Makedonya ulke raporu_2013

MAKEDONYA
ÜLKE RAPORU

Hazırlayan : Behiye Tülin PULAT

Ankara - January, 2013

MAKEDONYA
Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler
Temel Ekonomik Göstergeler
2007

2008 2009 2010

2011a

2012 b

2013 b

GSYİH (milyar dolar, nominal)

8,1

9,8

9,3

9,1

10,3

10,2

10,6

Reel Büyüme Oranı (%)

6,1

4,9

-0,9

1,8

3

1,6

2,5

-606 -1.236

-610

-200

-282

-244

-157

9.302 9.296 9.550

9.999

10.409

10.847

Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar)
Kişi Başına GSYİH (dolar, PPP*)
İşsizlik Oranı (%, ort.)

8.686
34,9

33,8

32,2

32

31,4

31,3

30,6

6,1

4,1

-1,6

3

2,8

5,3

2,9

2,5

10,1

-7,2

8,7

11,1

6,6

5,8

10,2

9,7

10,1

9,5

8,9

8,8

9

Enflasyon Oranı (%, dönem sonu., TÜFE)
Enflasyon Oranı (%, ort., ÜFE)
Kredi Faiz Oranı (%, ort.)
Döviz Kuru (Denar/$, yıl sonu)

41,66

43,56 42,67 46,31

47,53

47,60

47,69

Döviz Kuru (Denar/€, yıl sonu)

60,83

60,63 61,15 62,02

63,21

61,40

61,28

İhracat (fob, milyar dolar)

3,4

4

2,7

3,2

4,3

4,5

5

İthalat (fob, milyar dolar)

5

6,6

4,9

5,2

6,5

6,3

6,8

8,4

10,6

7,6

8,4

10,8

10,8

11,8

Dış Ticaret Hacmi (fob, milyar dolar)

Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Macedonias Country Forecast (July 2012)
a EIU tahmini
b EIU projeksiyonu
* Satınalma Gücü Paritesi (Purchasing Power Parity)

Temel Sosyal Göstergeler
Resmi Adı

Makedonya Cumhuriyeti

Nüfus

2,14 milyon (2009 tahmini)

Dil

Makedonca

Din

Ortodoks (% 64,7), Müslüman (%33,3)

Yüzölçümü

25.713 km2

Başkent (nüfus)

Üsküp (500 bin)

Başlıca Şehirleri (nüfus)

Manastır (80 bin), Kumanova (71 bin), Pirlepe (68 bin), Kalkandelen (60 bin)

İklim

Kara İklimi

Yönetim Şekli

Parlamenter Demokrasi

Para Birimi

Makedonya Dinarı (MKD)

Telefon Kodu

+389

Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
Dünya Ticaret Örgütü (World Trade Center - WTO)
Birleşmiş Milletler (United Nations - UN)
Avrupa Konseyi (Council of Europe)
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization - NATO)
Uluslararası Para Fonu (International Monetary Fund - IMF)

Genel Bilgiler
-, 2013

2 / 36

Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

Coğrafi Konum
Makedonya; kuzeyde Sırbistan ve Kosova, batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan, doğuda Bulgaristan
ile komşudur. Makedonya’nın tek büyük ırmağı tam ortasından geçen Vardar Nehri'dir. Ülkede
yüksekliği iki bin metreyi geçen 16 dağ bulunmakla birlikte, en büyük göller Arnavutluk, Yunanistan ve
Makedonya Cumhuriyeti'nin kesiştiği noktada bulunan Ohri, Prespa ve Doyuran Gölleri'dir.
Siyasi ve İdari Yapı
Ülke 1991 yılında Yugoslavya'dan Makedonya ismi ile bağımsızlığını ilan etmiştir. Birleşmiş Milletler
ülkeyi 1993 yılında Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) ismi ile tanıdığını duyurmuştur. Diğer
uluslararası örgütler olan Avrupa Birliği, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, Uluslararası Para Fonu,
Avrupa Yayın Birliği ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi gibi örgütler ülkeyi Eski Yugoslav Makedonya
Cumhuriyeti (EYMC) adıyla tanımışlardır.
Türkiye, Makedonya Cumhuriyeti'nin bağımsızlık ilanıyla beraber ülkeyi kendi ismi ile tanımıştır.
Nitekim bu sebeple Makedonya'yı Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya ismiyle (FYROM) tanıyan
NATO teşkilatına ait ve içinde Makedonya geçen tüm belgelerde metinde "FYROM" kısaltması geçerken
belgenin sonundaki bir dipnotta Türkiye'nin ve diğer NATO üyeleri A.B.D, Arnavutluk, Bulgaristan,
Estonya, Hırvatistan, İsveç, İzlanda, Kanada, Litvanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Romanya ve
Slovakya ile birlikte Makedonya'yı anayasal ismi ile tanıdığı ayrıca belirtilmiştir.
Makedonya’nın idari yapılanmasında İstatistiksel Bölgeler ve Belediyeler bulunmaktadır. Makedonya’nın
İstatistiksel Bölgeleri şunlardır: Üsküp Bölgesi, Doğu Bölgesi, Kuzeydoğu Bölgesi, Pelagonya Bölgesi,
Polog Bölgesi, Güneydoğu Bölgesi, Güneybatı Bölgesi, Vardar Bölgesi.
Makedonya’da 84 belediye vardır. Ağustos 2004’te Makedonya idaresi tarafından, söz konusu 84
belediye yeniden düzenlenmiştir. Bu belediye merkezlerinden on tanesi Büyük Üsküp’ü oluşturur.

Nüfus ve İşgücü Yapısı
Makedonya’nın nüfusu tahmini olarak 2,14 milyondur ve km2’ye yaklaşık 80 kişi düşmektedir. 2011
nüfus artış hızı % 1,1 olarak tahmin edilmektedir. Toplam nüfusun % 17,3’ü; 0-14 yaş arasında, %
11,8’i; 65 yaş ve üzeridir. Nüfusun yarısından fazlasını Makedonlar, en büyük etnik grubu Arnavutlar
oluşturmakta ve bunları Türkler, Romanlar, Sırplar, Boşnaklar ve Ulahlar izlemektedir.
Sanayi altyapısı, eski Yugoslavya döneminden miras kalan birkaç yatırımdan ibarettir. Ülke donanımlı
ve rekabet edebilir bir işgücüne sahip olmakla birlikte, iş olanakları çok yetersizdir. Resmi kayıtlara
göre işsizlik oranı %35’den fazladır.

Doğal Kaynaklar ve Çevre
Makedonya’da, demir (Kicevo yakınlarındaki Tajmiste, Demir Hisar yakınlarındaki Zvan ve Radovis
yakınlarındaki Damjan), kurşun-çinko (Kratovo-Zletovo bölgesinde, Sasa ve Toranica’da), bakır
(Radovis çevresinde), bakır (Bucim’de), demir mineralleri, manganez, nikel, krom, altın, titanyum ve
uranyum bulunmaktadır. Ayrıca Veles’in doğusundan Yunan sınırına doğru ferro-nikel madenine
rastlanmıştır. Ülkede az da olsa, molibden, volfram, cıva ve altın da bulunmaktadır.
Makedonya’da zengin demir-dışı metaller de mevcuttur. Mermer ve dekoratif taşlar Prilep, Gostivar ve
Tetova yakınlarında çıkarılmaktadır. Magnesit ve Kratova yakınlarında zengin kuvars yatakları vardır.
Ülkenin çoğu yerinde seramik endüstrisinde kullanılan yüksek kalitede bentolitik kil bulunmaktadır.
Özellikle kurşun ve çinko üreten tesislerin ivedilikle yenilenmesi gerekmektedir. Madencilik, GSYİH’ye
% 1,5 oranında katkıda bulunmaktadır.
Makedonya, zengin bitki örtüsü ve hayvan varlığı ile ünlü yüksek dağlara, dağ akarsularına, göllerine
ve birçok termal kaynaklara sahiptir.

Dahil Olduğu Uluslararası Anlaşmalar
Makedonya siyasi ve güvenlik açısından istikrarlı bir ülkedir. 2005 yılında AB, Makedonya’ya adaylık
statüsünü vermiş ve ülke AB üyeliği şartlarına ilişkin ek reformlar uygulanması için çalışmalara
başlamıştır. Makedonya NATO’ya üyelik için çalışmalarını devam ettirmekte, bir yandan da NATO
operasyonlarına aktif olarak katılmaktadır.
Makedonya; Arnavutluk, Avusturya, Bosna Hersek, Bulgaristan, Beyaz Rusya, Belçika, Lüksemburg,
Almanya, Mısır, İran, İtalya, Hindistan, İspanya, Sırbistan, Karadağ, Çin, Kuzey Kore, Malezya,
Polonya, Romanya, Rusya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Macaristan, Finlandiya, Fransa, Hollanda,
Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, İsviçre ve İsveç ile Yabancı Yatırımların Geliştirilmesi ve Korunması
Anlaşmaları imzalamıştır.
Makedonya 3 çok taraflı Serbest Ticaret Anlaşmasına sahiptir. Bunlar;
- AB Ülkeleri ile Stabilizasyon ve Katılım Anlaşması (SAA-Stabilization and Association Agreement)
- İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştan ile EFTA (European Free Trade Agreement),
Makedonya Ülke Raporu

3 / 36


- Arnavutluk, Moldova, Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ, Bosna Hersek ve Kosova ile
CEFTA (Central European Free Trade Agreement).
Makedonya’nın Türkiye ve Ukrayna ile ikili Serbest Ticaret Anlaşması bulunmaktadır.

Genel Ekonomik Durum
Ekonomik Yapı
Makedonya genel olarak tarım ekonomisine dayanan bir ülkedir. Tarım sektörü GSYİH’nın %12’sini
oluşturmakta ve aktif nüfusun da %20’sini içermektedir.
Başlıca tarım ürünleri; pirinç, pamuk, tütün ve çeşitli meyvelerdir. Koyun ve keçi besiciliği de bir o
kadar önemlidir.
Ülkede sınırlı kapasitede demir, bakır ve kurşun cevherleri bulunmaktadır. Ülkenin en önemli sanayi
sektörleri; kimyevi ürünler, demir-çelik, makine, metalürji ve tekstildir. Tekstil, özellikle de deri
sanayii, en önde gelen sanayi kolunu oluşturmaktadır.
İmalat ve madencilik sektörleri GSYİH’nın %30’una katkıda bulunmaktadır. Hizmet sektörü ise
GSYİH’nın %60’ını oluşturmakta ve nüfusun da %50’sini istihdam etmektedir. Hizmetler özellikle
ticaret, taşımacılık, telekomünikasyon, bankacılık alanlarında yoğunlaşmaktadır.
Kurumlar ve gelir vergisi %15’ten; 2007 yılında %12’ye, 2008 yılında ise %10’a düşürülmek suretiyle
bölgedeki hatta Avrupa’daki en düşük vergi olmuştur. Bu önlemle yabancı yatırımların arttırılması,
ekonomik büyümenin sağlanması ve işsizlik oranının düşürülmesi hedeflenmiştir.
Bir süredir uygulanan ekonomik reform programı ve düşük enflasyon politikası sayesinde Makedonya
makro ekonomi verilerinde kaydedilen görece olumlu gelişmeler devam etmiştir. Bundan önceki
hükümet gibi şimdiki hükümetin de önceliği yabancı yatırımcıları ülkeye çekmek ve özel sektöre ağırlık
vermektir.
2012 yılı için gerçekleşen büyümenin Avro Bölgesindeki durgunluk sebebiyle %0,5 olacağı tahmin
edilmektedir. 2013’te bu oranın iç talepteki gelişmelere göre daha güçlü olması mümkündür.
Hükümet, IMF’nin destek verdiği 550 milyon $’lık (390 milyon €) ihtiyatlı kredi hattı (precautionary
credit line, PCL) ile bütçe açığını 2012-2013 yılında daraltmayı hedeflemektedir.
2012’de ortalama enflasyon oranının %3,5 civarında olacağı, 2013-2017 döneminde ise maliyet
enflasyonundaki rahatlama ile bu oranın ortalama %2,8’e gerileyeceği öngörülmektedir.
Mevcut cari açığın 2012’de GSYİH’nın %2,5’u kadar daralacağı, 2017’de ise ithalata olan talebin
patlamasıyla bu oranın %5,6 oranında olacağı tahmin edilmektedir.
Hükümet, ilk yarı yılda yaşanan durgunluk ve beklenenden daha fazla borçlanılması nedeniyle bütçe
açığını tekrar revize etmiş ve 2012 hedefini GSYİH’nın %3,5’u olarak açıklamıştır.
Eylül ayında tüketici fiyatları, küresel petrol fiyatlarındaki ve gıda fiyatlarındaki artış sebebiyle yıl
bazında %5,3, aylık bazda %1,4 oranında artmıştır. Sanayi çıktısı Hazirandaki %4,1’lik ve Ağustostaki
%8’lik düşüşün ardından Eylül ayında da yıllık bazda %5,6 oranında azalmıştır.
Makedonya ekonomisi 2012 Nisan-Haziran döneminde durgunluğa girmiş, ihracatta düşüş ve kamu
tüketimi neticesinde reel GSYİH %0,9’a çekilmiştir.
Makedonya Yatırım Ajansı’nın ülkeye yabancı yatırımcı çekmek için hazırladığı yayınlarda ve
gerçekleştirdiği sunuşlarda Makedonya’nın gelişmiş bir altyapıya sahip olduğu belirtilmesine ve bu
bilginin diğer bölge ülkeleriyle kıyaslandığında doğru olmasına rağmen, ülke ekonomisinin hemen
hemen her alanının ciddi olarak modernleştirilmesi, geliştirilmesi ve her şeyden önemlisi bürokrasi,
yargı ve özel sektörde hakim olan ağır ve gevşek iş kültürünün profesyonelleştirilmesi yönündeki
şiddetli ihtiyaç devam etmektedir.
2008’in son çeyreğinden itibaren ortaya çıkan küresel krizin etkisiyle de zaten küçük olan Makedonya
ekonomisi 2009’da daha da daralmıştır. Ülke ekonomisi durgunluğa girmiş, üretim ve ihracatta önemli
düşüşler yaşanmış, bütçe açığı patlamış, yabancı yatırımların akıbetinde korku yaşanmıştır. Ülkenin
nakit varlıklarında yaşanan sıkıntılar birçok firmanın kapanmasına ya da işçi sayısını azaltmasına neden
olmuştur. Yurtdışında yaşayan Makedonlar ülkeye olan finansal transferlerini azaltmışlar, halk da
Denar’da (MKD) yaşanacak herhangi bir kur ayarlaması endişesiyle paralarını bankalardan çekmek
zorunda kalmıştır. 2010 yılında büyüme oranı pozitife dönmesine rağmen ekonomideki yapısal sıkıntılar
devam etmekte ve işsizlik oranı çok yüksek olan seviyesini sürdürmektedir. Ülkenin yatırıma olan
ihtiyacı önümüzdeki yıllarda da sürecektir.
Yaşanan ekonomik ve uluslararası politika sıkıntılarına rağmen, özellikle 2009 yılında yeniden AB
entegrasyonuna odaklanan hükümetin çabaları sonucunda, 15 Ekim 2009’da yayımlanan son ilerleme
raporunda Avrupa Komisyonunun Makedonya ile tam üyelik müzakerelerine başlanması yönündeki
tavsiye kararı açıklanmıştır.
Halihazırda Yunanistan ile yaşanan isim sorunu çözülmeden Makedonya’nın NATO ve AB üyeliği için
somut herhangi bir adım atılması mümkün görünmemekte olup, söz konusu sorunların çözümüne ilişkin
yoğun uluslararası çabalar devam etmektedir. Makedonya’nın NATO ve AB üyeliği önündeki en büyük
engel durumunda bulunan isim sorununun bir şekilde çözümlenmesi, ülkesel ve bölgesel güvenliği
önemli bir kriter olarak değerlendiren uluslararası yatırımcılar açısından büyük önem taşımaktadır.

-, 2013

4 / 36


Ekonomi Politikaları
Ülkenin sınırlı ve çok çeşitli olmayan ihracat kapasitesini arttırmak amacıyla gayri resmi olarak kontrol
altında tutulan kur ve doğrudan yabancı sermaye akışını teşvik eden politikaların devam ettirilmesi
beklenmektedir. Hükümet Denar’ın, Avro karşısında dengede tutulması gerektiğini görmekle birlikte,
ekonomik aktiviteleri canlandıracak ve yatırımcıları çekecek ulaştırma ve enerji altyapısına ilişkin
sermaye harcamalarını da arttırmak istemektedir. Bu amaçla, kısa vadede bütçe açığını 2012’de
GSYİH’nın %2,5’u, 2013’te de % 1,9’u oranında tutulması Hükümetin ekonomik hedefleri arasındadır.
Son dönemde Yunanistan ve Avrupa Birliği ekonomilerinde görülen olumsuz gelişmelerin Makedonya
ekonomisine de ciddi etkilerinin olacağı beklenmelidir. Zira Makedonya dış ticaretinin yarısından
fazlasını AB ülkeleri ile yapmaktadır.
Yunanistan özelinde ise, iki ülke arasında yaşanan tüm siyasi ve toplumsal sorunlara rağmen, adı
geçen ülke hala Makedonya’nın doğal ticari ve ekonomik ortaklarından biri olma özelliğini
korumaktadır. Yunanistan, Makedonya’nın en önemli üçüncü dış ticaret ortağıdır ve Makedonya’da
1990’lı yıllarda gerçekleştirilen özelleştirmeler sırasında yapılan satın almalar sonucunda
Makedonya’daki en önemli yabancı yatırımcı ülkeler arasında ön sıralarda yer almaktadır. Halen
Makedonya’nın en büyük bankası durumunda bulunan Stopanska Banka’nın sahibi Yunanistan Merkez
Bankasıdır. Ayrıca, ülkedeki tek petrol rafinerisi de Yunanlılara aittir. Halihazırda Makedonya’daki Yunan
yatırım tutarının 1 milyar Avronun üzerinde olduğu bilinmektedir.
Yunanistan başta olmak üzere borç krizi nedeniyle zor bir dönem geçiren AB ülkelerinin ekonomilerinde
görülebilecek olası bir daralmanın ülkemiz ekonomisine de olumsuz yansıyacağı çok açıktır. Örneğin,
diğer birçok sektör gibi otomotiv sektörümüzün de ihracatının en önemli pazarı konumunda bulunan
AB’de otomotiv satışlarında son birkaç aydır görülen düşüşler krizden çıkma aşamasında yeniden
büyüme beklentisi içinde bulunan otomotiv sektörümüzün AB’ye ihracatını şimdiden etkilemiş
görünmektedir.
Ülkenin iç siyasi yapısı da Makedonya ekonomisi açısından iyi izlenmesi gereken bir nitelik taşımaktadır.
Makedonya’da resmi rakamlara göre ülke nüfusunun %25’ini oluşturan Arnavutların içinde yer almadığı
herhangi bir hükümetin kurulması mümkün bulunmamaktadır. İki etnik grup arasında genellikle
güvene dayanmayan ve farklı öncelikler taşıyan ilişkiler nedeniyle zaman zaman hükümetlerin ciddi
sıkıntılar yaşadığı gözlenebilmektedir. Örneğin, Yunanistan ile yaşanan isim sorunu Makedonlar için
büyük bir önem taşımakta iken, AB ve NATO üyeliğinin getirmesini umdukları faydalar yanında bazı
Arnavutlar ülkelerinin isminin ne olacağı hususunun çok da önemli olmadığını belirtmektedir. Gerek
hükümet gerek başka çevreler tarafından sıklıkla iç siyaset malzemesi olarak kullanılan Yunanistan’la
yaşanan isim sorununun aşılamaması, bunun sonucunda zaten sorunlu olan Makedon-Arnavut
ilişkilerinin daha da gerilmesine sebep olabilecek nitelikte değerlendirilmektedir.
Her iki konu da, zaten çok küçük bir pazar olmasından dolayı büyük şirketler tarafından çok fazla
ciddiye alınmama gibi algısal bir sorunu bulunan Makedonya’nın ulusal ve uluslararası güvenlik
gerekçeleriyle yatırım yapılması riskli bir ülke olarak algılanmasına neden olmaktadır. Aslında yeterli
veriye dayanmayan söz konusu yanlış algılamaların üstüne bir de ülkenin içindeki yolsuzluk, yavaş iş
kültürü, ağır ve sorunlu işleyen bürokrasi ve çeşitli saiklerle zaman zaman tarafsızlığını kaybedebilen
ve çok ağır işleyen yargı sistemi gibi sorunlar eklenince tablonun biraz daha karardığı görülmektedir.
Bununla birlikte, Yunanistan’ın içine düştüğü krizin Makedonya’ya yönelik olumlu etkilerinin olabileceği
de göz ardı edilmemelidir. Böyle bir senaryoda, AB ve NATO üyesi olması sayesinde istediğini elde
etmeden Makedonya’nın adı geçen kuruluşlara üyelik çabalarını engelleyebilen ve şimdiye kadar
uluslararası camianın baskılarına direnebilen Yunanistan’ın, krizden dolayı söz konusu baskılara daha
fazla dayanamayarak Makedonya ile daha makul bir ara yol bulmaya yanaşması beklenebilecek bir
gelişme olarak değerlendirilebilir. Böyle bir gelişme sonucunda Makedonya’nın AB ve NATO
üyeliklerinin önündeki engelin kalkması Makedonya’nın çok hızlı bir ekonomik büyüme sürecine
girmesine ve çok kısa vadede NATO üyeliğini, kısa-orta vadede ise AB üyeliğini elde etmesine zemin
hazırlayacaktır.
Diğer yandan böyle bir gelişmenin, 2008 yılında Bükreş’te gerçekleştirilen NATO zirvesinde ve bütün
uluslararası platformlarda Makedonya’ya açık ve güçlü destek vermekte olan Türkiye’nin son iki yıldır
Yunanistan ve diğer birçok ülke aleyhine yavaş yavaş elde ettiği ekonomik kazanımların gerilemesine
neden olacağı, müstakbel bir AB üyesi olacak olan Makedonya’da AB ve Yunanistan’ın ekonomik
etkinliklerinde ciddi bir artış yaratacağı beklenebilir.
Yunanistan’daki krizin Makedonya’ya ve ülkemizin Makedonya’daki ekonomik pozisyonuna ilişkin
oluşturulabilecek bir başka senaryoya göre ise Yunanistan’ın, yaşadığı tüm ekonomik ve siyasi
zorluklara rağmen Makedonya ile sorunlarını makul bir şekilde çözmeye yanaşmaması halinde, bölgede
giderek daha güçlü bir siyasi ve ekonomik aktör olma yolunda hızla ilerleyen Türkiye’ye ilişkin olumlu
sayılabilecek algılamanın Makedonya’da daha da güçlenmesi ve Makedonya’nın içeride var olan tüm
yapısal sorunlarına rağmen Türkiye’den yatırımcı çekme konusundaki arzusunun artarak devam
etmesini sağlamasıdır.
Balkanlardaki ve genel olarak Avrupa’daki taşların hızla yerinden oynadığı bu günlerde, Yunanistan krizi
sonrasında oluşabilecek bir başka gelişme ise, halihazırda Makedonya’da 1 milyar Avronun üzerinde
yatırımı bulunan Yunanistan’ın Makedonya’da ekonomik anlamda tutmakta olduğu köşe başlarını zaman
içinde kaybetmesi ihtimalidir. Her ne kadar Yunanistan’ın Makedonya’daki ekonomik varlığını çok kısa
bir sürede kaybetmesi çok olası görülmese de, mevcut veriler çerçevesinde orta vadede dahi
toparlanması beklenmeyen Yunanistan’ın, halihazırda bile mali yapıları çok güçlü olmayan
Makedonya’da faaliyet gösteren şirketlerini artık destekleyemeyeceği ve söz konusu şirketlerin bir
şekilde satılması gündeme gelebilecektir. Bu durumda da, söz konusu gelişmelerin yakından takip edilip
gerekli hamlelerin zamanında yapılması önem taşıyacaktır.

5 / 36


Ekonomik Performans
2008 yılı sonunda başlayan ve 2009’da bütün dünyayı saran küresel ekonomik ve finansal kriz
Makedonya’da çok etkili olmamıştır. Bunun nedeni, Makedon ekonomisinin ve özellikle finans
piyasasının küresel ekonomiye henüz entegre olamamasının sağladığı avantajdır. Özellikle krizin
kaynağı pozisyonunda bulunan ve küresel ekonomideki çöküşten doğrudan etkilenen uluslararası finans
kuruluşlarının zaten çok küçük olan Makedonya finans piyasasında operasyonlarının bulunmaması,
Makedonya finans sisteminin ayakta kalabilmesine vesile olmuştur. Bununla birlikte Makedonya
ekonomisinin, 1991’de ülkenin bağımsızlığını kazandığı dönemlerdeki ekonomik büyüklüklerine ancak
ulaşmakta olduğu da dikkate alınmalıdır.
Makedonya geçen yıllarda makroekonomik düzeyde başarılar elde etmiştir. Enflasyon 2011’de %3,9
olarak gerçekleşmiş, kamu bütçe açığı da sadece GSYİH’nın % 2,5 olarak gerçekleşmiştir. Dinar sabit
ve Avro’ya karşı istikrarlıdır.
Ancak, 2012’de yaşanan Avrupa Bölgesi krizi ülkeyi maalesef ki sert bir şekilde etkilemiştir. 2011
yılında GSYİH’da % 2,9 oranında büyüme kaydederek, Güneydoğu Avrupa ülkeleri arasında en güçlü
performansı gösteren ülke, 2012’nin ikinci yarısından itibaren düşüşe geçmiştir. İhracat talebinde
daralma, yabancı yatırımlarda düşüş ve iç sermaye akışı talebinde yaşanan gerileme ülkeyi zor
durumda bırakmıştır. 2011’de göreceli olarak düşük kalan enflasyon 2012 Eylül ayında % 5,3’e
yükselmiştir. Bu etkinin 2013’teki büyüme hedeflerini de etkileyeceği beklenmektedir.
Kağıt üstünde, özellikle maliyetler açısından önemli avantajlar sunan Makedonya’da çok ağır işleyen,
bilgi ve istatistik yaratma ve depolama konusunda önemli zaafları bulunan ve bu nedenle kayda değer
bir değerlendirme yapılmasını sağlayacak verilerden yoksun bir bürokrasi, sık sık değişen mevzuat ve
güven duyulmayan yargı sistemi, olası yabancı yatırımcıların Makedonya’da gerçekleştirmeyi
öngördüğü yatırım kararlarını bir kez daha değerlendirme gereği duymalarına neden olabilmektedir.
Bununla birlikte, AB üyesi olsun olmasın bölgedeki diğer ülkelerdeki benzer sıkıntılarla
karşılaştırıldığında Makedonya’nın yukarıda belirtilen hususlarda çok kötü durumda olduğu yönünde bir
beklenti yaratmak da yanlış olacaktır, çünkü yukarıda belirtilen sorunlar ve iş kültürü hemen hemen
aynı olan tüm Balkan ülkeleri için geçerlidir. Dolayısıyla, Makedonya’nın genel olarak diğer bölge
ülkelerinden daha iyi durumda olduğu belirtilmelidir.
Orta vadede Makedonya ekonomisinin büyümesi için, bölge ülke ekonomilerin toparlanması, ülkenin
kalıcı bir makroekonomik istikrarı sağlaması ve gelecek yıllarda yatırımcıları teşvik eden reformları
gerçekleştirmesi gerekmektedir.

Sektörler
Tarım ve Hayvancılık
Ülkenin uygun iklim şartları, gelişmiş bir tarım sektörünün oluşumuna yol açmıştır. Ülkede işlenilebilir
toprak 1,3 milyon hektardır. Makedon Hükümeti, yerli, yabancı yatırımlar, ekonominin büyümesi ve
gelişmesi için tarımı hedef sanayi olarak belirlemiştir.
1990’lı yılların başında Eski Yugoslavya’nın dağılması, geleneksel pazarlarını kaybeden Makedonya
çiftçilik sektörünü imalat sektörü kadar olmasa da kötü etkilemiştir. 1999’da yürürlüğe giren kanun,
bireylere toprak mülkiyeti hakkı tanımaktadır. Kanun uzun vadeli toprak kiralama hakkı ve işlenebilir
toprak için 40 yıla, hayvancılık yapılacak toprak kullanımı için 20 yıla varan vergi muafiyetleri
vermektedir.
Ülke erken sezon meyve ve sebze üretimi gibi katma değeri yüksek ürünlerle ihracatını arttırma
potansiyeline sahiptir. Bununla beraber Makedonya gıda ihtiyacının büyük bir kısmını ithalatla
karşılamaktadır.
Tarım ürünleri ihracatı Makedonya’nın toplam ihracatının %17’sini oluşturmaktadır. Ürünlerin ihraç
veya ithal edildiği ülkelerin başında AB Ülkeleri, Batı Balkan Ülkeleri ( Kosova, Sırbistan, Hırvatistan ve
Bosna Hersek) ve komşu ülkeler olan Bulgaristan ve Yunanistan gelmektedir.
Makedonya’nın belli başlı ihraç ürünleri; tütün (toplam tarım ihracının %35’i), şarap (toplam tarım
ihracının %7’si), taze ve işlenmiş sebze ve meyve (toplam tarım ihracının %10’u) ve kuzu etidir
(toplam tarım ihracının %7’si). Belli başlı ithal ürünleri ise et, tütün, yağlı tohumlar ve hububattır.
2007’de Makedon Hükümeti tarım sektörünün AB ve diğer bölgesel pazarlarda rekabetini arttırmaya
yönelik önlemleri içeren 2008-2013 dönemi için bir Ulusal Strateji hazırlamıştır. Bunun neticesinde
2007 yılında tarım bütçesi %40 artışla 49,3 milyon $, 2011’de de 132 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.
Hükümet tarım sektörünü, ülke ekonomisinin bir dinamosu olarak görmekte ve kanun ve
uygulamalarını AB kurallarına uygulamaya çalışmaktadır. 2009 Ocak ayından bu yana, gıda ürünlerine
uygulanacak sağlık ve hijyen şartlarını belirleyen bir kanunla, her tarım kuruluşu HACCP standartlarına
uygun üretim ve/veya ticaret yapmakla mecbur kılınmıştır.
Organik tarım, bir diğer gelişmekte olan ve potansiyel barındıran bir sektördür. 2009’da kabul edilen bir
kanunla organik tarım şartları AB standartları ile harmonize edilmiştir. Bu konuda 2011 yılında
Hükümet çiftçilere 1,3 milyon $’lık finansal destekte bulunmuş ve organik tarım konusunda tüketicilerin
farkındalığını arttırmak için ciddi bir ulusal kampanya başlatmıştır. Ülkede 562 organik tarım çiftliği
bulunmakta ve bu çiftliklerde çoğunlukla hububat yetiştirilmektedir.

-, 2013

6 / 36


Ülkede sebze üretimi ihracat odaklıdır. Üretilen %80 sebze taze, konserve ya da işlenmiş olarak ihraç
edilmektedir. Sebze üretimi daha çok ülkenin güney ve doğu kısmında yoğunlaşmıştır. Üretimin
%75’ten fazlası açık alanlarda yapılmakta, %20’si plastik tüneller ve diğerleri seralarda
yetiştirilmektedir. Yetiştirilen ilk üç sebze çeşidi; domates (%50’den fazla), biber ve lahanadır.
Ülkedeki tarım sektörünün en önemli sorunu yeni araç-gereçlerin olmaması ve standartların AB
standartlarından uzak olmasıdır. Makedonya tarımının kalite ve miktar olarak artması için tarım
makineleri ve aletleri, et ve süt ürünleri aletleri ve veterinerlik aletleri ve donanımlarının sağlanması
gerekmektedir. Yerel tarım makineleri üretimi çok sınırlı olup, çoğunluğu ithalata dayalıdır. Ayrıca, atık
arıtma ve atma, hijyen, hayvan sağlığı ve çevre standartlarına uyum konularında ülkenin ciddi
eksiklikleri bulunmaktadır.
Gıda ve içecek işleme, taze sebze ve meyve Makedonya’nın en önemli tarım sanayii kollarıdır. İşlenmiş
gıdalar hem yarı işlenmiş (dondurulmuş, kurutulmuş, konsantre edilmiş gıdalar) hem de tam işlenmiş
gıdaları (konserve ve korunmuş gıdalar) içermektedir. İşlenmiş gıda ürünlerinin %75’ten fazlası,
çoğunluğu AB ve komşu ülkeler olmak üzere ihraç edilmektedir.
Gıda işleme sanayii, Makedonya’da, yıllık yaklaşık 120.000 ton sebze ve meyve (%91’i sebze, %9’u
meyve) işleyen 58 firma ile yürütülmektedir. En önemli ham madde kırmızıbiber (%48), domates,
vişne (%3,5), elma (%2,2)ve eriktir (%2,3).
Gıda ve içecek endüstrisi önceki başarılar ve potansiyel göz önünde tutulduğunda Makedonya’da umut
veren en önemli sektörü oluşturmaktadır. Gıda işleme sektörü daha çok özel firmaların elindedir. Tarım,
ormancılık, balıkçılık ve gıda işleme de dahil olmak üzere Makedonya’daki tarım GSYİH’nın %16’sını
oluşturmakta ve işgücünün %20’sini istihdam etmektedir.
Makedonya yıllık olarak, çoğu iç tüketim için yaklaşık 1 milyon hektolitre bira ve yaklaşık 0,9 milyon
hektolitre şarap üretmektedir. Üsküp, Prilep ve Bitola'da bira fabrikaları bulunmaktadır.Ülkenin kuzey
bölümü kırmızı şarap, sıcak güney bölümü ise beyaz şarap için uygun koşullara sahiptir. Şarap ihracatı
genellikle fıçılarla olmakla birlikte, son yıllarda giderek artan sayıda küçük şarap üreticisi şişelenmiş
şarap ihraç etmeye başlamıştır. Üretilen şarabın %60’ından fazlası başta AB Ülkeleri, eski Yugoslav
Cumhuriyetleri, Rusya ve ABD’ye ihraç edilmektedir.
Sanayi
Sırbistan’a karşı uygulanan BM yaptırımları ve Yunan ambargosu ile birlikte eski Yugoslavya,
Doğu–Orta Avrupa ve eski Sovyetler Birliği’nde yer alan geleneksel tedarikçilerin ve pazarların
kaybedilmesi Makedonya’daki imalatçıların üzerinde yıkıcı bir etki yaratmıştır. Bu etkiler halen
hissedilmektedir.
2010 yılı verilerine göre imalat sektörü GSYİH’da % 12,6 paya sahiptir.

Madencilik
Yeraltı kaynakları açısından oldukça zengin olan Makedonya’da madencilik ve metalürji sektörü halen
kapasitesinin altında çalışmaktadır. Sektördeki firmaların teknolojisinin yenilenmesi ve enerji tasarrufu
sağlayacak teknolojilere geçiş düşünülmektedir. Özellikle kurşun ve çinko üreten tesislerin ivedilikle
yenilenmesi gerekmektedir. Madencilik, 2010 yılında GSYİH’ya % 1,5 oranında katkıda bulunmuştur.
Maden ve metalürji üretiminin yarıdan fazlası AB ülkelerine ve ABD’ye ihraç edilmektedir.

İnşaat
Komünist dönem boyunca Makedon firmaları özellikle Ortadoğu ülkeleri ve gelişmekte olan ülkelerde
büyük inşaat projelerinde yer almışlardır. Bu nedenle Makedonya bu sektörde bilgi birikimi ve iş gücü
açısından önemli bir tecrübeye sahiptir.
Makedonya’da inşaat endüstrisi özellikle sivil mühendislik ve hidro-inşaat alanlarında modern teknoloji
ve kalifiye işgücü bulunmaktadır. Bu sebeple Makedonya, önemli bir inşaat hizmetleri sağlayıcısıdır.
Yerel firmalar küçük-büyük çaplı projelerle Merkezi Avrupa’da, Ortadoğu’da ve Rusya’da hizmet
vermektedirler. Makedon firmaları, Rus pazarında etkin olarak yer almakta, Almanya ve İtalya’da da
AB projelerine katılmaktadırlar.
Yapı malzemeleri üreticileri verilerine göre, inşaat sektörü hızla büyümeye devam etmektedir. Aynı
zamanda Makedonya Kosova ve Arnavutluk’a yapı malzemeleri temin eden baş tedarikçi ülkedir. İnşaat
sektörü yıllık 400 milyon $ gelir getirmekte, bu oran ithalatın %20-25’ini ikame etmektedir.
Son 10 yıldır inşaat sektörü GSYİH’nın %5-8’ini oluşturmaktadır. Makedon inşaat firmaları çok yönlü ve
yetenekli firmalardır. Otoyolların, sivil ve askeri havalianlarının, köprülerin, gökdelenlerin, sanayi
tesislerinin, barajların, tünellerin, sulama, su rezervi ve kanalizasyon sistemlerinin, arıtma tesislerinin
tasarımı ve inşasını gerçekleştirebilecek kapasitededirler. Makedon inşaat firmaları yerel projelerde
uzmanlık eğitimi, yatırım programları, mühendislik ve teknik uzmanlık gözetimi hizmetleri de
vermektedir.
İnşaat ve yapı malzemeleri sektöründe hem ihracat hem de yatırım imkanları bulunmaktadır.
Makedonya’daki binalar enerji verimliliği olmayan, hantal ve çok eski binalardır. Bu sorunları çözecek
her türlü teknik donanım, malzeme ve yatırıma açık bir pazardır.


7 / 36


Turizm
Ülkede turizm sektörü ihracat ve yatırım alanında birçok imkan sunmakta ve geleceğe yönelik de
önemli bir sektörü oluşturmaktadır. Ülkenin coğrafi konumu, yumuşak iklimi, tarihi ve dini mekanları
turizm sektörünün gelişimi için güzel imkanlar yaratmaktadır.
Ülkede Roma, Ortaçağ ve Osmanlı döneminden kalma tarihi eserler mevcuttur. Aynı zamanda ülkede
birçok termal su kaynağı ve dağ turizmi açısından uygun olanaklar bulunmaktadır. Ülkede iki bin
metrenin üzerinde yüksekliğe sahip 16 dağ bulunması kış turizmi olanaklarını artırmaktadır.
Makedonya’da yaklaşık 100 otel, 10 kamp alanı, 2 turist yerleşkesi ve toplam olarak 80.000 üzerinde
yatak kapasitesi bulunmaktadır. Ülke turistleri çekecek Ohri, Prespa ve Dojran Gölleri gibi birçok doğal
güzelliklere, kamping, tırmanma ve kış sporlarının yapılabildiği yüksek dağlara sahiptir. En çok ziyaret
edilen yer, ülkeye gelen turist sayısının yaklaşık %80’i ile Ohri Gölü’dür. Ohri, doğal güzelliği ile
UNESCO tarihi/kültürel miras korumasına alınmış bir şehirdir. Ülkede çoğu otel ve turistik tesisin,
özellikle de su sporlarına uygun Ohri sahillerindeki tesislerin, kayak merkezleri olan Mavrovo, Shara ve
Pelister’deki yolların, kayak pistlerinin, teleferiklerin ve otellerin, onarılması ve iyileştirilmesi
gerekmektedir.
Turizm sektörünün en önemli problemleri kur politikasından kaynaklanan fiyat rekabeti, sektördeki
özelleştirmenin yavaş ilerlemesi ve yatırım yetersizliğidir.
En fazla turistin geldiği ülkeler; eski Yugoslavya Cumhuriyetleri, Bulgaristan, Yunanistan, Almanya,
Hollanda ve İtalya’dır.

Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı
Küçük bir kara ülkesi olarak Makedonya, komşu ve AB ülkeleri ile kara ve demir yollarının inşasını
geliştirmek durumundadır. Güney komşusu Yunanistan ile yaşanılan siyasi yüksek tansiyon dış ticaretin
özellikle Arnavutluk ve Bulgaristan’a yönelmesine sebep olmuştur. Bu yüzden de bu ülkelerle olan kara
ve demir yolları hatlarının çoğaltılması ve mevcut olanların da yenilenmesi Makedon Hükümeti
açısından önem arz etmektedir.
Ülkede ulaştırma konusunda yürütülen inşaat projelerinde, ekipman ve hizmet temini, teknik destek
gibi alanlarda oldukça fazla iş yapabilme olanakları bulunmaktadır.
Makedonya Balkan Bölgesinin anahtar karayolu ve demiryollarının geçtiği merkezde yer almaktadır.
Ülkede %60’ı asfaltlı ve iyi bakımı yapılmış 8200 km. otoyol 700 km. de demiryolu bulunmaktadır. İki
Pan-Avrupa Ulaşım Koridoru, Koridor 8 (E-65 )ve Koridor 10 (E-75) Makedonya sınırlarından
geçmektedir. Geçen yıllarda gerçekleştirilen iyileştirmelerle bu yolların engellerinin kaldırılmasına ve
inşaatların tamamlanmasına ağırlık verilmiştir.
Birçok yabancı havayolu şirketi Üsküp havalimanına uçmaktadır (Avusturya Havayolları-Austrian
Airlines, Slovenya Havayolları-Adria Airways, Hırvatistan Havayolları-Croatia Airlines, Sırbistan
Havayolları-JAT, Türk Havayolları-THY). Ancak ülkenin, sınırlı havayolu ulaşım hattı ve rekabete kapalı
hava taşımacılığı olduğunu söylemek mümkündür. Makedonya’nın Avrupa Ortak Havacılık Anlaşmasını
onaylamasının, bu pazarın liberalleşmesine yardımcı olacağı düşünülmektedir.
Eylül 2012’de Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Üsküp-Sofya arasındaki demiryollarının iyileştirilmesi
projesi ilk aşaması için 15 yıllık ve toplam 46,4 milyon $’lık bir kredi açmıştır. Sözkonusu proje, Koridor
8 hattı kapsamındaki Bulgaristan’ın Karadeniz liman şehirleri olan Burgaz ve Varna’ya olan demiryolu
hattını doğrudan ve daha hızlı hale getirmeyi hedeflemektedir. Makedonya bu proje çerçevesinde AB
Batı Balkan Yatırım Çerçevesi Çalışması’ndan da 4 milyon € hibe almış bulunmaktadır.
Bilgisayar ve bilişim teknolojileri sektörü ülkede hızla gelişmektedir. Ülkede bu sektörde, bireysel
bilgisayarların kuruluş, satış ve bakım aşamalarından, ağ oluşturma, sistem bütünleştirme, yazılım
geliştirme, internet servisi sağlama, web tasarım, multimedya, danışmanlık ve eğitim alanlarına kadar
hizmet sunmak mümkündür. Ekonomik sıkıntıların yavaş da olsa giderildiği 2011 yılında bu sektör bir
önceki yıla göre % 7,6 oranında büyüme göstermiştir. 2015 yılında bu sektörün yaklaşık 230 milyon
$’lık bir pazara sahip olacağı tahmin edilmektedir. Bu konuda dünyanın en önde gelen firmaları
(Microsoft, Cisco, IBM, Oracle, Compaq, Hewlett Packard, Dell, Sun Microsystems, Apple, Lotus gibi)
ülkede şubeler, dağıtımcılar, toptancılar ve ortaklıklar aracılığıyla bulunmakta, ürün ve hizmetlerini
satabilmektedirler.
Hizmet sektörünün GSYİH’nın % 60’ını oluşturduğu ülkede, AB katılım öncesi yatırım fonlarının 2012
yılı için tahmini 105,8 milyon € olarak gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Bu çerçevede, ekonomik
reformların bir parçası olarak haberleşme sektörü de liberalleştirilmiş ve zorunlu olarak
özelleştirilmiştir. Özellikle internet hatları ve hizmetleri geliştirilmiştir. Rekabet daha çok altyapı
temelinde olsa da gerçekleştirilen düzenlemelerle, toptan satış pazarında gözle görülen bir kullanım
artışı sağlanmıştır. Gelişen internet hızı, televizyon yayını gibi, yeni internet temelli hizmetlerin ve
dolayısıyla kullanıcı sayısını da arttırmıştır. Dijital televizyon yayınları ülkenin geneline yaygınlaştırılmış
durumdadır.
Cep telefonu pazarında rekabet oldukça kuvvetlidir. 2005 yılında kabul edilen bir kanunla elektronik
haberleşme konusuna düzenleme getirilmiş, üç cep operatörü firması arasında ciddi bir rekabet
başlatmıştır. Bu firmaların ülke cep telefonu piyasasındaki payları; T-Mobile % 58 (Alman), One % 29
(Sloven, eski Yunan) ve VIP (Avusturya) % 13’tür.
Milli telekomünikasyon şirketi 2001 yılında hisselerinin %51’ini Macar Matav firmasına satılarak
özelleştirilmiştir. Yeni düzenlemelerle birlikte, özellikle sabit telefon hattı pazarında, özel firmaların
şanslarının daha da artacağının beklenmesidir.
-, 2013

8 / 36


Enerji
Makedonya’daki enerji pazarı, liberalleşme, bölgesel işbirliği ve enerji üretiminin yeniden yapılanması
sayesinde geniş kapsamlı olarak yeniden şekillenmiştir. 1994’ten beri ülkedeki elektrik kullanımı yıllık
olarak % 3 oranında artmaktadır. 2006 yılında Makedonya elektrik kurumu ESM (Elektrostopanstvo na
Makedonija), Avusturyalı EVN firması tarafından, gelecek üç yılda ek 96 milyon € yatırım yapılması
şartı ile, 200 milyon €’ya satın alınmıştır.
Makedonya’da elektrik üretim sistemi toplam 800 MW kapasitedeki üç termal elektrik santrali ve
toplam 530 MW kapasitedeki altı hidro elektrik santrali ile işlemektedir. Ülkede toplam kapasitesi yıllık
7 milyon ton olan iki linyit madeni bulunmaktadır. Toplam yıllık elektrik üretimi yaklaşık 6.200 GWh’dır
ve bu ülkenin yerel enerji ihtiyacının % 80’ini karşılamaktadır.
Ülkede, Selanik limanında başlayıp Üsküp’teki OKTA rafinerisinde sonlanan ve yıllık 2,5 milyon tonluk
petrolün depolanabileceği bir petrol boru hattı bulunmaktadır. OKTA rafinerisi, zamanında güney
Yugoslavya’nın petrol ihtiyacını gidermek amacıyla kurulmuş olup, bugün sadece ülke için gerekli olan 1
milyon ton petrolü değil, komşu ülkelere de ihraç edilen petrolü rafine emektedir. OKTA’dan Kosova ve
Sırbistan’a petrol boru hattı döşenmesi de gündemde olan bir diğer projedir. Koridor 10’a paralel giden
Üsküp-Selanik boru hattına ek olarak ABD Konsorsiyumu AMBO (Albanian-Macedonian-Bulgarian-Oil),
doğu-batı Koridor 8 hattında, Bulgaristan’ın Karadeniz’deki Burgaz limanı ile Arnavutluk’un
Adriyatik’deki limanı Vlore’yi bağlayacak yeni bir petrol boru hattının yapılmasını önermiştir. Bu hattın
gerçekleşmesi ile Hazar Bölgesi petrolünün Batı Avrupa ve ABD pazarlarına taşınması kolaylaştırılmış
olacaktır.
Rus gazını Bulgar sınırından Üsküp’e taşıyan doğalgaz boru hattı ise halihazırda inşa edilmiştir. Bu boru
hattı şimdilik endüstriyel kullanıcılara hizmet vermekte olup, şehirlerde kullanım amacıyla birkaç pilot
çalışma başlatılmıştır. Ayrıca Makedon Hükümeti bu hattı diğer Makedon şehirlerine de bağlamayı
hedeflemektedir.
Bankacılık
Genel anlamda finans sektörü diğer komşu ülkelere göre daha az rekabete sahip olmakla birlikte, geçen
yıl emeklilik fon varlığı oldukça yükselmiştir. Ülkenin üç büyük bankası; Komercijalna Banka, Stopanska
Banka ve NLB Tutunska Banka pazarın % 64’üne hakimken ilk beş banka toplam mevduatın % 77’sine
sahiptir. Pazar yabancı bankaların hakimiyeti altındadır ve banka varlıkların % 90’ı bu bankaların
elindedir. En büyük üç bankadan Stopanska Banka Yunan Merkez Bankasına bağlı ortaklık, NLB
Tutunska Banka ise Sloven sermayeli olmakla birlikte, bu bankaların güvende olmaları, ana
sermayelerinden çok yerel sermaye mevduatlarına dayanarak kredi vermelerinden kaynaklanmaktadır.
2008 yılında başkent Üsküp’te ilk şubesini açan ve ülkede 3 şehirde hizmet veren T.C. Ziraat Bankası,
2012 yılı sonunda bu şubelerini, Halkbank’ın ülkedeki bağlı ortaklığı olan Halk Banka A.D. Skopje’ye
satmıştır. Ziraat Banka A.D. Skopje'nin birleşme yoluyla devralınmasıyla birlikte Makedonya'nın en
büyük altıncı bankası haline gelen Halk Banka A.D. Skopje, devralma sonrasında açılan bir yeni
kurumsal şube ile birlikte ülkedeki şube sayısını 27'ye, çalışan sayısını 365'e çıkarmıştır. Bankanın
gelecekteki hedefi, Makedonya’nın ilk üç bankası arasına girmektir.

Perakende Sektörü
Makedon perakende sektörü, büyük ve karmaşık bir dağıtım ve depolama operasyonları bulunmayan,
küçük mağazalar tarafından domine edilmiş küçük bir pazardır. Perakendecilik, çok sayıdaki küçük
bağımsız mağazalarla (bunlara ihtisas mağazaları, süpermarketler, kiosklar, sokak satıcıları, açık hava
pazarları ve toptancı merkezleri dahildir) hala dağınık durumdadır. Çok az AVM ve büyük mağaza
bulunmaktadır. Sebze ve meyve çoğunlukla açık hava halk pazarlarında satılmaktadır. Hala birçok
ilgisiz şeyi bir arada bulabileceğiniz mağazalar mevcuttur. Bununla birlikte ihtisas mağazaları özellikle
başkent Üsküp ve çevresinde giderek yoğunlaşmaktadır.
2011 Kasım ayı resmi verilerine göre kişi başına milli gelir yaklaşık 460 ABD $’dır. Tüketiciler aşırı
derecede fiyatlara duyarlı ve firmalar da mallarını fiyatlandırırken çok dikkatli davranmaktadırlar. İthal
malların fiyatları yerel mallara göre oldukça yüksektir. Finansal yeterlilik lüks mallar için oldukça nazik
bir satış faktörünü oluşturmaktadır. Hemen hemen bütün mal ve hizmetlere uygulanan KDV oranı
%18’dir.
Geçen birkaç yılda gerçekleştirilen gümrük ve vergi idaresindeki yeni düzenlemeler, yerel dağıtım
sisteminin modernizasyon çalışmaları yasadışı sınır ithalatını belirgin ölçüde azaltmıştır.
Makedonya’da başarılı olabilmek için güçlü yerel bağlantıların olması gerekmektedir. Güvenilir bir
acenta ya da dağıtım firması ile iletişime geçmek tüm ülkeyi kapsayacak iş bağlantıları için önemli bir
çıkış noktası olmaktadır. Bu sayede firmalar, potansiyel ortakların pazarına ulaşabilmekte, iletişim
noktası bulabilmekte ve hem ülke içinde hem de ülkenin komşularıyla iş yapabilme becerisini sahip
olabilmektedirler.


9 / 36


Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü
Yabancı Yatırım Projeleri
MİKTAR (milyon YIL
$)

FİRMA

ÜLKE

YATIRIM

Stonebridge

(çeşitli)

Makedonski

346,5 2000

Telekom EVN

Avusturya

ESM Distribution

270,2 2006

Telekom Slovenije

Slovenya

Cosmofon, Germanos,
OnNet

Johnson Matthey

İngiltere

Johnson Matthey

71,5 2009

Steiermarkische Bank und
Sparkasse AG

Avusturya

Invest Banka

65,3 2008

Yunanistan Merkez Bankası

Yunanistan

Stopanska Banka Skopje

46,4 2000

Demir-Halk Bank*

Hollanda

IK Banka

34,3 2008

Balkanbrew Holding

Yunanistan

Skopje Brewery

34,0 1998

Hellenic Petroleum

Greece

OKTA refinery

32,0 1999

Société Générale

France

Ohridska Banka

30,4 2007

Titan, Holderbank

Greece, Switz.

Usje Cement Factory

30,0 1998

NLB Group

Slovenia

Tutunska Bank

24,2 2000

Balkan Steel

Liechtenstein

Ladna Valalnica

21,0 1997

Centralna Kooperativna Banka

Bulgaria

Sileks Banka

19,6 2008

QBE Insurance

UK

ADOR Makedonija

14,8 2000

Elbisko SA Atika

Greece

Zito Luks Skopje

14,0 2001

Duferco Skop Investments LTD

Liechtenstein

Makstil

11,5 1997

Duferco Skop Investments LTD

Liechtenstein

Makstil

11,5 1997

East West Trade

Austria

Centro

11,0 1996

FHL Kirijakidis S.A.

Greece

Mermeren kombinat Prilep

9,6 2000

Milestone

Iceland

KIB Kumanovo

6,4 2007

KNAUF Gmb

Austria

Radika Debar

3,5 1997

Gerlico Group

The
Netherlands

Steel Con

3,5 2011

KuppBall- Transthandel

Germany

FZC Kumanovo

3,4 2000

Tobacna Ljubljana

Slovenia

Tutunski kombinat Skopje

3,0 1999

ERA Velenje

Slovenia

Skopski Saem

2,9 2001

Alskop GmbH

Germany

Fabrika za kabli Negotino

2,9 2000

Intabex Netherlands

The
Netherlands

Jugotutun Kavadarci

2,4 1997

247 2009

Kaynak: Makedonya Merkez Bankası
Doing Business In Macedonia: A Country Commercial Guide for U.S. Companies

Yasal ve düzenleyici çerçeve oldukça müsait olmakla birlikte, rüşvet, bürokrasi arasındaki kapasite ve
iletişim eksikliği ve kanunların uygulanmasındaki endişeler yerli ve yabancı yatırımcıları endişelendiren
hususları oluşturmaktadır. Kurumsal kapasite eksikliklerine rağmen, birçok değişiklik kanunen
saptanmış ve uygulamaya sokulmuştur.
Makedonya’nın NATO üyeliği ve AB ilişkilerinin, Yunanistan ile yaşadığı isim anlaşmazlığı sürdüğü
müddetçe sürüncemede kalacağı ve bunun da ülkenin ekonomik gelişimi ve politik istikrarını
etkileyebileceği düşünülmektedir. Son yıllarda Makedonya’ya giren direkt yabancı sermayede ciddi bir
düşüş yaşanmış, 2008 yılında toplam 587 milyon $ yabancı yatırım ülkeye gelmişken bu rakamın 2011
yılı sonu itibariyle 235 milyon $’a gerilediği görülmüştür. Yaşanan küresel ekonomik kriz bunda önemli
bir rol oynadıysa da, rüşvet, kanunlara uyumda yaşanan sorunlar ve Avrupa-Atlantik ilişkilerinin askıya
alınmasının daha çok etkili olduğu düşünülmektedir. Sonuçta doğrudan yabancı yatırımlar 2011’de,
GSYİH’nın %3 düzeyinde kalmıştır.
Makedonya Anayasası, yabancı yatırımcılara piyasada eşit pozisyon hakkı, yatırım sermaye ve karlarını
serbestçe transfer etmelerini ya da ülkelerine geri götürmelerini garanti etmektedir. Makedonya’da
-, 2013

10 / 36


özelleştirme neredeyse bitmiş, sadece 20 kadar devlet sermayeli şirket kalmıştır. Özel sermaye
piyasada hakim durumdadır. Makedonya kanunlarına göre, geriye kalan devlet sermayeli şirketlerin
özelleştirilmesi işlemlerinde yerli ve yabancı yatırımcılar eşit fırsatlara sahiptir. Yabancı yatırımcılara
karşı olan hiçbir düzenleme bulunmamaktadır. Yasal düzenleme birçok kanun ile çizilmiştir.
Makedonya, Dünya Bankası Kolay İş Yapma 2012 Raporuna göre 38. sıradan 22. sıraya çıkmıştır.
Makedonya Hükümeti, ülkedeki en büyük işveren, mal ve hizmet alıcısıdır. Yolsuzluk ve uygunsuzlukları
en aza indirgemek için internet üzerinden prosedürlerin işletilmesi etkinlik ve uluslararası tanınırlık
açısından daha uygun olmakla birlikte, bu uygulama henüz yaygınlaşmamıştır.
Makedonya’daki ekonomik istikrarsızlık, yavaş işleyen bürokrasi, çalışma ve oturma izinlerinde yaşanan
sıkıntılar, güven duyulmayan yargı sistemi ve sık değişen mevzuat gibi nedenlerle, yatırımcılarımızın bu
ülkeye yönelik ilgisi sınırlıdır. Ülkemizin Makedonya’daki yatırımları büyük ölçüde KOBİ’lerden
oluşmaktadır.
Makedonya’da doğrudan yabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren Türk şirketlerinin sayısı 100
civarındadır. Bununla birlikte, TAV ve Şişecam gibi büyük çaplı şirketlerin Makedonya’ya yatırımlarıyla
birlikte Makedonya’daki toplam Türk yatırımı tutarı 500 milyon Dolar’ı aşmıştır.
En büyük yatırım, 2008 yılında açılan ihaleyle, Üsküp ve Ohri havalimanlarının modernleştirilmesi ve
işletilmesi hakkını kazanan TAV şirketi tarafından yapılmıştır. Bu çerçevede modernizasyon çalışmaları
tamamlanan Ohri Aziz Pavlus Havaalanı, 10 Nisan 2011 tarihinde Başbakan Nikola Gruevski’nin
katılımıyla gerçekleştirilen resmi törenle açılmıştır. Üsküp Büyük İskender Havaalanı’nın resmi açılışı ise
6 Eylül 2011 tarihinde gerçekleştirilmiştir.
Makedonya’daki en önemli Türk yatırımları arasında ayrıca; bankacılık sektöründe Halk Banka AD
Skopje ile Hollanda merkezli Demir-Halk Bank tarafından çoğunluk hissesi satın alınan İK Banka yer
almaktadır. “Swedmilk” fabrikasını satın alarak Makedonya pazarına giren Sütaş’ın Makedonya’ya 2 bin
büyükbaş hayvan getirme hedefi bulunmaktadır. Yatırımını Cevahir Holding’in üstlendiği ve 42 katlık
dört binadan, alışveriş merkezinden ve sosyal alanlardan müteşekkil kompleksin inşasına Üsküp’ün
Aerodrom ilçesinde Temmuz 2012’de başlanmıştır. 36 ay içerisinde bitirilmesi planlanan projenin
toplam maliyeti 300 milyon Euro’dur.
Makedonya’daki yabancı yatırımların önemli bir kısmı telekomünikasyon, bankacılık, sigortacılık, petrol
sanayi, tekstil, gıda, tütün, ticaret ve hizmet sektöründe görülmektedir. Son dönemde, çeşitli doğrudan
yabancı sermaye yatırım yöntemleriyle Makedonya’da yatırım yapan şirketlerin sayısı artmaktadır.
Söz konusu şirketler arasında, İngiltere’den Johnson Matthey ve QBE Insurance Group Limited,
Avusturya’dan Mobilkom Austria ve EVN, Almanya’dan T-Home, Fransa’dan Societe Generale, ABD’den
Johnson Controls (USA), Yunanistan’dan National Bank of Greece, Hellenic Bottling Company S.A. ve
Titan Group, Hollanda’dan Mittal Steel, İsviçre’den Duferco gibi firmalar yer almaktadır.
Makedonya’daki doğrudan yabancı yatırımların resmi kayıtları Makedonya Merkez Bankası tarafından
tutulmakta, ancak adı geçen kuruluşun sadece başlangıç tutarını kaydetmesi, daha sonra ülkeye gelen
ve yatırımın asıl büyük kısmını oluşturan tutarların kayda alınmaması nedeniyle Makedonya Merkez
Bankası’nın konuyla ilgili istatistikleri güvenilir bir kaynak niteliği taşımamaktadır.
Bu gerçekler ışığında, Makedonya Merkez Bankası’nın resmi rakamlarına göre Hollanda’nın en büyük
yabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren ülke konumunda bulunduğu Makedonya’da Türk yatırımları
diğer ülkelere oranla düşük düzeylerde kalmaktadır.
Yabancı Yatırımlar
YIL

MİKTAR

2000

215,1

2001

447,1

2002

105,6

2003

117,8

2004

323

2005

97

2006

424,2

2007

699,1

2008

587

2009

197,1

2010

207,5

2011 (Eylül)

235,1

Doing Business In Macedonia: A Country Commercial Guide for U.S. Companies

11 / 36


Ülkeler İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Ülkelere Göre Yabancı Yatırımlar
Ülke

2004

2005

2006

2007

2008

Pay %

Yunanistan

264.105

279.211

320.397

387.135

450.695

15

Hollanda

103.231

213.346

211.987

431.310

435.570

15

Macaristan

354.400

350.007

350.351

421.255

410.555

14

62.285

57.719

219.412

238.288

334.578

11

Slovenya

101.847

106.794

126.712

165.840

262.779

9

İsviçre

143.901

164.197

150.781

166.816

200.734

7

İngiltere

38.392

38.179

67.386

102.238

145.597

5

Bulgaristan

24.328

27.362

42.792

62.494

86.501

3

Lüksemburg

10.828

15.163

25.425

71.855

69.140

2

Almanya

70.567

64.072

64.084

85.908

66.229

2

Avusturya

Sent Vinsent ve Grenad.

0

36.091

17.551

19.349

62.141

2

Sırbistan

29.497

32.830

53.769

66.329

62.314

2

İtalya

32.095

37.688

44.387

46.504

55.545

2

Hırvatistan

15.742

20.338

30.595

44.266

53.226

2

Britanya Virjin Adaları

8.725

11.796

15.849

29.445

51.309

2

ABD

25.616

29.841

45.318

35.885

47.795

2

Türkiye

26.489

25.060

27.723

34.910

42.976

1

150.526

160.806

182.227

20.529

34.897

1

Güney Kıbrıs Rum Kesimi
Arnavutluk

4.417

16.629

23.900

1

291

10.512

13.037

0

0

0

8.139

12.155

0

2.980

Panama

11.601

1.466

0

İzlanda

3.571

19.583

Fransa

3.238

4.130

8.643

11.125

0


Sektörler İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Sektörlere Göre Yabancı Yatırımlar
Faaliyet Alanı

Toplam Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları İçindeki Yüzdesi (%)

Tarım ve Hayvancılık

O,84

Madencilik ve Taşocakçılığı
İmalat Sanayi
Elektrik, Gaz ve Su
İnşaat
Diğer Hizmetler
Toplam

4,92
36,09
6,38
2,33
49,44
100

Kaynak: Trademap
Kaynak: Trademap

Yatırımlarda Öncelikli Alanlar
Makedonya Hükümetince yabancı yatırımcı beklendiği ilan edilen alanlar:
-, 2013

12 / 36


-

Bilişim ve iletişim teknolojileri,
Tarım ve gıda işleme teknikleri,
Otomotiv,
Turizm,
Metalürji,
Kimyasallar,
Enerji,
Toplu konut inşaatları,
Altyapı yatırımları (atık su ve içme suyu projeleri),
Sigortacılık,
Tütün ve sigara,
Tekstil (hazır giyim, deri),
Bankacılık yatırımları.

Söz konusu alanların yanı sıra, Makedonya açısından ana doğal gaz nakil hatlarından birine dahil
olmanın büyük önem taşıdığı hususu Makedonya yetkililerince sıklıkla dile getirilmektedir. Bu konuyla
bağlantılı olarak, halihazırda evsel doğal gaz tüketimi henüz bulunmayan Makedonya’da başta Üsküp
şehri olmak üzere hem evsel hem de endüstriyel doğal gaz nakil ve dağıtımı önem taşıyan bir yatırım
alanı olarak değerlendirilmektedir.
Makedonya hemen hemen bütün sektörler için elverişli koşullar sunan ve birçok açıdan bakir bir ülke
olup, Türk firmaları açısından; yaş meyve-sebze ve işlenmiş gıda sanayi (organik tarım) (tavuk çiftliği)
(süt ve sütten mamul ürünler), otomotiv yan sanayi, bilişim teknolojileri, paketleme makineleri
(tetrapak ve diğer), tekstil, deri işleme tesisleri, ağaç işleme ve mobilya sanayi, her türlü makine,
makine imalat sanayi (montaj yatırımları), inşaat malzemeleri, madencilik (mermer), kireç ocağı, su
arıtma cihazları, altyapı araç ve gereçleri, başlıca yatırım ve ticaret alanları olarak sıralanabilir.
Ülkedeki Serbest Bölgeler (Özel Ekonomik Bölgeler)
Makedonya’da serbest bölgelerin şartları, ölçütleri ve anlaşma koşulları Makedonya Teknolojik Sanayi
Gelişme Bölgeleri (Technological Industrial Development Zones) Yasası ile düzenlenmektedir. Serbest
bölgelere yönelik olan gelişim, denetim ve tesis kurma aktivitelerini yönetmek için Serbest Ekonomik
Bölgeler Müdürlüğü (Directarate for Technological Industrial Development Zone) kurulmuştur.
Makedonya Teknolojik Sanayi Gelişme Bölgeleri (Technological Industrial Development Zones) Yasası
EK:2’de sunulmaktadır.
Söz konusu yasanın incelenmesinden de görüleceği üzere, Makedonya’daki “serbest bölge” olarak
adlandırılan ve Türkiye’deki serbest bölge, organize sanayi bölgesi ve teknoparkların bazı özelliklerini
bir arada barındıran “Teknolojik Sanayi Gelişme Bölgeleri” bir dış ticaret enstrümanı olmakta ziyade,
ülkedeki ekonomik ve teknolojik gelişimin hızlandırılmasının ve ülkeye yabancı yatırımcı çekilmesinin
en önemli araçlarından biri olarak tasarlanmıştır.
Nitekim Makedonya Hükümeti ve Makedonya Yatırım Ajansı’nın ülkeye yabancı yatırımcı çekmek için
hazırladığı yayınlarda ve gerçekleştirdiği sunuşlarda en çok öne çıkarılan hususlardan birisi, Makedonya
serbest bölgelerinde sağlanan ve aşağıda özetlenen olanaklardan bahsedilmesidir. Koridor 8 (Doğu –
Batı) ve Koridor 10’un (Kuzey – Güney) Makedonya topraklarından geçmesi Serbest Bölgelerinin
gelişimi için önemli bir etken sayılmaktadır.
Makedonya’daki serbest bölgeler aslında Türkiye’deki uygulamalardan farklı olarak, seçilmiş bazı
sektörlerde sadece üretim yapılması üzerine tasarlanmıştır. Söz konusu bölgelerde sadece ticari
faaliyette bulunacak firmalar çalışamamaktadır. Ayrıca, bu bölgelerde yapılacak üretimin iç piyasa
yerine ihracata yönelik olması gerekmektedir.
Makedonya Cumhuriyeti’nde; Bunarcik (Üsküp 1), Üsküp 2, İştip ve Kalkandelen (Tetovo) şehirlerinde
olmak üzere toplam 4 adet serbest bölge ilan edilmiş olup, bunlardan sadece Bunarcik Serbest Bölgesi
faal durumdadır. Nisan 2010’da Bunarcik 2 ve İştip’teki Serbest Bölgelerin temel atma törenleri
gerçekleştirilmiştir. Ülkede toplam yedi adet Serbest Bölge oluşturulması planlanmaktadır.
Bunarcik Serbest Bölgesi Üsküp–Kumanovo otoyolunun (E-75) yanında, Üsküp “Aleksandar Veliki”
havalimanına 3 km uzaklıktadır. 158,93 hektarlık alana sahiptir. Halihazırda, biri ABD merkezli Johnson
Controls ve diğeri İngiltere menşeli Johnson Matthey olmak üzere iki otomotiv yan sanayi firması,
Bunarcik Serbest Bölgesinde fabrikalarını kurmuşlardır.
Ayrıca, 2011 yılında Makedonya’da cam ambalaj üretimine başlamayı öngören Şişecam ve otomotiv
sektöründe alüminyum profil üretmek üzere Üsküp Serbest Bölgesinde üretim yapmayı planlayan
Borteknik firmalarımız Makedonya Hükümeti ile iyi niyet sözleşmeleri imzalamıştır. Söz konusu serbest
bölgede ayrıca, Kore ve İtalya’dan birer otomotiv firmasının daha yatırım yapacağı bilinmektedir.

Ülkede İş Kurma Mevzuatı
Makedonya’daki Şirket Kurma Prosedürü:
Makedonya’da yerli ve yabancı firma ayrımı bulunmamakta, vergiler, imtiyazlar ve devlet destekleri
anlamında tüm firmalar aynı prosedürlere ve mevzuata tabi bulunmaktadır.
Makedonya’da firma kurma işlemlerinde Merkez Sicil tek yetkili kurumdur. Oluşturulan tek başvuru
sistemi (one-stop-shop system) sayesinde, şirket kurma işlemleri 4 saatte ve çok düşük maliyetlerle
sonuçlandırılmaktadır. Buna göre, yatırımcılar Merkez Sicil’de tek bir ofisle muhatap olmakta,
başvuruları bu ofise yapmakta, gerekli bilgileri söz konusu ofisten alabilmekte ve başvurularını tek bir

13 / 36


elemandan takip edebilmektedir. Söz konusu tek başvuru sistemi, Makedonya’nın değişik yerlerindeki
32 adet kurum ve kuruluş ofisleriyle elektronik olarak bağlı olan Merkez Sicil tarafından yürütülmekte
ve sonuçlandırılmaktadır.
Makedonya’daki şirket kurma ya da şube açma şeklindeki yapılanmalar temelde firmalarımızın tercihine
kalmaktadır. Ülkede ticari faaliyette bulunmak için şirket kurmak şart olmakla birlikte, müteahhitlik
yapmak ya da sadece temsilci bulundurmak amacıyla Makedonya’ya gelen firmalarımızın bazıları şirket
kurmak yerine şube açmayı tercih edebilmektedir.
Yabancı firmaların ülkede temsilcilik açmaları için gerekli şartlar:
Makedonya’da temsilcilik açmak için gerekli belgeler:
• Yabancı firmanın noter onaylı ticaret sicil gazetesi,
• Temsilciliğin Makedonya’daki adresi,
• Temsilcilik açma sürecinde imza yetkisi olan kişinin adı ve kimlik/pasaport numarası,
• Temsilcilik müdürünün adı ve kimlik/pasaport numarası,
• Temsilcilikte çalışacak tüm elemanların adı ve kimlik/pasaport numaraları.
• Gerekli diğer belgeler:
• Temsilcilik açma kararı,
• Makedonya Merkez Sicil Kurumu’na temsilcilik kayıt başvuru formu,
• Temsilciliğin çalışma programı,
• Makedonya’daki temsilciliğin faaliyetleri konusunda bütün sorumlulukları üstlendiğine dair ana şirketin
beyanatı.
Makedonya Cumhuriyeti’nde doğrudan vergiler (kurumlar vergisi, kişisel gelir vergisi, emlak vergisi) ve
dolaylı vergiler (KDV ile ÖTV) uygulanmaktadır.
Makedonya’da faaliyet gösterecek firmalarımız açısından önem taşıyan konuların başında gelen
vergilere ilişkin özet bilgiler aşağıda yer almaktadır:
• Kurumlar Vergisi, %10’luk düz vergi olarak uygulanmaktadır. Bu oranla Makedonya Avrupa’nın en
düşük vergi uygulamasına sahip ülkelerinden biri konumunda olup, söz konusu oranın önümüzdeki
yıllarda %8’e düşürülmesi planlanmaktadır.
• Ülkede uygulanan gelir vergisi oranı da %10’dur.
• Katma Değer Vergisi’nin (KDV) genel uygulama oranı %18 olup, gıda ürünleri, kamu tarafından
sağlanan şebeke suyu, kitap, gazete ve dergi gibi yayım-basım ürünleri, güneş enerjisi kolektörleri,
ulaşım, bilgisayar donanımları ve yazılımda ise %5’lik KDV alınmaktadır.
• Emlak Vergisi %0,1-0,2. Gayrimenkul Satış Vergisi ise %2-4 gibi çok düşük oranlarda
uygulanmaktadır.
• Sosyal Vergiler
Emeklilik ve Malul Sigortası %21,2
Sağlık Sigortası %9,2
İş ilişkisi %1,6
Söz konusu sosyal vergi ve sigortaların düşürülmesi yeni hükümetin gündeminde olan bir konudur.
Yıl içerisinde kurumlar vergisi ve kişisel gelir vergisi aylık olarak ödenmektedir. Kurumlar vergisi için
aylık ödemelerin ayın bitiminden en geç 15 gün içerisinde yapılması gerekmektedir. Kişisel gelir vergisi
ise çalışana maaş ödemesi ile eşzamanlı olarak yatırılmaktadır.
Öte yandan, takvim yılının bitiminden sonra vergi mükelleflerinin kurumlar vergisi için vergi
bilançosunu Kamu Gelirler Dairesine en geç 28 (29) Şubata kadar sunması gerekmektedir. Kişisel gelir
vergisi için süre 15 Mart olarak belirlenmiştir.
Serbest bölgelerde faaliyet gösteren firmalar çalışmaya başladıkları tarih itibariyle 10 yıl süreyle
kurumlar vergisinden muaf tutulmaktadır. Bahse konu firmaların çalışanlarına uygulanan kişisel gelir
vergisinde ise 5 yıl süreyle %50 indirim yapılmaktadır.
Yatırımlara Sağlanan Teşvikler
Teknolojik Sanayi Geliştirme Bölgesi (Technological Industrial Development Zone) olarak adlandırılan
Makedonya serbest bölgelerinde kazanç vergisinden 10 yıl boyunca, bölge dışında %10 olan kişisel gelir
vergisinden ise 5 yıl boyunca %50 oranında muafiyet sağlanmaktadır. Ayrıca, serbest bölgedeki
yatırımcılar hammadde, makineler ve parçaları ve ilgili ürünler için KDV ve gümrük vergilerinden muaf
tutulmaktadır.
Serbest bölgedeki araziler çok düşük fiyatlarla ve 50 yıllık uzun dönemli kiralama (leasing) imkanı ile
yatırımcılara sunulmakta, bu sürenin 25 yıl daha uzatılabilmesi mümkün bulunmaktadır.
Serbest bölgede yatırım yapan firmalar için gerekli altyapı hizmetlerine (doğal gaz, su, kanalizasyon ve
elektrik) erişim sağlanmasına ilişkin herhangi bir masraf üstlenmek durumunda kalmadığı gibi, söz
konusu giderlerle ilgili altyapı vergilerinden de muaf tutulmaktadır. Ayrıca, yatırımcılar inşaat izinleri
konusunda ödenmesi gereken ücretlerden de serbest bölgelerde muaf bulunmaktadır.
Oturma ve Çalışma İzinleri
Makedonya’ya turistik amaçla veya aile ziyareti için gelen vatandaşlarımız, vize almaksızın 2 aya kadar
bu ülkede kalabilirler. Bu süreden sonra Makedonya’yı terk etmeleri gerekmektedir. Çalışma vizesi
olmayanların, iki ayda bir giriş-çıkış yapsalar dahi, çalışmaları yasaktır. Çalışmak isteyen
vatandaşlarımızın çalışma izni almaları gerekmektedir.
-, 2013

14 / 36


‘’Yabancı İşçi Çalıştırma Yasası’’ (M.C. Resmi Gazetesi No.70/2007 ve 5/2009) çerçevesinde
Makedonya’da yabancı işçilerin istihdam koşulları belirlenmiştir. Yasaya göre farklı çalışma izin türleri
ve farklı prosedürler belirlenmiştir. Makedonya’da yabancı işçilerin istihdamı için temel şart Makedonya
ekonomisine negatif etki yapmamasıdır.
Yabancı işçi transferinin yapılabilmesi için firmanın Makedonya’da bir şubesi veya kurulu firmasının
olması gerekmektedir. Bu durumda işveren geçici olarak yabancı işçi transferi yapabilmektedir.
Transfer edilecek işçinin kendi ülkesinde sosyal güvenlik ve sağlık sigortasının yapılmış olması ve
işveren firmada en az 1 yıl süreyle çalışmış olması gerekmektedir.
Makedonya'da yabancı işçi çalıştıracak firmaların, işçiler için öncelikle çalışma ve oturma izni almaları
gerekmektedir. Çalışma ve oturma izinleriyle ilgili kuruluşlar; Dışişleri Bakanlığı Vize Merkezi (ve
Makedonya’nın ilgili ülkelerdeki büyükelçilik ve konsoloslukları), İçişleri Bakanlığı Yabancılar Şubesi ve
Makedonya Çalışma Ajansı’dır.
Çalışma izinleri en az 6 ay için verilmekte, gerekmesi halinde yenilenebilmekte ve maksimum 3 yıla
kadar uzatılabilmektedir.
Yabancı uyruklu bir kişiye çalışma izni verilebilmesi için öncelikle işveren, gerekli belgelerle Makedonya
Çalışma Ajansına başvurmalıdır. Çalışma Ajansının 15 gün içerisinde, boş kadronun Makedonya uyruklu
çalışanlarca doldurulup doldurulamayacağı konusunda görüş bildirmesi gerekmektedir. Bir diğer
deyişle, Makedonya makamları, söz konusu iş için yabancı birisinin işe alınmasının gerekli olup
olmadığını takdir edecektir. Çalışma Ajansının olumlu görüşü alındığında, işveren ile yabancı arasında
sözleşme imzalanır. Çalışma Ajansı, yabancıya sözleşmeyi de içeren başvuru dosyasının onaylı örneğini
verir.
T.C. vatandaşları, başvuru dosyasına gerekli belgeleri ekleyerek, Makedonya’nın İstanbul veya
Ankara’daki temsilciliklerine başvurur. İstenen belgeler aşağıda yer almaktadır:
-

Çalışma Ajansınca verilen izin
Geçim kaynaklarını gösteren belgeler
Kişinin ikamet edeceği yeri gösteren belgeler
Sağlık sigortasına dair belgeler
Adli sicil belgesi
Makedonya’da kalınacak süreyi en az 3 ay aşan geçerliliği olan pasaport

İş kurmak için gelenler, öncelikle şirketin kaydını yaptırdıktan sonra aynı şekilde Türkiye’deki
Makedonya Büyükelçiliği/Başkonsolosluğunda çalışma izin başvurusunda bulunmalı ve izin başvurusu
olumlu sonuçlanıncaya kadar Makedonya’da çalışmamalıdır.
Çalışma izni yine Makedonya’nın dış temsilciliklerinden verilecektir. Ayrıca, çalışma izni alınıncaya
kadar çalışmak yasaktır. Başvuruda eksik belge olmadığı takdirde sürecin en fazla 60 gün sürmesi
öngörülmektedir.
Çalışma izni bulunan yabancının aile mensupları oturma izni alabilirler. Bu yöndeki başvurular da
Makedonya Büyükelçiliğine/Başkonsolosluğuna yapılmalıdır. Oturma izninin uzatılması için Makedonya
İçişleri Bakanlığına başvurulmalıdır. Oturma izni ücreti 30 Avro’dur.
Çalışma izni verilmeyen yabancılar, kararın alınmasından itibaren 8 gün içerisinde Makedonya Çalışma
ve Sosyal İşler Bakanlığı nezdinde itiraz hakkına sahiptirler.
Yasadışı olarak çalışan yabancılara ve izinsiz yabancı çalıştıranlara para cezası, sınırdışı edilme ve
Makedonya’ya giriş yasağı gibi cezalar uygulanmaktadır.
Çalışma izni başvuru formları ve konuyla ilgili ayrıntılı bilgilere www.mtsp.gov.mk adresinden, oturma
izni başvuru formlarına ise www.moi.gov.mk adresinden ulaşılabilmektedir.
“Yabancı İşçi Çalıştırma Yasası" ile “Çalışma İzinleri Verme Prosedürü ve Özel Çalışma İzinleri
Yönetmeliği’’ (M.C. Resmi Gazetesi No.108/2007) uyarınca farklı türden çalışma izinleri ve bunların
verilmesi için farklı şartlar belirlenmiştir.
Çalışma Ajansı üç çeşit izin vermektedir: Şahsi çalışma izni, istihdam edilmeye dayalı (bir firmanın
çalışanı olarak) çalışma izni ve çalışma izni.
i. Şahsi çalışma izinleri işçilik piyasa koşullarından bağımsız olarak en çok bir yıla kadar bir süreyle
verilen izinlerdir.
Bu kategoriye:
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Makedonya kökenli olan fakat yabancı uyruklu olan kişiler,
Daimi oturum izni olan yabancılar,
Makedonya vatandaşı ile evlilik sebebiyle geçici oturum izni olan yabancılar,
Mülteci statüsü kabul edilen yabancılar,
Geçici koruma altında olan yabancılar,
İnsan ticareti mağduru olan ve insani nedenlerle oturum izni verilen yabancılar girmektedir.

Ayrıca bu kategoriye Makedonya’da şirket kurmuş ve bu şirkette kurucu veya yönetici olarak iş ilişkisi
kuracak yabancılar da girmektedir.
ii. İstihdama dayalı (bir firmanın çalışanı olarak) çalışma izinleri işverenin başvurusuna istinaden ve
sadece bahsekonu firmada çalışabilecek şekilde verilen izinlerdir. Bu tür izin kapsamında yabancı işçi
çalıştırmanın temel şartı ekonomiye ve işsizlik oranına olumsuz etki yapmamasıdır. Bu tür izinler
genellikle çalışma piyasasında açığı bulunan meslekler için verilmektedir.

15 / 36


iii. Diğer çalışma izinleri geçici süreli çalışacak yabancılara verilmektedir. Bu izinlerin verilme durumları:
1.
2.
3.
4.
5.

Transfer edilmiş işçiler (sınırötesi hizmetler)
Yabancılara yönelik eğitim
Tarım, ormancılık ve inşaat alanında sezonluk işçiler
Yabancı temsilciler tarafınca yapılan işler
Yabancıların kişisel hizmetleri.

Makedonya’da çalışan yabancı uyruklu işçilerin en büyük bölümü kendi firmalarında kurucu, yönetici,
müdür vb. olarak çalışmaktadır.

Ülkedeki İhaleler
Makedonya’da görev ve yetki alanlarına göre ihaleci kuruluş niteliği taşıyan Bakanlıklara, kurum ve
kuruluşlara ilişkin internet adresleri aşağıda yer almaktadır.
•
•
•
•

Altyapı, ulaştırma ve haberleşme alanlarında Ulaştırma ve İletişim Bakanlığı,
Çevre projeleri alanlarında Çevre ve Alan Planlama Bakanlığı,
Sulama barajları alanında Tarım, Orman ve Su İşleri Bakanlığı,
Enerji ve turizm alanlarında Makedonya Ekonomi Bakanlığı.

Başbakanlık, www.vlada.mk
Ekonomi Bakanlığı, www.economy.gov.mk
Ulaştırma ve Haberleşme Bakanlığı, www.mtc.gov.mk
Tarım, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, www.mzsv.gov.mk
Çevre Bakanlığı, www.moe.gov.mk
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, www.mtsp.gov.mk
Maliye Bakanlığı, www.finance.gov.mk
İçişleri Bakanlığı, www.moi.gov.mk
Merkez Bankası, www.nbrm.gov.mk
Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü (Teknolojik Sanayi Geliştirme), www.fez.gov.mk
Devlet İstatistik Kurumu, www.stat.gov.mk
Gümrük Müdürlüğü, www.customs.gov.mk
Vergi Dairesi, www.ujp.gov.mk
İş Bulma Kurumu ,www.zvrm.gov.mk
Merkez Sicil, www.crm.org.mk
Çalışma Ajansı, www.mtsp.gov.mk
Makedonya-Türkiye Ticaret Odası, www.matto.com.mk
Makedonya Yatırım Ajansı, www.investinmacedonia.com
Makedonya Ekonomi Odası, www.mchamber.org.mk
Kuzeybatı Makedonya Ekonomi Odası, www.oemvp.org
Makedonya Ticaret Odaları Birliği, www.chamber.org.mk
Sanayi Mülkiyet Koruma Bürosu, www.ippo.gov.mk
Menkul Kıymetler Komisyonu, www.sec.gov.mk
Uzun Vadeli Menkul Kıymetler Borsası, www.mse.org.mk
Menkul Kıymetler Merkez Hazinesi, www.cdhv.org.mk
Halk Banka AD Skopje, Adres: Bul. Mito Hadzivasilev Jasmin BB 1000 Üsküp, Makedonya
Tel: +389 (0)2 3250 972
İzvozna i Kreditna Banka AD- Skopje, www.ikbanka.com.mk
Komercijalna Banka AD- Skopje, www.kb.com.mk
Uni Banka AD- Skopje, www.unibank.com.mk
Eurostandard Banka AD- Skopje, www.eurostandard.com.mk
İnvest Banka AD- Skopje, www.investbanka.com.mk
Makedonska Banka AD- Skopje, www.makbanka.com.mk
Ohridska Banka AD- Ohrid, www.ob.com.mk
ProKredit Banka AD- Skopje, www.procreditbank.com.mk
Rado Banka AD- Skopje, www.radobank.com.mk
Stopanska Banka AD- Skopje, www.stb.com.mk
Tutunska Banka AD- Skopje, www.tb.com.mk
Alfa Banka AD- Skopje, www.alphabank.com.mk
Sileks Banka AD- Skopje, www.sileksbanka.com.mk
Makedonya Kalkınmayı Destekleme Bankası, www.mbdp.com.mk
Avrupa Birliği, www.europa.eu.int
Avrupa Kalkınma Ajansı, www.ear.eu.int
USAİD, www.usaid.org.mk
Avrupa Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası, www.ebrd.com
Dünya Bankası, www.worldbank.org.mk
UNDP, www.undp.org.mk
Amerikan-Makedon Ticaret Odası, www.amcham.com.mk

Dış Ticaret
Ülkenin Dış Ticareti

-, 2013

16 / 36


Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar)
2008a

2009a

2010a

2011b

2012 c

2013 c

İhracat (fob, milyar dolar)

3.9

2.7

3.3

4.4

4.5

5.3

İthalat (fob, milyar dolar)

-6.5

-4.8

-5.2

- 6.7

-6.6

-7.5

Dış Ticaret Hacmi (fob, milyar dolar)

10.4

7.5

8.5

11.1

11.1

12.8

Dış Ticaret Dengesi (milyar dolar)

-2,6

-2,1

-1,9

-2,3

-2,1

-2,2

Kaynak: www.eiu.com, Macedonia Country Report (Şubat 2011)
a Gerçekleşen, b EIU tahmini, c EIU öngörüsü

İhracatında Başlıca Ürünler
İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1000 Dolar)
GTİP ÜRÜN ADI
TOPLAM

2009 2010*

2011

2.691.528

4.455.375

6.059

541.453

7202 Ferro alyajlar

29.630

513.222

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar

12.464

303.625

7208 Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri-genişlik 600mm. Fazla

27.372

220.400

141.736

161.217

2401 Yaprak tutun ve tutun döküntüleri

88.098

118.075

7306 Demir/çelikten diğer tüpler, borular, içi boş profiller

46.633

112.331

6205 Erkek/erkek çocuk için gömlek

91.822

106.174

6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.

92.042

103.940

879

103.269

3815 Formun Üstü Reaksiyon başlatıcılar, hızlandırıcılar, katalitik müstahzarlar

6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket

8421 Santrifüjle çalışan kurutma, filtre, arıtma cihazları
7210 Demir/celik yassı mamul, kaplı, sıvanmış (600mm. den geniş)

24.714

96.544

112.040

96.449

3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)

20.602

82.977

8537 Elektrik kontrol, dağıtım tabloları, mücehhez tablolar

12.509

81.017

6206 Kadın/kız çocuk için gömlek, bluz, vs.

2607 Kursun cevherleri ve konsantreleri
2204 Taze üzüm şarabı (kuvvetlendirilmiş şaraplar dahil)üzüm şırası
2603 Bakır cevherleri ve konsantreleri
1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. İle bos ilaç kapsülü mühür güllacı vs.
2716 Elektrik enerjisi

0

72.445

52.820

62.105

0

57.862

37.322

48.153

5.632

44.481

8544 İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik
kablo

19.044

37.232

6403 Ayakkabı; yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii, suni vb kösele

36.410

37.125

6109 Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme)

26.563

36.674

2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar, sigarillolar ve sigaralar

22.884

35.313

6211 Kadın/kız çocuk için spor, kayak ve yüzme kıyafetleri vb gıyım eşyası

22.902

31.764

2608 Çinko cevherleri ve konsantreleri
Diğer

22.025

31.429

1.739.326

1.320.099

Kaynak: Kaynak: www.trademap.org * Trade Map’te 2010 yılı istatistikleri bulunmamaktadır.


17 / 36


İthalatında Başlıca Ürünler
İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1000 Dolar)
GTİP ÜRÜN ADI

2009 2010

TOPLAM

2011

5.043.115

7.007.251

2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar)

0

578.084

49.684

429.844

0

382.083

2716 Elektrik enerjisi

120.885

228.031


111.920

216.737

8703 Otomobili, steyşın vagonlar, yarış arabaları

169.013

189.026


109.626

128.449

0

124.791

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
7110 Platin, paladyum, rodyum, iridyum, osmiyum, rutenyum (ham, pudra vb.)

2604 Nikel cevherleri ve konsantreleri
7204 Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri

1.720

111.534

55.875

101.891

8.419

93.865

8517 Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar

51.940

84.572

5208 Pamuk men (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk m.kare 200gr)

66.097

81.939

3208 Sentetik polimerler esaslı; susuz ortamda eriyen/dağılan, boya ve vernik

11.516

62.331

1701 Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakaroz (katı halde)

32.642

57.281

7214 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş)

32.307

54.562

0207 Kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatı

43.521

50.585

9018 Tıp, cerrahı, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları

27.039

49.433

1512 Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu yağları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)

30.727

46.995

2713 Petrol yağlarının/bıtumenlı minerallerden elde edilen yağların kalıntıları

20.372

46.207

8471 Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri

69.774

45.714

3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde)

39.493

42.634

7206 İlk şekillerde, külçe halinde demir, alaşımsız çelik

30.121

40.584

5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar

44.686

40.334

8701 Traktörler

29.591

39.796

3.886.147

3.679.949

2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar
2843 Kolloidal haldeki kıymetli metaller; vb. Anorganik, organik bileşikleri;
amalgamı

Diğer


Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (1 000 Dolar)
ÜLKE
Dünya

2009

2010

2011

2.691.528

4.455.375

Almanya

450.384

1.241.870

Sırbistan

652.133

874.218

Bulgaristan

216.953

307.680

İtalya

217.973

289.747

Yunanistan

290.012

215.223

Hırvatistan

152.720

139.622

3.244

127.460

Ukrayna

10.121

95.834

Bosna Hersek

86.644

93.092

Çin

-, 2013

18 / 36


Slovenya

34.268

88.202

Hollanda

61.532

87.514

Arnavutluk

83.949

87.052

39.88

91.96

Slovakya

11.826

67.665

İspanya

38.714

66.366

Belçika

36.127

62.453

İngiltere

42.895

54.215

Romanya

19.996

46.218

Rusya Fed.

22.536

39.642

Tayvan

10.744

38.450

Avusturya

19.080

38.251

9.489

36.031

Karadağ

24.882

34.240

İsviçre

17.384

31.488

8.118

25.324

129.040

194.174

Türkiye

ABD

Polonya
Diğer


Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (1 000 Dolar)
ÜLKE
Dünya

2009

2010

2011

5.043.115

7.007.251

Almanya

517.495

728.887

Rusya Fed.

495.018

683.657

İngiltere

62.507

591.024

Yunanistan

439.168

566.276

Sırbistan

406.713

533.899

Bulgaristan

242.635

457.650

İtalya

361.723

418.829

Çin

289.409

354.651

283.48

298.95

Slovenya

190.879

185.365

İsviçre

123.237

172.063

84.461

157.623

Avusturya

100.302

133.136

Hırvatistan

118.341

133.122

Türkiye

Ukrayna

Fransa

91.423

126.360

107.816

94.330

46.530

90.122

111.183

89.434

Polonya

83.220

82.092

Endonezya

49.742

74.615

Hollanda

70.425

68.806

Brezilya

62.915

67.381

İspanya

48.347

62.946

Çek Cmh.

51.888

60.511

Japonya

54.357

51.972

Romanya
Bosna Hersek
ABD


19 / 36


Diğer

582.635

678.618


Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
Dış Ticaret Politikası
Makedonya’nın yeni Gümrük Kanunu AB standartlarına uygun olarak hazırlanmıştır. İthal edilen
ürünlerin çoğuna kalite kontrolü uygulanmaktadır. Kalite kontrolüne tabi tutulan ürünler arasında tarım
ürünleri, taşıt araçları ve elektrikli aletler ya da standartlara uygun olmaması halinde tüketicilerin
sağlığına zararlı olabilecek ürünler yer almaktadır. Ayrıca bazı ürünlere fito-patolojik ya da veteriner
kontrolü yapılmaktadır.
İthalat izinlerini Ekonomi Bakanlığı vermektedir. Ürünlerin çoğu için izinler sadece formalitedir, fakat
ilaç ve askeri ekipman konusunda izin almak daha zor olabilmektedir.
Makedonya Cumhuriyeti’ne ithal edilen ürünlerin çoğuna gümrük vergisi uygulanmaktadır. Gümrük
vergi oranları 0 ile %30 arasında değişmektedir. Bazı gıda ürünlerinde bu oran %60’a ulaşmaktadır.
Ortalama gümrük vergi oranı %7’nin altındadır. Maksimum vergi oranı olan %60 bazı meyve ve sebze,
tahıl, alkollü ve alkolsüz içecekler ve tütüne uygulanmaktadır.
Türkiye ile Makedonya arasında 1999 yılında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması uyarınca 1 Ocak
2008 tarihinden itibaren Türkiye menşeli sanayi ürünlerine uygulanan gümrük vergisi oranları
sıfırlanmıştır. Tarım ve işlenmiş gıda ürünlerindeki karşılıklı ticaretimiz ise tarife tavizlerine ve kotalara
tabi durumdadır.
Makedonya’da yatırım yapacak, özellikle de müteahhitlik alanında faaliyet gösterecek firmaların, araç
parkı ve gerekli teçhizatının getirilmesinde, gümrük vergisinin (ki 2008 başından itibaren Türkiye
menşeli sanayi ürünlerinin tamamında gümrük vergileri sıfırlanmıştır) yanısıra %18 oranında uygulanan
KDV’nin de ödenmesi gerekmekte, yüklenilen işin tamamlanmasını müteakip söz konusu malzemelerin
ülkeden çıkarılmasında, ödenen KDV’nin bir kısmının geri alınması mümkün bulunmaktadır.
Çok Taraflı Ticaret Anlaşmaları ve Preferanslar
Makedonya Cumhuriyeti 4 Nisan 2003 yılında Dünya Ticaret Örgütünün 146’ncı üyesi olmuştur.
Üyelikle birlikte Makedonya piyasası yabancı ürün ve hizmetlere daha da açılmıştır. Üyelik öncesi
%14,26 olan ortalama gümrük vergisi 2010 yılında %8,54’e düşmüştür. Buna rağmen bazı önemli
tarım ürünlerini koruma amaçlı ortalama gümrük vergileri %15,98, sanayi ürünlerinde ise %6,31
düzeyinde kalacaktır.
Ayrıca, Avrupa Birliği (AB) tarafından Güneydoğu Balkan ülkeleri olarak tanımlanan ve geleceklerinin
AB’ne bağlı olduğu belirtilen Arnavutluk, Bosna Hersek, Hırvatistan, Karadağ, Moldova, Makedonya,
Sırbistan ve Kosova ile İstikrar ve Ortaklık Anlaşmaları (SAA – Stabilisation and Association
Agreements) imzalanmıştır.
Söz konusu Anlaşmaların yanısıra, 1992’de Polonya, Macaristan ile Çek ve Slovak Cumhuriyetleri
tarafından imzalanan, daha sonra da Slovenya, Romanya, Bulgaristan, Hırvatistan ve Makedonya’nın
taraf olduğu CEFTA (Central European Free Trade Agreement-Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması))
üyeliğinden, Makedonya ve Hırvatistan dışındaki ülkeler Avrupa Birliği üyeliği nedeniyle ayrılmışlardır.
Diğer taraftan, CEFTA’nın diğer Balkan ülkelerini de kapsayacak ve ilgili ülkeler arasındaki mevcut
serbest ticaret anlaşmalarının yerine geçecek şekilde genişletilmesi yaklaşımıyla, 19 Aralık 2006
tarihinde Arnavutluk, Bosna Hersek, Hırvatistan, Sırbistan, Kosova, Moldova, Makedonya ve Karadağ
tarafından CEFTA Anlaşması imzalanmış ve 2007 sonu itibariyle söz konusu Anlaşma, tüm taraf
ülkelerdeki iç onay prosedürleri tamamlanarak yürürlüğe girmiştir.

Türkiye ile Ticaret
Genel Durum
2011 yılında Makedonya ile ticaret hacmimiz 390 milyon ABD doları düzeyinde olmuştur. İhracatımız
2010 yılına göre yaklaşık % 14 oranında artmış ve 298,9 milyon ABD doları değerinde gerçekleşmiştir.
Makedonya ile son yıllara ilişkin ticari ilişkilerimizi gösteren ve ülkemiz ve Makedonya istatistiklerine
-, 2013

20 / 36


göre hazırlanan rakamlar aşağıda sunulmuştur.
Türkiye-Makedonya Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar)
Yıl

İthalat

İthalat Değişimi %

İhracat

İhracat Değişim %

Hacim

Denge

2009

39,88

34,23

283,48

-4,28

323,36

243,60

2010

52,40

31,39

262,62

-7,36

315,02

210,22

2011

91,96

75,50

298,95

13,83

390,92

206,99

2011(1-11)

85,51

87,73

271,44

14,98

356,95

185,92

2012(1-11)

96,60

12,97

248,85

-8,32

345,45

152,25

Kaynak:T.C. Ekonomi Bakanlığı

Türkiye'nin Makedonya'ya İhracatında Başlıca Ürünler (Dolar)
GTİP GTİP TANIMI
NO
TOPLAM

2009

2010

2011

283,48 262,62 298,95

2604 Nikel cevherleri ve konsantreleri

3,60

7,23

13,94

7408 Bakır teller

0,28

3,13

8,53

9403 Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları

5,96

5,46

7,46

8418 Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları

5,64

5,95

6,95

1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. İle boş ilaç kapsülü mühür güllacı vs.

7,23

5,69

6,09

7,82

7,98

5,63

5205 Pamuk (dikiş hariç) ipliği (ağırlık; =>%85 pamuk) (toptan)

805 Turunçgıller (taze/kurutulmus)

5,43

5,69

5,57

4818 Tuvalet kağıtları, kağıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü vb

5,13

6,31

5,53

8703 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları

4,79

5,04

5,51

7604 Aluminyum çubuk ve profiller

4,21

4,46

5,25

8302 Adi metallerden donanım, tertibat vb. Eşya

5,54

5,32

5,12

7308 Demir/çelikten inşaat ve aksamı

4,80

3,02

4,87

5208 Pamuk men (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk m.kare 200gr)

3,44

3,21

4,27

8516 Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar (şofbenler)

3,51

3,29

4,26

4411 Lif levha, orta yoğunlukta

3,19

3,27

4,20

8528 Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler

2,51

3,05

4,10

3920 Plastikten diğer levha, yaprak, pelikül ve lamlar

2,58

3,07

3,87

9401 Oturmaya mahsus mobilyalar, aksam-parçaları

3,11

2,83

3,72

5702 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb)

4,40

3,21

3,62

7605 Aluminyum teller

0,00

1,44

3,58

8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları

4,84

5,42

3,53

8544 İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik k

3,51

1,56

3,49

3917 Plastikten tüpler, borular, hortumlar; conta, dirsek, rakor vb

0,99

1,10

3,34

3916 Plastikten monofil, çubuk, profiller-enine kesiti > 1mm.

1,75

1,95

3,12

8422 Yıkama, temizleme, kurutma, doldurma vb. İşler için makine, cihaz

2,33

2,50

3,12

8450 Çamaşır yıkama makineleri

2,68

2,76

2,98

4410 Yonga pano vb. Levhalar

2,46

2,18

2,95

9405 Diğer aydınlatma cihazları, lambalar, ışıklı tabela, plaka vb.

1,86

1,71

2,84

5515 Diğer devamsız sentetik lifden dokumalar

2,01

2,71

2,83

5210 Pamuk men (dokumalar, ağırlıkça % < 85 ten az pamuk içeren, <= 200
g/m²)

1,93

2,73

2,81

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar

7,98

2,75

2,78


2,31

2,74

2,52

1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları

2,89

1,89

2,37


21 / 36


3926 Plastikten diğer eşya

1,62

2,21

2,33

6908 Sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, şömine, duvar karosu

0,70

1,17

2,31

3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler

1,76

1,68

2,28

3925 Plastikten inşaat malzemesi

2,34

3,78

2,22

6006 Diğer örme mensucat

2,75

2,22

2,21

7013 Masa, mutfak, tuvalet, ev tezyinatı vb için cam eşya

2,98

2,52

2,11


5,23

2,78

2,10

Diğer

145,44 125,59 132,61

Kaynak: Trademap

Türkiye'nin Makedonya'dan İthalatında Başlıca Ürünler (Dolar)
GTİP
NO

GTİP TANIMI
TOPLAM

2009

2010

2011

39,88 52,40 91,96


9,06 12,87 34,02

7210 Demir/çelik yassı mamul, kaplı, sıvanmış (600mm. Den geniş)

1,50

4,06

7,69

5211 Pamuk men (dokuma, %85 >pamuklu, suni-sentetik karışık, 200g/m2 den
ağır)

2,15

4,50

7,51

7202 Ferro alyajlar

8,18

6,12

6,01

6902 Ateşe dayanıklı tuğla, blok, karo, ateşe dayanıklı seramik eşya

4,09

3,56

5,52

4102 Koyun ve kuzuların ham derileri

1,35

3,14

5,23

8607 Demiryolu taşıtlarının, tramvayların aksam-parçaları

0,47

0,41

3,89

5515 Diğer devamsız sentetik lifden dokumalar

0,57

1,01

3,51

5603 Dokunmamış mensucat (emdirilmiş)

0,37

1,61

1,38

3915 Plastikten döküntü, kalıntı ve hurdalar

0,08

0,42

1,22

7308 Demir/çelikten inşaat ve aksamı

0

0

1,10

5903 Plastik emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış mensucat

0

0,51

1,08

7602 Aluminyum döküntü ve hurdaları

0,99

1,06

1,02

2518 Dolomit

1,18

1,12

0,84

2620 Metalleri/metal bileşiklerini içeren küller ve kalıntılar

1,15

1,42

0,81

7209 Demir/çelik yassı mamul, soğuk haddelenmiş kaplanmış (600mm. Den geniş)

2,27

1,86

0,80

8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları

0,36

0,73

0,78

2103 Sos ve müstahzar; çeşni/lezzet verici karışımlar; hardal unu, irmiği ve hazır
har

0,52

1,00

0,73

0

0,27

0,67

0,26

0,16

0,61

7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde)
4707 Kağıt ve karton döküntü ve kırpıntıları

0,08

0,24

0,59

3919 Plastikten, yapışkan levha, yaprak, şerit, lam vb. Düz şekilde

504 Hayvan bagırsak, mesane ve mıdesı (taze/sogutulmus/dondurulmus vs.)

0

0

0,51

9031 Diğer ölçme, kontrol alet ve cihazları, profil projektörleri

0

0

0,49

5209 Pamuk men (dokuma %85 < pamuklu 200g/m2 den fazla)

0,29

0,37

0,47

8480 Metal dökümü için kasalar, plakalar, kalıp modelleri

0,00

0

0,42

8536 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı

0,02

0,14

0,41

0

0,74

0,39

6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.

0,26

0,44

0,27

8477 Kauçuk, plastik eşya imal ve işleme makine ve cihazları

0,96

0

0,25

0

0

0,23

4101 Sığır ve at cinsi hayvanların derileri-ham

0,38

0,03

0,19

8534 Baskı devreler

0,14

0,13

0,19


6303 Perdeler ve iç storlar, perde ve yatak farbalaları

-, 2013

22 / 36


8419 Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar
2530 Tarifenin başka yerinde yer almayan mineral maddeler

0

0

0,15

0,01

0,05

0,15

9615 Saç ve süs tarakları, toka, kıskaç, bigudi vb. Aksamı

0

0

0,14

6006 Diğer örme mensucat

0

0

0,14

2515 Mermer ve traverten, ekosin su mermeri, kireçli taşlar

0

0

0,12

6403 Ayakkabı; yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii, suni vb kösele

0,01

0,07

0,11

8414 Hava-vakum pompası, hava/gaz kompresörü, vantilatör, aspiratör

0,03

0,09

0,11

6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.

0,41

0,17

0,11

0,00

0,00

0,00

Diğer
Kaynak: Trademap

İhracat Potansiyeli Olan Başlıca Sektörler
Makedonya pazarı hala birçok açıdan bakir bir pazar niteliği taşımakla ve hemen hemen tüm
sektörlerde önemli rekabet imkanları bulunmakla birlikte, aşağıdaki sektörler potansiyel açısından ön
plana çıkmaktadır.
•
•
•
•
•
•

İnşaat malzemeleri
Makineler, aksam ve parçaları
İşlenmiş gıda ve tarım ürünleri
Tıbbi malzemeler
Mobilya ve ağaç işleme sanayi ürünleri
Kimya sanayi ürünleri

Türkiye-Makedonya Yatırım İlişkileri
Kağıt üzerinde çok olumlu bir yatırım ortamı sunan Makedonya, çok yavaş işleyen ve zaman zaman
yatırımlar önünde ciddi bir engel oluşturan bürokrasi, özellikle çalışma ve oturma izinleri konusunda
yaşanan sıkıntılar, güven duyulmayan yargı sistemi ve sık değişen mevzuat gibi nedenlerle arzu edilen
düzeyde yabancı yatırımcı çekememektedir. Yukarıda belirtilen sorunlar ve daha önceki bazı Türk
yatırım girişimlerinin sıkıntılarla karşılaşması doğal olarak, Türk işadamlarını da duraksamaya sevk
etmektedir.
İkili ekonomik ve ticarî işbirliğinde açılım ve atılımda bulunulmasına yönelik yoğun çabalar sonucunda,
büyük Türk şirketlerinin Makedonya’ya olan ilgileri son zamanlarda artmaya başlamıştır. Ülkeyi
ekonomik ve sosyal açıdan tehdit eden işsizlikle mücadelede dış yatırımlara büyük umut bağlayan
Makedonya hükümetlerinin de son dönemde şirketlerimizi büyük ölçüde özendirici bir tutum takındığı
gözlemlenmektedir.
Makedonya’da doğrudan yabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren Türk şirketlerinin sayısı 100 civarında
olup bunların önemli bölümü KOBİ niteliğinde firmalarımızdır. Halihazırdaki Türk yatırım tutarı 180
milyon Dolar civarındadır. 2008 yılında Makedonya’daki havaalanlarının genişletilmesi ve yeni terminal
binaları yapılması ihalesini kazanan TAV, 2011 yılında Makedonya’da cam ambalaj üretimine başlamayı
öngören Şişecam ve Üsküp Serbest Bölgesinde alüminyum profil üretimi gerçekleştirmek üzere
Makedonya Hükümeti ile sözleşme imzalayan Borteknik adlı firmalarımızın planladıkları yatırımları
gerçekleştirmeleri sonrasında toplam Türk yatırım tutarının orta vadede 500 milyon Dolara ulaşması
beklenmektedir.
Şişecam’ın Üsküp Bunarcık Serbest Bölgesinde 2010 yılında yaklaşık 45 milyon Avroluk bir yatırım
yapmasına ilişkin niyet muhtırası 13 Mart 2009 tarihinde imzalanmıştır. Söz konusu yatırım sonucunda
ilk aşamada 250 kişiye istihdam sağlanması öngörülmektedir.
Ayrıca, Ziraat Banka AD Skopje’yi de satın alan Halk Banka Ad Skopje ve Hollanda merkezli Demir-Halk
Bank tarafından çoğunluk hissesi satın alınan İK Banka diğer önemli Türk yatırımlarıdır. Hizmet
sektöründe Makedonya’da bulunan diğer bir Türk işletmesi de Avrupa Göz Hastanesi’dir.
Haznedar Holding’e ait Gostivar’daki refrakter malzemesi üreten ‘Vardar Dolomit” fabrikası, Zorlu
Holding’e bağlı Zorluteks DOO Makedonya şirketi, Yağyemezler Kumaşçılık Sanayi ve Ticaret Ltd.

23 / 36


Makedonya ulke raporu_2013

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (14)

Ähnlich wie Makedonya ulke raporu_2013

Ähnlich wie Makedonya ulke raporu_2013 (10)

Mehr von UlkeRaporlari2013

Mehr von UlkeRaporlari2013 (16)

Makedonya ulke raporu_2013