Letonya ulke raporu_2013

LETONYA
ÜLKE RAPORU

Hazırlayan : Songül BEKTAŞOĞLU

Ankara - February, 2013

LETONYA
Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler
Temel Sosyal Göstergeler
Resmi Adı

Letonya Cumhuriyeti

Nüfus

2.26 milyon

Yüzölçümü

64.589 km 2

Dil

Letonca

Din

Lutheran, Roman Katolik, Rus Ortodoks

Başkent

Riga

Başlıca şehirleri

Daugavpils, Jekabpils, Liepaja, Jelgava

Yönetim Şekli

Parlementer Cumhuriyet

Cumhurbaşkanı

Andris Berzins

Başbakan

Valdis Dombrovskis

Para Birimi

Letonya Lats’ı (LVL)

Kaynak: The Economist Intelligence Unit Latvia Country Profile, 2013

Temel Ekonomik Göstergeler
2008 a 2009 a 2010 a 2011 a 2012 b 2013 c 2014 c
GSYİH (milyon $)

33.452 25.854 24.100 28.481 27.907 28.885 30.444

GSYİH (milyon LVL)

16.084 13.071 12.784 14.276 15.278 16.080 17.083

Büyüme (%)

-3.3

-17.7

-0.9

5.5

4.5

2.9

3.2

Kişi başına GSYİH ($, satın alma gücü paritesine göre)

17.128 14.275 14.500 16.927 17.909 19.042 20.270

Cari Denge (milyon $)

-4.493

2.283

731

-363

-576

Enflasyon (ortalama- %)

-929 -1.065

-1.2

2.5

2.7

4.4

2.4

2.3

2.9

İhracat (fob, milyar $)

9.6

7

9

12

12

13

13.5

İthalat (fob, milyar $)

15.6

9

10.8

14.8

16

17

17.9

Döviz kuru (LVL/$)

0.48

0.51

0.53

0.50

0.55

0.56

0.56

Kaynak: Economist Intelligence Unit (EIU)- Ocak 2013
* Satın Alma Gücü Paritesi ile. a EIU Gerçekleşen b EIU Tahmin c EIU Öngörüsü

Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
Avustralya Grubu, BA, BIS, CBSS, CE, EAPC, EBRD, EIB, EU, FAO, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFC,
IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO (imza atan), ITU, ITUC, MIGA, NATO,
NIB, NSG, OAS (gözlemci), OIF (gözlemci), OPCW, OSCE, PCA, Schengen Convention, UN, UNCTAD,
UNESCO, UNWTO, UPU, WCO, WHO, WIPO, WMO, WTO

Genel Bilgiler
Coğrafi Konum
Letonya’nın yüzölçümü 64,589 km2 dir. Baltık Cumhuriyetleri arasında 2. en küçük ülkedir. Avrupa’nın
kuzeydoğu kesiminde bir ülke olan Letonya, Baltık Denizi ve Riga Körfezi kıyılarında yer alır. Kuzeyde
Estonya, doğuda Rusya, güneyde Litvanya ile çevrilidir. Ülke verimli ovalar ve orta yükseklikte tepeler
barındırır ve arazinin büyük kısmı deniz seviyesinin 100 metreden daha az üstündedir. Geniş bir akarsu
ağına sahiptir; binlerce göl ve yüzlerce kilometre uzunluğunda çam ormanları ve kesintisiz kumsalla
çizilmiş bir kıyısı vardır. Ülkenin % 44’ü ormanlarla kaplıdır.

-, 2013

2 / 30

Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

Letonya'nın politik, ekonomik ve kültürel merkezi, Letonya nüfusunun üçte birinden fazlasının (700 bin)
yaşadığı ve çalıştığı Riga'dır. Riga'nın zarif Old Town ve farklı Art Nouveau mimarisi, modern hareketli
iş hayatı ve kültürel yaşama ilham veren bir düzen işlevi görür. 1201'de kurulan, Hansa Birliği
mensubu olan bu şehir Avrupa'nın en eski ortaçağ şehirlerinden biri olup UNESCO tarafından dünyanın
en önemli kültürel ve doğal alanları listesine alınmıştır. Aynı zamanda R?ga'nın Old Town silueti bir
Avrupa Mirası Niteliği taşıyan bir alandır.
Letonya'daki 77 şehir ve kasabadan 23 tanesi 10.000'in üzerinde bir nüfus sahiptir.
En Büyük Şehir ve Kasabalar:
• R?ga – 717.000
• Daugavpils – 106.000
• Liep?ja – 85.000
• Jelgava – 65.000
• J?rmala – 55.000
• Ventspils – 43.000
• R?zekne – 36.00

Siyasi ve İdari Yapı
I. Dünya Savasına kadar Rusya'nın egemenliğinde yasayan Letonya, Kasım 1918 tarihinde
bağımsızlığını ilan etti. Letonya II. Dünya Savası’nda bir süre Nazi Almanyası tarafından işgal edildi.
1944 yılında kurulan Letonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin
parçalanmasına kadar bir Sovyet Cumhuriyeti olarak kaldı. 21 Ağustos 1991 tarihinde Letonya
SSCB'den bağımsızlığını ilan etti. 2004 yılında da Avrupa Birliği’ne ve NATO'ya üye kabul edildi.
Letonya, parlamento tarafından 4 yılda bir seçilen bir Cumhurbaşkanı ile bir başbakan tarafından
yönetilen bir cumhuriyettir. Parlamentonun tek kanadı bulunmaktadır. Milletvekilleri 4 yıllık dönemler
için seçilir.
Ülkede siyasi otoritenin başı olan Cumhurbaşkanı’nın görev süresi dört yıldır. Cumhurbaşkanı Andris
Berzins, 8 Temmuz 2011 tarihinden itibaren anılan görevi yürütmektedir. Letonya kanunlarına göre,
Cumhurbaşkanı, 100 üyeli Parlamento'da yapılan gizli oylama sonucu en az 51 olumlu oyla seçilir.
Letonya Anayasası uyarınca, 100 üyeden oluşan Parlamento için seçimler, genel, eşit, doğrudan ve gizli
oy kullanımı ile nispi temsil temeline dayanmaktadır. Seçimlere partiler, listeleriyle katılmakta ve seçim
barajı olan %5 ve üstü oyu elde eden partiler Parlamento'da temsil edilmektedir. Seçimler, 4 senede
bir yenilenmektedir. Ülkede son olarak 17 Eylül 2011 tarihinde genel seçimler yapılmıştır.
Başbakan Dombrovskis, etnik Letonların desteklediği sağ eğilimli “Birlik”, “Zatlers’in Reform Partisi
(ZRP)” ile “Milli İttifak” partilerinden oluşan yeni Koalisyon Hükümetinin başıdır.
Letonya 2004 yılında Avrupa Birliği'ne ve NATO'ya katılmış ve hem küresel güvenliği ve refahı teşvik
hem de kriz ve anlaşmazlıkları azaltma hususlarında aktif bir üyedir. Baltık Denizi bölgesindeki
koşularıyla iş birliği yüksek önceliğe sahiptir ve bir hedefi de küresel stratejik bağlarını geliştirmektir.

Nüfus ve İşgücü Yapısı
Letonya’nın toplam nüfusu 2.26 milyondur. Kadın nüfus % 53.8, erkek nüfusu (% 46.2’dir. Nüfus 1991
yılındaki bağımsızlığın ilanından beri % 16 oranında azalmış, nüfusun 2011–15 yılları arasında % 0,7
gerilemesi bekleniyor.
Letonya’nın Ortalama yaş ömrü 76.4’tür. Ortalama ömür erkekler için 73.1 yıl iken, bayanlarda 79.9
yıldır. Nüfusun yaşlara göre dağılımı, %13.5 – 14 yaş altı, %69.5’i 15-64 yaş arası ve %16.9’u – 65
yaş üzeridir.
Nüfusun % 59.3 Leton, %27.8 Rus, % 3.6 Beyaz Rus, % 2.5 Ukraynalı, %2.4 Leh, %1.3 Litvanyalı ve
% 1 diğer milletlerdir.
Nüfusun % 68 kentte ve % 32’si kırsal alanda yaşamaktadır.

Genel Ekonomik Durum
Ekonomik Yapı
Letonya, 1991’de bağımsızlığını kazandıktan sonra pazar ekonomisine geçmiştir. Ekonomiye büyük
ölçüde özel sektör hakimdir. Letonya Maastricht kriterlerini 2012 itibariyle karşılayarak, 2014’te
eurozone’a katılmayı hedeflemektedir.
AB üyesi olan Letonya 2011 yılı itibariyle 27 milyar ABD Doları GSYİH ile dünyada 92 inci, Avrupa’nın
29 uncu ülkesi olmuştur. GSYİH’sının 2016 yılında 33,1 milyar ABD Doları olması beklenmektedir.
Letonya 2008 yılının son çeyreğinden itibaren küresel ekonomik krizin etkisiyle resesyona girmiştir.
2009 yılında krizle birlikte AB’nin en hızlı daralan ülkesi olmuştur. Resesyonun 2010 yılına kadar devam
etmiştir. 2011 yılından itibaren ekonomik tekrar canlanmaya başlamıştır.
Letonya Ülke Raporu

3 / 30


2010 yılında GSYİH 0,3 % oranında daralırken, 2011 yılında büyüme beklentisi % 4 oranında
gerçekleşmiştir. 2011-2020 yılları arası için ekonomik büyümenin yıllık ortalama % 3’ün üzerinde
gerçekleşmesi öngörülmektedir. 2011 yılında ihracata dayalı % 4’lük büyüme oranı, dış talebin
zayıflamasıyla 2012 yılında % 2,5 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir.
Letonya’nın 2011 yılı itibariyle bütçe açığının GSYİH’ya oranı % 4 olmuştur. Bütçe açığının GSYİH’ya
oranı 2012 itibariyle % 3’ün altına düşürülmesi hedeflenmektedir.
İşsizlik oranı 2011 yılı itibariyle % 13 iken 2016’da % 9,7 olması beklenmekte
Genç yetişkinler arasında işsizlik oranı % 35 çıvarındadır. Ülkede işgücü piyasası koşulları düzelmeye
başlamış ancak uzun dönem işsizlik oranı hala yüksek düzeydedir.
Doğrudan yabancı yatırımlar ekonomik kalkınmada önemli rol oynamaktadır. Hükümet yatırımcıyı
teşvik edecek önlemler almaya devam etmektedir. Bu bağlamda, iş kurmaya ilişkin bürokratik işlemler
azaltılmış, yatırım ve vergi mevzuatı gözden geçirilmiş, ayrıca AB pazarına bütünleşmeyi sağlayacak
önlemler alınmıştır.
Hükümet, ekonomik krizden çıkış stratejisini, “dış krediyle beslenen ithalata dayalı büyüme” yerine,
2010 yılından itibaren “ihracata dayalı büyüme”ye dayandırmaktadır. Ekonomi politikasında
ekonominin sağlam temellere oturtulması (sürdürülebilir kılınması) ve sınai üretimin büyümenin itici
gücüne dönüştürülmesi hedeflenmektedir. Başbakan, orta vadede çalışmaların (i) ekonomik büyüme,
(ii) sosyal güvenlik önlemleri ve (iii) kamu sektöründe verimliliğin arttırılması üzerinde yoğunlaşacağını
kaydetmiştir. İş geliştirme ve kalkınma konularında su ana kadar 20 programın desteklendiğini, bu
amaçla 2013 yılına kadar toplam 582 milyon Lats kaynak ayrıldığını, özel sektörün de desteğiyle
yenileşim, finansal araçlar, girişimciliğin desteklenmesi, enerji tüketiminde verimlilik ve turizm
konularına destek sağlanacağı açıklanmıştır.
Hükümetin 2014’ü Euro para birimine geçiş yılı olarak belirlemesi nedeniyle daha sıkı bir maliye
politikası uygulanmasını zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Çift haneli işsizlik oranın düşürülmesi Hükümetin
öncelikleri arasında yer almaktadır.

Sektörler
Tarım ve Hayvancılık
Letonya’nın GSYİH’nin % 4’ü tarım sektörü tarafından oluşturulmaktadır. Toplam işgücünün de yaklaşık
% 8’ini istihdam etmektedir. Letonya’da tarımda istihdam edilen nüfusun ve tarım’ın GSYİH’nin içindeki
payının yıllar içinde azalma göstermesine karşın, son yıllarda Letonya’da tarımsal üretimde birçok
modernizasyon gerçekleştirilmiş ve verimlilik artmıştır.
Letonya’nın 2004’te Avrupa Birliği’ne üye olmasıyla, tarım sektöründe hızlı bir liberalleşme görülmüştür
ve Avrupa Birliği çerçevesinde elde edilen yardım programları artmıştır. Letonyalı çiftçiler Avrupa Birliği
ülkeleri arasında en düşük alan bazlı ödeme almakta olup, söz konusu ödemelerin 2013’ten sonraki
döneme ilişkin artırılmasına yönelik Letonya Tarım Bakanlığı’nın girişimleri bulunmaktadır.
Tarım alanlarının temelini aile çiftlikleri oluşturmakta ve geleneksel üretim metotları kullanılmaktadır.
Letonya’da tarımsal işletmeler genellikle yerel kuruluşlar olup, ancak domuz üretiminde Danimarka
kökenli işletmelerin yoğunluğu dikkat çekmekte ve çok az sayıda küçük ölçekli özel işletme
bulunmaktadır.
Ülke verimli topraklardan oluştuğundan tarım ve ormancılık önemli üretim sektörlerine girdi
sağlamaktadır. Gıda işleme ve kereste bunların başında gelmektedir.
Buğday en önemli tarım ürünü konumunda bulunmakta olup, arpa, yulaf ve çavdar da önemli
miktarlarda üretilmektedir. Buna bağlı olarak, un ve unlu mamuller sanayi gelişmiş ve ülkenin tarım ve
gıda ihracatının yaklaşık dörtte birini oluşturmaktadır. Son yıllarda tüketici taleplerine paralel olarak
organik unlu mamul üretimi de başlamıştır. Litvanya ile süt ürünleri üretiminde rakip konumunda
bulunan Letonya, işlenmiş süt ürünlerinin üretilmesi konusunda işletmeler bazında çeşitli çalışmalar
gerçekleştirmektedir.
Letonya’da yabancıların tarımsal arazi ve orman alımı ile kısıtlamalar mevcut olup, söz konusu
kısıtlamaların 1 Mayıs 2014 itibariyle kaldırılması öngörülmekte, bu tarihten itibaren ülkeye yabancı
sermaye girişinde artış olması beklenmektedir.

Ormancılık
Letonya ekonomisi için orman ürünleri stratejik öneme sahiptir. Ülkenin yaklaşık % 50’iye yakını
ormanlarla kaplıdır ve AB’nin en çok ormanlık alana sahip ülkelerinden birisidir. Orman alanlarının
hacmi 70 yılda 3.6 kat artarak 631.000.000 metreküp ulaşmıştır. Ormanların % 50’si devlet
kontrolündedir.
Ormancılık GSYİH’nın yaklaşık % 5’ini oluşturmaktadır. Bu sektör kayıtlı tüm şirketlerin % 8’ini ve
işgücünün ise % 5’ini istihdam edilmektedir.
Yıllık üretim değeri ise yaklaşık 1 milyar Avro civarındadır. Letonya’nın ormanlardan yıllık işlenen
kereste hacmi ise 10-11 milyon metreküp arasındadır. Bunun % 62’si devlet ve % 38’i ise özel sektör
tarafından işlenmektedir.
-, 2013

4 / 30


Sanayi
GSYİH’nın yaklaşık % 22’sini oluşturan imalat sanayi, toplam işgücünün de yaklaşık % 13’ünü istihdam
etmektedir.
Sanayi sektörü ağırlıklı olarak kimyasallar, petrokimyasallar, metal işleme ve makine gibi ağır sanayi
kollarından oluşmaktadır.
Kriz sonu itibariyle ülkede bazı makroekonomik göstergelerde iyileşmeler başlamıştır. Bunların basında,
imalat sektörü gelmektedir. Ağaç isleme, kimya sanayisi, metal işleme, kağıt, basım ve yayım
sektörlerinde kısmi canlanmalar söz konusudur.
Önümüzdeki dönemde imalat sektöründe güçlendirilmesi hedeflenen alanlar ise ağaç isleme, kimya
sanayisi, metal isleri ve kağıt isleme; hizmet sektöründe ise, enformasyon ve iletişim teknolojileri,
taşımacılık, lojistik ve turizmdir.

Turizm
Kapladığı alan itibariyle küçük bir ülke olan Letonya, önemli turizm potansiyeline sahiptir. Ortaçağ
tarihinden kalan kaleler, malikaneler ve saraylar, Baltık Denizi boyunca uzanan yüzlerce km'lik sahili
ve sürükleyici coğrafik çeşitliliğiyle ile önemli bir turizm ülkedir.
Letonya turizm sektörü, son yıllarda AB’de en hızlı büyüyen sektörlerden biri olmuştur. 2011 yılında
hizmet verilen yolcu sayısı bir önceki yıla göre % 15 oranında artış göstermiş ve yaklaşık 4.5 milyon
kişi tarafından ziyaret edilmiştir. Pazarda konaklama sayısında önemli artışlar olmasına rağmen hala
uluslar arası zincirlerin varlığına ihtiyaç duyulmaktadır.
2007-2013 yılları arasında AB’nin yapısal fonlarından yararlanma ve doğa turizmi için vergi teşvikleri
uygulanmaktadır.
2011 yılında ülkemizi 45.074 Leton turist ziyaret etmiştir. En çok ziyaret edilen şehirler, İstanbul ve
Antalya’dır. Kriz nedeniyle 2009-2010 yıllarında azalan turist sayısında, 2011 yılanda %15 oranında
artış olmuştur.

Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı
Letonya’nın ulaşıma uygun doğal yapısı, AB ile doğu pazarları arsındaki stratejik konumu nedeniyle
taşımacılık en önemli sektörlerden birisidir. Letonya taşımacılık hizmetleri son yıllarda katma değeri
yüksek bir büyüme göstermiştir. Sektör son krizden etkilenmesine rağmen, hızlı bir iyileşme
beklenmektedir. Letonya’nın coğrafyası ve altyapısı nedeniyle Rusya ve diğer BDT ülkeleriyle yakın
ilişkileri bu sektördeki potansiyeli artırmaktadır.
Letonya'nın R?ga, Ventspils ve Liepaja'daki üç büyük limanı geniş çapta küresel nakliyat ihtiyacını
karşılamaktadır. Ventspils Baltık Denizi bölgesindeki en yoğun limanlardan biridir ve kargo devir hızı
açısından Avrupa’nın en önemli limanlarındandır.
Letonya uluslararası hava limanı Riga’da bulunmaktadır. Liepaja, Ventspils ve Daugavpils küçük
havaalanı vardır.
Demiryolları: 2,303 km
Karayolları: 69,532 km
Su yolları: 300 km
Boru hatları: Doğal gaz 1,097 km; ham petrol 82 km; petrol ürünleri 415 km
Limanları: Riga, Liepaja, Ventspils
Letonya telekomünikasyon pazarı tamamen serbesttir. Sabit telefon ve cep telefonunda LMT, Tele2 ve
Bite operatörleri pazara hakimdirler. Ayrıca telefon kartları gibi özel hizmet sağlayan lisanslı şirket
bulunmaktadır.
Letonya dünyada 2 inci en hızlı internet bandına sahiptir.
Ayrıntılı bilgilere aşağıda verilmekte olan web kaynaklarından ulaşılabilir.
-Transit Latvia http://www.transport.lv/default.htm
-Latvian Ministry of Transport http://www.sam.gov.
-Riga Free Port http://www.freeportofriga.lv/
-Ventspils Free Port http://www.investinventspils.
-Liepaja Free Port http://www.liepaja-sez.lv/

Enerji
Letonya’nın enerji ihtiyacı büyük oranda ithalat ile karşılanmaktadır. Kullanılan en önemli yerli enerji
kaynakları yakacak olarak odun ve hidro enerjidir. Toplam enerji tüketiminin sadece % 35’i yerli

5 / 30


kaynaklardan temin edilmektedir.
Letonya sahip olduğu hidro-elektrik kapasitesi nedeniyle dünyanın en yeşil enerji kullanan ülkelerinden
bir tanesidir. Ayrıca Letonya, AB’nin iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak ve ortak bir enerji politikası
oluşturmak için aktif olarak çalışmaktadır. AB’nin enerji politikaları doğrultusunda, yenilenebilir enerji
tüketimini %7’e çıkarmıştır. 2020 yılına kadar % 42’ ye çıkarmayı hedeflemektedir.
Letonya’nın petrol üretimi bulunmamaktadır. Ülkenin petrol talebi tamamıyla ithalat ile
karşılanmaktadır. Hükümet enerji bağımlılığını azaltmak için daha fazla yerel kaynakları geliştirmeyi
hedeflemektedir. Hedeflere ulaşmak için hidroelektrik santrallerinin ötesinde rüzgar ve biokütle
santrallerine yönelmeyi planlamaktadır. Baltık kıyıları rüzgar parkları için önemli imkanlar sunmaktadır.
Ayrıca ülkenin önemli bir kısmını ormanlardan oluşması nedeniyle biokütle kaynaklarının mevcudiyeti
yenilenebilir enerji için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Konu hakkında ayrıntılı bilgilere ilgili web
kaynaklarından ulaşılabilir.
Public Utilities Commission http://www.sprk.gov.lv/
Ministry of Economy, Energy Department http://www.em.gov.lv/em/2nd/?cat=30166

Bankacılık
Letonya Bankası, Letonya'nın merkez bankasıdır ve Avrupa Merkez Bankaları Sistemi iştirakçilerinden
biridir. AB'ye katılımdan beri Letonya'da 20'den fazla ticari banka faaliyet göstermekte ve her türlü
bankacılık hizmetini sunmaktadır. Birçok banka ülke çapında geniş ATM ağı kurmuş olup uluslar arası
internet ve mobil bankacılık hizmeti sunmaktadır.

Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü
2004’te AB’ye üye olmasının ardından, Letonya önemli bir yabancı yatırım merkezi haline gelmiştir.
Yatırımcılar, özel sektörde inşaat, otelcilik, lokantacılık, emlakçilik, bankacılık, eğitim ve sağlık
alanlarına ilgi göstermişlerdir. Yatırımlardaki artışlar, uygun koşullarda dış kaynaklı kredilerin varlığı ve
AB üyeliğinin getirdiği istikrar beklentisinden kaynaklanmıştır.
2000 yılında yıllık 413 milyon dolar olan doğrudan yabancı sermaye yatırımları yıllar itibarıyla yükseliş
göstermiş olup, 2007 yılında 2.3 milyar dolar ile en yüksek seviyesine yükselmiştir. Yaşanan kriz
nedeniyle yabancı sermaye yatırımlarında da çok önemli düşüşler yaşanmıştır. 2010 yılı 2. dönemi
itibariyle doğrudan yabancı sermaye yatırımları yeniden hız kazanmış ve 2011 yılında yıllık yatırım
miktarı yaklaşık 1.6 milyar dolara ulaşmıştır.
Yabancı yatırımların gerçekleştiği başlıca sektörler finansal aracı kurumlar, toptancılık ve perakende
sektörü, gayrimenkul ve imalat sanayidir. İmalat sanayinde en fazla yatırım yapılan alanlar ise metal
dışı ürünler, ağaç isleme ve gıda sektörleridir.
Yabancı yatırımların %80’i AB ülkeleri kaynaklıdır. 2011 yılında ilk beş sırada, İsveç, Hollanda, Güney
Kıbrıs, Rusya Federasyonu ve Litvanya bulunmaktadır.
Yabancı Yatırımlar
Yıllar

Değer (Milyon Dolar)

2000

413

2001

132

2002

254

2003

304

2004

637

2005

713

2006

1.664

2007

2.316

2008

1.357

2009

94

2010

369

2011

1.555

Kaynak: Letonya Ulusal Bankası

Ülkeler İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar
-, 2013

6 / 30


Ülkelere Göre Yabancı Yatırımlar, Milyon Dolar
Ülkeler
İsveç
Hollanda

2009

2010

2011

-144,7

125,9

1.627,7

27,7

73,1

245,5

-41,1

-31,5

165,4

8,7

25,2

95,3

Litvanya

-23,9

-11,3

88,5

İngiltere

Güney Kıbrıs
Rusya Federasyonu

-15,2

103,3

64,7

Norveç

34,9

32,0

63,8

Güney Kore

21,8

-10,8

45,3

-174,3

-69,8

36,1

Danimarka
Almanya

-2,0

-4,5

32,6

Belçika

-8,5

-30,0

30,3

-42,4

18,7

16,8

İspanya

-0,7

12,0

13,7

Türkiye

Avusturya

-21,2

0,6

13,3

Seyşeller

27,9

-18,6

9,0

İtalya

-4,8

12,3

8,2

5,0

22,8

7,5

İzlanda
İsviçre

19,6

86,6

6,8

Çek Cumhuriyeti

1,3

-2,1

5,2

Malta

3,0

24,7

4,9


Sektörler İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Sektörlere Göre Yabancı Yatırımlar, Milyon Dolar
Sektörler
Tarım ve Ormancılık

2009 2010

2011

21,1

25,1

Balıkçılık

1,2

-0,7

0,2

Madencilik

3,6

-2,3

10,2

İmalat Sanayi

62,1

99,5

142,4

Elektrik, Gaz ve Su Tedariki

-2,3

20,0

22,1

8,2 -26,6

-10,0

-57,7 -88,6

252,5

İnşaat
Motorlu taşıtlar, Motosiklet, Kişisel ve Ev Eşyalarının Bakımı, Toptan ve Perakende
Ticareti
Otel ve Restoranlar

5,2

26,9

-1,6

4,3

Lojistik

-60,9 -16,0

76,7

Finansal Aracılık

-11,3 -29,4

394,5

Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyetleri

129,6 330,5

298,9

Kamu Yönetimi, Savunma ve Zorunlu Sosyal Güvenlik

0

0,1

0

Eğitim

0

0

0

Sağlık

0

0

0,3

-20,9 -10,6

-10,1

Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmetler
Sınıflandırılmamış Faaliyetler

15,6

Toplam

93,5 368,7 1.555,3

69,3

346,4



7 / 30


Ülkedeki Serbest Bölgeler (Özel Ekonomik Bölgeler)
Letonya’da 2 serbest liman ve 2 özel ekonomik bölge bulunmaktadır. Serbest limanlar Riga ve
Ventspils’in alanı içindedir. Özel ekonomik bölgeler ise Rusya ve Beyaz Rusya sınırı yakınlarındaki
Letonya doğusunda, Liepaja ve Rezekne'dan bölgelerindedir.
Bu bölgeler için farlı uygulamalar bulunmaktadır. Genel olarak iki serbest liman için gümrük vergileri,
KDV ve ÖTV dahil olmak üzere dolaylı vergilerden muafiyet sağlanmaktadır. Ayrıca emlak vergisi %80
ile %100 arasında muafiyet ve kurumlar vergisine %80 indirim uygulanmaktadır.

Ülkede İş Kurma Mevzuatı
Letonya’da çeşitli iş kurma imkanları mevcuttur. En yaygın olan yöntem mevcut bir işletmenin satın
alınmasıdır. Yabancı işletmelerin Letonya’da şirket ortaklığına gitmesi veya yabancı firma temsilciliği
açması da mümkündür. İş kurma işlemleri avukatlar yoluyla yapılmakta olup, muhatap yerel makam
Ticari İşletme Kayıt İdaresidir. (Commercial Register) (http://www.ur.gov.lv).

Dış Ticaret
Genel Durum
Letonya’nın dış ticareti hacmi 2011 yılında 27 milyar dolar olmuştur. 2009 yılında ise yaşanan küresel
kriz nedeniyle, ülkenin ihracatı %22 oranında düşerek 7 milyar dolar, ithalatı ise % 43 azalarak 9
milyar dolar olmuştur. 2010 yılında ise dış ticaret yeniden ivme kazanmış, ihracat %28 artarak 9
milyar dolar, ithalat ise %18 artarak 11 milyar dolar olmuştur. 2011 yılında ise ihracat 12 milyar dolar,
ithalat ise 15 milyar dolara ulaşmıştır.
Ülkenin Dış Ticareti
Dış Ticaret Göstergeleri (Milyar Dolar)
2007

2008

2009

2010

2011

İhracat

8

9

7

9

12

İthalat

15

16

9

11

15

Denge

-7

-7

-2

-2

-3

Hacim

23

25

16

20

27

Kaynak: Trademap

İhracatında Başlıca Ürünler
İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (Milyon Dolar)
GTİP No. Ürünler
Genel Toplam

2009 2010

2011

7.171 8.850 12.015

4407 Uzunlamasına kesilmiş, bıcılmış ağaç

351

524

559

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar

174

211

533

7214 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş)

328

370

426

3004 İlaçlar

255

305

426

2208 Etil alkol, alkollü içkiler ve likör-alkol derecesi % 80'den az, tagyır edilmemiş

122

215

380

8703 Otomobil, steyşın vagonlar

220

248

370

4403 Yuvarlak ağaçlar

140

264

307

4401 Yakmaya mahsus ağaçlar; yonga, talaş, döküntü, kırıntı vb

199

263

276

56

144

242

117

153

229

6

7

221

8528 Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler

167

243

214

4410 Yonga pano vb. levhalar

108

152

168

9403 Diğer mobilyalar vb. aksam, parçaları

112

119

154

7204 Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri
4412 Kontrplaklar, kaplama panolar, benzeri kaplama ağaçlar
8523 Boş ses ve kayıt bantları

-, 2013

8 / 30


2716 Elektrik enerjisi

50

78

153

8517 Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar

63

65

143

4418 Bina, inşaat için marangozluk, doğrama mamulleri

94

113

137

107

125

133

2703 Turb (turb döküntüleri dahil)
7202 Ferro alyajlar

1

36

127

39

55

125

215

233

120

8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları

48

73

116

7308 Demir/çelikten inşaat ve aksamı

79

90

107

7019 Cam lifleri, cam yünü ve mamulleri-iplik, dokuma vb

68

84

105

0401 Süt ve krema (konsantre edilmemiş, tatlandırıcı madde içermeyen)

50

67

97

4415 Ağaçtan kutu, kafes, sandık vb. Ambalajlar, kablo makarası vb

53

67

88

1604 Hazırlanmış/konserve edilmiş balıklar; balık yumurtası ve havyar

73

73

88

7326 Demir/çelikten diğer eşya

25

40

81

1205 Rep/kolza tohumları

69

77

79

7208 Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri-genişlik 600mm. fazla

36

70

78

3824 Kimya ve bağlı sanayide kullanılan kimyasal ürünler

56

31

76

8471 Hava taşıtları, aksam ve parçaları

59

74

75

4901 Kitap, broşür, risale vb. matbua

26

52

75

7404 Bakır hurda ve döküntüler

20

35

72

6115 Çorap; külotlu, kısa; uzun konçlu, soketler (örme)

13

14

70

2711 Petrol gazları

28

51

69

3002 İnsan ve hayvan kanı, serum, ası, toksin vb. ürünler

46

53

67

0406 Peynir ve lor

31

53

65

8502 Elektrojen grupları, rotatif elektrik konvertisörleri

44

5

63

7601 İşlenmemiş alüminyum

21

35

56

2010

2011

2204 Taze uzum şarabı (kuvvetlendirilmiş şaraplar dahil)uzum sırası
1001 Buğday ve mahlut

Kaynak: Trademap

İthalatında Başlıca Ürünler
İthal Ettiği Başlıca Ürünler (Milyon Dolar)
GTİP No. Ürünler
Genel Toplam

2009

9.336 11.143 15.167


784

902

1.519

2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar

540

539

620

8703 Otomobil, steyşın vagonlar

200

311

475

3004 İlaçlar

442

473

453

92

118

329

8471 Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri
7207 Demir, alaşımsız çelikten yarı mamuller

79

98

253

8517 Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar

124

178

235

8528 Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler

165

242

220

2716 Elektrik enerjisi

160

130

219

7204 Demir-çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri

48

142

142

7208 Demir-çelik sıcak hadde yassı mamulleri-genişlik 600 mm. fazla

53

106

137

8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları

91

102

137

3002 İnsan ve hayvan kanı, serum, ası, toksin vb. Ürünler

94

98

128

2204 Taze uzum şarabı (kuvvetlendirilmiş şaraplar dahil)uzum sırası

33

36

121


9 / 30


8701 Traktörler

34

59

119

4011 Kauçuktan yeni dış lastikler

50

83

118

5

2

99

2208 Etil alkol, alkollü içkiler ve likör-alkol derecesi % 80'den az, tagyır edilmemiş

62

63

94

7202 Ferro alyajlar

13

56

93

8544 İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri

43

63

92

7308 Demir-çelikten inşaat ve aksamı

34

36

78

7210 Demir/çelik yassı mamul, kaplı

47

62

73

9403 Diğer mobilyalar vb. aksam, parçaları

51

63

73

3923 Eşya tasıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül

58

64

73

8536 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı

45

75

72

3105 Azot, fosfor ve potasyum gibi; iki/ucunun karışımları

39

57

70

0203 Domuz eti

78

66

69

8716 Taşıtlar için römorklar, yarı römorklar vb. ile aksam-parçaları

22

32

68

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar

21

36

67

4412 Kontrplaklar, kaplama panolar, benzeri kaplama ağaçlar

13

14

64

6115 Külotlu, kısa; uzun konçlu çoraplar, soketler (örme)

13

24

62

1701 Kamış/pancar sekeri ve kimyaca saf sakkaroz (katı halde)

71

61

59

8433 Hasat, harman, biçme; ürünleri ayırma, temizleme makine, cihazları

31

34

57

8419 Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri islemek için cihazlar

17

15

56

3920 Plastikten diğer levha, yaprak, pelikül ve lamlar

34

44

55

1514 Rep, kolza, hardal yağı (kimyasal olarak değiştirilmemiş

25

30

55

8

9

55

4818 Tuvalet kağıtları, kağıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü vb

47

49

54

2309 Hayvan gıdası olarak kullanılan müstahzarlar

45

47

53

0406 Peynir ve lor

40

52

52

8411 Turbo jetler, turbo-propeller, diğer gaz türbinleri

8502 Elektrojen grupları, rotatif elektrik konvertisörleri

Kaynak: Trademap

Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (1.000 Dolar)
Ülkeler

2009

2010

2011

2010-2011 Değişim, %

630

937

2.298

145

Litvanya

1.175

1.437

2.062

43

Estonya

1.032

1.193

1.655

38

Almanya

625

772

994

28

Polonya

275

438

721

64

İsveç

437

557

715

28

Danimarka

296

342

416

21

İngiltere

230

311

371

19

Finlandiya

204

280

364

30

Norveç

189

247

288

16

Hollanda

184

200

288

44

Beyaz Rusya

184

188

251

33

0

14

184

1.237

İtalya

116

173

181

4

Fransa

133

143

170

18

ABD

117

124

151

21

Rusya Federasyonu

Afganistan

-, 2013

10 / 30


Türkiye

22

62

150

140

Belçika

86

109

128

17

Ukrayna

75

100

125

25

Çek Cumhuriyeti

55

54

119

122

Hindistan

12

48

105

120

İspanya

76

101

91

-9

Kazakistan

40

37

88

135

182

172

67

-60

Çin

22

33

65

96

İsviçre

34

44

53

20

Mısır

31

57

53

-7

Japonya

35

45

49

8

Slovakya

26

25

44

71

Avusturya

52

30

40

36

Güney Kıbrıs

14

18

39

110

Romanya

22

29

35

23

6

15

33

112

Macaristan

27

34

32

-6

Suudi Arabistan

34

32

31

-1

Azerbaycan

16

18

31

71

Özbekistan

28

16

31

90

Güney Kore

12

13

28

125

İrlanda

32

35

28

-21

Cezayir

ABD

Kaynak: Trademap

Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (1.000 Dolar)
Ülkeler

2009

2010

2011

2010-2011 Değişim, %

Litvanya

1.588

1.900

2.741

44

Almanya

1.077

1.282

1.826

42

Rusya Federasyonu

1.003

1.115

1.354

21

Polonya

788

878

1.121

27

Estonya

745

797

1.042

30

Finlandiya

334

547

721

31

Beyaz Rusya

324

382

680

78

İtalya

319

371

620

67

İsveç

334

396

595

50

Hollanda

378

441

540

22

Fransa

239

270

499

84

İngiltere

128

177

498

181

Çin

197

286

420

46

Danimarka

251

255

307

20

Belçika

143

193

303

57

Çek Cumhuriyeti

137

163

230

40

Ukrayna

113

123

195

57

İsviçre

168

162

194

19

Macaristan

127

148

177

19

Avusturya

102

129

173

34

İspanya

127

132

164

24

62

80

136

68

Slovakya

11 / 30


Norveç

132

117

130

11

ABD

81

63

108

71

Türkiye

39

52

67

29

Güney Kore

36

32

65

100

Tayvan

25

34

48

41

6

12

44

271

Güney Kıbrıs

23

22

40

85

Kazakistan

31

54

40

-26

Slovenya

32

35

39

11

İrlanda

23

27

38

38

Hindistan

20

30

31

3

Bulgaristan

15

19

28

41

Japonya

12

10

24

140

Romanya

19

8

22

162

7

7

20

171

İsrail

11

13

18

33

Hong Kong

13

19

17

-8

Portekiz

10

12

16

29

Tayland

Vietnam

Kaynak: Trademap

Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
Dış Ticaret Politikası
Gümrük Vergileri
Dışa açık bir ekonomiye sahip Letonya, serbest piyasa kurallarına sıkı sıkıya bağlıdır. 2004 yılından bu
yana AB üyesi olan Letonya’nın, AB ticaret politikalarını uygulamakta olup ithalatında “Ortak Gümrük
Tarifesi” geçerlidir. Letonya’daki vergi oranları AB ülkeleri arasında en düşük düzeydedir. Ülkede halen
gümrük vergisi ve kota seviyeleri, gümrük vergilerinin askıya alınması, üçüncü ülkelere tanınan tercihli
rejimler ve anti-damping vergi uygulamaları, yani tüm ticaret politikası tedbirleri AB seviyesinde
kararlaştırılmaktadır.
Ayrıca, bazı istisnalar dışında (topluluğun Ortak Tarım Politikasına dahil olmayan tarımsal ürünler, yaş
meyve sebze ürünlerine ait toplam 11 adet tarife pozisyonu, iç ve kabuklu natürel fındık, domates
salçaları ve diğer domates konservesi) AB ülkelerine Türkiye’den ithal edilen tarım ürünlerinde de
gümrük vergileri tamamen kaldırılmış bulunmaktadır.
Letonya’ya diğer AB ülkelerinden (Norveç, İzlanda, İsviçre, Liechtenstein, Andorra ve San Marino dahil)
ve Türkiye’den yapılan ithalat gümrük vergisinden muaftır. Diğer ülkelerden yapılan ithalatta Avrupa
Toplulukları Birleştirilmiş Gümrük Tarifesi’ne (TARIC) göre ortak gümrük tarifesi uygulanmakta,
ithalatta alınan vergiler KDV oranları dışında aynı olmaktadır.
AB’de yürürlükte bulunan gümrük vergilerine
http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds/tarhome_en.htm
Letonya Entegre Tarife Yönetim Sistemi (Latvian Integrated Tariff Management Systemhttp://itvs.vid.gov.lv/itms/ )
Letonya Ulusal Gümrük Kurumu (National Customs Board of Latviahttp://www.vid.gov.lv/default.aspx?tabid=9&hl=2 adreslerinden ulaşmak mümkündür.
Katma Değer Vergisi
Letonya'da pek çok üründe geçerli olan Katma Değer Vergisi standart oranı %22’dir. Özellikle gıda, ilaç
ve bazı hizmetlerin satışında alınan indirimli KDV oranı ise % 12’dir.

Tarife Dışı Engeller
Letonya, Avrupa Birliği’ne üyelik tarihi 1 Mayıs 2004 tarihinden bu yana dış ticarete ilişkin olarak AB
mevzuatı uygulanmaya başlanmıştır. Dolayısıyla, ilgili AB mevzuatının gerektirdiği belgelere sahip olan
-, 2013

12 / 30


ülkemiz ürünlerine yönelik, genel veya sektörel bir tarife dışı engel uygulanmamaktadır. Ayrıca,
Letonya’nın ithalatında münferit bir kısıtlamaya gitmesi bu aşamada söz konusu değildir. Anti-damping
ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır.
Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar
Letonya, ithal ürünlerde AB teknik mevzuatını uygulamaktadır. Söz konusu mevzuat, ürünlerin AB
pazarına girişte tüketici sağlığı ve güvenliği ile çevrenin korunmasına ilişkin uyulması gereken
zorunlulukları kapsamaktadır. Ürünlerin teknik mevzuata uygunluğu ithalat aşamasında kontrol
edilebileceği gibi piyasa gözetimi yoluyla da denetlenebilmektedir.
Bu bölümde yer alan CE işareti, HACCP ve REACH uygulamaları hem AB içinde üretilen hem de AB’ye
ithal edilen ürünleri kapsayan zorunlu sertifikasyon uygulamalarıdır. Bu suretle tarife dışı engellerden
veya uygulanması zorunlu olmayan standartlardan farklı bir durum arz etmektedirler.
AB mevzuatı gereğince birçok makine, ekipman, elektrikli alet, oyuncak vb. ürünün Letonya’ya (veya
herhangi bir AB ülkesine) ihracatı için üzerinde CE işareti bulunması zorunludur. AB ülkelerinde üretilen
ürünlerin CE işaretli olarak piyasaya sunulmasından üretici sorumludur. AB pazarına ithal edilen ürünler
içinse bu sorumluluğu ithalatçı yerine getirmek zorundadır. Bir başka deyişle, ithalatçı ithal ettiği
ürünlerin AB normlarına uygun olduğunu garanti etmek zorundadır. Ancak bu yasal zorunluluk
uygulamada kaçınılmaz olarak üçüncü ülke üreticilerine yüklenmektedir. Başka bir deyişle, eğer ürün
CE işareti taşımıyor ise AB’deki ithalatçı bu zorunluluğu yerine getiremeyeceğinden söz konusu ürünü
ithal etmeyecektir.
Gıdalar ürünleri için HACCP (Kritik Kontrol Noktalarında Tehlike Analizi Sistemi) zorunluluğu
bulunmaktadır.
AB genelinde gıdalarla ilgili genel prensiplerin ve temel düzenlemelerin çerçevesini belirleyen EC
178/2002 sayılı düzenleme ile Gıda Yasası uygulanmaktadır. 2002 yılı içerisinde yürürlüğe giren bu
düzenlemeyle, aynı zamanda, AB Gıda Güvenliği Otoritesi kurulmuş ve gıda güvenliği konusundaki
uygulanması zorunlu prosedürler belirlenmiştir. Düzenleme genel olarak Genel Gıda Yasası olarak
bilinmekte olup, gıdaların izlenebilirliği konusunda da düzenlemeleri içermektedir (Madde 18). Genel
Gıda Yasası’nın belirlediği ana başlıklar Ocak 2005 tarihinde uygulamaya girmiştir.
AB genelinde pazara sunulan taze meyve ve sebze ürünlerinin kalite ve etiketlemelerine ilişkin
pazarlama standartları Ortak Tarım Politikası çerçevesinde çıkartılan EC 2200/96 sayılı kararname ile
28 Ekim 1996 tarihinde belirlenmiştir. Bu yasayla öngörülen standartlara sahip olmayan ürünler pazara
sunulamamakta ve pazardan kaldırılmaktadır. AB pazarlama standart düzenlemeleri çerçevesinde kalite
standartları belirlenmiş diğer ürünler arasında taze ve soğutulmuş balık (EC 2406/1996), yumurta (EC
1028/2006), zeytinyağı (EC 1019/2002) ile birlikte sert kabuklu meyveler arasında kabuklu fındık (EC
1284/2002) ve kabuklu ceviz bulunmaktadır.
1 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe giren REACH (Registration, Evaluation, Authorization and
Restriction of CHemicals), kimyasalların kaydı, değerlendirilmesi, izni ve kısıtlanmasını öngören yeni bir
AB düzenlemesidir. Zorunlu bir uygulama olan REACH, bir dizi AB Yönetmelik ve Tüzüğünü kapsamakta
ve onları tek bir sistem altında toplamaktadır. Söz konusu mevzuata göre AB pazarına kimyasal
madde, müstahzar veya bunları içeren eşya ihracatı yapmak isteyen firmalar REACH mevzuatına
tabiidir. REACH hakkında detaylı bilgiye http://reach.immib.org.tr adresinden ulaşılabilir.
Avrupa Standardizasyon Komitesi (Comité Européen de Normalisation - CEN)
Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi (Comité Européen de Normalisation Électrotechnique CENELEC)
Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü (European Telecommunications Standards Institute ETSI)
Letonya Standardizasyon Kuruluşu (Latvian National Standardization Body, (https://www.lvs.lv/)
Letonya Ulusal Akreditasyon Ofisi (Latvian National Accreditation Bureau
http://www.latak.lv/ENG/aboutus/index.htm)

Türkiye ile Ticaret
Genel Durum
Türkiye-Letonya Dış Ticaret Değerleri (1000 Dolar)
Yıllar

İhracat

İthalat

Hacim

Denge

2002

20.343

220

20.563

20.122

2003

26.706

1.248

27.955

25.458

2004

38.365

1.151

39.517

37.214

2005

81.389

2.622

84.012

78.767


13 / 30


2006

77.389

8.467

85.857

68.921

2007

105.390

36.310

141.701

69.079

2008

104.295

24.578

128.874

79.716

2009

65.004

50.464

115.469

14.539

2010

65.958

71.359

137.318

-5.401

2011

116.010

129.787

245.797

-13.776

2012

127.437

160.295

287.733

-32.858

Trademap

Türkiye, Letonya Cumhuriyetini 1925 yılında tanımıştır. Letonya'nın 1944 yılında Sovyetler Birliği’nce
önce işgal ve sonra ilhakını ise tanımamıştır. Sovyetler Birliği'nin parçalanması sürecinde 4 Mart
1990'da bağımsızlığını ilan eden, ancak fiilen bunu Ağustos 1991'de gerçekleştirebilen Letonya ile
diplomatik ilişkilerimiz 3 Eylül 1991’de Riga’da yayınlanan ortak bildiriyle yeniden kurulmuştur.
İlişkilerimizin yeniden kurulduğu tarihten bu yana ikili ilişkiler sorunsuz biçimde gelişmekte, siyasi
hiçbir sorun bulunmamaktadır. Avrupa-Atlantik bütünleşmesi çerçevesindeki ortak hedefler, iki ülkeyi
birbirine daha da yakınlaştırmış, yeni işbirliği olanakları yaratmıştır.
İkili ticaret hacminin çok küçük seviyede olmasına rağmen ikili ticaretimiz Letonya’nın 2004 yılında
AB’ne üye olması ile ivme kazanmıştır. Letonya’nın ülkemizin dış ticaretindeki payı %1’in altındadır.
İkili ticaret hacmi, 2012 yılında 288 milyon dolara ulaşmıştır.
Baslıca ihracat kalemlerimiz, otomotiv yan sanayi, sentetik ipliklerden dokunmuş mensucat, altın
mücevherat, hazır giyim, mineral yağlar, makine halıları, merkezi ısıtma kazanları, radyatörler, ambalaj
malzemeleri ve kablolardır.
İthal ettiğimiz başlıca ürünler ise hurda demir/çelik külçeler, buğday, petrolden elde edilen yağlar,
kontrplaklar, kaplamalı levhalar ve canlı büyükbaş hayvanlardır.
Türkiye'nin Letonya'ya İhracatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar)
GTİP Ürünler
No.
Genel Toplam

2010

2011

2011/
2012
2012
%
Değişim

65.958 115.955 127.437

10

8708 Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar

4.493 11.911 12.172

5407 Sentetik filament ipliklerinden dokunmuş mensucat

1.139

6.701

8.858

32

2810 Bor oksitleri, borik asitler

5.527

7.493

6.895

-8

7113 Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli metallerden veya kıymetli
metallerle kaplama metallerden)

5.839

6.446

6.702

4


0.529

3.347

4.107

23

6110 Kazak, süveter, hırka, yelek vb. eşya (örme)

3.135

4.876

3.790

-22

246

2.975

2.911

-2

1.643

2.412

2.878

19

1.281

2.833

2.789

-1

304

470

2.770

489

1.091

1.381

2.309

67

3.288

2.187

-33

1.681

1.852

2.074

12

8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler

184

2.112

2.065

-2

7606 Alüminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm. yi geçenler)

101

42

1.896

4.346

6104 Kadın ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, etek,
pantolon, tulum ve şort (örme)

592

1.145

1.795

56

2528 Tabii boratlar ve bunların konsantreleri

711

2.247

1.773

-21

6203 Erkekler ve erkek çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer,
pantolon, tulum ve şort

761

1.036

1.616

56

8403 Merkezi ısıtma kazanları (84.02 pozisyonundakiler hariç)
8309
7322
6403
6204
5701
8536

-, 2013

Her türlü tıpalar, şişeler için kapsüller, yırtılabilen kapsüller, dişli
kapaklar, kapak plakaları
Demir veya çelikten elektriksiz merkezi ısıtmaya mahsus radyatör,
motorlu hava püskürtücüler
Dış tabanı kauçuktan, plastik maddeden, tabii veya terkip yoluyla
elde edilen köseleden
Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, elbise,
etek, pantolon etek, vb.
Düğümlü veya sarmalı halılar ve diğer dokumaya elverişli
maddelerden düğümlü veya sarmalı yer kaplamaları
Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı
(anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler

-

2

14 / 30


0805 Turunçgiller (taze/kurutulmuş)

2.045

1.542

1.601

4

6109 Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası
(örme)
0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu
çıkarılmış/soyulmuş)
8537 Elektrik kontrol, dağıtım tabloları, panolar, konsollar, kabinler,
diğer mesnetler

432

470

1.577

235

1.434

100

987

1.096

1.364

24

5516 Suni devamsız liflerden dokunmuş mensucat

135

1.178

1.284

9

8409 Sadece veya esas itibariyle 84.07 veya 84.08 pozisyonlarındaki
motorların aksam ve parçaları

889

1.650

1.262

-23

2.131

2.192

1.194

-45

6307 Diğer hazır eşya (elbise patronları dahil)

106

448

1.175

162

8528 Monitörler ve projektörler, televizyon alıcı cihazları

332

821

1.060

29

8516 Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar, ortam ısıtıcıları, saç ve
el kurutucuları, ütüler
0813 Meyve (kurutulmuş) (0801, 0806'de kiler hariç)08. Fasıldaki sert ve
kabukluların karışımları

342

997

1.038

4

1.619

1.042

941

-9

6302 Yatak çarşafı, masa örtüleri, tuvalet ve mutfak bezleri

476

767

939

22

0810 Diğer meyveler (taze)

751

734

825

12

2840 Boratlar; peroksiboratlar (perboratlar)

763

574

790

37

8418 Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar
ve ısı pompaları

187

300

733

144

0806 Üzümler (taze/kurutulmuş)

527

836

727

-13

5

725

13.645

5801 Dokunmuş kadife, pelüş ve tırtıl mensucat

-

-

4107 Sığır (buffalo dahil) ve atların dabaklanmış ve ileri derecede
hazırlanmış post ve deri ve köselesi

-

3920 Plastikten diğer levha, plaka, şerit, film, folye (gözeneksiz)

37

45

724

1.488

-

105

686

548

7210 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde mamulleri, genişliği 600
mm veya daha fazla olanlar
7326 Demir veya çelikten diğer eşya:

61

396

677

71

4016 Sertleştirilmemiş vulkanize kauçuktan diğer eşya

408

1.296

658

-49

8501 Elektrik motorları ve jeneratörler [elektrik enerjisi üretim
(elektrojen) grupları hariç]
8502 Elektrik enerjisi üretim (elektrojen) grupları ve rotatif elektrik
konvertörleri
8302 Adi metallerden donanım, tertibat vb. Eşya (mobilya, kapı, pencere,
bavul, askılık vb için)
8415 Klima cihazları (motorlu bir vantilatör ile nem ve ısıyı değiştirmeye
mahsus tertibatı olanlar)
2001 Sebze, meyve,sert kabuklu meyve ve yenilen diğer bitki parçaları
(sirke/asetik asitle hazırlanmış)
8483 Transmisyon milleri, kranklar; yatak kovanları ve mil yatakları;
dişliler ve sistemleri; vidalar

380

822

642

-22

101

68

638

835

321

441

637

44

265

736

633

-14

672

582

610

5

336

667

606

-9

9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları

237

551

586

6

8431 Özellikle 84.25 ila 84.30 pozisyonlarındaki makina ve cihazlar ile
birlikte kullanılmaya elverişli
8512 Motorlu taşıtlar, bisiklet, motosikletlerde için aydınlatma veya işaret
cihazları, cam siliciler vb.

334

471

553

17

272

653

534

-18

9401 Oturmaya mahsus mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları

314

466

495

6

910

740

495

-33

8481 Borular, kazanlar, tanklar, depolar ve benzeri diğer kaplar için
musluklar, valfler (vanalar) ve ben
Trademap

Türkiye'nin Letonya'dan İthalatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar)
GTİP Ürünler
No.
Genel Toplam
7204 Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları
4412 Kontrplaklar, kaplamalı levhalar ve benzeri lamine edilmiş ağaçlar


2010

2011

2011/
2012
2012
%
Değişim

71.359 129.787 160.295

23

22.610 77.851 102.706

32

6.982

9.380 15.342

63

15 / 30


2701 Taşkömürü; taşkömüründen elde edilen briketler, topak vb. katı
yakıtlar

-

- 11.451

100

7207 Demir veya alaşımsız çelikten yarı mamuller

-

- 10.995

100

0102 Canlı büyükbaş hayvanlar (at, eşek, katır ve bardolar hariç)
2703 Turb (turb döküntüleri dahil)
7005 Float cam ve yüzeyi taşlanmış veya parlatılmış cam (plakalar
halinde)
1209 Ekim amacıyla kullanılan tohum, meyve ve sporlar
8908 Sökülecek gemiler, suda yüzen sökülecek diğer araçlar

813

4.781

4.934

3

3.534

3.387

3.862

14

11

2.061

17.637

125

1.026

719

430

-

978

100

9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları

470

755

939

24

8708 Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar

228

737

784

6

13

-

722

100

66

526

583

11

242

283

408

43

3

178

397

123

-

-

327

100

7326 Demir veya çelikten diğer eşya:
5402
7019
8536
8471

Sentetik filament iplikleri (dikiş ipliği hariç) (perakende olarak
satılacak hale getirilmemiş)
Cam lifleri (cam yünü dahil) ve bunlardan eşya (iplik, dokunmuş
mensucat gibi)
Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar,
röleler, sigortalar, fişler
Otomatik bilgi işlem mak. Bunlara ait birimler; manyetik veya optik
okuyucular

3924 Plastikten sofra, mutfak, ev, sağlık veya tuvalet eşyası

-

328

312

314

1

1.177

194-

286

47

4407 Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç; kalınlık > 6 mm

-

7

267

3.454

4415 Ağaçtan kutu, kafes, sandık vb. ambalajlar, kablo makarası vb.

1

106

260

145

245

281

258

-8

38

140

191

36

3

105

171

62

285

363

163

-55

69

141

97

-31

5

-

87

100

31

72

128

114

171

58

-65

-

11

53

360

1

79

51

-35

-

-

27

100

15

32

25

-22

6

29

24

-18

1

15

23

48

19

44

23

-47

15

11

18

64

10

5

14

177

6

5

13

151

51

4

13

210

-

5

12

120

14

7

12

53

0406 Peynir ve pıhtılaşmış ürünler

2921 Amin gruplu bileşikler
8517 Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya
vermeye mahsus diğer cihazlar
2208 Etil alkol (alkol derecesi < %80, tağyir edilmemiş) ve damıtılarak
elde edilmiş likör ve diğer alkoller
9401 Oturmaya mahsus mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları
8479 Kendine özgü bir fonksiyonu olan diğer makinalar ve mekanik
cihazlar
2908 Fenollerin ve fenol-alkollerin
halojenlenmiş/sülfolanmış/nitrolanmış/nitrozolanmış türevleri
4811 Kağıt, karton, selüloz vatka ve selüloz liften tabakalar
4016 Sertleştirilmemiş vulkanize kauçuktan diğer eşya
3304 Güzellik, makyaj ve cilt bakımı için müstahzarlar (güneşlenme
kremleri ve müst. dahil), manikür ve p
4418 Ağaçtan bina ve inşaat için marangozluk, mamulleri, doğrama
parçaları
7315 Demir veya çelikten zincirler ve aksamı
9018 Tıpta, cerrahide, dişçilikte ve veterinerlikte kullanılan alet ve cihazlar
7323
8538
4409
6204
2937
8421
9031
8481

Demir veya çelikten sofra, mutfak veya diğer ev işlerinde kullanılan
eşya ve aksamı, yün, sünger
Esas itibariyle 85.35, 85.36 veya 85.37 pozisyonlarında yer alan
cihazlarda kullanılmaya uygun aksam
Şekil verilmiş ağaçlar (lambalanmış, yiv açılmış, set açılmış,
şevlenmiş, ortaları (v) şeklinde oluklar
Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, elbise,
etek, pantolon etek, vb.
Hormonlar, prostaglandinler, thromboxanlar ve bunların öncelikle
hormon olarak kullanılan türevleri
Santrifüjler; sıvıların veya gazların filtre edilmesine veya
arıtılmasına mahsus makina ve cihazlar
Diğer ölçme veya muayene alet, cihaz ve makinaları; profil
projektörleri
Borular, kazanlar, tanklar, depolar ve benzeri diğer kaplar için
musluklar, valfler (vanalar)

8544 İzole edilmiş teller, kablolar

-

Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar, elektrikli
-, 2013

16 / 30


8419

-

2

11

367

0.387

6

11

83

-

11

100

107

11

-89

2

5

10

103

7306 Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular ve içi boş profiller

2

8

9

7

7304 Demir (dökme demir hariç) ve çelikten ince ve kalın borular ve içi
boş profiller (dikişsiz)
9027 Fiziksel-kimyasal analiz alet-cihazlar; akışkanlık, genleşme vb ölçü
cihazlar; ısı-ışık-ses ölçme cihazları
7113 Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli metallerden veya kıymetli
metallerle kaplama metallerden)
Trademap

-

2

8

214

7

12

7

-36

65

64

7

-87

6109
9015
9405
7307

olmayan şofbenler
Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası
(örme)
Arazi ölçme, hidrografik, oşinografik, hidrolojik, meteorolojik veya
jeofizik alet ve cihazları
Diğer aydınlatma cihazları, ışıklı panolar, ışıklı tabelaları ve benzer
eşya ve bu eşyanın aksamı
Demir veya çelikten boru bağlantı parçaları (rakorlar, dirsekler ve
manşonlar gibi)

-

İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller
İki Ülke Arasındaki Ticaretin Altyapısını Düzenleyen Anlaşma ve Protokoller
Anlaşma Adı

İmza Tarihi

Dostluk İşbirliği Anlaşması

12 Temmuz 1994 (1
Ekim 1996 yürürlük)
15 Mayıs 1995 (5
Haziran 1996
yürürlük)
15 Eylül 1995 (12
Aralık 2000 yürürlük)
9 Ekim 1995 (16
Nisan 2004 yürürlük)
18 Şubat 1997 (3
Mart 1999 yürürlük)
18 Şubat 1997 (10
Temmuz 1997
yürürlük)
4 Haziran 1997 (8
Ekim 1997 yürürlük)
4 Haziran 1997 (4
Haziran 1997
yürürlük)
4 Haziran 1997 (20
Ocak 2004 yürürlük)
4 Haziran 1997 (4
Haziran 1997
yürürlük)
16 Haziran 1998 (1
Temmuz 2000
yürürlük)
3 Haziran 1999 (23
30 Eylül 1999 (28
Temmuz 2000
yürürlük)
13 Temmuz 2000
(27 Haziran 2001
yürürlük)
5 Mayıs 2003 (15
Temmuz 2004
yürürlük)

Kara Ulaştırması Anlaşması
Hava Ulaştırma Anlaşması
Turizm İşbirliği Anlaşması
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması
Askeri Alanda Eğitim, Teknik ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması
Güvenlik İşbirliği Anlaşması
İş Konseyi Protokolü
Denizcilik Anlaşması
Dışişleri Bakanlıkları Arasında İşbirliği Protokolü

Serbest Ticaret Anlaşması
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması
Askeri Eğitim İşbirliği Anlaşması

Savunma Sanayisi İşbirliği

Gümrük İdarelerinin Karşılıklı İşbirliği Anlaşması
Türkiye Cumhuriyeti ile Letonya Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Diplomatik, Hususi ve
Hizmet Pasaportu Hamillerine Vize Muafiyeti Tanınması ve Umuma Mahsus Pasaport
Hamillerine Vize Kolaylıkları Sağlanmasına Dair Anlaşma
Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı-Anlaşmalar Genel Müdürlüğü


26 Haziran 2006 (13

17 / 30


Türkiye-Letonya Yatırım İlişkileri
2002-2012 Ocak dönemi içerisinde Letonya’dan ülkemize gelen doğrudan yatırım tutarı 62 milyon
dolardır. Aynı dönem içerisinde ülkemizin Letonya’daki yatırımları 13 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir.
Letonya’da kayıtlı 51 Türk firması bulunmaktadır. Türk yatırımları, turizm, lokantacılık ve eğitim
alanlarında yoğunlaşmıştır. GAMA ile Latvenergo arasında, 3 Mart 2010 tarihinde, Riga elektrik santrali
inşaatına ilişkin bir sözleşme imzalanmıştır.
Ülkemizde ise, kayıtlı 17 Leton firması bulunmaktadır. Ülkemizdeki Leton yatırımları da, turizm, otelcilik
ve lokantacılık sektörlerindedir.

İki Ülke Arasındaki Müteahhitlik İlişkileri
Türk müteahhitlik şirketlerinin Letonya’da ve Baltık Bölgesinde, enerji/elektrik mühendisliği ile
sürdürülebilir kalkınma/yenilenebilir kaynaklar sektörlerinde, AB fonlarıyla finanse edilen büyük çaplı
projeleri üstlenmelerinin mümkün olduğu, nitekim GAMA Güç Sistemleri Mühendislik ve Taahhüt
A.Ş.’nin, Letonya’da 300 milyon Avro’luk bir enerji santralı ihalesi kazandığı bildirilmektedir.
Yıllar itibariyle Türk müteahhitlerinin Letonya’da üstlendikleri projeler aşağıda gösterilmektedir.
Proje Adı - Proje Tutarı-Proje Türü
Ventspil Petrol Terminali Tevsiatı -24.810.964-Petrokimya Tesisi
Ventsplis Petrol Terminalindeki Nafta Arıtma İşi-16.732.000-Petrokimya Tesisi
Ventsplis Petrol Terminalindeki Çamur Yakma Tesisi-1.300.000-Petrokimya Tesisi
Aktif Karbon İşi-523.800-Petrokimya Tesisi
Panaroma Plaza Ticaret Merkezi- Ticaret Merkezi
Riga 420 Mw Kojenerasyon Satrali- Iı. Faz-477.000.000-Enerji Santrali
Lielyarde Block 2-3 Projesi-34.521.200-Konut

Pazar ile İlgili Bilgiler
Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları
Letonya 1991 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra mülkiyet hakları ile ilgili yasalarını yeniden
oluşturdu. AB ve DTÖ mevzuatına uyumlu hale getirmek amacıyla, Letonya fikri mülkiyetin korunması
için bir yasal çerçeve oluşturdu. 1993 yılında, Letonya Parlamentosu telif hakları, marka ve patentleri
korumak için bir yasa çıkardı. 2000 yılında ise parlamento telif hakları ile ilgili yeni bir kanun yürürlüğe
koymuştur.
Patent konusunda müracaatların ibraz edileceği merci Letonya Patent Ofisidir. Konu ile ilgili bilgilere
paten ofisinin web sitesinden http://www.lrpv.lv/index.php?lang=EN ulaşılabilir.

Dağıtım Kanalları
Letonya’da bir yabancı firmanın yerli bir dağıtımcı, acente veya distribütör ile ilişkiyi düzenleyen
herhangi bir yasal uygulama bulunmamaktadır. Uygulamalar tamamıyla karşılıklı yapılan sözleşmeye
göre yürütülmektedir. Letonya, AB’ne katıldıktan sonra, bu konuda da tamamıyla AB uygulamaları
geçerlidir.
Pazardaki en yaygın uygulama sadece Letonya için değil de tüm Baltık bölgesini (Letonya, Estonya,
Litvanya) kapsayacak şekilde bir acente veya distribütör ile çalışmaktır.
Pazarda franchising uygulamalarının popülaritesi giderek artmaktadır. Ülkeye özgü franchise mevzuatı
olmamasına rağmen, isim hakkı anlaşmaları Rekabet ve Ticaret Hukuku Kanunu kapsamında
düzenlenmektedir. Letonya franchising sistemi hakkında detaylı bilgi için Baltık Franchising Derneği
web sitesi http://www.franchising.lv/new_site/en/jaunumi.shtml ziyaret edilebilir.
Dağıtım kanalları dahilinde toptancı, franchising ve acenta gibi yollarla pazara girişi hedefleyen
firmalar, yaptıkları anlaşmaların AB Mevzuatı ve üye ülke ulusal mevzuatı ile uyumlu olduğunu
kanıtlamak zorundadır. Buna göre Avrupa konseyi 86/653/EEC sayılı direktifi doğrultusunda serbest
çalışan acentelerin temsilcilik şartları ile ilgili hükümlere uyma zorunluluğu bulunmaktadır. Konu ile ilgili
ayrıntılı bilgiye aşağıda belirtilen linklerden ulaşılabilir.
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31986L0653:EN:HTML
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/site/en/oj/2001/c_368/c_36820011222en00130015.pdf

Tüketici Tercihleri
-, 2013

18 / 30


Leton tüketiciler ve firmalar son derece fiyat duyarlıdır. Ancak, son zamanlarda refah seviyesindeki
artışa paralel olarak marka tercihleri de ön plana çıkmaya başlamıştır.
Her ne kadar kredi kartı kullanımı yaygınlaşmaya başlasa da, Letonya hala nakit paranın geçerli olduğu
bir pazardır.
Serbest piyasa ekonomisine geçişten bu yana çok yol almış olmakla birlikte, satış sonrası destek ve
müşteri hizmetleri hala Avrupa standartlarına ulaşamamıştır. Müşteri memnuniyeti sistemi uygulaması
hala eksikliği olan geliştirilmeye açık bir konudur.
Letonya’nın tasarruf oranı son yıllarda istikrarlı bir seyir izlemektedir. 2011 yılında harcanabilir gelir
miktarı %6.4 olarak belirlenmiş ve 2012 yılında % 6.3 olması beklenmektedir.
Kişi başına düşen tüketim harcaması 2010 yılına göre % 5 oranında artarak 7.660 dolar olmuştur.
2012 yılında % 4.7 oranında artması beklenmektedir.
Kişi başına harcanabilir gelir 2011 yılında % 4.5 oranında artmış ve 8.118 dolar olmuştur. 2012 yılında
ise % 4.1 oranında büyümesi beklenmektedir.

Reklam ve Promosyon
Doğru acenteyi bulmak ve onu en uygun şekilde desteklemek pazarda başarı elde edebilmek için en
önemli faktördür. Firmalar, satışlarını etkin tanıtım ve reklam kampanyaları ile artırabilirler. En uygun
kampanya stratejilerinin tespitinde, şüphesiz acenteler önemli rol oynamaktadırlar.
Ticaret özellikle Riga’da düzenlenen uluslararası fuarlara katılım, sadece Letonya pazarı için değil, aynı
zamanda Baltık ülkelerine yönelik göreceli olarak daha az maliyetli bir tanıtım yöntemidir.
Letonya ticari fuarlar hakkında bilgi bulmak için yerel fuar organizatörlerinin web siteleri
http://www.latexpo.lv/en/ ve http://www.bt1.lv/ takip edilebilir.
Letonya’nın çok küçük bir pazar olmasına bağlı olarak, her sektörde karar alıcıların sınırlı sayıda olması
nedeniyle, bu kişileri hedefleyen seminerler, basın duyuruları ve medya kampanyaları etkin bir diğer
yöntemdir.
İhracat ve ithalatçı firmalar başta olmak üzere Letonya’daki ticari işletmelerin bilgilerine Letonya
Ticaret Odası (http://www.chamber.lv) ve İşverenler Konfederasyonu’nun (http://www.lddk.lv) resmi
sitelerinden ulaşılabilir.
Letonya’da güncel haberlere ve/veya haber özetlerine İngilizce dilinde ulaşılabilecek tek gazete Baltic
Times( http://www.baltictimes.com/)’dır.

Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme
Etiketleme düzenlemeleri AB ile uyumlu hale getirilmiştir. Etiketlemeler ile ilgili düzenlemeler ürünün
gereksinimleri ve kullanım amaçlarına göre değişmektedir. Ambalajlardaki etiketler ve talimatlar
Letonca olmalıdır. Letonya’da ambalajın etiketinde genel olarak, ambalajın üretildiği malzemenin tipi,
yeniden kullanım yahut geri dönüşüm durumuna ait bilgiler yer alacaktır. Ambalajlarda, ürünün ismi,
üreticinin bilgileri, ithalatçı ve bazı durumlarda ürünün kullanım bilgileri de yer almalıdır. Detay bilgilere
aşağıdaki ilgili web sitelerinden ulaşılabilir.
http://europa.eu.int/comm/trade/issues/respectrules/tdi_enlarg/exporters.htm
http://ec.europa.eu/youreurope/business/countries/latvia/index_en.htm

Ulaştırma ve Taşımacılık Maliyetleri
THY, 21 Nisan 2006 tarihinde İstanbul - Riga arasında tarifeli seferlere başlamıştır.
Ülke içi ulaşımda tren, tramvay ve otobüs yaygın olarak kullanılmaktadır.
Hertz, Avis, Sixt ve Budget gibi uluslararası araç kiralama şirketleri ülkede hizmet vermektedir.
Türkiye-Letonya Kara Ulaştırması Karma Komisyonu son toplantısı 7-8 Haziran 2010 tarihlerinde
Ankara’da gerçekleştirilmiştir. Toplantı sonunda imzalanan protokol ile 2010 ve 2011 yıllarına ait geçiş
belgesi kotaları aşağıdaki şekilde tespit edilmiştir.
- 700 adet geçiş belgesi (İkili ve Transit taşımalar için)
- 400 adet geçiş belgesi (Boş dönüş yükü/İkili/transit/3.ülke taşımaları için)
Kamu İhaleleri
Letonya kamu ihaleleri 2006 yılında yürürlüğe giren Kamu İhale Kanununa göre yürütülmektedir.
Resmi ihale ve kanunlar hakkında tüm bilgiler Letonya resmi gazetetesinde "Latvijas Vestnesis."
yayımlanmaktadır.

19 / 30


Tüm AB Ülkelerinin İhalelerin Yayınlandığı Web Sitesi:
TED-Tenders Electronic Dailly (http://ted.europa.eu)

İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
Para Kullanımı
Letonya’nın ulusal para birimi Lats’dır. Banknotlar 5, 10, 20, 50, 100 ve 500 lats değerlerinde iken
madeni paralar 1, 2, 5, 10, 20 ve 50 santim ile 1,2 ve 100 lats değerlerindedir. Lats 1993'te yeniden
tanıtılmış ve Avrupa'nın en durağan ve güvenli para birimlerinden biri olmuştur.
Pasaport ve Vize İşlemleri
Letonya, diplomatik pasaport, üst düzey memurlar için düzenlenen hususi pasaport ve hizmet
pasaportu hamili vatandaşlarımıza vize uygulamamaktadır. Umuma mahsus pasaport sahipleri için ise
Türkiye’den Letonya’ya seyahatlerde vize alma zorunluluğu bulunmaktadır.
Vize konusunda detaylı bilgileri, Letonya Ankara Büyükelçiliği veya İstanbul Fahri Başkonsolosluğundan
temin etmek mümkündür.
Letonya Elçiliği'nin İletişim Bilgileri:
Adres: Reşit Galip Cad. No.95 GOP - ANKARA
Telefon: 0312 / 405 61 36
Faks: 0312 / 405 61 37
Letonya Konsolosluğu'nun İletişim Bilgileri:
Adres: Bağdat Caddesi No: 367/7 Erenköy - İSTANBUL
Telefon: 0216 358 82 98
Faks: 0216 302 64 42

Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
Letonya’da mesai saatleri, hafta içi her gün sabah 08.00/09.00 ’den akşam 17.00/18.00’a kadardır.
Ülkede 1 saat öğle yemeği arası bulunmamaktadır. Milli bayramlar öncesi günlerde, iş günü kısalabilir.
Bankalar; 09:00/10:00 – 17:00/18:00 (Pazartesi-Cuma)
Mağazalar; 10:00 – 19:00 (Pazartesi-Cuma) 10:00 – 16:00 (Cumaertesi)
Resmi tatiller
1 Ocak

Yeni yıl

22 Nisan

Kutsal Cuma (Paskalyadan önceki Cuma)

25 Nisan

Paskalya

1 Mayıs

İşçi Bayramı

4 Mayıs

Bağımsızlık İlanı

18 Kasım

Letonya Ulusal Günü

25-26 Aralık

Noel tatili/Dini tatil

Kaynak: The Economist Intelligence Unit Poland Country Profile,
2012

Kullanılan Lisan
Konuşulan resmi dil Letoncadır. Letonca Hint-Avrupa dil ailesinden olan bir Baltık dilidir. Dünyada
yaşayan tüm Hint-Avrupa dilleri arasında en eski ve en az değişmiş dil sayılır. Letonya genelinde
İngilizce ve Rusça yaygın olarak konuşulur, ayrıca Almanca, Fransızca ve İskandinav dilleri de sıklıkla
kullanılmaktadır.
Yerel Saat
Letonya Greenwich (GMT+2) göre Türkiye ile 1 saatlik zaman farkı bulunmaktadır. 1 saat geridedir.

-, 2013

20 / 30


Telefon Kodları
Telefon Kodu: Uluslararası ülke telefon kodu (dışarıdan): 00371, Uluslararası ülke telefon kodu
(dışarıya): 00 + ilgili ülke kodu
Mobil Telefon: GSM 900/1800
Acil Telefonlar: Ambulans 03, Polis 02, İtfaiye 01
İnternet: .lv

Sağlık
Letonya’da sağlık hizmetleri hem devlet hem de özel sektör tarafından verilmektedir. Bazı tıbbi
ekipman eksikliği çekilmesine rağmen hizmet standardı gelişmiştir. Ancak gelişmiş ülkelerdeki gibi
yüksek sağlık standartlarına sahip değillerdir. Kaydedilmiş hiçbir sağlık riski bulunmamaktadır.
İklim
Letonya yazları ılık, kışları serin olmak üzere ılıman okyanus iklime sahip olup, çoğu kez yüksek nem
ve yağış oranına sahiptir.
•
•
•
•
•
•
•
•
•

Yaz: Haziran - Ağustos
Kış: Aralık - Şubat
Ortalama sıcaklık
Yazın: 15.8°C (başkentte 16.1°C)
Kışın: -4.5°C (başkentte -3.8°C)
En sıcak ay: Temmuz
En soğuk ay: Ocak
Ortalama yağış miktarı
Yazın: 195 mm

Tarım ve Gıda Ürünleri İhraç Potansiyelimiz


21 / 30


Sektör

GTİP

Şekerli ve Çikolatalı
Mamuller

Potansiyel
Ürün

Çikolatalı
1806 mamuller

Pasta ve Bisküviler

Tatlı
1905 Bisküvi

Şekerli ve Çikolatalı
Mamuller

Şekerli
1704 mamuller

Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkenin
Ülkenin
Türkiye'nin Türkiye'nin
Ülke
Toplam
Ülkeye
Toplam
Dünya
Ülkeye
Toplam
Türkiye'ye ve
Ülkeye
Ülkeye
İthalatında
İthalatı
İhracatı
İhracatı
İthalatında İhracatındaki İthalatındaki
Rakip Ülkelere
İhracatı
İhracatı
İlk 5 Ülke ve
2011
2012
2012
Ülkenin
Değişim
Değişim
Uyguladığı
2012 Aylık 2013 Aylık Pazar Payları
(milyon
(milyon
(milyon
Payı 2011
2011-2012
2010-2011
Gümrük
Veriler*
Veriler*
(%)
dolar)
dolar)
dolar)
(%)
(%)
Oranları

35

32

24

0.083

0.105

0.221

479

739

403

0.21

0.13

0.26

-51

-7

-36

-13

8

15

-

Litvanya(34)
Polonya(19)
- Almanya(16)
Ukrayna (7)
Estonya(6)

-

Litvanya(30)
Polonya(21)
- Estonya(20)
Almanya(6)
İtalya(4)

-

Litvanya(27)
Polonya(24)
- Estonya(15)
Almanya(8)
İspanya(5)

İspanya(31)

AB ülkeleri
(%0) Türkiye
(Tavizli;
çikolatalı
5.000 ton için
%0, aşan
kısım içeriğe
göre
değişiyor)
AB ülkeleri
için % 0,
Türkiye için
işlenmiş tarım
ürünleri
ithalatında
uygulanan
gümrük
vergisinden
muaf tarife
kotasına göre
%0, bunun
dışındakiler
-için gümrük
vergisi oranı
süt, şeker ve
un içeriğine
göre
değişmektedir.
AB ülkeleri
(%0) Türkiye
(Tavizli; çiklet
5.000 ton,
şekerli 10.000
ton, için %0,
aşan kısım
içeriğe göre
değişiyor)
AB Ülkeleri 0,
Türkiye
portakal için
giriş fiyatı 54
Avro/ 100 kg
için 0,
mandalina

-, 2013

22 / 30
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.

Yaş Meyve Sebze

0805 Narenciye

Yaş Meyve Sebze

0702 Domates

Yaş Meyve Sebze

0806

Yaş Meyve Sebze

T. Üzüm

23

12

2

0.312

899

401

0.27

0.25

3

1

-26

-45

-

-

Litvanya(22)
- Hollanda(14)
Mısır (11)
Türkiye (8)

giriş fiyatı
64,9 Avro/
100 kg için 0,
greyfruit giriş
fiyatı 59,03
Avro/ 100 kg
için 0, limon
giriş fiyatı
46,2 Avro/
100 kg için 0

Hollanda(49)
İspanya(26)
Litvanya(8)
Fransa(5)
Polonya(4)
Türkiye(4)
İtalya(36)
Litvanya(24)
Hollanda(18)
Türkiye(14)
Makedonya
(3)
Hollanda(31)
Polonya(21)
İtalya(19)
Belçika(10)
Litvanya (8)
Hollanda(36)
İspanya(22)
Litvanya(16)
Polonya(10)
İtalya(2)
Türkiye (2)
İspanya(48)
İtalya(15)
Hollanda(10)
Litvanya9)
Polonya(5)
Türkiye(2)
Polonya(32)
Almanya(24)
Türkiye(12)
Litvanya(6)
Hindistan(6)
İspanya(45)
Litvanya(23)
Hollanda(13)
Polonya(9)
Estonya(4)

AB Ülkeleri 0,
Türkiye için
giriş fiyatı
110.1 Avro/
100 kg için 0

-

11

1

683

0.12

-12

-1

-

-

T. Elma,
0808 armut ve
ayva

10

0.007

48

0.15

-30

-20

-

-

Yaş Meyve Sebze

0709 Tatlı Biber

10

0.189

122

0.12

26

-24

-

-

Yaş Meyve Sebze

0809 T. Kaysı

8

0.200

242

0.36

66

-49

-

-

Konserve Sebzeler

Hıyarlar ve
kornişonlar
2001 (konserve
edilmiş)

Yaş Meyve Sebze

T. Hıyarlar
0707 ve
kornişonlar

5

5

1

0.197

201

67

0.34

0.32

4

88

-11

-33

-

-

-

-

AB Ülkeleri 0,
Türkiye için
giriş fiyatı
146.52 Avro/
100 kg için 0

AB Ülkeleri 0,
Türkiye için 0

AB Ülkeleri 0,
Türkiye için 0

AB Ülkeleri 0,
Türkiye için 0

AB Ülkeleri 0,
Türkiye için 0,
Diğer ülkeler
%17.6
AB Ülkeleri 0,
Türkiye için
giriş fiyatı
148.3 Avro/


23 / 30

Türkiye(3)

100 kg için 0

AB Ülkeleri 0,
Türkiye için
Litvanya(30) giriş fiyatı
Hazır Hayvan Gıdaları
2309 Hayvan
54
0.022
114
0.25
100
12
- Polonya(14) uygulaması
yemleri
Almanya(10) bulunmakta,
İspanya (5) 1000 kg
kadar
girişlerde % 0
Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi
gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.
* Veriler 0 aylıktır.

-, 2013

24 / 30

Sanayi Ürünleri ve Hizmetler İhraç Potansiyelimiz


25 / 30


Sektör

GTİP

Potansiyel Ürün

Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkenin
Türkiye'nin Türkiye'nin
Toplam
Ülkeye
Toplam
Dünya
Ülkeye
Toplam
Ülke
Ülkeye
Ülkeye
İthalatı
İhracatı
İhracatı
İthalatında İhracatındaki İthalatındaki
İthalatında İlk
İhracatı
İhracatı
2011
2012
2012
Ülkenin
Değişim
Değişim
5 Ülke ve Pazar
2012 Aylık 2013 Aylık
(milyon
(milyon
(milyon
Payı 2011
2011-2012
2010-2011
Payları (%)
Veriler*
Veriler*
dolar)
dolar)
dolar)
(%)
(%)

Transmisyon milleri,
Oto Ana ve Yan
8483 kranklar, yatak
Sanayi
kovanları, dişliler

17

1

315

0.03

-9

43

-

-

Mücevherat

Kıymetli metaller ve
7113 kaplamalarından
mücevherci eşyası

16

7

2.676

0.03

3

5

-

-

Kozmetik

Tras müstahzarları,
vücut deodorantları,
3307 tuvalet
müstahzarları

15

0.253

249

0.14

-19

7

-

-

Beyaz Eşya

8450 Çamaşır makineleri

14

0.246

740

0.1

16

3

-

-

Ambalaj

Adi metallerden
8309 kapaklar

14

3

32

0.21

19

18

-

-

Demir Çelik

Demir çelik
7322 radyatörler

12

3

456

0.33

-1

16

-

-

Hazır Giyim

Tişörtler, fanilalar,
6109 diğer iç giyim eşyası
(örme)

17

2

3.090

0.05

235

0

-

-

İlaçlar

3004 İlaçlar

454

0.071

581

0.15

225

-4

-

-

Almanya(34)
İsveç(10)
İtalya(10)
Rusya(7)
Fransa(6)
Türkiye(43)
İtalya(14)
Hong
Kong(11)
Almanya(5)
Polonya(3)
Polonya(48)
Hollanda(6)
Almanya(6)
İngiltere(5)
Fransa(5)
Polonya(46)
Çin(17)
Litvanya(16)
İsveç(6)
Estonya(4)
Türkiye(20)
Litvanya(13)
İtalya(12)
Çin(11)
Polonya(8)
Polonya(22)
İsveç(21)
Almanya(15)
Türkiye(11)
Litvanya(7)
Almanya(17)
İtalya(16)
İspanya(10)
Finlandiya(8)
Polonya(7)
İsviçre(19)
Litvanya(17)
Belçika(17)
Polonya(7)
Almanya(7)
Slovakya(29)

Ülkenin
Türkiye'ye ve
Rakip Ülkelere
Uyguladığı
Gümrük
Oranları

AB(%0),
TR(%0),
D.Ü.(%2)

AB(%0),
TR(%0),
D.Ü.(%2.5)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0),
D.Ü.(%2.7)

AB(%0),
TR(%0),
D.Ü.(%3)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0)

-, 2013

26 / 30

Elektronik

Televizyon alıcıları,
8528 monitörler,
projektörler

Polonya(27)
AB(%0),
- Macaristan(23) TR(%0)
Litvanya(8)
Hollanda(2)
Almanya(24)
Litvanya(16)
AB(%0),
- Polonya(12)
TR(%0)
İsveç(9)
Estonya(6)

221

1

2.169

0.23

29

-8

-

Oto Ana ve Yan
Motorlu araçların
8708 yedek parçaları
Sanayi

138

12

3.404

0.04

2

34

-

Kablo ve Teller

İzole edilmiş tel,
kablo; diğer izole
8544 edilmiş elektrik
iletkenleri; fiber
optik

93

2

2.383

0.07

-2

46

-

Ambalaj

Eşya tasıma
ambalajı için plastik
3923 mamulleri, tıpa,
kapak, kapsül

74

0.216

662

0.16

14

14

-

-

Hazır Giyim

Külotlu, kısa; uzun
6115 konçlu çoraplar,
soketler (örme)

63

0.171

993

0.23

-3

156

-

-

Kozmetik

Güzellik/makyaj ve
3304 cilt bakımı
müstahzarları

45

0.239

131

0.14

-4

19

-

-

Plastikten
Mamul Eşya

Plastikten tüpler,
3917 borular ve hortumlar

40

0.269

843

0.19

-5

19

-

-

Elektronik

Elektrik
transformatörleri,
8504 statik
konvertisörler,
endüktörler

40

0.073

754

0.03

-77

60

-

-

Beyaz Eşya

8418 Buzdolabı-dondurucu

38

1

1.962

0.03

144

28

-

-

Aydınlatma

9405 Aydınlatma cihazları

36

0.151

247

0.1

-13

24

-

-

Litvanya(21)
Fransa(18)
- Finlandiya(13)
Estonya(13)
Litvanya(32)
Estonya(22)
Polonya(11)
Almanya(8)
Danimarka(5)
İtalya(83)
Litvanya(4)
Polonya(3)
Çin(3)
Almanya(1)
Fransa(16)
Hollanda(14)
Rusya(11)
Estonya(11)
Almanya(9)
Estonya(22)
Almanya(19)
Polonya(17)
Litvanya(12)
İtalya(7)
Fransa(13)
Almanya(13)
Türkiye(13)
Polonya(12)
Finlandiya(12)
Fransa(20)
Almanya(16)
Polonya(8)
İspanya(7)
Litvanya(6)
İtalya(19)
Polonya(17)
Çin(15)
Almanya(9)
Litvanya(5)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0),
Rusya
Fed.(%0)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0),
D.Ü.(%0.4-3)


27 / 30

Elektrikli
Makineler

Elektrikli su
ısıtıcıları, elektro
8516 termik cihazlar
(şofbenler)

33

1

920

0.09

4

3

-

-

Hazır Giyim

Erkek ve erkek
6203 çocuk için takım
elbiseler

33

2

1.475

0.07

56

45

-

-

Pompalar

8413 Sıvılar için pompalar

30

0.417

389

0.05

2

21

-

-

Hava-vakum
Isıtma-soğutma
pompası, hava/gaz
ve havalandırma 8414 kompresörü,
vantilatör, aspiratör

27

0.491

343

0.03

-28

40

-

-

Mobilyalar

Oturmaya mahsus
9401 mobilyalar,
aksam-parçaları

27

0.496

646

0.04

6

12

-

-

Ambalaj

Plastikten levha,
3921 yaprak, pelikül ve
lamlar

25

0.441

320

0.12

21

6

-

-

Beyaz Eşya

8422 Bulaşık makineleri

24

0.037

503

0.05

173

114

-

-

Kozmetik

3305 Saç bakım ürünleri

20

0.031

125

0.17

-35

5

-

-

Seramik

Sırlı seramikten
6908 duvar karoları

20

0.060

505

0.08

-19

128

-

-

Kaldırma, istifleme,

Litvanya(5)
Polonya(21)
Çin(13)
Litvanya(11)
Almanya(9)
Estonya(5)
Estonya(32)
Almanya(15)
İtalya(11)
Litvanya(7)
İspanya(4)
Türkiye(3)
Almanya(23)
İtalya(20)
İsveç(8)
Fransa(6)
Çin(5)
Fransa(20)
Almanya(16)
Polonya(8)
İspanya(7)
Litvanya(6)
Çin(26)
İtalya(20)
Polonya(9)
Almanya(7)
Litvanya(6)
Litvanya(27)
Almanya(17)
Ukrayna(8)
Estonya(7)
Polonya(6)
İtalya(15)
Fransa(19)
Almanya(18)
Polonya(12)
Finlandiya(6)
Polonya(31)
Rusya(10)
Fransa(7)
İtalya(7)
Almanya(7)
İtalya(46)
Estonya(19)
Polonya(14)
İspanya(5)
Litvanya(3)
Almanya(18)
Danimarka(18)

AB(%0),
TR(%0),
D.Ü.(%0.2-2.9)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0),
D.Ü.(%1)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0),
Çin(%1.1)

AB(%0),
TR(%0),
D.Ü.(%0.3-6.5)

AB(%0),
TR(%0)

AB(%0),
TR(%0),
Rusya
Fed.(%0)

AB(%0),
TR(%0)

-, 2013

28 / 30

Elektriksiz
Makineler

8428 yükleme, boşaltma
makine ve cihazları

19

0.002

140

0.1

1492

5

-

- İngiltere(10)
Finlandiya(9)
Estonya(7)

AB(%0),
TR(%0)

Elektrik
kontrol/dağıtımı için
8538 tablo, konsollar,
masalar vb. diğer
mesnetler

Almanya(18)
Finlandiya(16) AB(%0),
Elektronik
18
0.262
148
0.08
29
-24
- Norveç(14),
TR(%0),
Fransa(14)
D.Ü.(%1.7)
Polonya(10)
Almanya(46)
Merkezi ısıtma
Türkiye(17)
Elektriksiz
AB(%0),
8403 sistemleri (buhar
18
3
350
0.26
-2
10
- Çek Cum.(14) TR(%0)
Makineler
kazanları hariç)
Portekiz(7)
Hollanda(6)
Almanya(24)
Ortopedik cihazlar,
Fransa(12)
kırıklara mahsus
AB(%0),
Medikal Ürünler 9021 cihazlar, ısıtma
18
0.064
59
0.04
-39
-6
- Litvanya(9)
TR(%0)
Belçika(8)
cihazı vb.
Hollanda(8)
İtalya(30)
Kadın/kız çocuk için
Almanya(13)
takım elbise, takım,
AB(%0),
Hazır Giyim
6104 ceket, pantolon vs.
12
2
1.108
0.06
56
9
- İspanya(10)
TR(%0)
Finlandiya(7)
(örme)
Hollanda(7)
İtalya(43)
Metalleri dövme,
Almanya(34)
Takım
işleme, kesme,
AB(%0),
8462 sataflama presleri,
10
0.449
299
0.06
106
119
- Danimarka(6) TR(%0)
Tezgahları
İngiltere(5)
makineleri
Türkiye(3)
Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi
gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.
* Veriler 0 aylıktır.


29 / 30

Letonya - Düzenlenen Önemli Fuarlar
Bireysel Katılımda Devlet Desteği Olan Fuarlar
INTERTEXTILE BALTICUM-INTERNATIONAL EXHIBITION FOR THE TEXTILES AND LEATHER
INDUSTRY (Riga - Nisan/Her Yıl)
Tekstil ve giyim makinaları,deri işleme ve ayakkabı makinaları
Web Sitesi : http://www.bt1.lv
INTERTEXTILE BALTICUM-INTERNATIONAL EXHIBITION FOR THE TEXTILES AND LEATHER
INDUSTRY (Riga - Eylül/Her Yıl)
Tekstil ve giyim makinaları,deri işleme ve ayakkabı makinaları
Riga Food (Riga - Eylül/Her Yıl)
Gıda

-, 2013

30 / 30


Letonya ulke raporu_2013

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Ähnlich wie Letonya ulke raporu_2013

Ähnlich wie Letonya ulke raporu_2013 (18)

Mehr von UlkeRaporlari2013

Mehr von UlkeRaporlari2013 (20)

Letonya ulke raporu_2013