%) : วิสกี้ 2 ฝาใหญ่ (30cc) = 1 DRINK
1 แบน = 350 cc
1 ขวด = 700 cc
เหล้าขาว (40%)
1 เป๊ก/ตอง/ก๊ง:
¼ แบน: 3 DRINKS ¼ ขวด: 6 DRINKS
50 cc =1.5 DRINK
½ แบน: 6 DRINKS ½ ขวด: 12DRINKS
1 แบน: 12 DRINKS 1 ขวด: 24 DRINKS

35. ความหมายของดื่มมาตรฐาน
(STANDARD DRINK)
1 drink= alcohol 10 gram
เบียร์ (3.5 %) 1 กระป๋อง/ขวดเล็ก เช่น สิงห์ไลท์= 1 DRINK
เบียร์ (5%) 3/4 กระป๋อง/ขวดเล็ก = 1 DRINK
เช่น สิงห์ เฮเนเกน ลีโอ เชียร์ ไทเกอร์ ช้างดราฟ
เบียร์ 5% 1 ขวดใหญ่: 2.5 DRINKS
เบียร์ (6.4%) เช่น ช้าง 1/2 กระป๋อง หรือ 1/3 ขวดใหญ่= 1 DRINK

36. ความหมายของดื่มมาตรฐาน
(STANDARD DRINK)
1 drink= alcohol 10 gram
ไวน์ธรรมดา (alcohol 12%) 1 แก้ว (100 cc) = 1 DRINK
ไวน์คูเลอร์ (alcohol 4%) 1 ขวด (330 cc) = 1 DRINK

37. ความหมายของดื่มมาตรฐาน
(STANDARD DRINK)
1 drink= alcohol 10 gram
น้ําขาว อุ กระแช่ (alcohol 10%) 3 เป๊ก/ตอง/ก๊ง (50 cc) = 1 DRINK
สาโท สุราแช่ สุราพื้นเมือง (alcohol 6%) 4 เป๊ก/ตอง/ก๊ง (50 cc) = 1 DRINK
เหล้าปั่น (เหล้าผสมน้ําหวานกลิ่นผลไม้ใส่น้ําแข็ง)
มีสุรา (alcohol 40%) 3 shot (45 cc) = 1.5 DRINK

38. 2. การดื่มแบบเสี่ยง: Hazardous/Risky Drinking
ปริมาณต่อวัน: ชาย > 5 DRINKS; หญิง > 4 DRINKS
เหล้า (35%) ครึ่งแบน
ไวน์ (12%) ¾ ขวด
เบียร์ (5%) 4 กระป๋อง หรือ 4 ขวดเล็ก หรือ 2 ขวดใหญ่

39. 3. การดื่มแบบอันตราย : Harmful Drinking
หมายถึงการดื่มแอลกอฮอล์จนได้ รับผลเสียตามมา
◦ ผลเสียต่อสุขภาพทังสุขภาพกายและสุขภาพจิต
้
◦ ผลเสียทางสังคม : การทํางาน สัมพันธภาพกับคนอื่น
ผู้ดื่มในกลุมนี ้
่
เคยประสบปั ญหาทางร่างกายและจิตใจเนื่องจากการดื่มสุราเกินเกณฑ์
มาตรฐานเป็นประจํามาแล้ ว และ/หรื อ
ได้ รับบาดเจ็บ เกิดความรุนแรง มีปัญหาทางกฎหมาย บกพร่องใน
สมรรถภาพการทํางานหรื อเกิดปั ญหาสังคมเนื่องมาจากการเมาบ่อยๆ
WHO 2001

40. 3. Harmful Drinking/Alcohol Abuse (DSM-IV)
ในช่วง 12 เดือนที่ผานมา ผู้ป่วยดื่มสุราซํ ้า ๆ จนทําให้ เกิดปั ญหาเหล่านี ้หรื อไม่
่
ความล้มเหลวในบทบาทหน้าที่
(ที่บ้าน ทํางาน โรงเรียน)
ความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บ อันตราย
(เมาแล้วขับ ทํางานกับเครื่องจักร)
มีปัญหาทางกฎหมาย (ถูกจับกุม ทําผิดกฎหมาย)
มีปัญหาสัมพันธภาพ (ครอบครัว เพื่อน)
Role Failure
Risk of Body Harm
Run-in with the Law
Relationship trouble
ถ้าตอบว่า ใช่ ตั้งแต่ 1 ข้อขึ้นไป ถือว่ามีปัญหา ALCOHOL ABUSE

41. 4. การติดสุรา : Alcohol Dependence
ลักษณะที่สาคัญอย่างน้อยสามในเจ็ดอย่างต่อไปนี้
ํ
1. TOLERANCE : ต้องเพิ่มปริ มาณการดื่มมากขึ้นจึงจะได้ฤทธิ์เท่าเดิม
2. WITHDRAWAL: มีอาการทางร่ างกายเมื่อไม่ได้ดื่ม
3. IMPAIRED CONTROL: ควบคุมการดื่มไม่ได้
4. CUT DOWN: มีความต้องการอยูเ่ สมอที่จะเลิกดื่มหรื อ
พยายามหลายครั้งแล้ว แต่ไม่สาเร็ จ
ํ
5. TIME SPENT DRINKING: หมกมุ่นกับกับการดื่มหรื อการหาสุ รามาสําหรับดื่ม
6. NEGLECT OF ACTIVITY: มีความบกพร่ องในหน้าที่ทางสังคม
อาชีพการงาน หรื อการพักผ่อนหย่อนใจ
่ ั
7. DRINKING DESPITE PROBLEMS: ยังคงดื่มอยูท้ งๆที่มีผลเสี ยเกิดขึ้นแล้ว DSM-IV

42. ปั ญหาการดื่มสุ ราที่พบบ่อย
คู่มือสําหรั บผู้อบรม : การดูแลผู้มีปัญหาการดื่มสุราเบืองต้ น
้
สําหรั บบุคลากรสุขภาพ ฉบับปรั บปรุ ง 2554

43. ALCOHOL‐RELATED DISORDERS
พฤติกรรมการดื่มที่ผิดปกติ
Alcohol Use Disorders
ความผิดปกติทางพฤติกรรม/จิตใจที่เกิดจากสุรา
Alcohol-Induced Disorders
โรคทางกายที่สัมพันธ์กับสุรา
Alcohol related physical illness

44. 1. ALCOHOL USE DISORDERS
F10.1
Alcohol Abuse/ Harmful use
F10.2
Alcohol Dependence
DSM-IV

45. 2. ALCOHOL‐INDUCED DISORDERS
F10.0
Alcohol intoxication*
F10.3
F10.4
F10.5
F10.6
F10.73
F10.8
Alcohol withdrawal
Alcohol withdrawal delirium
Alcohol- induced psychotic disorder
Alcohol-induced persisting amnestic disorder
Alcohol-induced persisting dementia
Alcohol-induced mood disorder/anxiety disorder/
sexual dysfunction/sleep disorder
* ยกเว้นภาวะ Alcohol Intoxication ที่พบได้ในผู้ดื่มทั่วไป

46. 3. โรคทางกายที่สัมพันธ์กับการดื่มสุรา
E24.4
G31.2
Alcohol-induced pseudo-Cushing's syndrome
Degeneration of nervous system due to alcohol
G40.5
K29.2
K70.3
K70.4
K85.2
K86.0
Q86.0
T51
Epileptic seizures related to alcohol
Alcoholic gastritis
Alcoholic cirrhosis of liver
Alcoholic hepatic failure
Alcohol-induced acute pancreatitis
Alcohol-induced chronic pancreatitis
Fetal alcohol syndrome
Toxic effect of alcohol

47. สถานบริ การที่ควรมีการคัดกรองปั ญหาการดื่มสุ รา
สถานบริการ
สถานพยาบาลปฐมภูมิ
ห้องฉุกเฉิน
ห้องตรวจแพทย์
ตึกผู้ป่วยในทั่วไป
คลินิกผู้ป่วยนอก
โรงพยาบาลจิตเวช
กลุ่มเป้าหมาย
ผู้ป่วยทั่วไป
ผู้ป่วยอุบัติเหตุ ผู้ป่วยเมา
สุรา ผู้ป่วยที่ได้รับบาดเจ็บ
ผู้ป่วยทั่วไป
บุคลากร
พยาบาล นักสังคมสงเคราะห์
แพทย์ พยาบาล หรือบุคลากร
สุขภาพ
แพทย์เวชปฏิบัติ แพทย์เวชศาสตร์
ครอบครัว หรือบุคลากรสุขภาพ
อายุรแพทย์ แพทย์เวชปฏิบัติ หรือ
บุคลากรสุขภาพ
ผู้ป่วยความดันโลหิตสูง
โรคหัวใจ โรคกระเพาะ
อาหารและลําไส้ หรือโรค
ทางระบบประสาท
ผู้ป่วยจิตเวช โดยเฉพาะผู้มี จิตแพทย์ หรือบุคลากรสุขภาพ
ความเสี่ยงฆ่าตัวตาย

48. สถานบริ การที่ควรมีการคัดกรองปั ญหาการดื่มสุ รา
สถานบริการ
ศาล คุก เรือนจํา
กลุ่มเป้าหมาย
ผู้ต้องคดีขับขี่ขณะเมาสุรา
ผู้ต้องคดีที่เกี่ยวกับความรุนแรง
บุคลากร
เจ้าหน้าที่สืบเสาะคดีหรือผู้ให้
คําปรึกษา
หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับ บุคคลที่มีปัญหาทางสังคม หรือ บุคลากรของหน่วยงานพัฒนา
สุขภาพ
อาชีพการงาน (เช่น มีปัญหาชีวิต สังคมและมนุษย์
สมรส เด็กที่ถูกทอดทิ้ง เป็นต้น)
ค่ายทหาร
ทหารเกณฑ์ หรือ นายทหาร
แพทย์ หรือบุคลากรฝ่าย
การแพทย์
หน่วยงานดูแลพนักงาน พนักงาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่มี เจ้าหน้าที่ฝ่ายบุคคล หรือ
ในสถานประกอบการ ปัญหาประสิทธิภาพการทํางาน เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในที่
ขาดงาน หรือ อุบัติเหตุ
ทํางาน

49. กลุ่มเป้ าหมายที่ควรได้รับการคัดกรองปั ญหาการดื่มสุ รา
ผู้ป่วยทุกคนที่อายุ 15 ปี ขึ ้นไปที่เข้ ารับบริ การสุขภาพที่หน่วยบริ การสุขภาพ
โดยเฉพาะกลุมเสี่ยง ได้ แก่
่
– ผู้ป่วยอุบติเหตุ
ั
– ผู้ป่วยวัยรุ่นชาย
– ผู้ป่วยโรคทางกายที่สมพันธ์กบปั ญหาการดื่มสุรา
ั
ั
– ผู้ป่วยจิตเวช/ยาเสพติด
NIAAA, 2003
– ผู้ป่วยโรคเรื อรัง
้
– หญิงตังครรภ์หรื อให้ นมบุตร
้
– ผู้สงอายุ
ู

50. วิธีการคัดกรองปั ญหาการดื่มสุ รา
การคัดกรองโดยใช้ แบบรายงานตนเอง (self‐report techniques)
หรื อแบบสอบถาม(Screening questionnaires)
เครื่ องมือคัดกรองทางชีวภาพ (Biological screening tests)
 การหาระดับแอลกอฮอล์ในเลือด (BAC) การตรวจระดับแอลกอฮอล์ใน
ลมหายใจหรื อนํ ้าลาย
 การตรวจระดับ gammaglutamyl transferase (GGT)
และ mean corpuscular volume (MCV)
การคัดกรองทางคลินิก (Clinical Screening Procedures)

51. เครื่ องมือคัดกรองปั ญหาการดื่มสุ รา
คู่มือสําหรั บผู้อบรม : การดูแลผู้มีปัญหาการดื่มสุราเบืองต้ น
้
สําหรั บบุคลากรสุขภาพ ฉบับปรั บปรุ ง 2554

52. เครื่ องมือคัดกรองปั ญหาการดื่มสุ รา : แบบสอบถาม
• “ในช่วงนี ้ (3 เดือนทีผ่านมา) คุณดืมเครื ่องดืมทีมีส่วนผสมของ
่
่
่ ่
แอลกอฮอล์ (สุรา) หรื อไม่”
• “ในช่วง 3 เดือนทีผ่านมา คุณเคยมี ครังหนึ่งครังใดทีดืมสุรา
่
้
้ ่ ่
มากกว่า 5 ดืมมาตรฐาน (เหล้าครึ่ งแบน/เบี ยร์ 4 กระป๋ องหรื อ
่
2 ขวดใหญ่) หรื อไม่”
• ตัวอย่างแบบคัดกรองปั ญหาการดื่มสุราที่ใช้ อย่างแพร่หลาย
เช่น Quantity‐ Frequency Questions,
CAGE, AUDIT, T‐ACE, TWEAK

53. เครื่องมือคัดกรองปัญหาการดื่มสุรา :
Quantity-frequency questionnaire
ความถี่: “โดยทัวไป คุณดื่มสุรากี่วนต่อสัปดาห์”
่
ั
ปริ มาณ : “ในแต่ละวันที่คณดื่ม คุณดื่มมากเท่าไร” X
ุ
คําตอบ positive: ผู้ชายดื่ม > 14 drink ต่อสัปดาห์
ผู้หญิงดื่ม > 7 drinks ต่อสัปดาห์
ปริมาณมากที่สุด :
“ในเดือนที่แล้ว ในวันที่คุณดื่มมากที่สุด คุณดื่มมากเท่าไร
คําตอบ positive: ” : ผู้ชายดื่ม > 4 drink ต่อวัน
ผู้หญิงดื่ม > 3 drinks ต่อวัน

54. เครื่องมือคัดกรองปัญหาการดื่มสุรา : CAGE
C CUT DOWN
หรื อไม่
A ANNOYED
ดื่ม
คุณเคยคิดที่จะลดปริ มาณการดื่มของคุณลง
เคยมีใครทําให้คุณรําคาญโดยตําหนิคุณเรื่ องการ
สุ ราหรื อไม่
G GUILTY คุณเคยรู ้สึกไม่ดีหรื อรู ้สึกผิดเพราะว่า คุณดื่มสุ รา
หรื อไม่
E EYE-OPENER คุณเคยต้องดื่มสุ ราเป็ นสิ่ งแรกในตอนเช้าทันทีที่
คุณตื่นนอน เพื่อแก้อาการเมาค้าง หรื อเพื่อให้สามารถทําอะไรต่อไปได้
หรื อไม่

55. เครื่องมือคัดกรองปัญหาการดื่มสุรา : CAGE
ใน 1 ปี ที่ผานมา ถ้ าตอบ
่
“ใช่” ตังแต่ 2 ข้ อขึ ้นไป ผู้ป่วยอาจจะมี ภาวะติดสุรา
้
(Alcohol dependence)
“ไม่” ทุกข้ อ ผู้ป่วยอาจจะยังมี ความเสี่ยง เพราะดื่มมาก
Sensitivity 43‐94% ; Specificity 85‐95%
for detecting alcohol abuse and alcohol dependence

56. เครื่ องมือคัดกรองปั ญหาการดื่มสุ รา
คู่มือสําหรั บผู้อบรม : การดูแลผู้มีปัญหาการดื่มสุราเบืองต้ น
้
สําหรั บบุคลากรสุขภาพ ฉบับปรั บปรุ ง 2554

57. เครื่ องมือคัดกรองปั ญหาการดื่มสุ รา : AUDIT
• พัฒนาโดย WHO เพื่อเป็ นเครื่ องมือแบบง่าย ใช้ คดกรองผู้ที่ดื่มมาก
ั
เกินไปและสามารถให้ การช่วยเหลือได้
• Cross‐national standardization
• สามารถใช้ ได้ ใน primary care setting
• สามารถใช้ แบบ self‐rating หรื อใช้ โดยคนทัวไปได้ เน้ นการดื่มใน
่
ปั จจุบน
ั
• สามารถแยกกลุมผู้ดื่มแบบมีความเสี่ยง ดื่มแบบมีปัญหา และดื่มแบบ
่
ติดได้ มีข้อแนะนําถึงแนวทางการช่วยเหลือสําหรับแต่ละกลุมผู้ดื่ม
่
• ใช้ งาย สัน ยืดหยุนได้
่ ้
่

58. Domains of the AUDIT
Domains
Hazardous Alcohol Use
Dependence Symptoms
Harmful Alcohol Use
คําถามที่
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
เนื้อหา
ความถี่ในการดื่ม
ปริมาณที่ดื่ม
ความถี่ในการดื่มหนัก
ไม่สามารถควบคุมการดื่ม
เพิ่มปริมาณการดื่ม
ดื่มตอนเช้า
รู้สึกผิดหลังจากดื่ม
Blackout
บาดเจ็บจากการดื่ม
ความเป็นห่วงจากการดื่ม

59. เครื่ องมือคัดกรองปั ญหาการดื่มสุ รา : AUDIT
จุดตัดคะแนนรวมได้ พิจารณาจาก
ค่าความไว: ร้ อยละของผู้ป่วยที่ได้ รับการคัดกรองว่าป่ วย
ค่าความจําเพาะ:ร้ อยละของผู้ที่ไม่ป่วยได้ รับการคัดกรองว่าไม่ป่วย
เพื่อแยกเป็ นกลุมดื่มแบบเสี่ยง (hazardous use)กลุมดื่มแบบ
่
่
อันตราย (harmful use) และกลุมดื่มแบบติด (dependence)
่
จุดตัดคะแนน AUDIT ที่ 8 คะแนนบ่งชี ้ว่าเป็ นการดื่มแบบมีปัญหาค่า
ความไวที่ประมาณ 0.95 และค่าความจําเพาะเฉลี่ย 0.80

61. เครื่ องมือคัดกรองทางชีวภาพ
• การตรวจระดับแอลกอฮอล์ในร่างกาย
– การตรวจระดับของแอลกอฮอล์ในเลือด
(Blood alcohol concentration, BAC)
– การตรวจระดับแอลกอฮอล์ในลมหายใจ
• การตรวจภาวะดื่มเกินระดับหรื อการดื่มแบบอันตราย
– Gamma glutamyl tranferase (GGT) serum
GGT
– Mean corpuscular volume (MCV)
• การตรวจทางชีวภาพที่บอกถึงโรคตับที่เกิดจากการดื่มสุรา
– serum GGT, AST, ALT
สาวิตรี อัษณางค์กรชัย 2552

62. รูปแบบการบําบัดแบบสั้น
Risk
Zone
1
2
3
4
AUDIT
ระดับความรุนแรง
(Risk Level)
การให้ความช่วยเหลือ
(Intervention)
0-7
ดื่มแบบเสี่ยงต่ํา / ไม่ดื่ม
(Low Risk/Abstinence)
การให้ความรู้เรื่องการดื่มสุรา
(Alcohol education)
8 - 15
ดื่มแบบเสี่ยง
(Hazardous Drinker)
การให้คําแนะนําแบบสั้น
(Brief Advice)
16-19
ดื่มแบบอันตราย
(Harmful Drinker)
การให้คําแนะนําแบบสั้น (BA) และการให้
คําปรึกษาแบบสั้น (Brief Counseling)
20-40
สงสัยภาวะติดสุรา
(Alcohol Dependence)
ส่งไปพบแพทย์
เพื่อการวินิจฉัยและรักษา
WHO 2001

63. ALCOHOL EDUCATION
• เนื่องจากพฤติกรรมการดื่มของคนเปลี่ยนแปลงได้ คนที่ปัจจุบน
ั
ไม่ดื่มอาจดื่มมากขึ ้นในอนาคต ดังนันการให้ ความรู้เกี่ยวดับ
้
ความเสี่ยงจากการดื่ม อาจช่วยปองกันการดื่มแบบเสี่ยงหรื อดื่ม
้
แบบอันตรายที่อาจเกิดขึ ้นในอนาคตได้
• การให้ ความรู้เหมาะสําหรับผู้ไม่ดื่มหรื อผู้ดื่มที่ยงอยูในระดับ
ั ่
ความเสี่ยงตํ่า (AUDIT 0–7)
WHO 2001

64. แนวทางการให้ความรู้เกี่ยวกับการดื่มสุรา
1. การสะท้อนผลคัดกรองให้ผู้ป่วย
Feedback about the Results of the Screening Test
2. การให้ความรู้ผู้ป่วยเรื่องการดื่มแบบมีความเสี่ยงต่ําและความเสี่ยงที่
เพิ่มขึ้นหากดื่มเกินระดับ Educate Patients about Low-Risk
Levels and the Hazards of Exceeding them
3. แสดงความชื่นชมหากผู้ป่วยดื่มในระดับเสี่ยงต่ําตามข้อแนะนํา
Congratulate Patients for their Adherence to the Guideline
WHO 2001

65. การให้คําแนะนําแบบสั้น (Brief Advice; BA)
การให้คําแนะนําแบบสั้น (Brief Advice) หรือคําแนะนําอย่างง่าย
(simple advice) เหมาะสําหรับผู้ป่วยที่ได้คะแนน AUDIT ระหว่าง
8-15 ที่อาจยังไม่เคยมีประสบการณ์หรือได้รับบาดเจ็บ ลักษณะผู้ป่วยคือ:
 มีความเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพเรื้อรังที่เป็นผลจากการดื่มสุรามากเกินไป
และ/หรือ
 มีความเสี่ยงที่จะเกิดอุบัติเหตุ ได้รับบาดเจ็บ ก้าวร้าวรุนแรง มีปัญหา
กฎหมาย ศักยภาพการทํางานลดลง หรือมีปัญหาสังคม อัน
เนื่องมาจากการเมาสุรา
WHO 2001

66. แนวทางการให้คําแนะนําแบบสั้น (BA)
1. การให้ข้อมูลสะท้อนกลับ (Feedback)
2. การให้ความรู้ (Provide information) ผลกระทบการดื่มแบบ
เสี่ยงสูง
3. การกําหนดเป้าหมาย (establish a goal)
4. การให้คําแนะนําขีดจํากัดการดื่ม (give advice on limit) และ
อธิบายความหมายดื่มมาตรฐาน”
5. การให้กําลังใจ (Provide Encouragement)
WHO 2001

67. การให้คําปรึกษาแบบสั้น
เหมาะในผู้ดื่มแบบเสี่ยง (hazardous drinkers) ที่จําเป็นต้องหยุด
ดื่มสุราตลอดไปหรือชั่วระยะเวลาหนึ่ง เช่น
• หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร
• ผู้ป่วยที่ได้รับยาที่ห้ามดื่มสุราร่วมด้วย เป็นต้น

68. Brief Counseling ต่างจาก Brief Advice?
BRIEF ADVICE
BRIEF COUNSELING
ดื่มแบบเสี่ยง(Hazardous)
ผู้รับบริการ
ผู้ที่เสี่ยงต่อการเกิดปัญหา
ดื่มแบบอันตราย(Harmful)
เกิดปัญหาขึ้นมาแล้ว
ใช้เวลา
5-60 นาที
เป้าหมาย
ทักษะ
5-10นาที
ปรับทัศนคติ สร้างความตระหนัก เพิ่มแรงจูงใจในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
ลดความเสี่ยง
การดื่มสุรา ลดความเสี่ยง
เพิ่มทักษะการรับฟังอย่างเห็นอกเห็นใจ
(empathic listening) และทักษะการ
สัมภาษณ์เพื่อเสริมสร้างแรงจูงใจ
(motivational interviewing)

69. ขั้นตอนของการให้คาปรึ กษาแบบสั้น
ํ
Steps:
1 คัดกรอง
2 ประเมิน
3 ให้คําแนะนํา
4 ประเมินแรงจูงใจ
5 ตั้งเป้าหมายในการดื่ม
ติดตาม
6
@2003Genesis Media
Com.Ltd

70. มาตรการที่ 2
มาตรการบําบัดรักษาภาวะถอนพิษสุ รา
(ALCOHOL DETOXIFICATION)
มาตรการคัด
กรองปัญหาการ
ดื่มสุราและการ
บําบัดแบบสั้น
มาตรการ
บําบัดรักษาภาวะ
ถอนพิษสุรา
มาตรการดูแล
ระยะยาวหลัง
การรักษา
มาตรการ
บําบัดรักษาและ
ฟื้นฟูสภาพ

71. หน่วยบริ การสุ ขภาพและกลุ่มเป้ าหมาย
หน่วยบริการเฉพาะทาง เช่น โรงพยาบาลจิตเวช ศูนย์บําบัดรักษา
ยาเสพติด หอผู้ป่วยจิตเวชหรือหอผู้ป่วยที่รับรักษาภาวะถอนพิษสุรา
กลุ่มเป้าหมาย ผู้ติดสุรา ผู้ติดสุราที่แสดงอาการถอนพิษสุรา หรือผู้ติดสุราที่มี
ประวัติถอนพิษรุนแรง
หน่วยบริการสุขภาพทัวไป เช่น โรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไป
่
โรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลมหาวิทยาลัย โดยเน้นหอผู้ป่วยในเสี่ยง เช่น
หอผู้ป่วยอุบัติเหตุ หอผู้ป่วยออร์โธปิดิกส์ หอผู้ป่วยอายุรกรรมชาย หอผู้ป่วย
ศัลยกรรมชาย
กลุ่มเป้าหมาย ผู้ป่วยอุบัติเหตุหรือมีภาวะฉุกเฉินทางกาย หรือผู้ป่วยทั่วไปที่รับ
การรักษาในโรงพยาบาลและมีประวัติการดื่มสุราในช่วง 3 เดือนที่ผ่านมา

72. กิจกรรมบริ การ
กิจกรรมที่ 2.1 การประเมินความเสี่ยงการเกิดภาวะถอนพิษสุรา
กิจกรรมที่ 2.2 การเฝ้าระวังความเสี่ยงการเกิดภาวะถอนพิษสุรา
กิจกรรมที่ 2.3 การรักษาภาวะถอนพิษสุรา
หน่วยบริการเฉพาะทาง
กิจกรรมที่ 2.4 การประเมินและรักษาภาวะโรคร่วมและภาวะแทรกซ้อนทาง
กาย
หน่วยบริการสุขภาพทั่วไป
กิจกรรมที่ 2.5 การให้คําปรึกษาแบบสั้นเพื่อให้ผู้ป่วยตระหนักถึงปัญหาการ
ดื่มและจูงใจให้รับการบําบัดต่อเนื่อง

73. คู่มือสําหรับผู้อบรม : การดูแลผู้มีปัญหาการดื่มสุราเบื้องต้น
สําหรับบุคลากรสุขภาพ ฉบับปรับปรุง 2554

74. อาการชัก
ความรุนแรงของอาการ
อาการขาดสุรารุนแรง
มีภาวะแทรกซ้อน
อาการขาดสุรา
เล็กน้อย
ถึงปานกลาง
จํานวนวันที่หยุดดื่ม
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
John Saunders 2003

75. ระยะที่ 1 : เล็กน้อย
เวลาที่เกิดหลังดื่มครั้งสุดท้าย: 6-36 ชั่วโมง
อาการ:
 มือสั่น วิตกกังวลเล็กน้อย หงุดหงิด ปวดมึนศีรษะ
 เหงื่อออก ใจสั่น ความดันโลหิตสูงขึ้นเล็กน้อย
 เบื่ออาหาร คลื่นไส้
 ผะอืดผะอม อาเจียน
 นอนไม่หลับ
 ตรวจสภาพจิตปกติ

76. ระยะที่ 1 : เล็กน้อย
รูปแบบการรักษา
ยาสงบอาการขาดสุรา
ดูแลแบบผู้ป่วยนอก
 เน้นการประเมินภาวะโรคทางกาย
ที่พบร่วมและให้การรักษาแบบ
ประคับประคอง
 ให้ Brief intervention
อาจไม่จําเป็นต้องให้ยา หรืออาจให้
รับประทานเฉพาะเวลามีอาการ
ได้แก่
 diazepam 5 mg หรือ
 lorazepam 1 mg หรือ
 Chordiazepoxide10 mg


77. ระยะที่ 2 : ปานกลางถึงรุนแรง
เวลาที่เกิดหลังดื่มครั้งสุดท้าย: 24-72 ชั่วโมง
อาการ:
 กระวนกระวาย กระสับกระส่ายมากขึ้น ผุดลุกผุดนั่ง
 มือสั่น เหงื่อออกมาก ตัวสั่น
 ไม่อยากอาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย
 PR >120 ครั้ง/นาที BP สูงมาก
 ตรวจสภาพจิต มีอาการสับสน หงุดหงิดง่าย วิตกกังวล

78. ระยะที่ 2 : ปานกลางถึงรุนแรง




รูปแบบการรักษา
ควรดูแลแบบผู้ป่วยใน
เน้นการประเมินอาการขาดสุราและ
ภาวะแทรกซ้อน
ให้ยาสงบอาการขาดสุราได้ทั้งวิธี fixed
dose หรือ symptom trigger
ให้คําแนะนําปรึกษาเพื่อจูงใจให้ผู้ป่วย
ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและนัดติดตามผล
ยาสงบอาการขาดสุรา
 diazepam 10 mg หรือ
 lorazepam 2 mg หรือ
 chordiazepoxide 25 mg
ทุก 6 ชั่วโมงใน 2 วันแรกแล้ว
ค่อยลดลงในวันที่ 4-7 แล้วหยุด
ใช้

79. ระยะที่ 3 : รุนแรงเพ้อคลั่ง
มีอาการเพ้อคลังสับสน (delirium tremens) เกิดหลังดื่มครั้งสุดท้าย: 48-96 ชั่วโมง
่
อาการ:
 กระสับกระส่าย, เหงื่อออกมาก
 อยู่ไม่นิ่ง เดินไปมา ไม่มสมาธิ
ี
 ไข้สูง ชีพจรเร็ว มือสั่น ตัวสั่นมาก
 สับสน ไม่รู้วัน เวลา สถานที่
 เห็นภาพหลอน หูแว่ว
 หลงผิดหวาดระแวงกลัว

80. ระยะที่ 3 : รุนแรงเพ้อคลั่ง
รูปแบบการรักษา
ยาสงบอาการขาดสุรา
ดูแลแบบผู้ป่วยใน
 diazepam 10-20 mg IV ทุก
15-20 นาทีจนกว่าจะสงบ
 เน้นการเฝ้าระวังอันตรายที่อาจ
 สามารถให้ยาได้ถึง 500 mg
เกิดขึ้นจากการเพ้อคลั่ง
หรือต้องคงยาระดับสูงของ
 ป้องกันภาวะแทรกซ้อนทางกาย
diazepam 2 gm ต่อวัน ใน
ภาวะโรคร่วมอื่นๆ
ระยะ 2-3 วันแรก
 ให้ยาสงบอาการด้วยยาระดับสูง


81. ระดับความรุนแรงของอาการขาดสุรา
อาการชักจากการขาดสุรา
เวลาที่เกิดหลังดื่มครั้งสุดท้าย: 6-48 ชั่วโมง
อาการ:
 เกร็งกระตุกทั่วร่างกาย หมดสติ มักมีอาการชักครั้งเดียว
 แต่สามารถเกิดเป็นชุดชัก 2-3 ครั้งห่างกัน 5 นาที
 อาการชักแบบต่อเนื่อง พบได้น้อยมาก หากพบควรต้องตรวจหา
สาเหตุอื่นด้วย

82. อาการชักจากการขาดสุรา
รูปแบบการรักษา




เน้นการประเมินการชักว่ามีสาเหตุจาก
โรคอื่นหรือไม่
อาจไม่จําเป็นต้องให้ยากันชักหากคุม
อาการขาดสุราได้ดี
หากพิจารณาให้ยากันชักควรเลือกยาที่
สามารถสงบอาการขาดสุราและกันชักได้
หลังผ่านระยะถอนพิษ ไม่มความ
ี
จําเป็นต้องให้ยากันชักระยะยาว
ยาสงบอาการขาดสุรา



ให้ยากลุม BZD ให้เพียงพอ
่
sodium valproate loading 20
mg/kg/d แบ่งเป็น 2 ครั้งห่างกัน
6-8 ชั่วโมง หลังจากนั้น ให้วันละ 2
ครั้ง เป็นเวลา 4 วัน หรือ
carbamazepine วันแรกให้ 600800 mg หลังจากนั้นลดลงจนเหลือ
200 mg ในวันที่ 5

83. ระดับความรุนแรงของอาการขาดสุรา
อาการประสาทหลอนจากการขาดสุรา
เวลาที่เกิดหลังดื่มครั้งสุดท้าย: 12-48 ชั่วโมง
อาการ:
 ผู้ป่วยทราบว่าอาการประสาทหลอนนั้นเป็นผลจากสุราและไม่ใช่
ความจริง

84. อาการประสาทหลอนจากการขาดสุรา
รูปแบบการรักษา
ยาสงบอาการขาดสุรา
 เน้นการประเมินภาวะโรคร่วมทาง
 diazepam
จิตเวช
 ในกรณีที่มีอาการประสาน
 ให้ยาสงบอาการขาดสุรา
หลอนรุนแรง อาจให้
haloperidol 5-10 mg ต่อ
 หากจําเป็น ให้ยารักษาโรคจิตเสริม
วันในระยะสั้น
 ให้คําแนะนําปรึกษาเพื่อจูงใจให้
ผู้ป่วยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและนัด
ติดตามผล

85. ประเมินระดับความรุนแรงของอาการโดยใช้แบบประเมิน
ตัวอย่างแบบประเมินความรุนแรงอาการขาดสุราทีใช้บ่อย
่
แบบประเมิน Alcohol Withdrawal Scale (AWS)
แบบประเมิน Clinical Institute Withdrawal Assessment for
Alcohol-Revised Version (CIWA-Ar)
ควรจะประเมิน baseline และประเมินอย่างต่อเนื่องโดยเฉพาะการรักษาแบบ
ผู้ป่วยใน
ผู้ป่วยควรได้รับการประเมินความเสี่ยงและความรุนแรงของอาการขาดสุราตั้งแต่แรกเริ่มมี
อาการ และให้การรักษาอย่างเหมาะสมทันท่วงที จึงจะสามารถป้องกันการเกิดภาวะถอนพิษ
สุรารุนแรงได้”
John Saunders 2003

86. ความรุนแรง
Mild
Moderate
AWS
SCORE
1-4
5-9
Severe
10-14
Very severe
≥15
CIWA-Ar
การให้ยา
SCORE
1-7
อาจไม่จําเป็นต้องใช้ยา
8-14 การรักษาด้วยยาช่วยลดโอกาสอาการ
ถอนพิษที่รุนแรง
15-19 ต้องได้รับการรักษาด้วยยาและติดตาม
อาการอย่างใกล้ชิด
≥ 20 ต้องให้การรักษาด้วยยาขนาดสูงเพื่อทํา
ให้อาการสงบอย่างรวดเร็ว

87. ภาวะถอนพิษสุราสามารถป้องกันไม่ให้เกิด หรือ
ถ้าเริ่มมีอาการก็สามารถควบคุมอาการให้ดีขึ้นโดยเร็ว
หลักการรักษาภาวะถอนพิษสุราประกอบด้วย 4S’ ได้แก่
1) Sedation – การให้ยาเบนโซไดอะซีปีน (เช่น diazepam) เพื่อสงบ
อาการขาดสุรา
2) Symptomatic Relief – การรักษาตามอาการ
3) Supplement – การให้สารน้ํา อาหาร วิตามินเสริม
4) Supportive environment – การจัดสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม

88. วิธีการให้ยารักษาภาวะถอนพิษสุรา
มี 4 รูปแบบ คือ
1. Fixed schedule regimen (FS) เป็นการให้ยาตามเวลาทีกําหนดแม้ว่าจะไม่มี
่
อาการขาดสุราก็ตาม และให้ยาเติมอีกได้เวลาจําเป็นกรณีทีอาการขาดสุรารุนแรง
มากขึ้น
2. Loading dose regimen (LD) เป็นการให้ขนาดสูงมากพอที่จะลดอาการขาด
สุราได้ทันที และป้องกันภาวะแทรกซ้อนจากอาการขาดสุรารุนแรง
3. Symptom-triggered regimen (ST) เป็นวิธีการให้ยาเฉพาะเมื่อมีอาการขาด
สุราให้เห็นชัดเจน ใช้เวลาสั้นและขนาดยาต่ํากว่า
4. Intravenous loading regimen เป็นการให้ยาเพื่อควบคุมภาวะถอนพิษสุราให้
เร็วที่สุด

89. มาตรการคัด
กรองปัญหาการ
ดื่มสุราและการ
บําบัดแบบสั้น
มาตรการ
บําบัดรักษาภาวะ
ถอนพิษสุรา
มาตรการดูแล
ระยะยาวหลัง
การรักษา
มาตรการ
บําบัดรักษาและ
ฟื้นฟูสภาพ

90. หน่วยบริการ
กลุ่มงาน/ฝ่าย/แผนก/คลินิก ที่รับผิดชอบงานบําบัดรักษาผู้ติดสุราและ/หรือ
สารเสพติดของศูนย์บําบัดรักษายาเสพติด โรงพยาบาลจิตเวช โรงพยาบาล
มหาวิทยาลัย
คลินิกสุขภาพจิต/ยาเสพติดในโรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลทั่วไป
โรงพยาบาลศูนย์ คลินิกยาเสพติดในศูนย์บริการสาธารณสุข (กทม)
สถานพยาบาลปฐมภูมิ เช่น สถานีอนามัย หรือ PCU ที่มีความพร้อมและ
ศักยภาพ
กลุ่มเป้าหมาย ผู้ติดสุราหรือผู้ดมแบบอันตรายที่ไม่สามารถควบคุมการดื่มได้
ื่

91. กิจกรรมที่ 3.1 : การประเมินปัญหาการดื่มสุราอย่างครอบคลุมและ
โรคจิตเวชร่วม
กิจกรรมที่ 3.2 : การรักษาด้วยจิตสังคมบําบัด
(Psychosocial treatment)
กิจกรรมที่ 3.3 : การรักษาด้วยยา
(Pharmacological treatment)
กิจกรรมที่ 3.4 : การช่วยเหลือด้านครอบครัว

92. ระบาดวิทยาของภาวะโรคร่วม: ECA STUDY
Psychiatric
Disorders
Individual with alcohol dependence
MEN
WOMEN
%
OR
%
OR
Anxiety
35.8
2.2**
60.7
3.1
Mood
28.1
3.2**
53.5
4.4**
Drug Depen.
29.5
9.8**
34.7
15.8**
Antisocial PD
16.9
8.3**
7.8
17.0**
**Odd ratio sig. different from 1 at .05, 2 tail test
Kessler et al., 1997

93. ข้อมูลการสํารวจระบาดวิทยาระดับชาติ 2551 ด้วยเครื่องมือ MINI (N 17140 คน) พบ
ความชุก alcohol abuse 4.2%
ความชุก alcohol dependence 6.6%
ความชุกของโรคจิตเวชร่วมในผู้ติดสุรา ร้อยละ 7.1 ผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย
ความชุกของโรคจิตเวชร่วมของผู้ติดสุราสูงกว่าผู้ดื่มแบบอันตราย
โรคจิตเวชร่วมที่พบบ่อย คือ ความผิดปกติทางอารมณ์ (4.6%) กลุ่มโรควิตกกังวล
(2.8%) และกลุ่มโรคจิต (1.5%) ตามลําดับ
ผู้หญิงที่ดื่มแบบอันตรายมีความเสี่ยงการฆ่าตัวตายสูงกว่าผู้หญิงทีติดสุรา
่
ผู้ชายที่ติดสุราความเสี่ยงการฆ่าตัวตายสูงกว่าผู้ชายทีดื่มแบบอันตราย
่

94. มาตรการคัด
กรองปัญหาการ
ดื่มสุราและการ
บําบัดแบบสั้น
มาตรการ
บําบัดรักษาภาวะ
ถอนพิษสุรา
มาตรการดูแล
ระยะยาวหลัง
การรักษา
มาตรการ
บําบัดรักษาและ
ฟื้นฟูสภาพ

95. หน่วยบริการ
หน่วยบริการสาธารณสุขในรูปแบบเชิงรุก ทั้งสถานพยาบาลปฐมภูมิ
ฝ่ายสุขภาพจิต/ยาเสพติด และเวชศาสตร์ป้องกันในโรงพยาบาลชุมชน
โรงพยาบาลทั่วไป ฝ่ายชุมชนของโรงพยาบาลจิตเวช และศูนย์บําบัดรักษา
ยาเสพติด
หน่วยบริการในชุมชน โดยชุมชน เช่น วัด เครือข่ายชุมชน สมาชิกผู้ติด
สุราและ/หรือครอบครัว
กลุ่มเป้าหมาย
ผู้ติดสุราที่ผ่านการบําบัด
ผู้ดื่มแบบอันตรายที่ไม่สามารถควบคุมการดื่ม

96. กิจกรรมที่ 4.1: การติดตามเชิงรุกในชุมชนและให้การดูแลรายกรณี
กิจกรรมที่ 4.2: กลุ่มช่วยเหลือกันเอง
(self help group)
กิจกรรมที่ 4.3: การบําบัดฟื้นฟูในชุมชนโดยชุมชน
(community action)

97. ครั้งที่ 1 เป็นการสร้างสัมพันธภาพทีดีระหว่างบุคลากรสุขภาพผู้เยี่ยมและผู้ป่วยติด
่
สุราให้ความรู้การดําเนินชีวิตประจําวัน การจัดการที่อยู่อาศัย และให้คําปรึกษา
ครั้งที่ 2 ให้ความรู้ ฝึกทักษะการจัดการกับสถานการณ์ (ภาวะวิกฤติ) การจัดการ
เอกสารในการเข้าถึงบริการสุขภาพให้แก่ผู้ป่วยติดสุราและญาติ และให้คําปรึกษา
ครั้งที่ 3 ให้ความรู้การรับประทานยา การส่งเสริมสุขภาพ การจัดการการเงิน
และให้คําปรึกษา
ครั้งที่ 4 ให้ความรู้ คําแนะนํา และแนวการสร้างโอกาสในการทํางาน การจัดการ
การเงิน และให้คําปรึกษา
ครั้งที่ 5 เยี่ยมติดตามกิจกรรมโดยภาพรวม เสริมสร้างกําลังใจในการดูแลตนเองทีบ้าน
่
อย่างต่อเนื่อง และให้คําปรึกษา

98. • เป็นการรวมกลุ่มกันของบุคคลที่มีปัญหาคล้ายกันมารวมตัวกันโดยความสมัครใจ
• ใช้ประสบการณ์ของปัญหาหรือประสบการณ์แก้ไขปัญหาที่ผ่านมามาแบ่งปันและ
ช่วยกันแก้ไขปัญหาซึ่งกันและกัน
• กําหนดกิจกรรมในการช่วยเหลือสนับสนุนร่วมกัน โดยสมาชิกกลุ่ม เพื่อประโยชน์
ร่วมกันระหว่างสมาชิก
แนวคิดพื้นฐานของกลุ่มช่วยเหลือกันเองเชื่อว่า บุคคลจะได้รับความช่วยเหลือเป็น
อย่ า งดี จ ากบุ ค คลที่ เ คยมี ป ระสบการณ์ ม าก่ อ น สมาชิ ก กลุ่ ม จะร่ ว มแลกเปลี่ ย น
ความรู้สึก การให้ข้อมูลข่าวสารจากประสบการณ์ตรงและจากที่ได้รับ (แสวงหา)
นํามาช่วยเหลือสมาชิกในการปรับตัวต่อปัญหาและแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น
กลุ่มช่วยเหลือกันเองแบบประคับประคอง (Supportive self help group)
กลุ่มผู้ติดสุรานิรานาม (Alcoholics Anonymous)

99. ขั้นตอนหลักประกอบด้วย
1. การศึกษาเรียนรู้ชุมชน ศึกษาข้อมูลพื้นฐานของชุมชน ลักษณะและความรุนแรงของ
ปัญหาในชุมชน กิจกรรมในชุมชนเดิมที่มอยู่ และดําเนินการการสํารวจชุมชน
ี
2. การพัฒนาศักยภาพแกนนําชุมชน โดยค้นหาและคัดเลือกแกนนําทั้งจากโครงสร้าง
องค์กรชุมชนทีมอยูแล้วและกลุมประชาชนทัวไป จุดประกายความคิดในการดําเนินงาน
่ ี ่
่
่
ให้กับกลุ่มแกนนําและส่งเสริมการเรียนรู้
3. การขับเคลื่อนชุมชน เพื่อให้คนในชุมชนมีความตระหนัก รับผิดชอบและสามารถ
พัฒนาตนและชุมชนของตนเอง ให้ชุมชนเกิดกระบวนการเรียนรู้ ร่วมกันวิเคราะห์ปัญหา
หามาตรการแก้ไขปัญหา ร่วมตัดสินใจ ร่วมดําเนินงาน ร่วมรับประโยชน์ ร่วมติดตามและ
เชิดชูคนดีดําเนินการโดยการทําประชาคมในชุมชน