In deze publicatie van Ab Fab wordt betonkernactivering in prefabbouw onder de loep genomen. Er komen een aantal projecten van Thermal Comfort Systems aan de orde (RWS Middelburg, TransPort Schiphol, Rijkswaterstaat Westraven Utrecht) en ook Paul de Ruiter geeft zijn mening.

1. Nr. 2 • Mei 2009
www.ab-fab.nl
Uitgave van AB-FAB, Associatie van Beton Fabrikanten van constructieve elementen
2 “Groene
3 “Westraven EnErgiE
Thema
kantoor- duurzaam
huisvesting in door thermisch
Gouda” actieve vloeren”
Slimme jongens
die Romeinen ‘Duurzaamheidsarchitect’ Paul de Ruiter:
Het activeren van de gebouwmassa stamt al
‘Betonkernactivering en prefab
uit de tijd van de Romeinen, die vloeren en
wanden verwarmden met vuren, rookgas en
stoom. In de tegenwoordige tijd liggen de ac-
centen zowel op verwarmen als op koelen.
Betonkernactivering wordt inmiddels meer
dan 20 jaar succesvol toegepast in verschil-
lende landen. Opvallend genoeg is deze
beton succesvolle combinatie’
lucratieve methode pas tien jaar later via
Duitsland in ons land geïntroduceerd.
Na een voorzichtige introductie in Nederland rond de eeuwwisseling
lijkt het toepassen van betonkernactivering (BKA) een grotere vlucht te
Snelle CO2 compensatie nemen. Nu duurzaamheid steeds belangrijker wordt, verwacht architect
Paul de Ruiter dat er meer bouwkundige ontwerpen met BKA van de
Door met beton, een materiaal met een grote tekentafel zullen komen. Een gezonder binnenklimaat en een lagere ener-
thermische massa, te bouwen bespaar je op gienota zijn de belangrijkste voordelen. ‘Goed voor mens en milieu’, zegt
de energiekosten voor het koelen van een De Ruiter.
gebouw. Zonder betonkernactivering is dat al
snel zo’n 7 procent ten opzichte van andere
constructietypes. Met gebruikmaking van Betonkernactivering is een verwarmings- en koude in de winter worden opgeslagen voor
betonkernactivering en een koelinstallatie koelingssysteem dat de gebouwmassa acti- koeling in de zomer en wordt omgekeerd
is de besparing zelfs 14 procent. Maar door veert doordat in de kern van een betonvloer de warmte in de zomer opgeslagen voor
gebruik te maken van omgevingswarmte in watervoerende leidingen worden meege- verwarming in de winter. Zo ontstaat een
combinatie met een warmtepomp, daalt het stort. Een constante watertemperatuur zorgt wisselwerking, waarbij zowel gekoeld als
energiegebruik met maar liefst de helft! Dat ervoor dat de omringende betonmassa gaat verwarmd kan worden zonder gebruik te
geeft aan hoe groot de winst is die met be- meewerken in de koeling of de verwarming maken van fossiele brandstoffen. Dit levert
tonkernactivering haalbaar is. Naast energie- van de ruimte. Dit laag-temperatuursysteem ook een lagere CO2-uitstoot op. Een water-
besparing is ook de reductie van CO2-uitstoot is uitstekend te combineren met koude- en temperatuurregeling kan ervoor zorgen dat
aanzienlijk: berekeningen tonen aan dat de warmteopslag in de bodem (LTEO, lange- het systeem reageert op binnen- en buiten- ir. Paul de Ruiter MSc
CO2 die benodigd is voor de bouw, reeds in termijn-energieopslag). Hierdoor kan de temperatuur.
acht jaar tijd wordt gecompenseerd. Vervol- Paul de ruiter (1962) is in 1990 met lof
gens blijft ‘de kassa gewoon in uw voordeel Artist’s impression van het nieuwe hoofdkantoor Betonkernactivering wordt tot nu toe vooral afgestudeerd aan de TU Delft. Twee jaar
rinkelen’. van Transavia.com. gebruikt in de utiliteitsbouw en dan met later promoveerde hij op onderzoek naar
energiezuinige gebouwen. Voordat hij
lees verder op pagina 2 > zijn eigen bureau oprichtte, heeft hij bij
toonaangevende architectenbureaus in
Canada, Australië en nederland gewerkt.
in 1994 heeft hij Architectenbureau Paul
de ruiter b.v. opgericht, waar veel on-
derzoek wordt gedaan om gebouwen en
steden te ontwerpen waarin mensen zich
prettig voelen zonder dat dit ten koste
gaat van het milieu en de economische
haalbaarheid.
‘Architectuur moet dienstbaar zijn aan
mensen, dat is de basis van werkelijke
vernieuwing’, vindt De ruiter. Het gebouw
van rijkswaterstaat in Middelburg, een
ontwerp van Paul de ruiter, was in 2000
één van de eerste gebouwen in neder-
land met betonkernactivering. Een ander
ontwerp van zijn hand wordt momenteel
gebouwd: het nieuwe hoofdkantoor van
Transavia.com in opdracht van Schiphol
real Estate, eveneens een voorbeeld van
moderne duurzaamheid.

2. Het gebouw van Rijkswaterstaat in Middelburg.
vervolg pagina 1 >
name in de gezondheidszorg en het on-
derwijs. Bijvoorbeeld in schoolgebouwen
waar veel leerlingen op een relatief klein
oppervlak veel lichaamswarmte afge-
ven. BKA zorgt dan voor een constante,
aangename temperatuur. Toepassing in de Artist’s impression van de ‘groene’ kantoren die in Gouda verrijzen.
woningbouw komt nog nauwelijks voor,
Nieuwe generatie ‘groene’
maar is zeker mogelijk.
Succesvolle combinatie
Gebouwen waarin gebruik wordt gemaakt
kantoorhuisvesting in Gouda
van betonkernactivering hebben volgens
Paul de Ruiter een aantal duidelijke voor-
delen ten opzichte van ‘normale’ gebou-
wen. ‘Er wordt flink bespaard op energie,
tot wel vijftig procent in combinatie met
LTEO. De constante temperatuur zorgt Organisatie Ericis is in 2008 gestart met de realisatie van een nieuwe generatie ‘groene’ kantoorhuisvesting
voor een aangenaam binnenklimaat. Het genaamd GouweZone. Kenmerkend voor deze ontwikkeling is het duurzame en moderne karakter ervan, dat
systeem is energiezuinig, omdat het werkt naadloos aansluit op de toenemende vraag naar zeer energiezuinige kantoorhuisvesting in combinatie met opti-
met waterstromen die slechts een tempera- maal comfort.
tuur van zo’n 20 graden Celsius behoeven
te hebben, veel lager dan bij bijvoorbeeld
radiatorverwarming. Doordat er geen Project GouweZone is gesitueerd aan de Tielweg op bedrijventer- kantoorgebouwen voor fors lagere gebouwgebonden energiekosten
radiatoren en dergelijke nodig zijn, is de rein Goudse Poort in Gouda. De ontwikkeling beslaat drie kantoor- en een aanzienlijke reductie van de gebouwgebonden CO2-uitstoot.
ruimte vrij indeelbaar’, zegt De Ruiter. volumes en een ondergrondse parkeergarage. Het ‘groene’ karakter Ericis kan dan ook spreken van een heel bijzonder ‘groen’ project
van deze ontwikkeling is te danken aan de toepassing van innova- dat qua energiezuinigheid en comfortniveau behoort tot de top
De architect ziet prefab beton en BKA als tieve technieken, zoals koude- en warmteopslag in combinatie met van duurzame commerciële kantoorontwikkelingen in Nederland.
een succesvolle combinatie. ‘Prefab beton betonkernactivering, een nieuw type buitenbeglazing met uitste- Neem alleen al wat scores: de EPC is met minimaal 0,33 prestigieus,
kan fabrieksmatig worden geproduceerd. kende eigenschapwaarden, gebruikmaking van zonne-energie en de de GreenCalc-score bedraagt maximaal 294 punten en het comfort-
De kwaliteit is daardoor betrouwbaar en toepassing van kleine windturbines op de gebouwen. niveau uitgedrukt in een GTO* is circa 0 uur per jaar.
constant. Dankzij een snellere bouw kun-
nen de totale bouwkosten ook nog eens Vloeren als temperatuurregelaar Voordelen voor gebruikers en beleggers
vijf tot tien procent lager uitvallen. Met De ontwikkelende partij is vanaf het begin van de planvorming Deze toekomstgerichte ontwikkelingsvisie van Ericis biedt gebrui-
prefab beton zijn grote overspanningen uitgegaan van thermische betonkernactivering. Daarbij fungeren kers én beleggers veel voordelen. Op korte termijn leidt het integre-
met minder kolommen mogelijk. Het de vloeren als temperatuurregelaar, waarbij de kracht ligt in het ren van duurzaamheid in de ontwikkeling tot een aanzienlijk lagere
voordeel van prefab bouwen is dat je de koelen of verwarmen via straling en convectie. Behalve de energe- energierekening, waardoor de jaarlijkse vaste lasten afnemen. Het is
bouwtijd beperkt en de kans op bouwfou- tische prestaties van deze techniek was het te realiseren comfort- een gegeven dat de gebouwgebonden energiekosten voor koelen en
ten aanzienlijk beperkt’, concludeert De niveau doorslaggevend bij de keuze. Immers, thermische beton- verwarmen zó ver zakken dat ze vrijwel geen aandeel meer hebben
Ruiter. kernactivering biedt een gelijkmatig temperatuurverloop zonder in de samenstelling van de reguliere servicekosten. Voor de lange
tochtverschijnselen en hinderlijke geluiden. De techniek wordt termijn is in het project rekening gehouden met de toekomstige
gecombineerd met een meer dan hoogwaardig luchtverversings- en behoefte aan verandering. Een optimale betonconstructie maakt
ventilatiesysteem dat bijdraagt aan het verbeteren van de interne dat de kantoorverdiepingen vrij zijn van constructieve elementen
luchtvochtigheid in het te realiseren kantorencomplex. en daardoor bijzonder flexibel zijn in te delen. In de ondergrondse
parkeergarage komen parkeerplaatsen die zijn voorbereid op het
Alternatieve energiebronnen opladen van een nieuwe generatie elektrisch aangedreven voertui-
Om te kunnen spreken van een nieuwe generatie ‘groene’ kan- gen. Voor beleggers is deze nieuwe generatie huisvesting interessant
toorhuisvesting, is natuurlijk meer nodig dan betonkernactivering door zijn economische bestendigheid. En dat betekent: een constan-
alleen. De duurzaamheidsgraad van de ontwikkeling is geoptimali- tere huurderbezetting en dus meer inkomsten.
seerd door het toepassen van zonne- en windenergie. Het aanwen-
den van deze alternatieve energiebronnen beperkt de afhankelijk- * GTO staat voor Gewogen Temperatuur Overschrijding, een norm van de Rijksge-
heid van conventionele bronnen waar mogelijk. Resultaat: deze bouwendienst waarbij de temperatuur in kantoorvertrekken maximaal 150 uur per
duurzame kantoorhuisvesting staat ten opzichte van traditionele jaar boven de 25°C mag liggen.
De warmtepomp: optimale benutting duurzame energie
Een warmtepomp onttrekt warmte gesloten systeem het aanwezige gas met een
uit een bron (water of lucht). Dit compressor zodanig in druk te verhogen,
biedt de mogelijkheid om (laag- dat de daarbij behorende temperatuur hoog
waardige) duurzame energie te genoeg wordt om een gebouw te kunnen
benutten voor hoogwaardige doel- verwarmen. Nadat de warmte afgegeven
einden, zoals het verwarmen en is, wordt de druk verlaagd waardoor weer
koelen van gebouwen. nieuwe warmte opgenomen kan worden.
Omdat een warmtepomp een gebouw gro-
De werking van een warmtepomp is groten- tendeels met duurzame energie verwarmt
deels gebaseerd op het volgende natuurkun- en koelt, zorgt dit voor een zeer gunstige
dige effect: indien een gas gecomprimeerd EPC (Energie Prestatie Coëfficiënt).
wordt tot een hogere druk, dan stijgt tevens
de temperatuur. Een warmtepomp maakt Weergave van de werking van een
van dit verschijnsel gebruik door in een warmtepomp in een woonhuis.
2

3. Klimaatbeheersing
dankzij thermisch
actief beton
Beton staat al jaren bekend als een duurzaam materiaal. ‘Duurzaam’
betekende in het verleden vooral eigenschappen zoals druksterkte, le-
vensduur en brandveiligheid ofwel de ‘durability’ van het materiaal.
Inmiddels is er nog een dimensie: het milieu, met zaken als uitputting,
hergebruik, afval en broeikasgasemissie – de ‘sustainable’-kant. Ook op
deze punten scoort beton goed, maar de betonsector zoekt continu naar
meer duurzaamheid. Een van de mogelijkheden is het thermisch active-
ren van constructieve betonnen bouwdelen. Actueel zijn betonkernactive-
ring en de energieheipaal.
Uit het oogpunt van energiekostenre- beton zorgen samen voor een grote effec- dan sprake van betonkernactivering (BKA). Het kantoor van Ooms Scharwoude (voorzien van
ductie en comfort wordt in de utiliteits- tieve thermische massa, hetgeen bijdraagt Dat maakt het mogelijk in de zomer actief klimaatvloeren).
bouw – kantoren, scholen, ziekenhuizen, aan een comfortabel binnenklimaat. We warmte af te voeren en in de winter warmte
zorginstellingen – steeds vaker gekozen noemen dit passieve activering: beton is in toe te voeren. De mogelijkheid lagetempe- Energieheipalen
voor thermisch actieve vloeren en wan- staat overtollige warmte uit de omgeving ratuurverwarming en hogetemperatuurkoe- Waar geen collectieve warmte-koudeopslag
den in combinatie met een warmtepomp. op te slaan en bij afkoeling terug te geven. ling toe te passen, zorgt voor veel minder mogelijk is, biedt de combinatie van ener-
In dergelijke gebouwen is de koelvraag Dit fenomeen is voor iedereen goed te energieverbruik. Dankzij deze besparingen giepalen, klimaatvloeren en -wanden en
doorgaans veel hoger dan de warmtevraag. herkennen bij het betreden van een altijd kan BKA een belangrijke bijdrage leveren warmtepomp een oplossing voor individue-
In de woningbouw, waar vooral het ver- aangenaam koele middeleeuwse kerk op een aan de door de overheid gewenste verdere le energieproductie. Door het instorten van
warmingsaspect speelt en koeling als een warme zomerdag. verlaging van de EPC (Energie Prestatie een warmtewisselaar veranderen betonnen
plus wordt gezien, zijn al projecten uitge- Coëfficiënt), zowel in de woning- als in de heipalen in energiepalen die warmte aan
voerd met warmte- en koudelevering uit Energiebesparing en comfort utiliteitsbouw. Volgens dit concept gereali- de bodem onttrekken of deze er juist aan
thermisch actieve heipalen in combinatie Dit verschijnsel kan nog beter worden seerde kantoorgebouwen verbruiken jaar- toevoegen. Via een warmtepomp wordt in
met betonkernactivering. De massa en benut door leidingen in het beton te leggen lijks ruim 50 procent minder energie dan de winter het water uit de energiepalen, dan
het hoge warmtegeleidingsvermogen van en de thermische massa te activeren: er is gebouwen met een traditionele installatie; 4 tot 8ºC, verder opgewarmd tot zo’n 30ºC;
de EPC daalt van 1,5 naar 0,8. BKA draagt in de zomer kan het water, dan 12 tot 16ºC,
daarnaast, zoals we elders aangeven, bij aan worden gebruikt voor koeling. De combi-
een comfortabeler binnenklimaat. natie energiepalen, klimaatvloer/ -wand en
warmtepomp leidt voor woningen tot een
Geen extra investering nodig EPC van 0,5 en deze waarde kan nog verder
De prefab betonindustrie speelt al doeltref- naar beneden.
fend in op de toepassing van BKA. Bijna
alle prefab vloeren en wanden kennen een Kortom: de thermisch actieve prefab beton
variant waarin fabrieksmatig watervoe- biedt de perfecte oplossing in het kader van
rende registers zijn aangebracht. Bij vloeren verantwoord ondernemerschap, aandacht
is de beste plaats hiervoor de massieve voor het milieu en het terugdringen van de
onderschil. Daarnaast is het mogelijk de CO2, maar ook minder faalkosten en een
leidingen in de afwerklaag op de vloer te goede bouwlogistiek. Met prefab beton-
leggen. De investering in een klimaatvloer vloeren zijn overspanningen tot ruim 16
Doorsnedetekening ligt dankzij deze inspanningen globaal op meter mogelijk. De grote open ruimtes die
van betonkernacti- hetzelfde niveau als die in een gebouw met zo ontstaan, zijn nu en in de toekomst vrij
vering toegepast in een traditioneel klimaatsysteem; alleen de indeelbaar. Uitgekiende ontwerpen, effi-
combinatie met ther- warmte-koudeopslag vergt een extra inves- ciënte productietechnieken en de toepassing
misch actieve heipalen tering, maar die verdient zich gemakkelijk van hoogwaardige materialen leveren een
die zorgdragen voor de terug: de exploitatiekosten liggen flink lager aanzienlijke besparing op grondstoffen. Dat
warmte- en koudele- en de onderhoudskosten dalen vanwege het maakt toepassing van prefab beton een zeer
vering. ontbreken van een aparte koelinstallatie. duurzame investering.
Westraven duurzaam door thermisch actieve vloeren
Het kantoorensemble Westraven Vides in de vloeren en grotendeels glazen gevels geven een forse im-
is een complexe en grootschalige puls aan de ruimtelijke beleving van de gezichtsbepalende toren, die
combinatie van oud- en nieuw- in de oorspronkelijke architectuur beperkt was, zo lezen we op de
bouw voor diverse diensten van site van architectenbureau Cepezed. Vides, atria, serres en binnen-
Rijkswaterstaat. De bestaande tuinen geven ook de transparante en langgerekte nieuwbouw langs
hoogbouw van begin zeventiger het naastgelegen Amsterdam-Rijnkanaal een ongekende ruimtelijk-
jaren is geheel gerenoveerd en heid. Veel aandacht is besteed aan een perfecte balans tussen een
heringedeeld. Thermisch actieve lage energieconsumptie en een optimaal werkklimaat. Zo fungeren
vloeren dragen bij aan het duur- de serres fungeren tevens als klimaatbuffers en de kunstverlichting
zame karakter. past zich automatisch aan aan de kleur en intensiteit van het aanwe-
zige daglicht. Revolutionair is de innovatieve tweedehuidfaçade van
open geweven, teflon gecoat glasvezeldoek.
Wingvloeren
RWS, Westraven Utrecht Opvallend is ook het grootschalig gebruik van thermisch actieve
vloeren gebruikt. Het gaat om betonkernactivering door middel
ingrijpende renovatie, upgrading en van Wingvloeren, een hybride vloerconstructie, die bestaat uit een
nieuwbouw combinatie van de kanaalplaatvloer en de bekistingsplaatvloer,
Bouw: 2006-2008 waarbij de voordelen van beide systemen verenigd zijn. Bij deze
Opdrachtgever: Rijksgebouwendienst kanaalplaatelementen met vleugels geven de kanaalplaatgedeeltes
Architect: Cepezed de benodigde sterkte en stijfheid in de montagefase (monteren
Adviseur bouwfysica: DGMR Bouw zonder jukken). Terwijl op de bekistingsplaatgedeeltes, de wings,
Betonkernactivering: het leidingwerk aangebracht kan worden. Hierna kan er in het werk
18.000 m2 Wingvloeren een druklaag op gestort worden of kan er beloopbare beplating op
gemonteerd worden.
3

4. Betonkernactivering: vergeet de
ruimteakoestiek niet!
Comfort en energiebesparing ne- Prof. ir. J.J.M. Cauberg • Cauberg Huygen Raadgevende Inge- tussen dit binnenoppervlak en de ruimtelucht vermindert, ontstaat
men een steeds belangrijkere plaats nieurs BV, Hoogleraar Klimaatontwerp faculteit Bouwkunde ook een verminderd energietransport. Dat wil zeggen: de geleverde
in bij het ontwerpen en gebruiken Technische Universiteit Delft verwarmingscapaciteit, maar vooral de koelcapaciteit wordt geredu-
van gebouwen. De betekenis van ceerd. Binnen smalle grenzen kan dit nog worden gecompenseerd
comfort voor de productiviteit in Een duurzaam comfort realiseren betekent ook dat de grenzen door de ingestorte leidingen dichter op elkaar aan te brengen en/of
de werkomgeving, de relatie tussen van het comfortsysteem verruimd moeten worden; het gebouw, de de toevoertemperatuur van het toegevoerde warme water te verho-
comfort en gezondheid, de stijgen- processen in het gebouw, de gebruiker en de naaste buitenomgeving gen of die van koel water te verlagen. De laatste optie gaat wel, zeker
de kosten van energie en de kli- dienen er bij te worden betrokken. Met betrekking tot het klimaat- voor de koelsituatie, gepaard met verlies aan duurzaamheid. In ISO-
maatverandering ten gevolge van beheersingssysteem is de toepassing van energetische activering van NEN 15377 ‘Ontwerp van ingebouwde oppervlakteverwarmings- en
ons energieverbruik zijn voorbeel- de vloer een voorbeeld: de werktuigbouwkundige installatie smelt koelsystemen’ staat een methode beschreven om hier rekenkundig
den van de ‘driving forces’ hierbij. samen met de bouwconstructie. De massa van de vloeren wordt uitspraken over te doen. Hoe minder warmteweerstand de gelui-
gebruikt voor energieverdeling en opslag, het ‘grote’ oppervlak laat dabsorberende laag heeft, hoe geringer zijn thermisch effect is. De
zowel voor verwarming als koeling een reductie van het tempe- oplossing om poreus beton als geluidabsorptie toe te passen, is dan
ratuurverschil tussen vloer en ruimtelucht toe. Dit beïnvloedt het ook innovatief te noemen.
thermisch comfort in de ruimte positief. De luchtbeweging in de
ruimte neemt af, waardoor tochtklachten ten gevolge van de koeling Op enige afstand van de onderkant van de vloer
verleden tijd zijn. Maar er zijn wel een aantal aandachtspunten. Een In plaats van direct tegen de onderzijde van de vloer kan het gelui-
klimaatactieve vloer vraagt een goed thermisch contact tussen de dabsorberende vlak ook op enige afstand worden aangebracht – de
Veel gestelde onderzijde van de vloer en de ruimtelucht. Er is in feite geen plaats
voor een verlaagd akoestisch plafond bij dit klimatiseringsprincipe.
plafondeiland-oplossing. Een plafondeiland dat globaal 35 procent
van het plafondoppervlak omvat, kan de gewenste geluidabsorptie
vragen over...
Geluidabsorptie via de wand. Geluidabsorberend plafondeiland ten behoeve van Poreus geluidabsorberend betonoppervlak.
betonkernactivering (TNO-NITG te Utrecht).
...betonkernactivering
Wat levert betonkernactivering op?
Gebouwen waarin gebruik wordt gemaakt
van betonkernactivering hebben een
aantal duidelijke voordelen ten opzichte
van ‘traditionele’ gebouwen. In dit soort
gebouwen ontbreken radiatoren en air-
conditioners. Deze zijn overbodig omdat
het gebouw zelf warmte of koude afgeeft.
Dit leidt tot fikse (energie)kostenbespa-
ringen en geeft meer mogelijkheden voor Wordt dit niet gecompenseerd, dan ontstaat een te galmende ruimte realiseren. Het plafondeiland moet een dikte van 10 à 15 centimeter
de inrichting van de binnenruimte. Door met als gevolg dat het goede thermisch comfort ten laste gaat van hebben, waardoor het zó kan worden uitgevoerd dat het zowel aan
het gebouw zelf ‘te activeren’ ontstaat een het akoestisch comfort. Maar: het comfort zoals dit wordt ervaren, is de onder- als de bovenzijde geluidabsorberend is. Het plafondeiland
behaaglijk binnenklimaat waarin het zomer geen gemiddelde van een aantal comfortparameters. Alle individu- beïnvloedt maar beperkt de warmteoverdracht tussen de ruimte-
en winter prettig toeven is. Doordat de ele aspecten op zichzelf moeten voldoen aan afzonderlijke criteria. lucht en het vloerkoelsysteem. Een variant is de geluidabsorptie in
warmte en koude wordt opgeslagen in de Onderlinge ‘compensatie’ is slechts binnen smalle bandbreedtes de vorm van een verticaal roosterwerk of stroken uit te voeren. De
grond is nauwelijks nog energie nodig voor mogelijk. akoestische eigenschappen hiervan zijn bekend, maar het effect op
koeling en verwarming het energietransport van en naar de onderzijde van de vloer is nog
Geluidabsorberende vlakken niet systematisch onderzocht. Wel kan worden gesteld dat hoe ‘ope-
Wat is warmte-koudeopslag? Wat betekent dit bijvoorbeeld voor een kantoor? Laten we als ner’ de structuur is, hoe geringer de invloed.
De term zegt het al: warmte-koudeopslag voorbeeld een tweepersoons kantoorruimte nemen met een vloerop-
houdt in dat warm en koud water in de pervlak van 3,6 x 5,4 meter. Voor de nagalmtijd geldt een maximale Tegen of in de wanden
grond wordt opgeslagen. Het koude waarde van 0,7 seconde voor de middenfrequenties met een toelaat- De vereiste geluidabsorptie kan natuurlijk ook direct tegen een of
(grond)water wordt gebruikt om het bare afwijking tot 30 procent voor de lage frequenties (naar boven) meerdere wanden worden aangebracht. Omdat de luchtspouw achter
gebouw te koelen en het warme water en de hoge frequenties (naar beneden). Nu heeft een kantoorruimte de geluidabsorberende laag (zoals dit het geval is bij een verlaagd
dat retour komt, wordt opgeslagen en standaard al enige geluidabsorptie: de aanwezige personen, de zachte plafond) ontbreekt, is de geluidabsorptie in de lage en midden-
bewaard om op een ander moment het ge- vloerbedekking, het meubilair en eventueel gordijnen. Houden we frequenties vaak beperkt. Om esthetische redenen verdient het de
bouw weer te verwarmen. Zo ontstaat een daar rekening mee, dan moet nog ongeveer 8 vierkante meter geluid- voorkeur het geluidabsorberende vlak te integreren in de scheidings-
wisselwerking waarbij zowel gekoeld als absorptie worden aangebracht. Voor een groter kantooroppervlak wand, zodat een vlakke wand blijft bestaan.
verwarmd kan worden zonder gebruik te waar meerdere werkplekken aanwezig zijn, is dit duidelijk meer.
maken van fossiele brandstoffen. Dit zorgt Deze noodzakelijke geluidabsorptie kan worden aangebracht: Losse objecten
ook voor een lagere CO2-uitstoot. (toch) tegen de onderkant van de vloer, op enige afstand van de Last but not least kan de geluidabsorptie worden gezocht in het
onderkant van de vloer als een plafondeiland, tegen of in de wanden meubilair en vooral in bijvoorbeeld het front van kasten of in geluid-
Waar kan betonkernactivering zoal worden en als ‘losse’ objecten. schermen. Omdat het aantal beschikbare vierkante meters beperkt
toegepast? is, is het veelal noodzakelijk een combinatie met geluidabsorberende
Betonkernactivering wordt voornamelijk Tegen de onderkant van de vloer vlakken tegen wanden toe te passen.
gebruikt in de utiliteitsbouw. Het wordt Direct tegen de onderkant van de vloer aangebracht beïnvloedt de
het meest toegepast in gebouwen voor geluidabsorberende laag het energietransport vanuit de ingestorte Samengevat: er zijn voldoende mogelijkheden om ook bij vloer-
kantoren, gezondheidszorg en onderwijs. leidingen in de vloer naar het binnenoppervlak van de plafondaf- koeling een goede ruimteakoestiek voor kantoren te realiseren. Op
Het is daar van belang voldoende koeling werking. Omdat de geluidabsorberende laag het temperatuurverschil tijd een concept bepalen is daarbij wel noodzakelijk.
te genereren en de temperatuur constant
te houden. Toepassing in de woningbouw
is nog niet gangbaar, maar behoort zeker
Colofon
tot de mogelijkheden.
Redactie Auteurs In samenwerking met
Moeten de leidingen precies in de kern van
het element worden aangebracht? Redactie: Prof. ir. J. Cauberg de leden van AB-FAB Druk en opmaak
Gezien het woord betonkernactivering zou AB-FAB Dhr. M. Koppenhol
je verwachten dat de leidingen precies in Postbus 194 ir. J.W.M. de Wijs Eindredactie, opmaak en drukwerk:
de kern moeten worden aangebracht, maar 3440 AD WOERDEN Dhr. M. Stokla Procomm BV, Rotterdam
dat is niet zo: de leidingen moeten zo dicht Telefoon: (0348) 484 484 Dhr. J.M. Damman
mogelijk tegen het oppervlak aangebracht E-mail: info@abfab.nl Mevr. C.A. Zwijsen
worden van de ruimte die je wilt verwar- Website: www.ab-fab.nl Dhr. A.J. Roos
men of koelen.