Universiteit Antwerpen Eindverhandeling Ken Lawrence

Academiejaar 2004-2005

Universiteit Antwerpen

Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen

Het Economisch en Cultureel Belang van Filmfestivals

Ken Lawrence

Verhandeling voorgedragen tot het bekomen Promotor:
van de graad van: Prof. dr. E. Faucompret
Licentiaat in de Toegepaste Economische Wetenschappen
Major: Internationale Handels- en Diplomatieke Relaties

Voorwoord

Dit academiejaar stond voor mij in het teken van mijn passie voor film. Hoewel ik doorheen
de jaren een aanzienlijke filmkennis heb opgebouwd, waren filmfestivals voor mij quasi
onbekend terrein. Deze eindverhandeling bood me de mogelijkheid deze evenementen
nauwgezet te onderzoeken. Het spreekt voor zich dat de hulp van anderen hierbij onmisbaar
was.

Eerst en vooral wil ik mijn promotor Prof. dr. E. Faucompret bedanken. Niet zelden mondden
besprekingen i.v.m. de eindverhandeling uit in gesprekken over films die we recent zagen en
elkaar aanraadden. Hij las ook mijn teksten geduldig na, corrigeerde waar nodig en gaf
suggesties die de tekst zakelijker en krachtiger maakten.

De steun van mijn ouders was erg belangrijk voor me. Niet alleen dit academiejaar stonden ze
volop achter me, maar ook tijdens de voorgaande jaren waren ze mijn rots in de branding.

Speciale dank gaat uit naar Joke Vangheluwe van het Europees Jeugdfilmfestival die grote
interesse toonde voor het eindresultaat van mijn harde werk en daardoor voor een extra bron
van motivatie zorgde.

Verder mag ik de volgende personen niet vergeten te bedanken: Chris Orgelt van het Brussels
International Festival of Fantastic Film, mijn eerste contactpersoon binnen de wereld van
filmfestivals; Myriam Segers die me geduldig, vriendelijk en behulpzaam hielp met het on-
line zetten van de enquête; Freddy Sartor en zijn collega, mij enkel bekend onder de naam
John, om mijn korte tekst in Film/TV/DVD te publiceren; de medewerkers van het Europees
Jeugfdilmfestival voor het uitdelen van flyers en hun interesse voor mijn onderzoek; de
webmasters van het filmfestival van Gent en de moovy.be site die mijn banner publiceerden;
iedereen die mijn enquête invulde en tenslotte Franzi, het levende bewijs dat globalisering
ook positieve kanten heeft.

Inhoudsopgave

Algemene inleiding 1

Hoofdstuk 1: Het artistiek kernproduct en het complementair product 4
1.1 Theorie 4
1.2 De theorie toegepast op filmfestivals 4
1.2.1 Het artistiek kernproduct 4
1.2.2 Het complementair product 5
1.2.2.1 Ticketing 6
1.2.2.2 Inleidingen bij de getoonde films 6
1.2.2.3 Programmabrochures 7
1.2.2.4 Informatie voor leerkrachten 7
1.2.2.5 Winkel 7
1.2.2.6 Vestiaire 8
1.2.2.7 Toiletten 8
1.2.2.8 Horecafaciliteiten in de omgeving 9

Hoofdstuk 2: Filmfestivals en de marketingmix 10
2.1 Productbeleid 10
2.1.1 Theorie 10
2.1.2 Toepassing op filmfestivals – Vereisten voor een goed evenement 10
2.1.2.1. Een filmfestival dient uitzonderlijk te zijn 11
2.1.2.2. De vereiste van een doordacht visitors management 11
2.1.2.3. Mogelijkheden tot samenwerking 13
2.1.2.4. Aantrekken van een nieuw publiek 18
2.2 Prijsbeleid 20
2.2.1 Theorie 20
2.2.2 Toepassing op filmfestivals 21
2.2.2.1 Prijsbepaling op basis van de marktsituatie 21
2.2.2.2 Filmfestivals en de te volgen prijsstrategie 25
2.3 Plaatsbeleid 26

2.4 Promotiebeleid 27
2.4.1 Met betrekking tot het prijsbeleid 27
2.4.1.1 Filmfestivals en kortingen 27
2.4.1.2 Filmfestivals en peak load pricing 28
2.4.2 Met betrekking tot het plaatsbeleid 29
2.4.3 Met betrekking tot het communicatiebeleid 29

Hoofdstuk 3: De impact van elektronische media 30
3.1 Websites – Een vergelijkend onderzoek 30
3.2 Opmerkingen en aanbevelingen 46

Hoofdstuk 4: Bespreking schema economische impactanalyse 50

Hoofdstuk 5: Nevenactiviteiten 53
5.1 Vaak voorkomende nevenactiviteiten 53
5.1.1 Panelgesprek met gasten 53
5.1.2 Tentoonstellingen 55
5.1.3 Receptie 56
5.1.4 Themadagen 56
5.1.5 Kiezen van de beste film 56
5.1.6 Workshops/ateliers 57
5.1.7 Party 58
5.1.8 Chatten met VIP’s 59
5.2 Andere nevenactiviteiten 59
5.2.1 Hommages en retrospectieven 59
5.2.2 Concerten 61

Hoofdstuk 6: Het cultureel belang van filmfestivals 62
6.1 Aankaarten van wantoestanden 62
6.2 Controverses en discussies 65
6.3 Ondersteunen van Derde Wereld films 66
6.4 Didactische evenementen 68
6.4.1 Kennisoverdracht 69
6.4.1.1 Studenten 69

6.4.1.2 Academisch: Colloquium 69
6.4.1.3 Filmsector: Conferentie 70
6.4.2 Workshops en ateliers 70
6.4.3 Analyseren van de filmgeschiedenis 71
6.5 Kansen bieden aan nieuw talent 71

Hoofdstuk 7: Publieksonderzoek 74
7.1 Segmenten en doelgroepen 74
7.2 Onderzoek 75
7.2.1 Inleiding 75
7.2.2 Doelgroepen van het publieksonderzoek 76
7.2.3 Gevolgde methodologie 76
7.2.3.1 Blok 1 77
7.2.3.2 Blok 2 78
7.2.3.3 Blok 3 en Blok 4 82
7.2.3.4 Blok 5 83
7.2.3.5 Blok 6 en Blok 7 83
7.2.4 Het benaderen van de doelgroep 83
7.2.4.1 Algemeen 83
7.2.4.2 De technische uitwerking 84
7.2.5 Het probleem van de non-respons 84
7.3 Resultaten publieksonderzoek 86
7.3.1 Ja-versie 86
7.3.2 Nee-versie 102

Algemeen besluit 110

Bibliografie 115

Bijlage I: Obesity Button
Bijlage II: UGC 5-kaart en UGC 7-kaart
Bijlage III: Promoties via communicatie
Bijlage IV: Enquête in het Nederlands en codeboek
Bijlage V: Lijst met forums
Bijlage VI: Banner, forumteksten, flyer en tekst in Film/TV/DVD

Algemene inleiding

De aantrekkingskracht van filmfestivals neemt voortdurend toe. Vele filmliefhebbers kijken
reikhalzend uit naar deze evenementen om hun passie voor film ten volle te beleven. Over de
hele wereld worden jaarlijks duizenden festivals georganiseerd en die vereisen een
aanzienlijke inzet van middelen, een gestroomlijnde organisatie en een verzameling
enthousiaste medewerkers. Deze eindverhandeling wil de fascinerende wereld van de
filmfestivals belichten, de aspecten die eigen zijn aan hun organisatie en de rol die ze spelen
op economisch en cultureel gebied. Doorheen deze eindverhandeling wordt bijzondere
aandacht besteed aan de Belgische festivals, meerbepaald door het toetsen van theorieën en
ideeën aan de praktijk. Bovendien worden deze festivals geëvalueerd door middel van een
publieksonderzoek.

Volgens L’Encyclopédie Du Cinéma is een filmfestival ‘(une) Manifestation périodique et
temporaire consacrée à la projection de films’. De Vlaamse regering hanteert de volgende
definitie m.b.t. het subsidiëren van filmfestivals: ‘Een audiovisueel festival is een meerdaags
(minimum 3 dagen) en aaneensluitend vertoningsinitiatief van audiovisuele creaties op een
centrale locatie, met bovenlokale uitstraling en publieksbereik, en met een omkadering die
een culturele meerwaarde vertegenwoordigt.’

In deze eindverhandeling worden de organisatie, de werking en het belang van filmfestivals
behandeld. Er wordt een antwoord gezocht op de vraag welke elementen ertoe bijdragen dat
het evenement als een succes wordt beschouwd. Het gevoerde beleid en de differentiatie van
de concurrentie zijn daarbij van doorslaggevend belang. Daarenboven wordt nagegaan wat de
culturele impact is van filmfestivals. Een publieksonderzoek laat ons toe de festivalbezoeker
te profileren evenals een evaluatie te geven van het Belgisch festivallandschap.

Er werd tewerk gegaan volgens de ‘Desk-Research’-methode. Vermits het aanbod aan
wetenschappelijke boeken over het onderwerp vrij klein is werden voornamelijk
krantenartikels, webpagina’s en tijdschriftartikels gebruikt. Het omvangrijke
publieksonderzoek werd uitgevoerd tussen december 2004 en april 2005.

In het eerste hoofdstuk worden de concepten ‘artistiek kernproduct’ en ‘complementair
product’ toegepast op filmfestivals. Hoe belangrijk zijn beiden voor de festivalorganisatie?

1

Wat doet de organisatie met het deel van het complementair product dat ze niet zelf onder
controle heeft? Er wordt ook een antwoord geformuleerd op de vraag wat de belangrijkste
complementaire producten zijn voor een filmfestival en hoe deze het best door het
management worden uitgewerkt en geïmplementeerd. Praktijkvoorbeelden ontbreken
uiteraard niet. Hiermee wordt de basis gelegd voor een bespreking van het efficiënt managen
van dit soort evenementen.

In hoofdstuk twee komt de marketingmix aan bod. Dit hoofdstuk is onderverdeeld in het
productbeleid, prijsbeleid, plaatsbeleid en promotiebeleid. Centraal staat de vraag hoe de
organisatie een succesvol evenement kan garanderen en op welke manier de gekozen locatie,
de prijszetting, de gevoerde promotie en de aangegane partnerships daarbij een rol spelen.
Vooral bij deze samenwerkingsverbanden wordt uitgebreid stilgestaan. De vraag is welke
samenwerkingen en strategische allianties een positieve impact hebben op de beoordeling van
het festival door de bezoekers. Via een vergelijkend onderzoek wordt de vraag beantwoord of
filmfestivals in hun prijszetting rekening houden met concurrenten. Ook het plaatsbeleid
wordt behandeld. Waarmee dient de festivalorganisatie rekening te houden bij de keuze van
een locatie? Andere elementen die aan bod komen zijn de problematiek van het visitors
management en de verschillende soorten promoties die het festival kan voeren.

Hoofdstuk drie bevat een vergelijkend onderzoek van vijftien festivalwebsites. Zijn
filmfestivals zich bewust van het belang van een goede website? Welke elementen komen op
alle festivalsites terug? Welke lacunes kunnen we vaststellen? Op het einde van dit hoofdstuk
worden een aantal concrete aanbevelingen gedaan naar de verschillende festivals toe om de
efficiënte inzet van dit elektronisch medium te optimaliseren.

Een schematische analyse van de economische impact van een filmfestival vormt het
onderwerp van het vierde hoofdstuk. Hoe kunnen we de economische impact van een
filmfestival meten? Welke elementen dienen we bij de analyse te betrekken en hoe verhouden
ze zich tot elkaar? Er wordt gestreefd naar een globaal overzicht van de diverse bestedingen
en hun samenhang. Het uiteindelijke doel is het vastleggen van domeinen waarover verder
onderzoek moet worden verricht.

De noodzaak voor filmfestivals om zich van de concurrentie te onderscheiden heeft zijn
weerslag op de invulling van de georganiseerde nevenactiviteiten. In hoofdstuk vijf

2

beschouwen we de nevenactiviteiten die het vaakst worden georganiseerd. Hoe tracht de
festivalorganisatie met deze activiteiten een meerwaarde te geven aan het festival? Welke
fouten moet ze vermijden? Al deze vragen worden beantwoord en uitgebreid geïllustreerd aan
de hand van voorbeelden.

Het cultureel belang van filmfestivals komt uitgebreid aan bod in hoofdstuk zes. Op welke
manier kunnen een reeks filmvertoningen een culturele impact hebben? Wat is daarvoor nodig
en welke rol speelt het management daarin? Het antwoord op deze vragen brengt ons tot de
kern van filmfestivals.

Het laatste hoofdstuk bevat het publieksonderzoek dat werd uitgevoerd. Het onderzoek wil
een antwoord geven op de vraag waarom mensen een filmfestival bezoeken. Welke
initiatieven dragen hun voorkeur weg? Hoe evalueren ze het huidige aanbod? Is er ruimte
voor verbetering en zoja, waar? Een deel van het publieksonderzoek vergelijkt de opvattingen
van festivalbezoekers met filmliefhebbers die de stap naar het festivalbezoek nog niet zetten.
Het analyseren hiervan kan een leidraad zijn voor het management om nieuwe bezoekers aan
te trekken.

3

Hoofdstuk 1: Het artistiek kernproduct en het complementair product

Bij de cultuurindustrie in het algemeen dienen we een onderscheid te maken tussen het
artistiek kernproduct en het complementair product. In dit hoofdstuk wordt dit onderscheid
uitgewerkt voor een filmfestival teneinde beter weer te geven welke activiteiten een
filmfestival vervult.

1.1 Theorie
Het artistiek kernproduct is datgene wat de kunstenaar schept. Het gaat met andere woorden
om een schilderij, een boek, een muziekstuk, een film, … Het artistiek kernproduct is ook
datgene waar de bezoeker in essentie voor komt. Het artistiek kernproduct wordt gedomineerd
door artistieke en culturele waarden. Onder culturele waarden verstaan we zaken als
authenticiteit, schoonheid, vaardigheid, maatschappelijke betrokkenheid, creativiteit, politieke
relevantie, internationale uitstraling, …Deze waarden zijn in principe autonoom.
( De Brabander, G., 2004 )

Onder het complementair product verstaan we alle producten en diensten die een organisatie
werkzaam in de cultuurindustrie inzet ter ondersteuning van haar hoofdactiviteiten die
geconcentreerd zijn rond het artistiek kernproduct. De inhoud van de term zal voor de lezer
nog duidelijker worden wanneer die in de volgende paragraaf specifiek wordt toegepast op
filmfestivals.

1.2 De theorie toegepast op filmfestivals

1.2.1. Het artistiek kernproduct
Het moge duidelijk zijn dat het artistiek kernproduct van een filmfestival betrekking heeft op
de vertoonde films. De bezoekers worden aangetrokken door de selectie van films die alle
geacht worden een reeks artistieke en culturele waarden te weerspiegelen. Het is ook
voornamelijk op het vlak van de films dat een festival als een succes of een flop door het
publiek zal worden ervaren. Een sterke selectie is ook het beste middel om klantentrouw te
realiseren. Wil men als filmfestival een sterk retentiebeleid voeren dan zal men jaar na jaar
het beste van het filmaanbod dat beantwoordt aan de behoeften van de doelgroep moeten
zoeken.

4

Toch mag men de invloed van het complementair product niet onderschatten. In de
bespreking van het productbeleid ( cfr. infra blz. 10 ) van een filmfestival zal blijken dat een
evenement in de praktijk vaak staat of valt op basis van de uitwerking van de complementaire
diensten.

1.2.2. Het complementair product
Het management van een filmfestival zal erover moeten waken dat het complementair product
tot in de puntjes wordt verzorgd. Een deel van het complementair product heeft men echter
niet zelf onder controle. Daarom dient men vaak aan externe lobbying te doen. Zo is er de
Europese lobbying groep ‘European Coordination of Film Festivals’. De ECFF is een
lobbying groep bestaande uit 200 Europese filmfestivals. Ze werd in 1995 opgericht en heeft
als missie diensten en projecten uit te werken die de leden in staat stellen de Europese
filmindustrie te promoten. Om dit te bereiken worden zes doelstellingen opgesomd op de
officiële site ( European Coordination of Film Festivals, 2005 ):

- uitwisseling, samenwerking en ervaring delen met andere festivals
- het aanmoedigen van internationale samenwerkingsverbanden tussen leden
- globale oplossingen zoeken voor gemeenschappelijke problemen
- de collectieve impact van festivals op de promotie en verdeling van het Europese
bewegende beeld bevorderen
- het promoten van de culturele dimensie en de socio-economische rol van festivals
- het informeren van Europese en internationale instellingen over activiteiten en
kwesties in verband met festivals

Het moge duidelijk zijn dat ernaar gestreefd wordt aan networking te doen. Men ijvert ervoor
op globaal niveau problemen aan te pakken en activiteiten op touw te zetten die de promotie
van de Europese film via festivals vergemakkelijken. Ook de rol van filmfestivals op het
culturele en socio-economische front wordt niet uit het oog verloren. In 1997 wordt het ECFF
geïncorporeerd als een ‘European Economic Interest Grouping’ ( EEIG ), een ‘Europese
Economische Belangengroep’. Hierdoor is het nog beter in staat op Europees niveau de
behoeften van haar leden aan te kaarten.
( European Coordination of Film Festivals, 2005 )

5

Hoewel het geenszins een uitputtende lijst betreft volgt hierna een overzicht van een aantal
complementaire diensten die allen bijdragen tot een positieve festivalervaring.

1.2.2.1 Ticketing
De organisatie dient te beslissen op welke manier men tickets aan de man zal brengen. De
beslissing hierover dient in samenspraak te gebeuren met het management van de diverse
festivallocaties. Zo kan worden afgesproken dat de tickets aan dezelfde kassa’s dienen te
worden gekocht waar ook de tickets voor de andere voorstellingen van de betreffende
instelling worden verkocht. Vaak wordt gekozen om een tijdelijke balie te voorzien. Deze
tijdelijke balie vervult niet alleen de ticketingfunctie, maar wordt ook een onderdeel van de
communicatie en promotie. Zo wordt het voor het publiek duidelijk dat ze niet alleen voor
tickets, maar ook met hun vragen terecht kunnen bij het personeel achter de balie. Voor het
management is het de taak ervoor te zorgen dat aan deze verwachting wordt voldaan door
competent personeel tewerk te stellen.

De tijdelijke balie kan ook een promotiefunctie vervullen. Door middel van posters, affiches
en ander promotiemateriaal wordt de aandacht van de gewoonlijke bezoeker van de locatie op
het speciale evenement getrokken. ( De Brabander, G., 2004 )

Een goed voorbeeld van een tijdelijke balie vormde die van het Europees Jeugdfilmfestival in
de UGC bioscoop in Antwerpen dit jaar. De UGC bioscoop was slechts een van de
verschillende festivallocaties. Om gezien te worden naast de nieuwste Hollywood-
blockbusters koos het festival ervoor een opvallende tijdelijke balie te plaatsen. Hoewel
tickets konden gekocht worden aan de reguliere kassa’s was dit ook mogelijk aan die
tijdelijke balie. Bovendien stonden daar steeds medewerkers van het festival klaar om vragen
te beantwoorden. Het programma voor alle andere locaties van het festival was er ook
beschikbaar.

1.2.2.2 Inleidingen bij de getoonde films
De meningen over het belang van zulke inleidingen in het kader van filmfestivals lopen sterk
uiteen. Traditioneel worden de festivalfilms voorafgegaan door een korte inleiding. Deze
situeert het verhaal, introduceert de protagonisten, plaatst de film in de context van het land
van herkomst, het genre of het oeuvre van de cineast.

6

Tijdens mijn bezoek aan het Filmfestival van Gent kreeg ik diverse meningen te horen.
Sommigen apprecieerden de introductie; anderen waren er tegen daar ze bewust zonder enige
voorkennis de film wilden zien.

1.2.2.3 Programmabrochures
Programmabrochures informeren het publiek over de festivallocaties en hun bereikbaarheid,
vertoningen ( filmselectie, zaal, aanvangstijd, … ), toegangsprijzen, nevenactiviteiten, …

1.2.2.4 Informatie voor leerkrachten
Films op een filmfestival zijn vaak provocerend en controversieel. Het kan dan ook nuttig zijn
om voor leerkrachten een informatiepakket op te stellen omtrent films die zich uitstekend
lenen tot een klassikaal debat.

Het Internationaal Kortfilmfestival Leuven organiseert het hele jaar door op vraag van
scholen voorstellingen van kortfilms. Ook tijdens het filmfestival is dit mogelijk, maar dan
staat een grotere zaal ter beschikking. Het festival stelt ook DVD’s met kortfilms ( ‘Selected
Shorts’ ) ter beschikking aan scholen zodat zij deze in klasverband als didactisch materiaal
kunnen vertonen en bespreken.
( International Short Film Festival Leuven, 2005)

Het Open Doek filmfestival in Turnhout zet de leerkracht centraal tijdens het zogenaamde
‘filmhoppen’. Het is een eendaags gebeuren dat de ingeschreven leerkrachten de kans biedt
om reeds een deel van de films van het echte festival te bekijken. Zodoende kan men bepalen
welke voorstellingen men met de leerlingen wil bijwonen. Plaatsen reserveren voor de groep
kan ook tijdens het ‘filmhoppen’. Bovendien worden een aantal workshops georganiseerd die
in nog meer leerkrachtenbegeleiding voorzien. Dit is een bewonderenswaardig initiatief om te
proberen de jeugd te sensibiliseren voor de betere film. ( Open Doek – Filmeducatie sch-O-
len, 2005 )

1.2.2.5 Winkel
Het lijkt op het eerste gezicht niet zo vanzelfsprekend in het kader van een filmfestival een
winkel in te richten, maar musea bijvoorbeeld bieden al jaren een groot assortiment van
producten aan in een museumwinkel. Zo kan de bezoeker boeken en catalogi, reproducties

7

van de bekendste geëtaleerde werken in postkaartvorm, postervorm of op diverse bedrukte
materialen zoals theekoppen, handdoeken, … kopen.

De jongste jaren is men met dat soort van winkels zeer ‘creatief’: het kunstenfestival
deNachten heeft een winkel boordevol boeken die de ‘typische’ deNachten bezoeker zouden
kunnen interesseren: poëzie, klassieke romans en andersglobalistenliteratuur.

Met enige inventiviteit kan ook een filmfestival een geslaagde winkel opzetten. Zaak is die
producten in het gamma op te nemen die het publiek interesseren. Dit kan een bijkomende
bron van financiering zijn voor het festival. Op het Filmfestival van Gent in 2004 werd
bijvoorbeeld de mogelijkheid geboden zich de DVD’s van Cinema16 aan te schaffen.
Cinema16 is een organisatie die ernaar streeft kortfilms te promoten. De DVD’s bevatten het
vroegere werk van bekende Britse en Europese cineasten. Dit is een typisch voorbeeld van
een aangeboden product dat perfect aansluit bij de meerwaardezoekende festivalbezoeker.
( Cinema16, 2005 )

1.2.2.6 Vestiaire
Het lijkt me volstrekt onnodig om hier lang bij stil te staan. Een vestiaire is zowat hét meest
vanzelfsprekende complementaire product voor een filmfestival. Het komt de hele uitstraling
van een festival ten goede. Mits een efficiënte organisatie zal deze bijkomende
dienstverlening door het publiek bijzonder geapprecieerd worden.

Een treffend voorbeeld van zo’n efficiënte uitwerking kon men zien op het filmfestival van
Gent. Men werkte met een soort ‘mobiele vestiaire’. Voor de aanvang van de avondvertoning
bevond deze zich aan de ingang van de zalen. Na afloop kon men zijn jas opnieuw ophalen of
men kon ervoor opteren eerst naar de receptie te gaan die op de desbetreffende avond werd
georganiseerd. De festivalmedewerkers verplaatsten tijdens de receptie de vestiaire van de
ingang van de zalen tot een locatie dicht bij de receptie. Zo kon men de jas ophalen bij het
verlaten van de receptie. Zulke details in de dienstverlening komen het algemene beeld van
het festival ten goede.

1.2.2.7 Toiletten
Waarschijnlijk met ruime voorsprong het vaakst gebruikte complementaire product van elk
evenement. Uiteraard dient het management een locatie uit te kiezen waar de sanitaire

8

voorzieningen voldoende groot en verzorgd zijn om de verwachte publieksstroom op te
vangen. ( De Brabander, G., 2004 )

1.2.2.8 Horecafaciliteiten in de omgeving
De voorstellingen op een filmfestival vinden traditioneel gedurende de hele dag plaats. De
nood aan voldoende horecafaciliteiten in de nabije omgeving van het festival dringt zich dan
ook op. Bij het selecteren van een geschikte festivallocatie dient het management dit aspect
zeker niet over het hoofd te zien. Soms beschikt de locatie zélf over een foyer, een bar of een
restaurant, maar kan men onvoldoende bezoekers tegelijkertijd opvangen of zal het drank-en
voedselaanbod beperkt zijn tot enkele snacks en versnaperingen. ( De Brabander, G., 2004 )

Daarom zal uitgekeken moeten worden naar horecafaciliteiten in de nabijheid van de
festivallocaties. Deze dienen snel en eenvoudig bereikbaar te zijn. Nuttig is ook dat er een
aanbod is dat alle budgetten dekt. Soms is het voor een festivalorganisatie mogelijk een
tijdelijke samenwerking aan te gaan met de horeca in de buurt. Bepaalde horecazaken zouden
aantrekkelijk geprijsde menu’s kunnen aanbieden voor festivalbezoekers. Een andere
mogelijkheid is het aanbieden van een korting op vertoon van een toegangsticket. Deze acties
zouden via reclame in de programmabrochures of op ter plaatse uitgedeelde flyers bekend
kunnen gemaakt worden.

9

Hoofdstuk 2: Filmfestivals en de marketingmix

De marketingmix bestaat uit vier onderdelen: het productbeleid, het prijsbeleid, het
plaatsbeleid en het promotiebeleid. Deze vier elementen worden kortweg de vier P’s
genoemd. In wat volgt zal ik vooreerst elk onderdeel van de marketingmix theoretisch
schetsen. Nadien geef ik weer hoe de organisatoren van een filmfestival de marketingmix in
de praktijk kunnen omzetten. Waar mogelijk geef ik concrete voorbeelden om de praktische
relevantie weer te geven.

2.1 Productbeleid

2.1.1. Theorie
In de cultuurindustrie heeft het productbeleid voornamelijk betrekking op het complementair
product. Het artistiek kernproduct wordt gedomineerd door artistieke en culturele waarden
waarvan de autonomie zoveel mogelijk dient te worden gegarandeerd.

Receptieve instellingen, zoals filmfestivals, vormen een uitzondering op deze regel. Een van
de hoofdfuncties van zo’n instelling is het bevorderen van de spreidingsfunctie. De totaliteit
van de bevolking dient toegang te hebben tot de kunstwerken die een receptieve instelling
tentoonstelt of, in het geval van filmfestivals, vertoont.

2.1.2. Toepassing op filmfestivals – Vereisten voor een goed evenement
Een filmfestival is een evenement. Evenementen zijn een bijzondere vorm van het
kernproduct. Ze zijn – of beter moeten dit zijn – uitzonderlijk en hebben een eenmalig of
repetitief karakter. Een evenement is een concentratie van het kernproduct in tijd en ruimte
dat de organisatie een aantal kansen biedt. Uiteraard is niet het hele verhaal positief. Slordig
geplande evenementen kunnen het voortbestaan van de organisatie bedreigen en kunnen zelfs
een negatieve impact hebben op de locaties waar het evenement werd georganiseerd. ( De
Brabander, G., 2004)

De festivalorganisatie zal eerst en vooral zorgvuldig de complementaire diensten zoals
toiletten, drankgelegenheden, veiligheidsvoorzieningen, … moeten verzorgen. Een evenement

10

kan slechts succesvol zijn wanneer deze diensten optimaal functioneren. ( De Brabander, G.;
Gore, C., 2004 )

2.1.2.1. Een filmfestival dient uitzonderlijk te zijn
Cruciaal voor eender welk evenement is het in de verf zetten van het uitzonderlijke karakter
ervan. Ook een filmfestival verhoogt zijn aantrekkingskracht als het kan aantonen dat het ‘ a
once in a lifetime experience is’. Hier komt de mate van inventiviteit en creativiteit van de
festivalorganisatoren het beste tot uiting. Hen staat een breed gamma aan mogelijkheden ter
beschikking om de aandacht van de doelgroep te trekken. Uiteraard kan een
festivalprogramma boordevol exclusieve avant-premières van langverwachte films het
uitzonderlijke element vormen. In de praktijk zijn er grenzen aan het aantal van zulke films
dat men kan en wil aantrekken. Daarom moet ook via andere wegen de aandacht van de
doelgroep getrokken worden. Deze elementen worden besproken in het deel over de
nevenactiviteiten ( cfr. infra blz. 54 ) die een filmfestival organiseert. ( De Brabander, G.,
2004 )

2.1.2.2. De vereiste van een doordacht visitors management
Recent was er de tragische gebeurtenis op het Fespaco (‘Le Festival Panafricain du Cinéma et
de la Télévision de Ouagadougou’ ) filmfestival in Burkina Faso. Daar veroorzaakte de gratis
openingsceremonie zo’n toeloop dat twee mensen in de menigte werden vertrappeld. ( Two
Die at Gala Opening of African Film Festival, 2005 )

Het kan ook minder dramatisch: de Belgische regisseur Eric Van Looy werd geconfronteerd
met heuse vechtpartijen op het filmfestival van Palm Springs toen vele bezoekers wanhopig in
de filmzaal een plaatsje wensten te bemachtigen om ‘De Zaak Alzheimer’ te zien.
( De Foer, S., 2005)

Om zulke scènes te voorkomen dient de festivalorganisatie er zich eerst en vooral van bewust
te zijn welke films grote publiekstrekkers zullen zijn. De vertoning van zulke films lokt een
massa publiek. Soms is het eenvoudig te weten welke films zo’n toeloop op gang zullen
brengen. Nieuwe werken van Almodovar, Amenabar, Wong-Kar-Wai, Kim Ki-Duk en andere
klinkende namen uit de auteurscinema veroorzaken lange rijen aan de festivalkassa’s en aan
de zalen. Het gaat om de nieuwe werken van cineasten die een vaste waarde in het
festivalcircuit zijn geworden. Ook de betere film die een reeks bekende acteurs heeft kunnen

11

engageren ( vaak door hen een gage te betalen die veel lager ligt dan wat de acteur gewend is
te krijgen ) zal een groot publiek op de been kunnen brengen. Hierbij denken we bijvoorbeeld
aan de Kroatische productie ‘Matilda’ waarin Jeremy Irons de hoofdrol van VN soldaat speelt
ten tijde van de recentste oorlog in de Balkan. ( Djurica, R., 2004 )

Andere films lijken op het eerste gezicht niet zoveel aandacht te zullen krijgen.
Desalniettemin gebeurt het dat er tijdens het festival een zekere ‘buzz’ gecreëerd wordt rond
een film die dan onverwacht veel bezoekers begint te trekken. Zo kon niemand voorspellen
dat eind jaren ’90 ‘The Blair Witch Project’ zo’n immens succes zou worden. De zalen op het
Cannes Festival liepen alsmaar voller en een hype was geboren nadat de film ook nog eens de
Youth Award mee naar huis nam. Een recenter voorbeeld is ‘Super Size Me’, de kritische kijk
op de fastfood industrie van regisseur Morgan Spurlock. Ook deze film werd een ware hype
op het Sundance Festival en trok (over)volle zalen.

De onvoorspelbaarheid van het succes van een festivalfilm kunnen we voornamelijk
toeschrijven aan de promotiecampagne die wordt gevoerd. Sommige kleinschalige producties
zetten allerlei guerilla-reclametechnieken in om de aandacht te trekken. Hierbij denk ik
bijvoorbeeld aan de wijze waarop Morgan Spurlock promotie maakte voor zijn fastfood
documentaire ‘Super Size Me’. Hij besefte dat T shirts niet langer origineel waren. Teneinde
de boodschap uit de film weer te geven maakte hij 1500 ‘Obesity buttons’ ( zie bijlage I ), 250
‘Unhappy Meals’ en 100 ‘Fat Ronald’ poppen. De ‘Unhappy Meals’ zijn een parodie op de
bekende kindermenu’s van McDonalds en Ronald is de clown die McDonalds producten in
alle reclamefilmpjes aanprijst. Het werden allen echte gadgets en de film trok volle zalen en
lange wachtrijen. Bij The Blair Witch Project betrof het een ingenieus opgebouwde website
die perfect in het ‘mockumentary’ element van de eigenlijke film paste. Men trachtte met de
site twijfel te doen ontstaan of de gebeurtenissen uit de film echt waren dan wel opgezet.
( Gore, C., 2004, blz.138-139, Obesity Button, 2005, The Blair Witch Project, 2005 )

Welke ingrepen kan de festivalorganisatie uitvoeren om de publieksstroom hanteerbaar te
maken? Eerst worden een aantal algemene richtlijnen gegeven die steeds zouden moeten
worden gevolgd. Nadien wordt ingegaan op de problematiek van het opvangen van een
publiekstoeloop.

12

Om in het algemeen onprofessioneel duw-en-trekwerk te voorkomen zal de organisatie
vooreerst moeten bepalen wat de capaciteit van een bepaalde zaal is. De ticketverkoop moet
hierop nauwkeurig worden afgestemd. Wanneer de publiekstoeloop groter wordt dan
verwacht dienen er extra maatregelen getroffen te worden. Indien er voldoende zalen
voorhanden zijn zou men ervoor kunnen opteren extra vertoningen in te leggen. Zo merkte het
Europees Jeugdfilmfestival op dat bij de openingsfilm ‘Pluk van de Petteflet’ mensen moesten
geweigerd worden omdat de vertoning volledig uitverkocht was. Gelukkig merkte men de
teleurstelling op en besloot men extra vertoningen te organiseren.

Films die verwachte publiekstrekkers zijn zou men in meerdere zalen tegelijkertijd kunnen
programmeren. Bovendien zal de bewegwijzering optimaal moeten zijn om een hoop
verdwaalde bezoekers te voorkomen. De festivalmedewerkers – liefst herkenbaar door een
met het festivallogo bedrukt T-shirt – dienen ook allen op de hoogte te zijn van de zaal waarin
de film speelt om zodoende vragen van de bezoekers te kunnen beantwoorden.

2.1.2.3. Mogelijkheden tot samenwerking

Theorie
Elke evenement is een uitgelezen gelegenheid voor samenwerkingsverbanden. Er zijn
samenwerkingen mogelijk met collega’s, sponsors, de overheid, verenigingen,
dienstverleners, … Vermits men voor een goede samenwerking vaak met verschillende
actoren en belangengroepen aan de onderhandelingstafel moet zitten houdt dit een proces van
networking in. Men legt nuttige contacten die later alle partijen nog voordelen kunnen
opbrengen. ( De Brabander, G., 2004 )

Het doel van het aangaan van samenwerkingsverbanden is het ontwikkelen van synergieën.
Een synergie houdt in dat het geheel meer is dan de som van de afzonderlijke delen waaruit
het is opgebouwd. Synergieën creëren ook goodwill tussen de verschillende partijen wat latere
contacten vergemakkelijkt. Men tracht te komen tot een win-win situatie voor alle partijen.

Het belang van partnerships
De meeste filmfestivals bestaan uit zo’n complex netwerk van samenwerkingen en bijdragen.
Er zijn verschillende voordelen verbonden aan het aangaan van partnerships bij het

13

organiseren van een filmfestival. Zo kunnen partnerships geloofwaardigheid verlenen aan het
festival. Partnerships kunnen ook bepaalde vaardigheden aanreiken die ontbreken bij het
management team van de festivalorganisatie. Ook kan informatie worden uitgewisseld en
advies worden verstrekt. Partnerships kunnen bovendien nuttig zijn voor het vastleggen van
de festivalprogrammatie evenals de marketingactiviteit die zal worden ontplooid. Bijzondere
aandacht vereisen partnerships die steun verlenen aan de bijkomende activiteiten van een
filmfestival. Sprekers en workshopleiders kunnen zo worden benaderd. De rol van
partnerships voor het bereiken van bepaalde niche-publieken kan aanzienlijk groot zijn.
Tenslotte kunnen partnerships in enkele gevallen tot sponsorschap leiden.
( Alle, S., 2001, blz.4 )

Enkele voorbeelden maken duidelijk hoe de festivalorganisatie nuttige
samenwerkingsverbanden kan sluiten.

Toronto
Het filmfestival van Toronto heeft erg uiteenlopende samenwerkingsverbanden met diverse
partners. Eerst en vooral werd ‘Air Canada’ aangeduid als de officiële luchtvaartmaatschappij
van het filmfestival. Bezoekers kunnen hun tickets bij Air Canada reserveren via een gratis
telefoonnummer. Bovendien genieten ze een bijkomende korting op hun toegangsticket voor
het filmfestival. ( Travel and Accomodations, 2005 )

Het filmfestival van Toronto werkt al een paar jaren samen met diverse vrijwilligersgroepen.
Op de website worden zij uitvoerig bedankt ( ‘As a charitable, not-for-profit organization, we
are grateful for the considerable contributions made by our many volunteers, and know that
we could not present the Festival without them’). Bovendien werden zij in 2001 extra in de
bloemetjes gezet toen er een documentaire over hen werd gemaakt die nadien vertoond werd
op een evenement van de Verenigde Naties ter ere van het begin van het Internationale Jaar
van de Vrijwilliger.
( Volunteer Info, 2005, Volunteer Documentary, 2005 )

Een laatste partnership m.b.t. het filmfestival van Toronto betreft de samenwerking met lokale
hotels. Deze bieden gunstige arrangementen aan voor bezoekers van het filmfestival. De
hotels worden opgenomen op de officiële kaart van het festival waarop de diverse
festivallocaties staan. ( Publicmap 2004, 2004 )

14

Berlinale
Het filmfestival van Berlijn heeft ook diverse samenwerkingsverbanden afgesloten. Eén
daarvan is het zogenaamde ‘Fresh From Sundance’. De Berlinale heeft een samenwerking
afgesloten met het Sundance filmfestival. Zodoende worden in Berlijn een aantal films
vertoond die een maand voordien te bewonderen waren op Sundance. Het is het management
van het Sundance festival dat de films selecteert, in onderling akkoord met de cineasten. Zo
waren er in 2004 maar liefst 16 films – allen zogenaamde ‘indies’ ( independents’ – van de
officiële Sundance selectie te zien in ‘Fresh From Sundance’. ( Special Programmes, 2005 )

Het voordeel voor de Berlinale is dat het festival kan uitpakken met een reeks films waar de
Berlinale-bezoeker vaak halsreikend naar heeft uitgekeken omwille van lovende recensies op
het Sundance festival.

Sundance
Een ander soort samenwerkingsverband vinden we bij het Sundance festival. Het betreft een
partnership met verschillende organisaties om te komen tot een geïntegreerd arrangement. Het
gaat om ‘DESTINATION: Sundance Film Festival’ dat van de organisatoren het label ‘the
official travel service of the Sundance Film Festival’ meekrijgt. Sundance werkt hiervoor
samen met een luchtvaartmaatschappij ( Delta Air Lines ), diverse aanbieders van
hotelkamers, flats en luxe-residenties die soms ook ruimte ter beschikking hebben voor
zakelijke conferenties of private persvertoningen van festivalfilms ( o.a. David Holland’s
Resort Lodging and Conference Center, Deer Valley Lodging, Park City Marriott, The
Yarrow Resort Hotel & Conference Center ) en vervoersmaatschappijen die auto’s verhuren
of een shuttle dienst onderhouden tussen de Salt Lake luchthaven en de zogenaamde
‘Sundance Village’ (Thrifty Car Rental, Express Shuttle ) ( DESTINATION: Sundance Film
Festival, 2005 )

Volgens Sundance zijn er een aantal voordelen verbonden aan deze manier van werken. Eerst
en vooral krijgt de bezoeker een gepersonaliseerde dienstverlening. Ten tweede biedt men een
heel gamma aan van verblijfsmogelijkheden gaande van hotels en flats tot luxeappartementen
en –residenties. Ook het vervoer van en naar de verschillende festivallocaties en de
luchthaven wordt geregeld in deze partnerships. Bovendien werkt men met mensen die een
zekere expertise hebben opgebouwd op dat specifieke terrein en die daarenboven vertrouwd

15

zijn met de Park City omgeving en het filmfestival. ( DESTINATION: Sundance Film
Festival, 2005 )

Samenwerking met de media
Ook met de media zijn strategische allianties mogelijk. Zorgvuldig uitgekozen allianties met
de media kunnen erg interessante voordelen bieden voor beide partijen. Uiteraard dient de
festivalorganisatie zich ervan te vergewissen dat ze samenwerking zoekt met die media die de
doelgroep het beste bereiken. Zo zijn er sommige filmtijdschriften die erg aanleunen bij het
profiel van de meerwaardezoeker. We denken hierbij voornamelijk aan Film/TV/DVD ( het
vroegere Film en Televisie ) in Vlaanderen, Cahiers du Cinéma in Frankrijk en The
Independent Video and Film in de Verenigde Staten. Ook sommige kranten hebben
cultuurkaternen die nuttig kunnen zijn voor de festivalorganisatie. We zitten hier duidelijk op
het raakvlak met het promotiebeleid. Strategische allianties met de media laten namelijk toe
om via bijvoorbeeld advertenties de doelgroep het beste te benaderen. Wat in de
cultuurindustrie ook gebeurt is dat men in een tijdschrift of krant een advertentie combineert
met een kortingsbon op de toegangsprijs. Een recent voorbeeld- weliswaar niet op het domein
van de filmfestivals – is de combinatie advertentie-korting voor de Congo-tentoonstelling die
in de cultuurbijlage van de Standaard zat. Mijns inziens werd deze piste nog te weinig
bewandeld door de festivalorganisaties. Vooral in de cultuurindustrie is de stap die een
potentieel bezoeker dient te nemen om over te gaan van een ‘non-user’ naar een ‘light user’
erg groot. Een korting aangeboden in de vorm hierboven besproken kan een mooie
drempeloverwinnende aanzet vormen. ( De Brabander, G., 2004 )

Wat krijgt de krant of het tijdschrift in het kader van een samenwerkingsverband? De return
kan komen in de vorm van een prominente aanwezigheid op het festival waar de bezoeker
bijvoorbeeld tegen gunstige voorwaarden een abonnement zou kunnen nemen op het
desbetreffende tijdschrift of de krant in kwestie.

Twee praktijkvoorbeelden tonen aan op welke manier een media-alliantie kan ingevuld
worden. Eerst wordt de Focus-festivaldag besproken. Nadien wordt nader ingegaan op de
wijze waarop de Berlinale de media betrekt in haar evenementstrategie.

16

Vb.1 van een strategische alliantie met de media: de FOCUS-festival dag
De FOCUS-festivaldag is een initiatief van de cultuur-en media-bijlage FOCUS van het
tijdschrift Knack. In samenwerking met het Filmfestival van Gent worden op de laatste dag
van het festival vijf films vertoond uit het festivalprogramma die een staalkaart bieden van
datgene waarvoor het festival staat. Het is weliswaar de eindredacteur van FOCUS, Patrick
Duynslaegher, die de selectie maakt. Omdat de selectie slechts de dag zelf bekend wordt
gemaakt is dit initiatief duidelijk toegespitst op diegenen die wel geïnteresseerd zijn in het
festival,maar niet de kans hebben om vertoningen bij te wonen. De prijs van de FOCUS-
festivaldag wordt bewust laag gehouden: € 25 voor de vijf films. FOCUS Knack versterkt zijn
imago van kwalitatief hoogstaande cultuurbijlage. Het Filmfestival van Gent heeft ook
vruchten kunnen plukken van de samenwerking. De redactie van FOCUS Knack brengt een
speciale festivalbijlage op de markt met alle informatie omtrent het grootste filmfestival van
België. Bovendien wordt ook in de reguliere uitgave van FOCUS Knack uitgebreid aandacht
besteed aan het festival.

Vb.2 van een strategische alliantie met de media: Media Partners van de Berlinale
De Berlinale heeft vier mediapartners, Der Tagesspiegel, Radioeins, Deutsche Welle TV en
RBB Television. In wat volgt zal ik de samenwerking tussen het festival en de mediapartners
belichten.

Der Tagesspiegel is een krant. Het officiële festivalprogramma wordt bij de krant geleverd de
dag nadat de festivalorganisatie een grote persconferentie geeft. Het programma bevat ook
enkele festival-‘highlights’ en wordt gratis verspreid op de verschillende festivallocaties, in
bioscopen, hotels en het perscentrum. Tijdens het festival ligt Der Tagesspiegel gratis ter
beschikking van de bezoekers. Bovendien zullen artikels in de krant over het festival steeds
voorzien worden van een webadres waar de lezer terecht kan voor meer informatie. Dit is écht
een nuttige samenwerking die voor beide partners vruchten afwerpt. De Berlinale komt in het
nieuws en kan de kosten van het drukken van het festivalprogramma delen met Der
Tagesspiegel. De krant bereikt op een korte tijd een erg groot publiek en zal misschien nieuwe
lezers kunnen werven.
( Media Partners, 2005 )

De radiozender Radioeins is al acht jaar een partner van de Berlinale. Tijdens het festival
worden diverse programma’s gewijd aan het festival. Ook worden er interviews met

17

festivalgasten uitgezonden. Radioeins biedt op zijn website ook tips aan voor bezoekers,
onderhoudt een ‘Ticket-Info-Hotline’ en reikt samen met het tijdschrift Tip een eigen prijs uit.
Ook dit lijkt me een interessant samenwerkingsverband daar het festival hier weer een nieuwe
manier heeft om potentiële bezoekers te overtuigen. De radiozender komt zelf ook weer in de
belangstelling te staan, vooral op de avond van het uitreiken van de eigen ‘Panorama
Audience Award’.

De samenwerking met de televisiezender Deutsche Welle TV heeft twee doelstellingen. Ten
eerste dient de belangrijke nevenactiviteit ‘Berlinale Talent Campus’ in de verf gezet te
worden. Ten tweede zorgt Deutsche Welle TV ervoor dat het filmfestival internationaal
aandacht krijgt. Deutsche Welle TV wijdt verscheidene programma’s aan de ‘Berlinale Talent
Campus’ en ondersteunt ook de eerste fase, de aanvraag tot participatie. Het is ook deze
zender die de officiële festivaltrailer ter promotie uitzendt in maar liefst 190 landen. Daar de
‘Talent Campus’ een van de paradepaardjes is van de Berlinale en bijgevolg ook een manier is
om zich van de concurrentie te onderscheiden lijkt me dit partnership cruciaal. Ook het
immense bereik van de festivaltrailer die Deutsche Welle TV kan verzekeren is van groot
belang voor een festival met internationale ambities. ( Media Partners, 2005 )

De Berlinale heeft met nog een televisiezender, RBB Television, een samenwerkingsakkoord
afgesloten. RBB Television staat onder andere in voor de live reportage en ‘video streaming’
van de openingsceremonie, dagelijkse reportages omtrent het festival en het uitzenden van de
festivaltrailer. ’s Nachts zendt RBB Television de persconferenties integraal uit. Het
rechtstreeks uitbrengen van een verslag van de openingsceremonie vereist een zekere
expertise. Het is duidelijk dat de festivaldirectie daarvoor een betrouwbare partner heeft
gevonden. Dagelijkse reportages vestigen de aandacht op het festival en de festivaltrailer
vervult zijn promotionele functie uiteraard beter wanneer meerdere televisiestations die
uitzenden.

2.1.2.4. Aantrekken van een nieuw publiek
Een evenement kan ervoor zorgen dat een nieuw publiek wordt aangetrokken voor andere
activiteiten van de organiserende instelling. Indien het management dit voor ogen houdt kan
het ervoor zorgen dat het drempelverlagend effect ten volle benut wordt. In de niet-

18

festivalsector denk ik bijvoorbeeld aan deNachten dat jaarlijks georganiseerd wordt in
deSingel. De mengeling van mainstream en alternatieve muziekgroepen en schrijvers in één
locatie zorgt ervoor dat ook de minder bekenden een kans maken om hun doelgroep te
bereiken. Ongetwijfeld zal dit evenement ook nieuwe bezoekers naar de andere voorstellingen
in deSingel lokken. ( De Brabander, G., 2004 )

Ook voor filmfestivals lijkt dit een belangrijk element. Een filmfestival zou de ‘betere’ film
onder de aandacht kunnen brengen en zou ook de alternatieven voor de commerciële
bioscoopcomplexen in de schijnwerpers kunnen zetten. In België nog te weinig bekeken lijkt
me de samenwerking tussen filmfestivals en arthouse cinema’s. Het lijkt me voor de hand
liggend dat de doelgroep van de arthouse cinema’s grotendeels overlapt met die van
filmfestivals ( met als nuance dat dit misschien minder het geval is voor festivals rond
nichegenres zoals animatie- of horrorfilms ). Volgens mij zou het een goed idee zijn het
management van de arthouse cinema’s rond de tafel te zetten met de organisatoren van
filmfestivals in dezelfde regio. De arthouse cinema’s zijn eerst en vooral uitstekende
festivallocaties. Ze beschikken over de ( technische ) expertise om projecties te verzorgen.
Bovendien hebben ze een loyaal publiek dat ongetwijfeld ook aangetrokken zal zijn tot de
festivalselectie. Vaak hebben ze in de loop der jaren een netwerk van contactpersonen
opgebouwd waardoor ze makkelijker aan bijvoorbeeld oude films kunnen geraken waar nog
maar weinig exemplaren van bestaan. Een samenwerking zou ook voor de arthouse cinema’s
voordelen kunnen opleveren. Men krijgt nieuwe bezoekers over de vloer die een zekere
interesse hebben voor de auteurscinema. Hen trachten te overhalen vaker de arthouse cinema
te bezoeken is de boodschap.

Rest me nog om kort in te gaan op de moeilijke beschikbaarheid van oudere films. Ik wees
reeds op de contacten van de arthouse bioscopen om aan deze prints te geraken. Ook een
samenwerking met bijvoorbeeld een filmmuseum kan vruchten afwerpen. Deze musea
beschikken over uitgebreide archieven boordevol unieke stukken. Een filmfestival dat in
samenspraak met het museum zo’n films kan vertonen kan het uitzonderlijke karakter van het
evenement bij de doelgroep sterk in de verf zetten. Men dient echter wel rekening te houden
met de problematiek van het verzekeren van de museumstukken tegen verlies, diefstal of
beschadiging. Het management van het filmfestival zal dergelijke verzekeringen in de
kostenberekening niet mogen vergeten. Ook voor het museum biedt zo’n samenwerking tal
van perspectieven voor het aantrekken van een nieuw publiek. Mensen kunnen op het

19

filmfestival namelijk geïnteresseerd raken in de filmgeschiedenis. Vooral wanneer het
filmmuseum als festivallocatie kan ingezet worden, is de link snel gelegd.

Momenteel zien we op kleine schaal een dergelijke samenwerking in Antwerpen. Daar
hebben we het Filmmuseum – zelf gehuisvest in het gebouw van het Fotomuseum – dat in
2003 fusioneerde met het MuHKA ( Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen ).
MuHKACinema vertoont wekelijks enkele recente films alsook oude werken uit de
auteurscinema. Hiervoor werkt men samen met het Filmmuseum. Ook worden regelmatig
films vertoond van het Internationaal Filmfestival van Rotterdam. Bovendien wordt het
Filmmuseum ook ingezet als locatie voor het Europees Jeugdfilmfestival.

Ik pleit er openlijk voor dat er meer creatieve partnerships tot stand komen in de sector van de
filmfestivals.

2.2 Prijsbeleid

2.2.1 Theorie
De grootste drempel voor cultuurparticipatie is en blijft de prijs. Het is algemeen bekend dat
de betalingsbereidheid van mensen voor cultuurproducten erg laag ligt. Uiteraard is dit ook de
hoofdreden waarom de overheid subsidies toekent . Dit kadert opnieuw in het sociale mix
debat. De overheid legt beleidsdoelen vast waaruit duidelijk naar voren komt dat het haar taak
is ervoor te zorgen dat niemand wordt uitgesloten van cultuurparticipatie. Het is de logica
zelve dat mensen met een lager inkomen andere prioriteiten hebben en dus een lage
betalingsbereidheid hebben voor producten uit de kunst- en cultuurindustrie.

Bij het vastleggen van de prijs kan het management een verband leggen met de kosten of kan
ze kijken naar de marktsituatie. Het spreekt voor zich dat de organisatie op korte en lange
termijn kostendekkend moet werken. Ook de marksituatie kan een goede richtlijn zijn voor de
prijsbepaling. Men kan bijvoorbeeld nagaan wat concurrenten in de sector als prijs hanteren.

Een belangrijke factor bij de prijsbepaling is de betalingsbereidheid van de doelgroep.
Afhankelijk hiervan leert de klassieke marketing-theorie ons dat drie verschillende strategieën

20

kunnen gehanteerd worden: een penetratiestrategie, een afroomstrategie en een strategie
waarbij een snob/prestige-effect wordt nagestreefd. Bij een penetratiestrategie zal men
vooreerst de prijs laag zetten om mensen te overhalen het product of de dienst te proberen.
Vervolgens wordt de prijs stelselmatig verhoogd. Bij een afroomstrategie vertrekt men van
een dure prijs waarbij men dus veel winst maakt. Zodra men merkt dat de doelgroep zich niet
langer bereid verklaart de hoge prijs te aanvaarden zal men deze verlagen. Indien men bewust
een hoge prijs blijft hanteren om aldus aan het product of dienst een zeker prestige mee te
geven dan spreekt men van een prijsstrategie die uitgaat van het zogenaamde snobeffect.
( Bruyland, M, 2001; Leibenstein, H, 1950 )

Het prijsbeleid kunnen we ook in verband brengen met het realiseren van klantentrouw. Zo
kan men bijvoorbeeld met abonnementen werken. Toch dienen we te beseffen dat
klantentrouw het beste bereikt wordt door het nastreven van publiekstevredenheid over het
kernproduct.

De prijs is een uitermate krachtig instrument in de promotie van het evenement. De lezer
vindt deze toepassing verder in de tekst bij het onderdeel ‘Promotiebeleid’.

2.2.2 Toepassing op filmfestivals

2.2.2.1 Prijsbepaling op basis van de marktsituatie
Om na te gaan of filmfestivals rekening houden met de prijzen van concurrenten werd een
schema opgesteld met een aantal prijzen. De lezer dient de volgende elementen in acht te
nemen:
- het schema bevat enkel de Belgische festivals die ook besproken worden in andere
hoofdstukken van deze eindverhandeling,
- de prijzen werden steeds opgezocht op de officiële site of in het programmaboekje
- de prijzen hebben slechts betrekking op de hoofdlocatie van het festival
- enkel de prijzen voor het kernproduct, de filmvertoningen, staan vermeld
- een zwart vlak wil zeggen dat de desbetreffende prijs niet meegedeeld werd

21

Gent Anima BIFFF Afrika Leuven Kort Open Doek Jeugd
Algemeen € 8,50 € 6,50 ( met €7 € 6,50 € 5,50 € 7 ( € voor (6) ) € 7,70 ( € 5,90
(€ 6.50 met korting (1) € ( € 6 voor (2) ) ( € 5,50 voor (4); ( € 4 voor (5) ) voor (7), gratis
korting*) 5,50 ) € 5 voor films op voor
na 18u maandag ) leerkrachten
Algemeen vóór € 5,50 €5 €5 € 4,90
bepaald uur (€ 4,40 met ( € 4,50 voor voor 20u voor 11u
korting*) (2) )
voor 18u voor 20u30
en na 22u30
Kinderen € 5,50 € 5,50 €5 € 5,90
met korting (1) :
€ 4,50 -16 jaar
Opening en slot € 12 ( € 11 € 10 ( opening )
voor (2) )
Meerdere tickets € 60 € 25 voor € 15 € 24 € 5 per ticket voor € 28,40
volwassenen 5 vertoningen 6 groepen van UGC 5-kaart
€ 20 voor € 25 vertoningen minstens 12 € 34,50
# =10 kinderen 10 vertoningen personen ) UGC 7-kaart
5 vertoningen
Wild Card € 6 voor 2
tickets
Ongelimiteerd € 60
Kortfilms € 3 ( € 2 voor
(3) )

22

Antwerpen Novo Viewpoint
Algemeen € 7,70 ( € 5,90 € 6 ( € 5 voor (9) )
voor (8) )

Algemeen vóór
bepaald uur
Kinderen € 5,90 € 5,50
met korting (1) : €
4,50 -16 jaar
Opening en slot € 5,90 ( € 10 ( opening )
opening )
Meerdere tickets € 28,40 € 30
UGC 5- 6 vertoningen
kaart € 43
€ 34,50 10 vertoningen
UGC 7-
kaart
Wild Card
Ongelimiteerd € 14,90 per € 110
maand (UGC
Unlimited )
Kortfilms

*Kortingtarief voor -26, 55+ en werkzoekenden, Fortis bankkaarthouders, Fnac en Knack Clubleden en Vrienden van het Festival
(1) Korting kan verkregen worden op vertoon van de studentenkaart, CJP-pas, genietersbon Delhaize, lidkaart FNAC, lidkaart Ligue des Familles
of De Bond, Knack-clubleden. Cultuurwaardebons worden aanvaard.
(2) Werklozen, Studenten, Mindervaliden, 65+ ers
(3) Werklozen, Studenten, Mindervaliden, 65+ ers, Fnac
(4) Kinderen, studenten, 60+
(5) Met STUK-kaart

23

(6) Houders van een abonnement, -25 jarigen
(7) Kinderen, groepen, studenten
(8) Studenten
(9) Studenten en groepen vanaf 15 personen

Bron: Officiële festivalsites en programmaboekjes

24

Het schema leert ons dat over het algemeen de prijzen vrij gelijklopend zijn. Het gemiddelde
van de algemene prijzen is € 7. Wanneer een korting voor dit tarief wordt toegekend zakt de
prijs tot gemiddeld € 5,5. Bij sommige festivals is een ticket voor voorstellingen vóór een
bepaald uur goedkoper. De prijs is dan gemiddeld € 5. Kinderen kunnen voor gemiddeld € 5,5
een filmvertoning bijwonen, hoewel de prijs nog lager ligt bij sommige festivals voor –16
jarigen. Openings-en slotfilms zijn hoger geprijsd bij BIFFF, Open Doek en Novo. De meeste
festivals houden gewoon hun standaardprijzen voor die vertoningen. Enkel het filmfestival
van Antwerpen kiest ervoor de openingsfilm voor iedereen aan een gunstig tarief aan te
bieden.

Er zijn ook enkele opmerkelijke verschillen tussen de prijzen m.b.t. zogenaamde ‘volume-
aankopen’, met andere woorden indien men meerdere tickets koopt. Bij het filmfestival van
Gent kan men voor € 60 tien vertoningen bekijken. De eenheidsprijs is dus € 6. Wanneer we
op een analoge manier rekenen vinden we bij Anima een eenheidsprijs van € 5 voor
volwassenen en € 4 voor kinderen. Het Afrika filmfestival is erg voordelig voor wie meerdere
tickets koopt: € 3 per ticket voor wie een kaart van 5 vertoningen koopt en € 2,5 per ticket
voor een kaart van 10 vertoningen. Bij het kortfilmfestival van Leuven is de eenheidsprijs € 4.
Voor het Europees Jeugdfilmfestival en het filmfestival van Antwerpen is dit € 6,9 of € 5,68
naargelang de gekozen formule. Door tenslotte bij Cinema Novo meerdere tickets te kopen
doet men de eenheidsprijs dalen tot € 5 of € 4,3 naargelang het aantal vertoningen.

Uiteindelijk kan men concluderen dat filmfestivals rekening houden met elkaars prijzen om
niet als opvallend duur te worden gepercipieerd. Toch kan men zeker niet spreken van een
situatie waarin ze elkaar met argusogen volgen. Het is namelijk zo dat de opgesomde festivals
zich willen differentiëren en daardoor kiezen voor een bepaald nichepubliek. Daardoor kan
men hen geen rechtstreekse concurrenten noemen en heeft het ene festival ten opzichte van
het andere wat speling om in functie van de doelgroep de prijs iets hoger of iets lager te
zetten.

2.2.2.2 Filmfestivals en de te volgen prijsstrategie
Bij vele organisaties is het bepalen van de juiste prijs voor hun producten of diensten cruciaal
voor het voortbestaan. Het is opmerkelijk dat deze problematiek voor de festivalorganisatie
een minder grote rol zal spelen. Zij zal zich hoofdzakelijk moeten bezighouden met een
programma dat de doelgroep aanspreekt, het vastleggen van de locaties, het actief zoeken van

25

strategische partnerships en allianties, het organiseren van de nevenactiviteiten, het plannen
van de reclame-inspanningen en het verzorgen van de complementaire producten. De prijs
kan kaderen in een overkoepelende strategie m.b.t. promotie, maar het is heel moeilijk voor
de festivalorganisatie om een algemene prijs vast te leggen die hoger is dan de prijs van een
gewone filmvoorstelling. Dit is bijvoorbeeld erg opvallend bij de prijzen van het Europees
Jeugdfilmfestival en het Filmfestival van Antwerpen. Voor beiden is de hoofdlocatie van het
festival de UGC bioscoop in Antwerpen en hanteert men ook de gangbare UGC-prijzen voor
de festivaltickets.

2.3 Plaatsbeleid
Het plaatsbeleid voor een filmfestival lijkt op het eerste zicht een rechttoe-rechtaan
gelegenheid: de locaties dienen in staat te zijn films te projecteren. Toch komt er voor het
management meer bij kijken. De grootste bekommernis voor de festivalorganisatie is de
fysieke toegankelijkheid van de locatie(s). In de eerste plaats wordt hiermee de bereikbaarheid
van het festival bedoeld. De organisatie dient ernaar te streven een locatie te kiezen die zowel
met de wagen als met het openbaar vervoer vlot bereikbaar is voor de doelgroep. Een tweede
element van de fysieke toegankelijkheid betreft de speciale voorzieningen op de locatie zelf.
Hierbij denken we bijvoorbeeld aan liften en hellende vlakken voor rolstoelgebruikers evenals
een speciale toegang en begeleiding voor mensen die slecht te been zijn.

Andere elementen waarmee het management rekening moet houden zijn het imago en de
uitstraling. Een arthouse cinema als locatie kiezen voor het festival zendt een duidelijk signaal
uit m.b.t. het soort films dat er vertoond zullen worden. De verwachtingen die bij het publiek
heersen moeten ingelost worden.

Het spreekt voor zich dat de locatie moet aangepast zijn aan het gewenste publieksbereik. Het
betreft een keuze die de festivalorganisatie moet maken en die bepalend is voor het feit of
men een samenwerking nastreeft met een grote bioscoop dan wel met een kleiner
zalencomplex.

Tenslotte zal ook de financiële kost een belangrijke factor zijn voor het management in het
keuzeproces.

26

2.4 Promotiebeleid
Het promotiebeleid is de laatste marketingmixvariabele. Promotie kan zowel strategisch als
tactisch zijn. Een strategisch promotiebeleid houdt een lange termijn visie in. Een tactisch
promotiebeleid tracht in te spelen op korte termijn opportuniteiten. In dit deel zal het
promotiebeleid besproken worden m.b.t. het prijsbeleid, het plaatsbeleid en het
communicatiebeleid. De praktische relevantie wordt zoveel mogelijk benadrukt door de
theorieën te illustreren aan de hand van recente voorbeelden.

2.4.1 Met betrekking tot het prijsbeleid
De prijs is een vaak gebruikt instrument voor het promotiebeleid. De mogelijkheden zijn
legio: volumekortingen, kortingen voor bepaalde groepen ( jongeren, ouderen, gehandicapten,
werklozen enz. ), kortingen in ruil voor strategische allianties, …

In het kader van het productbeleid werden strategische allianties behandeld ( cfr. supra blz.
13 ). Het ging om samenwerkingen met bijvoorbeeld de media, collega’s, de overheden, …
teneinde synergieën te creëren die tot een win-win-situatie leiden voor beide partijen. In deze
paragraaf ligt de nadruk op het gebruik van kortingen om de participatie van de doelgroep te
bevorderen. Ook wordt aandacht besteed aan het principe van ‘peak load pricing’.

2.4.1.1 Filmfestivals en kortingen
Een filmfestival kan verschillende kortingssystemen hanteren. Ik illustreer ze allen aan de
hand van enkele voorbeelden waarbij wordt verwezen naar het schema op bladzijden 22, 23
en 24.

Een eerste soort kortingen zijn de volumekortingen. Deze worden toegekend wanneer
meerdere tickets in één keer worden gekocht. Er zijn in de praktijk twee soorten
volumekortingen: een eerste wanneer men in groep tickets koopt, een tweede wanneer men
eenvoudigweg meerdere tickets in één keer koopt, ongeacht of men ze nu allen alleen gebruikt
of in groep. Op het schema zien we dat beide soorten volumekortingen vaak voorkomen. Een
voorbeeld van het eerste type is het prijsbeleid van het filmfestival Open Doek. Voor Open
Doek is het normale toegangstarief € 7,70. Wanneer men voor een groep van minstens 12
personen tickets koopt, daalt de eenheidsprijs tot € 5. Een voorbeeld van het tweede type
vinden we bij het Europees Jeugdfilmfestival en het Filmfestival van Antwerpen. Voor beide

27

festivals kan de bezoeker gebruik maken van de UGC5- en UGC7-kaarten. Beide kaarten
bevatten 5 toegangstickets en bieden een volumekorting. De UGC-5-kaart doet de prijs per
ticket dalen van € 7,70 tot € 5,68; de UGC-7-kaart doet de prijs slechts dalen tot € 6,9, maar
kan in tegenstelling tot de UGC-5-kaart ook in het weekend gebruikt worden. Verdere
informatie over deze kaarten kan de lezer vinden in bijlage II.

Een tweede soort kortingen zijn de kortingen voor bepaalde groepen. Hierbij denken we aan
jongeren, ouderen, gehandicapten, werklozen, … Men gaat ervan uit dat het aanbieden van
een aantrekkelijke prijs noodzakelijk is om deze doelgroepen aan te zetten tot ( een hogere )
participatie. Zo hanteerde het Europees Jeugdfilmfestival een korting voor kinderen en
studenten. Deze betaalden slechts € 5,90 in plaats van € 7,70 voor een ticket. In het kader van
dit festival waar films vaak erg bruikbaar zijn om in een klassikale context te bespreken was
de toegang voor leerkrachten op vertoon van hun leerkrachtenkaart helemaal gratis. Algemeen
kunnen we op basis van de tabel besluiten dat studenten, kinderen, werklozen en 60/65-
plussers de meest begunstigde groepen zijn bij dit soort kortingen.

2.4.1.2 Filmfestivals en peak load pricing
Peak load pricing wil zeggen dat men een hogere prijs hanteert voor momenten met een grote
vraag. In de praktijk stelt men vast dat een aantal filmfestivals inderdaad een hogere prijs
vragen voor de drukke momenten. De grens waarbij men overgaat van een lagere naar een
hogere prijs verschilt van festival tot festival. Voor het Europees Jeugdfilmfestival ligt de
grens op 11u omwille van het jonge publiek. Voor het filmfestival van Gent markeert 18u de
overgang van een gunstig tarief naar het duurdere tarief. Open Doek en BIFFF gebruiken
respectievelijk 20u en 20u30 als grens. De laatavondvoorstellingen ( later dan 22u30 ) zijn bij
BIFFF opnieuw lager geprijsd.

Vermits de desbetreffende locatie voor de duur van het festival wordt gebruikt is het
noodzakelijk dat de zalen niet leeg blijven staan. Werken via het principe van peak load
pricing laat de festivalorganisatie toe door middel van een lagere prijs de vertoningen op
ongewone tijdstippen aantrekkelijker te maken.

28

2.4.2 Met betrekking tot het plaatsbeleid
Om de bereikbaarheid van de festivallocatie(s) te bevorderen kan de organisatie overwegen
samenwerkingsverbanden te sluiten met de openbare vervoersmaatschappijen om
zogenaamde combitickets aan te bieden. Dit soort ticket is een combinatie van een
toegangsticket tot het festival en een tram-, bus-, of treinticket. Het tarief van het combiticket
is gunstiger dan het apart aanschaffen van de verschillende tickets.

2.4.3 Met betrekking tot het communicatiebeleid
Promotie voeren via communicatie is het meest gevoerde promotiebeleid. Het betreft alle
vormen van promotie via bijvoorbeeld affiches, advertenties, televisiespots enz.
Het programmaboekje kan ook als communicatie-instrument worden ingezet. Vereist is dat
het verspreid wordt op plaatsen waar het de doelgroep van het festival kan bereiken. In bijlage
III vindt de lezer voorbeelden van promoties via communicatie.

29

Hoofdstuk 3: De impact van elektronische media

De laatste jaren heeft de razendsnelle evolutie in de informatietechnologie iedereen met
verstomming geslagen. Niet alleen voor de profitsector, maar ook voor de gesubsidieerde
sector hebben de elektronische media nieuwe opportuniteiten en nieuwe bedreigingen in het
leven geroepen. Dit hoofdstuk gaat dieper in op de vraag hoe filmfestivals heden ten dage het
belangrijkste nieuwe media-instrument, een website, inzetten.

3.1 Websites – Een vergelijkend onderzoek
Niemand kan in twijfel trekken dat het hebben van een website een absolute must is geworden
voor elke organisatie. Ook de sector van filmfestivals is goed vertegenwoordigd op het
wereldwijde web. Een website kan de beleveniswaarde van het evenement maximaliseren
wanneer de uitwerking tot in de puntjes is verzorgd. Hieronder volgt een lijst met rubrieken
die ik terugvond op diverse officiële websites van filmfestivals. Ik bespreek steeds de
invulling ervan, waarom naar mijn mening de festivalorganisatie ze opnam op de website en
welke verbeteringen ik eventueel zou aanbrengen. Op het einde duid ik de lacunes aan van
sommige filmfestivals op dit aspect en geef ik aanbevelingen.

Ik heb steeds de volgende sites geraadpleegd ( op 15 februari 2005 )

Naam festival URL website
Internationaal Filmfestival van Vlaanderen – http://www.filmfestival.be/
Gent
Anima - Brussels Cartoon and Animated http://www.awn.com/folioscope/
Film Festival
Brussels International Festival of Fantastic http://www.bifff.org/
Film
Internationaal Filmfestival van Brussel Dit filmfestival bestaat niet meer!
Afrika Filmfestival http://www.afrikafilmfestival.be/
Leuven Kort http://www.kortfilmfestival.be/
Open Doek(het vroeger Focus op het Zuiden) http://www.opendoek.be
Europees Jeugdfilmfestival http://www.kidfilm.be
Filmfestival Antwerpen http://www.filmfestivalantwerpen.be/

30

Cinema Novo http://www.cinemanovo.be/
Viewpoint - Documentair Filmfestival http://www.studioskoop.be/Vp2004/info.htm

Cannes http://www.festival-cannes.fr/
Berlijn http://www.berlinale.de/
Toronto http://www.e.bell.ca/filmfest/2004/default.asp
en http://www.tiffg.ca/
Sundance http://www.sundance.org/
Venetië http://www.labiennale.org/

31

Gent Anima BIFFF Afrika Leuven Open Jeugd Antwerpen Novo Viewpoint Cannes Berlinale Toronto Sundance Biennale
Kort Doek

Talen

Nieuws-
Rubriek
Nieuws-
Archief
Nieuws-brief

Contact

Sponsors…

Kalender

Programma
huidig
Programma
vorig
Filminfo

Ticketinfo

Tickets on-
line
Locatie-info

32

Kort Doek
Locatie
bereikbaar
Palmares
Huidig
Palmares
Vorige
Juryleden

Filmmarkt-
Info
Nevenact.

Info over
hotels
Info over
rest.
Pers
Gasten

Geschiedenis

Missie

Zoekmachine
Programma
Zoekmachine
site

33

Kort Doek
Foto-gallerij

Video’s

Dagverslagen

Live video
streaming
On-line
winkel
Externe links

FAQ

Forum/Gas-
tenboek
Scholen

Vacatures

Eigen
filmlijst
Bijkomende
info
Dresscode,
veiligheid
Wedstrijden
Reportage
bezoekers

34

Kort Doek
Gebruik
logo’s
Wireless
LAN, GSM’s
TV-zendtijd

Filmmaker’s
blog

Legende: Geel=aanwezig op de site; Groen=niet aanwezig op de site

Som ( op een totaal van 46 )

Kort Doek
28 21 22 14 19 15 14 12 19 11 33 29 28 30 27

Uiteindelijke volgorde:

1.Cannes 7.Anima
2.Sundance 8.Leuven Kort/Novo
3.Berlinale 9.Open Doek
4.Toronto/gent 10.Afrika/Jeugd
5.Biennale 11.Anwterpen
6.BIFFF 12.Viewpoint

35

Site beschikbaar in meerdere talen
Aanwezig op de sites van:
Gent, EJFF, Anima, BIFFF, Afrika, Leuven, Novo, Cannes, Berlinale, Biennale

Het beschikbaar stellen van de officiële website in verschillende talen is cruciaal indien men
buitenlandse bezoekers adequaat wil informeren. Een groot aantal filmfestivals bieden hun
site dan ook in meerdere talen aan. Buiten Open Doek, Antwerpen en Cinema Novo boden de
Belgische filmfestivals uit mijn analyse allen een meertalige site aan ( meestal Nederlands,
Frans en Engels ). Van de internationaal belangrijkste festivals bieden de Europese festivals
een site aan in zowel de ‘eigen’ taal ( Frans voor Cannes, Duits voor de Berlinale en Italiaans
voor de Biennale ) als in het Engels.

Nieuwsrubriek
Gent, EJFF, Anima, BIFFF, Afrika, Leuven, Open Doek, Antwerpen, Novo, Viewpoint,
Cannes, Berlinale, Toronto, Sundance, Biennale

Elke site die ik bezocht had een nieuwsrubriek. Een nieuwsrubriek bevat alle up-to-date
informatie over het festival. Het is in de nieuwsrubriek dat ook zaken vermeld worden zoals
het wegvallen van een bepaalde film en welke vervangfilm vertoond wordt. Wanneer een gast
plots afzegt of men op het laatste nippertje in staat is een extra gast te boeken is de
nieuwsrubriek de plaats bij uitstek om de bezoekers hiervan op de hoogte te brengen.

Een nieuwsarchief
Gent, Afrika, Cannes, Berlinale, Toronto, Sundance, Biennale

In een nieuwsarchief vindt de bezoeker alle berichten uit de nieuwsrubriek. Sommige sites
houden enkel de berichten bij van de nieuwsrubriek van de lopende/laatste editie. Anderen,
vooral de internationaal belangrijkste festivals, stellen de ganse site van vroegere edities ter
beschikking waaronder uiteraard een volledig nieuwsarchief.

Een nieuwsbrief
Gent, Open Doek ( maar functioneert momenteel niet (e-zine) ), Novo, Cannes, Toronto,
Sundance

Nieuwsbrieven werken steeds op dezelfde manier: de bezoeker geeft zijn/haar e-mail adres en
krijgt op geregelde tijdstippen een mail van het filmfestival met de nieuwste informatie. Het is

36

vooral een middel om mensen op de hoogte te houden van het jongste nieuws zonder te
verwachten dat men elke dag de officiële festivalsite raadpleegt.

‘Contacteer ons’ – pagina

Met een ‘Contacteer ons’-pagina bedoelt men een lijst met contactgegevens zoals het adres,
telefoonnumer, faxnummer, mail-adres, … van de festivalorganisatie. Elke festivalsite die
werd geraadpleegd had zo’n pagina.

Lijst met de sponsors, subsidiënten, donoren, partners, …
Gent,EJFF, Anima, BIFFF, Afrika, Leuven, Open Doek, Antwerpen, Novo, Viewpoint,

Elke site uit het onderzoek vermeldde duidelijk haar financiers en partners.

Festivalagenda/kalender
Gent, EJFF, Anima, BIFFF, Afrika, Leuven, Antwerpen, Novo, Viewpoint, Berlinale,
Toronto, Sundance, Biennale

Hiermee bedoelt men een kleine kalender waar de bezoeker een bepaalde dag kan aanklikken
om vervolgens een overzicht te krijgen van alle vertoningen en activiteiten van die bewuste
dag, liefst met aanvangsuur en locatie erbij vermeld. Met uitzondering van Open Doek en
Cannes hadden alle bezochte sites een festivalagenda/kalender.

Het programma van de eerstvolgende editie/huidige editie
Gent, EJFF, Anima, BIFFF, Afrika, Leuven, Open Doek, Antwerpen, Novo, Cannes,
Berlinale, Toronto, Sundance, Biennale

Het programma geeft weer welke films er zullen vertoond worden, waar dit zal gebeuren en
wanneer.
Het programma van de vorige editie(s)
Gent, Anima, BIFFF, Afrika, Antwerpen, Novo, Viewpoint, Cannes, Sundance, Biennale

Op de sites die een archief van vorige edities ter beschikking stellen kan men ook het
programma van de vorige editie(s) bekijken.

37

Informatie over de verschillende festivalfilms

De meeste sites vermelden de regisseur, acteurs, land van herkomst, duur en taal. De inhoud
wordt ook kort geschetst. De Biennale doet dit laatste niet, vermoedelijk om niets in verband
met de inhoud te verklappen. Wel heeft ze als enige van de geraadpleegde sites een apart deel
met een lijst van ‘production and distribution companies, and press attachés’.
( La Biennale - List of production and distribution companies, and press attachés, 2005 )

Informatie over de ticketverkoop
Gent, EJFF, Anima, BIFFF, Afrika, Leuven, Open Doek, Antwerpen, Novo, Berlinale,
Toronto, Sundance, Biennale

On-line ticketverkoop
Berlinale ( mét restricties ), Toronto, Biennale

Slechts drie sites bieden de mogelijkheid on-line tickets te bestellen voor de diverse
vertoningen. De Berlinale vermeldt expliciet dat slechts een beperkt aantal tickets on-line
worden verkocht zodat wanneer er ‘uitverkocht’ zou staan er nog steeds de mogelijkheid is
voor de vastberaden bezoeker om in de rij aan te schuiven op het festival zelf. Hoewel niet
expliciet vermeld op de sites van Toronto en de Biennale kan men nauwelijks geloven dat
men alle tickets voor een voorstelling on-line zou verkopen.

Uitleg over de verschillende festivallocaties ( adres, zalen, … )

Alle sites geven voldoende uitleg over de festivallocaties. Waar sommige sites tekortschieten
is bij het volgende punt.

Uitleg over de bereikbaarheid van de verschillende festivallocaties ( met de auto en het
openbaar vervoer )
Gent, EJFF, Anima, Leuven, Open Doek, Antwerpen, Novo, Cannes, Berlinale, Toronto,
Sundance, Biennale

38

Hierbij moet men denken aan gedetailleerde routebeschrijvingen voor wie met de auto komt,
een kaartje met de verschillende locaties op aangeduid, een overzicht voor wie gebruik zal
maken van het openbaar vervoer, …De meeste sites voorzagen in deze informatie, maar bij
drie ( BIFFF, Afrika en Viewpoint ) ontbrak ze.

Palmares van het huidige jaar
Gent, EJFF, Anima, BIFFF, Leuven, Open Doek, Antwerpen, Novo, (?Viewpoint?), Cannes,
Berlinale, Toronto, Sundance, Biennale

Het palmares ontbreekt enkel op de site van het Afrika Filmfestival.

Palmares van vorige edities
Gent, Anima, BIFFF, Antwerpen, Novo, Viewpoint, Cannes, Toronto, Sundance, Biennale

Slechts tweederde van de sites houdt een archief bij van de winnaars van afgelopen edities.

Leden van de jury
Gent, Anima, BIFFF, Leuven, Open Doek, Novo, Cannes, Berlinale, Sundance

We stellen vast dat slechts tweederde van de onderzochte sites vermelden wie de leden van
jury zijn. Toch zegt de samenstelling van de jury veel over de kansen van verschillende films.
Op het eerste gezicht moeilijk te verantwoorden keuzes voor het palmares worden plots veel
duidelijker wanneer men ze in het perspectief ziet van de juryleden.

Informatie over de filmmarkt
Cannes, Berlinale, Sundance, Biennale

Enkel ’s wereld belangrijkste filmfestivals uit het onderzoek hebben informatie omtrent de
filmmarkt verbonden aan het festival. Cannes heeft een site die geheel gewijd is aan de
filmmarkt. De Berlinale houdt het op een erg uitgebreid deel van de hoofdsite dat handelt over
de ‘European Film Market’. De Biennale heeft de zogenaamde ‘Venice Screenings’ waarover
men meer vindt op de site. Opmerkelijk is dat Sundance zijn eigen filmmarkt die erg
belangrijk is nauwelijks op de site vermeldt. Men verwijst enkel kort naar de SIO, het
‘Sundance Industry Office’. Sundance tracht krampachtig vast te houden aan zijn imago van
alternatief festival hoewel de ‘big business’ er wel degelijk is neergestreken, cfr. de ontelbare
zakendeals. ( Cannes – Marché du Film, 2005; Sundance Industry Office, 2005 )

39

Informatie over de nevenactiviteiten ( inhoud, tarieven, … )
Cannes, Berlinale, Biennale

Informatie over de inhoud van de georganiseerde nevenactiviteiten, evenals praktische
informatie zoals tarieven, locatie, aanvangstijden, … vindt men op de meeste festivalsites.
Enkel Toronto en Sundance blijken zich volledig op het vertonen van films te concentreren.
De beschrijving van de nevenactiviteiten is het meest uitgebreid op de site van de Biennale.
Dit filmfestival is historisch gegroeid uit een gans kunstenfestival dat o.a. architectuur, dans,
muziek en theater herbergt. De site van het filmfestival is dan ook onderbracht onder de
koepel van het hele kunstenfestival.

Informatie over hotels waar men tijdens het festival kan logeren
Anima, Cannes, Berlinale, Toronto, Sundance, Biennale

Filmfestivals die zich expliciet richten naar buitenlandse bezoekers doen er best aan de
hotelaccomodatie op de site te zetten. Voor de Belgische filmfestivals doet enkel het
animatiefilmfestival Anima dit. Alle wereldspelers integreerden hotelinformatie op hun site.
( Oltrex - Venice Hotel Reservation System, 2005 )

Informatie over restaurants in de buurt van de festivallocaties
BIFFF, Novo, Cannes, Toronto, Sundance

Het is opmerkelijk dat zo weinig sites dit vermelden.

Afzonderlijk deel van de site voor de pers
Gent , EJFF, BIFFF, Afrika, Novo, Cannes, Berlinale, Sundance, Biennale

De media kunnen ( een evenement ) maken of kraken. Het is dan ook van het grootste belang
zo goed mogelijk aan hun wensen tegemoet te komen. De meeste sites voorzien in een
persdossier en een aparte pagina met persmededelingen. Uiteraard mag ook de informatie
omtrent accreditatie niet ontbreken. Sommige sites gaan nog verder en bieden de
mogelijkheid voor persmedewerkers om een deel van de site te bezoeken met informatie die
volledig op hun specifieke behoeften is afgestemd. Daar staan onder andere informatie over
persconferenties en aparte vertoningen en een hele reeks foto’s en film stills.

40

Lijst van de gasten die het festival in de voorbije edities bijwoonden of de eerstvolgende
editie zullen bijwonen
Gent, Anima, BIFFF, Afrika, Leuven, Antwerpen, Viewpoint, Cannes

Ongeveer de helft van de sites geven een overzicht van de gasten die worden uitgenodigd. Dit
creëert een prestige-effect en is goed voor de internationale uitstraling.

Geschiedenis van het festival
Gent, BIFFF, Leuven, Open Doek, Cannes, Berlinale, Toronto, Sundance, Biennale

Het is duidelijk dat de festivals die al een aantal jaren bestaan er goed aan doen om hun
geschiedenis op de site te zetten. Het kan boeiend zijn om te lezen hoe een filmfestival
gegroeid is. Het is geen cruciaal onderdeel van de site, maar wel een leuke aanvulling.

Mission statement
Gent, BIFFF, Cannes, Toronto, Biennale

Opmerkelijk is dat enkel het Filmfestival van Gent expliciet gewag maakt van een mission
statement. Bij het BIFF vinden we datgene wat als missie kan beschouwd worden terug onder
de ‘About’-pagina. Bij Cannes zou het ‘Article 1’ van de reglementen kunnen beschouwd
worden als de missie. Bij de Biennale is dit ‘Regolamento 2’. Bij Toronto kan men de missie
vinden op de site van de overkoepelende organisatie, de ‘Toronto International Film Festival
Group’.

Zoekmachine binnen de filmprogrammatie
Gent, BIFFF, Leuven, Berlinale, Toronto, Sundance

Daar sommige grootschalige filmfestivals honderden films vertonen is het voor de bezoekers
handig wanneer men in het programma kan grasduinen via enkele zoektermen. Nog niet de
helft van de bezochte sites biedt deze mogelijkheid.

Zoekmachine over de ganse site
Cannes, Berlinale, Biennale

Nog interessanter voor de bezoekers is de optie om de hele site te doorzoeken. Slechts drie
sites bieden dit aan.

41

Foto-galerijen
Gent, Anima, Novo, Viewpoint, Cannes, Berlinale, Toronto, Sundance, Biennale

Met het gezegde ‘Een beeld zegt meer dan 1000 woorden’ in het achterhoofd is het niet meer
dan normaal dat een filmfestival foto’s on-line zet van het evenement. Sommige sites
gebruiken de afbeeldingen om hun pagina’s op te fleuren. Interessanter is om alle foto’s ook
netjes in thematische galerijen aan te bieden zoals de hierboven opgesomde festivals doen. Op
dit vlak zijn er een behoorlijk aantal Belgische filmfestivals die tekort schieten.

Videofragmenten
Gent, Leuven, Cannes ( met zoekmachine ), Berlinale, Toronto, Biennale

Slechts zes filmfestivals bieden videofragmenten aan van persconferenties, ceremonies en
andere bijzondere gelegenheden. De website van Cannes voorziet in een zoekmachine voor de
videofragmenten. Toronto zet reportages en documentaires over het festival ook on-line.

Dagverslagen
Leuven, Cannes, Berlinale, Toronto, Sundance

Een dagverslag is een korte reportage over wat er die dag te zien is/was. Van de Belgische
festivals heeft enkel het Kortfilmfestival van Leuven dagverslagen op zijn website.

Live video streaming
Cannes, Berlinale, Sundance

‘Live video streaming’ is tijdens een bepaalde activiteit op het festival beelden doorsturen die
de gebruiker via de website kan bekijken. Men neemt als het ware vanuit de bureaustoel even
deel aan het gebeuren. Toch hanteert enkel de Berlinale deze formule. De andere twee
festivals in het lijstje verzenden hun live beelden direct de huiskamer in via de televisie. Zo
heeft Cannes in samenwerking met de betaalzender ‘Canal Satellite’ een ‘The Festival de
Cannes Television Channel’. Dit kanaal werkt alleen tijdens het festival. Sundance gaat nog
een stap verder. Het hele jaar door kan men op het ‘Sundance Channel’ films bekijken die
verbonden zijn aan het Sundance filmfestival. Tijdens het eigenlijke evenement dient het
kanaal dan om alle live verslaggeving uit te zenden.
( Sundance Channel, 2005 )

42

Link met een on-line winkel/on-line festivalgerelateerde zaken te koop
Anima, BIFFF, Leuven, Open Doek, Cannes, Berlinale, Toronto, Sundance

Acht van de vijftien sites die ik bezocht hebben een on-line winkel waar men zaken vindt als
DVD’s, T shirts ( de Berlinale had er van Hugo Boss ), posters, … Het filmfestival van
Toronto had een link naar een www.zip.ca, een site waar men films kan huren. Uiteraard
waren daar ook recente Toronto-winnaars bij. ( Zip.ca, 2005 )

Link-pagina
Gent, Anima, BIFFF, Afrika, Open Doek, Toronto

Het is teleurstellend dat zovele festivals navelstaren. Nauwelijks zes festivals hadden links
naar bijvoorbeeld filmdatabases, distributeurs, andere festivals, …

Een FAQ ( Frequently Asked Questions ), rubriek met vaakgestelde vragen
Gent, Anima, Sundance ( insider’s scoop ), Biennale

Een FAQ is een vraag-antwoord rubriek die erg heldere en korte antwoorden geeft op vaak
gestelde vragen. Slechts vier sites hebben dit.

Discussieforum/Gastenboek
Gent, BIFFF, EJFF

Slechts drie sites nemen de moeite om interactiviteit in hun sites te implementeren.

Afzonderlijk deel van de site voor scholen
Leuven, Open Doek, Novo

Voorzieningen voor scholen, zowel leerkrachten als leerlingen, zijn slechts te vinden op drie
sites. Opmerkelijk is dat geen enkele wereldspeler oog heeft voor de educatieve kant van het
festival.

Jobaanbiedingen, stages, oproep voor vrijwilligers, …
Gent, Toronto, Sundance

43

Vacatures zijn slechts voorhanden op drie sites. Het is begrijpelijk dat de meeste filmfestivals
hun personeel via andere kanalen trachten aan te werven. Bij Toronto en Sundance gaat het
ook hoofdzakelijk om een oproep voor vrijwilligers.

Opstellen van een eigen lijst met films die men wil zien tijdens het festival
Berlinale, Toronto, Sundance

Dit element moet verder toegelicht worden aan de hand van een voorbeeld: de ‘My Film List’
van het filmfestival van Toronto. De systemen van de Berlinale en Sundance werken op een
gelijkaardige manier. Met ‘My Film List’ stel je als het ware je eigen programma samen dat je
wil bekijken. Men kan ingeven welke films uit de festivalselectie men wil bekijken. ‘My Film
List’ geeft weer waar er overlappingen zijn en hoe men een parcours kan uitstippelen om die
overlappingen te vermijden. Ook de locaties en aanvangstijden van de vertoningen worden
netjes bijgehouden.

De volgende elementen zijn niet cruciaal voor een goede website, maar wel leuk of handig.
Voor de volledigheid geef ik ze weer.

Bijkomende informatie ( ziekenhuizen, politiekantoren, postkantoren, wisselkantoren,
verloren voorwerpen, apotheken, … )
Cannes, Sundance

Uitleg over dresscodes, veiligheidsvoorschriften, …
Cannes, Biennale

Wedstrijden
Gent

Het is vrij opvallend dat enkel Gent wedstrijden organiseert. Tijdens het festival kan men elke
dag tickets winnen.

Reportages van bezoekers
EJFF

44

Deze reportages zijn door de jongeren uitgewerkt in het kader van één van de
nevenactiviteiten van het festival.

Regels in verband met het correcte gebruik van het officiële logo/de officiële logo’s
Cannes

Aanbieden van Wireless LAN, verhuur van mobiele telefoons,
Berlinale

Dit is vooral voor professionals belangrijk. Het geeft alleszins het festival een zeker
professionalisme om het te vermelden.

Informatie over welke tv-programma’s zendtijd wijden aan het festival
Berlinale ( weliswaar alleen regionale en nationale zenders )

Als alternatief voor het hebben van een eigen televisiekanaal zoals Cannes en Sundance is dit
geen slecht idee van de Berlinale. Jammer dat men het alleen heeft uitgewerkt voor de
nationale en regionale zenders.

Filmmaker’s blog
Toronto

Blog is afgeleid van het woord ‘weblog’. Het is ‘an online diary or journal, typically
documenting the day-to-day life of an individual.’ Op de site van Toronto kan men de blog
volgen van Rob Stefaniuk die dag na dag vertelt hoe hij werkt aan zijn eigen independent
film. Het recentste bericht dateert van 18 september 2004 en begint met de woorden die elke
jonge cineast wil horen ‘We signed a deal with Lion’s Gate yesterday to distribute our movie
across Canada.’ ( Cyber Business Centre Glossary, 2005; Toronto International Film Festival,
2005 )

In wat volgt worden een aantal opmerkingen besproken en aanbevelingen gegeven naar het
management van filmfestivals toe over hoe ze de effectiviteit van hun site kunnen verhogen.

45

Universiteit Antwerpen Eindverhandeling Ken Lawrence

Universiteit Antwerpen Eindverhandeling Ken Lawrence

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (16)

More from Thisco

More from Thisco (20)

Universiteit Antwerpen Eindverhandeling Ken Lawrence