1. Trồng cây mây, tạo sinh kế và bảo vệ môi trường bền vững ở
Dakrông
Năm 2007, thông qua Tổ chức Bảo tồn chim quốc tế (Birdlife
international), Đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam đã giúp cho người
dân 2 xã Húc Nghì, Ba Lòng (huyện Đakrông) xây dựng 2 mô hình trồng
mây dưới tán rừng. Đây là mô hình thuộc hợp phần cung cấp các sinh kế
cho người dân sống ở tại vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Đakrông và
các vùng chim quan trọng trên đất thấp.
Trước khi triển khai mô hình, dự án đã tổ chức cho người dân đi tham
quan, học tập mô hình trồng mây ở tỉnh Quảng Ngãi để "mắt thấy, tai
nghe", làm quen với những thao tác kỹ thuật cơ bản trong ươm giống,
làm đất, trồng, chăm sóc cây mây, trước khi bắt tay vào thực hành tại địa
phương. Nhiều người dân khi tiếp cận, làm quen với việc trồng mây đã
phấn khởi nói: "Cây mây là cây rất thân thuộc, nhìn thấy trong rừng,
trong rẫy hàng ngày mà. Bây giờ biết trồng mây không khó mà vẫn cho
thu nhập cao, bà con phấn khởi lắm"..
Dự án đã chọn thôn Hà Vũng, xã Ba Lòng triển khai trồng 5 ha tại 5 hộ
gia đình, thời gian thực hiện trong 2 tháng 9 và 10 năm 2007. Tại thôn
Cợp, xã Húc Nghì, dự án triển khai trồng 16 ha cho 8 hộ gia đình, thực
hiện trong 2 tháng 1 và 2 năm 2008. Dự án tài trợ cho nhân dân phân
bón, cây giống, dụng cụ sản xuất, tập huấn và tư vấn kỹ thuật trồng cây
mây. Người dân tham gia hoạt động mô hình đóng góp 100% công lao

2. động. Tổng kinh phí cho hoạt động trồng mây tại hai thôn là trên 143
triệu đồng. Cả hai mô hình trồng mây đều được trồng với mật độ 2000
cây/ha, trên băng rộng 1,5m, băng này cách băng kia 5 m, khóm cách
khóm trên băng là 3 m. Khóm được trồng theo hình tam giác cân, có
cạnh là 40 cm. Đất trồng mây là đất dưới tán rừng tự nhiên, độ dốc
không quá lớn, ít đá lẫn. Do đặc tính của cây mây là cần có giá để leo,
cán bộ kỹ thuật đã lựa chọn phương pháp trồng theo khóm trên băng.
Mục đích của quy trình kỹ thuật này là tận dụng khả năng dựa vào nhau
của các cây mây khi đang còn nhỏ, vì vậy mà 3 cây trên khóm sẽ dựa
vào nhau để phát triển, vươn cao và bám vào các cây lớn.
Sau thời gian triển khai, hai mô hình trồng mây trên đã được tổ chức
Birdlife international và Đại sứ quán Vương quốc Anh nghiệm thu, đánh
giá với tỷ lệ cây sống đạt từ 91,1 đến 95,3 %.
Ông Lê Văn Quý, Chi cục phó Chi cục Kiểm lâm tỉnh cho biết, cây mây
nước là cây bản địa nên hoàn toàn phù hợp với điều kiện tự nhiên, thời
tiết khí hậu, thổ nhưỡng ở địa phương, thích hợp dưới tán rừng tự nhiên
nên tiềm năng đất đai để trồng cây mây là rất dồi dào. Cây mây dễ trồng,
chi phí đầu tư thấp, phù hợp với khả năng canh tác và tự đầu tư của
người dân, nhất là bà con dân tộc Vân Kiều, Pa Cô. Cây mây là nguồn
nguyên liệu đang có nhu cầu tiêu thụ lớn trên thị trường, cung không đủ
cầu, đầu ra cho sản phẩm rất ổn định. Ngay tại huyện Đakrông cũng đã
có doanh nghiệp Mai Hoàng chuyên thu mua, chế tác mây, sẵn sàng thu
mua hết sản phẩm của bà con trồng với giá cả cạnh tranh. Loại cây này
còn hứa hẹn mang lại hiệu qủa kinh tế cao, ổn định và bền vững. Sau 4
năm trồng là có thể đưa vào khai thác và khai thác nhiều lần, cho mức
thu nhập bình quân 1 ha trên 10 triệu đồng/năm. Đặc biệt từ mô hình này
sẽ mở ra hướng mới cho người dân sống ở vùng đệm Khu bảo tồn thiên
nhiên Đakrông có việc làm và thu nhập, giảm áp lực sống dựa vào rừng,
góp phần quan trọng trong công tác bảo vệ rừng đầu nguồn, khôi phục
lại sinh cảnh sống cho một số loài chim thú, bảo tồn đa dạng sinh học và
bảo vệ môi trường sinh thái bền vững.
Trong đợt kiểm tra vào dịp đầu năm 2008, Đại sứ quán Vương quốc Anh
đã đánh giá cao hiệu quả của mô hình. Cảm thông và chia sẻ nỗi vất vả
của nhân dân thôn Cợp trong việc vận chuyển cây giống với khoảng cách
rất xa, đường sá đi lại khó khăn, cách trở, Hiệp hội cựu sinh viên Việt
Nam học tập tại Vương quốc Anh đã hỗ trợ cho người dân bản Cợp một
vườn ươm giống cây lâm nghiệp tại chỗ với trị giá 35 triệu đồng. Đây là

3. sự tiếp sức cần thiết để người dân yên tâm phát triển diện tích cây mây
trong thời gian tới.
06 - 2007 Đơn vị thực hiện Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật Chủ
nhiệm đề tài PGS.TS. Vũ Xuân Phương Tổng kinh phí 250 triệu đồng
Nội dung đề tài
Mục tiêu
• Thúc đẩy nhanh hơn quá trình phục hồi các hệ sinh thái, xây dựng
một hệ thực vật có tính đa dạng cao, có tính hệ thống tại Trạm Đa
dạng sinh học Mê Linh, với những đại diện chính của ngành thực
vật bậc cao có mạch, với những loài mang đặc thù của dân tộc Việt
Nam.
• Cải tạo và tăng cường tính đa dạng, phục vụ cho công tác bảo tồn
thực vật, công tác học tập, giáo dục và nghiên cứu khoa học về đa
dạng sinh học, giai đoạn 2006-2007, đặc biệt là Tre trúc và Song
mây.
• Góp phần xây dựng vườn thực vật trong hệ thống bảo tồn thiên
nhiên Quốc gia trong tương lai.
• Góp phần cải tạo các hành lang và khu vực ranh giới trong phạm vi
lãnh thổ của Trạm Đa dạng sinh học Mê Linh, bảo vệ an toàn lãnh
thổ của trạm.
Nội dung nghiên cứu
• Điều tra thực địa, thu thập mẫu vật các loài Tre trúc và Song mây
tại Trạm Đa dạng sinh học Mê Linh và các vùng lân cận nhằm phát
hiện những loài quan trọng cần đưa vào trồng và bổ sung những
loài trong các cuộc điều tra trước đây còn bỏ sót.
• Xác định và tìm biện pháp khôi phục lại những loài Tre trúc và
Song mây bị mất đi trong quá trình khai thác trước đây. Di nhập,
bổ sung những loài cây bản địa quý hiếm, có giá trị về khoa học và
kinh tế từ các vùng lân cận nhằm làm phong phú và đa dạng hoá hệ
thực vật của Trạm.
• Xây dựng tập đoàn Tre trúc và Song mây phù hợp với điều kiện
sinh thái, phục vụ công tác nghiên cứu, giáo dục về đa dạng sinh
học.

4. • Về lâu dài xây dựng Trạm Đa dạng sinh học Mê Linh thành vườn
thực vật có thành phần đa dạng các loài Tre trúc và Song mây.
• Thử nghiệm sử dụng Song mây tạo thành hành lang và khu vực
ranh giới trong phạm vi lãnh thổ của trạm nhằm bảo vệ an toàn
lãnh thổ của Trạm.
• Xây dựng qui trình gây giống Tre trúc, Song mây tại Trạm.
Kết quả đạt được
• Đã triển khai 2 đợt điều tra rà soát lại hiện trạng Tre trúc và Song
mây khu vực Trạm Đa dạng sinh học Mê Linh, đã biết có một số
loài Tre trúc: Giang, Nứa tép, Tre gai, Sặt và 4 loại Song mây: Mây
nếp, Mây balansa, Song mật, Mây thuần. Trong đó có 3 loài: Mây
balansa, Song mật, Mây thuần là rất khan hiếm, ít gặp.
• Trong hai năm triển khai trồng ở Trạm Đa dạng sinh học Mê Linh,
đã có 23 loài với 1500 cá thể Tre trúc (5 loài nguyên vị), (18 loài
chuyển vị) đưa từ các tỉnh Bắc Kạn, Phú Thọ, Hoà Bình về trồng,
tỷ lệ sống đạt 60-65%.
Đã triển khai trồng 4 loài Song mây. Trong số mây nếp có 2000 cá
thể để làm đường biên, 20 cá thể song mật, Mây balansa đưa từ
Bắc Kạn về trồng. Riêng loài Mây rút (Daemonorops jenkiniana)
đưa hạt từ Bái Tử Long về ươm, hiện nay cây còn nhỏ chưa triển
khai trồng được.
• Đã tiến hành mô tả đặc điểm của 23 loài Tre trúc và 5 loài Song
mây, từng loài có giới thiệu sơ bộ cách nhân giống, gieo trồng.
• Đã xây dựng qui trình nhân giống và gieo trồng cho các loài Tre
trúc và Song mây.
Cây Mây là lâm sản ngoài gỗ được sử dụng làm nguyên liệu cho sản xuất
hàng thủ
công mỹ nghệ, đồ dùng trong gia đình (nội thất) như bàn, ghế hay giỏ
đựng... ngoài ra
nó còn cung cấp thực phẩm cho những người dân.
Nó xuất phát từ rừng không phải là gỗ, nó đem lại lợi ích cho con
người,nó có vai
trò giữ rừng. nên nó được gọi là lâm sản ngoài gỗ.
Cây mây là một trong những loại lâm sản ngoài gỗ rất có tiềm năng về
kinh tế đã

5. được người dân Hà Tĩnh tự chọn để phát triển tại vườn nhà, vườn rừng.
Mây là nguồn
nguyên liệu để phát triển sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ rất có giá trị.
Do áp lực của
nhu cầu nguyên liệu nên mấy năm gần đây, việc khai thác song mây
hoang dại quá mức
đã dẫn đến suy thoái nghiêm trọng nguồn tài nguyên thiên nhiên này.
Năm 1998, dự án
LSNG đã hỗ trợ 2 xã Cẩm Sơn và Cẩm Mỹ huyện Cẩm Xuyên bằng cách
cung cấp 70
ngàn cây giống mây tắt đồng thời hướng dẫn kỹ thuật trồng theo phương
thức phân tán
xung quanh vườn nhà. Sau khi trồng được 4 năm, cây mây đã cho thu
hoạch lứa đầu với
chi phí lao động cho trồng mây ít, chỉ tốn công trồng và chăm sóc ban
đầu, sợi mây rất
được các làng nghề truyền thống ưa chuộng nên bán rất được giá từ
6.000 – 7,500đ/kg.
Từ lợi ích của cây mây mang lại nên từ tháng 4 năm 2004, dự án LSNG
đã tiếp tục triển
khai mở rộng ra 5 xã là Cẩm Mỹ, Cẩm Sơn, Cẩm Quan, Cẩm Thịnh,
Cẩm Minh huyện
Cẩm Xuyên. Dự án triển khai theo phương thức trồng mây thâm canh kết
hợp với việc
phát triển LSNG nhiều tầng. Đây là mô hình nông, lâm kết hợp và mây
là cây chủ đạo.
Trong thời gian chờ cây mây khép tán, nông dân có thể trồng xen các
loại cây LSNG
ngắn ngày như: Khoai mài, Hương bài, Nhân trần, chè vằng và các loại
cây nông nghiệp
như sắn, ngô, khoai lang, lạc, các cây che bóng cho mây như cây mớc,
dó trầm... Từ mô
hình lâm sản nhiều tầng này, người nông dân có thể tận dụng cả về diện
tích đất, thời
gian chiếu sáng, cả thu nhập thường xuyên và cuối cùng là tăng hiệu quả
đầu tư trên 1
đơn vị diện tích.