Eine Karte mit 24 Ausflugszielen in der Region des Teutoburger Walds.

1. B3
B51
B251
B1
B236
B251
B241
B480
B214
B515
B516
B55
B68
B70
B442
B239
B252
B233
B7
B219
B64
B63
B239
B480
B65
B475
B238
B83n
B83
B54
B7
B68
B475
B61
B61
B7
B1
B68
B80
B64
B65
B7
B58
B68
B450
B61
B218
B514
B475
B83
B83
B66
B61
B239
B7
B63
B64
B218
B51
B54
B66
B482
B233
B55
B229
B65
B252
B61
B58
B65
B1
B481
B513
B1
B1
B61n
B217
B239
B61
B441
B252
B7
B219
B83
B442
B64
B64
B239
B516
B497
B65
B476 B1
B241
B229
B54
B475
B1
B51
B64
Preußisch Velmerstot
468
46
44
2
2
33
2
44
445
46
2
44
33
45
33
2
30
1
44
1
1
30
2
1
2
44
Ems
Lippe
Alme
Aabachtalsperre
Diemel
Diemel
Lippe
Emmer
Mittellandkanal
Aa
Afte
Aa
a
se
Dortmund-Ems-Kanal
Mittellandkanal
GroßeAue
Else
Hase
Düte
Aa
Lippe
Lippe
Emmerstausee
Werre
Werre
Bega
Weser
Weser
Weser
Weser
Nethe
Nethe
Mittellandkanal
Steinhuder
Meer
Dümmer
E331
E30
E30
E34
E37
E37
E37
E30
E34
E30
E34
E331
E34
E331
E331
E37
E37
E34
E331
E37
Bad Holzhausen
Flughafen
Paderborn-Lippstadt
10 km0
Bad Iburg
Erwitte
Brilon
Bad Driburg
Versmold
Bad Nenndorf
Hofgeismar
Marsberg
Balve
Brakel
Höxter
Sendenhorst
Oerlinghausen
Drensteinfurt
Steinheim
Wolfhagen
Lichtenau
Lügde
Hessisch
Oldendorf
Rüthen
Bad Münder
am Deister
Büren
Werther (Westf.)
Beverungen
Ennigerloh
Rehburg-Loccum
Hörstel
Sassenberg
Telgte
Preußisch Oldendorf
Petershagen
Harsewinkel
Blomberg
Bad Wünnenberg
Olsberg
Delbrück
Fröndenberg/Ruhr
Trendelburg
Bad
Karlshafen
Zierenberg
Grebenstein
Immenhausen
Willebadessen
Volkmarsen
Liebenau
Schieder-Schwalenberg
Fürstenau
Rodenberg
Freren
Sachsenhagen
Dissen am
Teutoburger
Wald
Borgholzhausen
Nieheim
Tecklenburg
Bodenwerder
Borgentreich
Marienmünster
Barntrup
Diemelstadt
Verl
Hagen am
Teutoburger Wald
Altenbeken
KalletalBad Laer
Langenberg
Schlangen
Borchen
Stemwede
Bad Essen
Hövelhof
Dörentrup
Herzebrock-
Clarholz
Bad
Rothenfelde
Extertal
Lienen
Hüllhorst
Wadersloh
Hasbergen
Hille
Steinhagen
Rödinghausen
Hilter am
Teutoburger Wald
Leopoldshöhe
Rübenberge
Barsinghausen
Emsdetten
WarsteinSchwerte
Bad
Pyrmont
Beckum
Enger
Rietberg
Springe
Bramsche
Bad
Lippspringe
Porta
Westfalica
GesekeWaltrop
Schloß
Holte-Stukenbrock
Löhne
Meschede
Werne
Warendorf
Holzwickede
Seelze
Sundern (Sauerland)
Oelde
Stadthagen
Lübbecke
Bünde
Georgsmarienhütte
Melle
Obernkirchen
Hemer
Vlotho
Hiddenhausen
Selm
Rheda-Wiedenbrück
Espelkamp
Spenge
Halle
(Westf.)
Holzminden
Rahden Wunstorf
SoestKamen
Bad
Arolsen
Greven
Bückeburg
Werl
Warburg
Salzkotten
Rinteln
Bönen
Lengerich
Bad
Oeynhausen
Steinfurt
Lemgo
Kirchlengern
Lage
Vellmar
Horn-Bad MeinbergAugustdorf
Bielefeld
Dortmund
Münster
Rheine
Herford
Gütersloh
Ahlen
Osnabrück
Minden
Ibbenbüren
Hameln
Lippstadt
Unna
Hagen
Iserlohn
Hamm
Bergkamen
Paderborn
Detmold
Kassel
Menden (Sauerland)
Bad
Salzuflen
Lünen
Te u t o b u r g e r
W
a
l d
W i e h e n g e b i r g e
Eggegebirge
S e n n e
01
22
21
09
10
12
13
20
23
24
14
15 16
17
18
19
12
10
11
09
07
08
06
13
02 05
03
04
11
08
07
05
02
01
06
03
04
V
V
V
V
V
V
V
V
V
Excursiekaarten
Hermannshöhen & Co.
Wandelregio
Teutoburgerwoud
Wandelaars komen en gaan.
Degenen die naar het Teutobur-
gerwoud komen, gaan uitgerust
weg. De talrijke wandelroutes
zijn uitstekend bewegwijzerd. Ze lopen door twee
natuurparken naar schitterende uitzichten en
bezienswaardige plaatsen. De „Hermannshöhen“
behoren tot de „TopTrails of Germany“ en bestaan uit
de „Hermannsweg“ en de „Eggeweg“. Allebei zijn ze
voorzien van het keurmerk „Qualitätsweg Wanderba-
res Deutschland“. Ook de „Viaduct-wandelroute“ en
de „Hansaweg“ zijn van dit keurmerk voorzien. Meer
informatie en tips over wandel,- en fietsroutes zijn te
vinden op
k www.teutoburgerwald.de/wanderregion
k www.hermannshoehen.de
VitalWanderWelten
Gezondheidsexcursies
Gezondheid uit de natuur maakt
de Teuto tot geneeskrachtige tuin
van Duitsland: frisse lucht en
geneeskrachtige veengebieden.
Thermenbaden en opwekkende
Kneipp-sauna’s. Het vitaliserende
mineraalwater en de zoutwater-
bronnen, waarvan het water in de
Gradeerwerken verdampt. Het prachtige landschap
vitaliseert en ontspant al bij de eerste aanblik.
Al deze sterke punten komen samen in de arrange-
menten van de VitalWanderWelt, die de wandelin-
gen met fitness,- ontspannings,- en yogaoefeningen
combineert. De twee tot 14 kilometer lange routes
zorgen voor geschikte wandelingen. Het Teutobur-
gerwoud biedt talrijke mogelijkheden om op een
gezonde manier te ontspannen. Meer informatie via
k www.teutoburgerwald.de/gesundheitsorte
k www.vitalwanderwelt.de
Excursie met of zonder e-bike
Fietsregio Teutoburgerwoud
Binnen het goed uitgebouwde fietsnetwerk kan
zowel de beginnende als de geoefende fietser kiezen
uit passende fietsroutes en een groot aantal excur-
sies. Deze meerdaagse routes zijn onderdeel van
regionale themaroutes zoals bijvoorbeeld de Kloster-
Garten-Route, Mühlenroute,
Wittekindsroute, Paderborner
Land Route, Grünes Netz
Bielefeld, Fürstenroute Lippe
en de Der Picknicker.Wie
niets wil missen, kan bij een
van de „movelo“-stations of
bij andere aanbieders een
E-bike huren. Dankzij de extra aandrijving komt de
fietser sneller over de berg heen en heeft daardoor
de mogelijkheid om aan uitgebreidere en avontuurli-
jkere dag-etappen deel te nemen. Meer uitstapjes en
tips zijn te vinden op
k www.radregion-teutoburgerwald.de
en in de TEUTO_Navigator via
k www.teutoburgerwald.de/navigator
WellnessPlus Teutoburgerwoud
Wellness, baden, thermen
Even weg uit de dagelijkse sleur – en meer dan dat: het
Teutoburgerwoud blijft u verwennen. Met regionale en
wereldse wellness-behandelingen, met een weldadig
landschap, gevarieerde cultuur en een goede gastro-
nomie. Een paar dagen er tussenuit, even ontspannen,
genieten van de rust – en daarna helemaal opgeladen
en vol energie weer aan
het werk. Het effect van de
thermen en baden van het
Teutoburgerwoud werkt
nog lang na. De weg naar
wellness is niet lang: vanaf
een groot aantal steden is
de Teuto makkelijk en snel
te bereiken.Verschillende dagarrangementen zorgen
voor een korte ontspanning. Meer informatie via
k www.teutoburgerwald.de/wellnessurlaub
k www.wellnessplus-teutoburgerwald.de
TEUTO_Navigator
Het interactief plannen van
verschillende uitstapjes
Dat vindt men alleen in het Teutoburgerwoud. Ge-
schikt voor zowel losse excursies als voor bijzondere
combinaties: van stadscultuur tot landelijk genot en
van historische monumenten en moderne architec-
tuur tot klassiekers en geheime tips.Wie thuis al zijn
uitstapjes en culturele belevenissen wil plannen, vindt
in de interactieve kaart de „TEUTO_Navigator“ allerlei
informatie, routevoorstellen en tips. Ook kan men de
smartphone-app „Mein Teuto“ gratis downloaden.
Te vinden op
k www.teutoburgerwald.de/navigator
k www.teuto-navigator.de
Meer informatie
Teutoburger Wald Tourismus | OWL GmbH
Jahnplatz 5 | 33602 Bielefeld | Duitsland
Tel.: +49(0)521. 9673325
info@teutoburgerwald.de
www.teutoburgerwald.de
GERRY WEBER SPORTPARK HOTEL
Roger-Federer-Allee 6 (voorm. Weststraße 16)
D-33790 HalleWestfalen
Telefoon +49 (0) 5201 899-0
Fax +49 (0) 5201 899-440
www.gerryweber-sportparkhotel.de
infohotel@gerryweber-world.de
WELLNESS BEAUTY
Beauty- en wellness-oase van ruim 1.000 m2
Bio- en kelosauna
Damessauna met stoombad en Finse sauna
Poollandschap met jacuzzi-ligbedden
Cosmetische gezichts- en lichaamsbehandelingen, pedicure en manicure
Klankschaalmassage en LaStone-therapie
HOTEL, SPORT EVENEMENTEN
4 sterren-hotel
101 kamers/5 suites
Moderne conferentie- en feestzalen
Historisch spiekergebouw
Terras aan het meer met mediterrane flair
Fitnessruimte, tennis-, squash- en badmintonbanen
Golfterrein met 27 holes
Evenementen en concerten in het GERRY WEBER STADION
RESTAURANT “LA FONTANA”
Mediterrane keuken van topklasse
Sunday Lunch
Seizoensgerechten
Front Cooking
Gourmet Wellness
Gastronomie op locatie
Premium Catering
1228018_ImageAZ_SPHotel_105x210_nl_vg_RZ.indd 1 03.05.1
Geneeskrachtige planten en bloemenpracht
De botanische tuinen van Gütersloh ontvangt
regelmatig onderscheidingen. In 2012 ontvingen
‘de tuinen’ de internationaal gerenommeerde
Green Flag Award. De reden hiervoor kunnen de
bezoekers zelf ervaren in acht thematuinen. Dit
kan ook in de apothekerstuin met meer dan 100
geneeskrachtige kruiden, waar diens helende
werking wordt toegelicht. De lavendeltuin biedt
een ontspannen genot voor alle zintuigen. Een
architectonische blikvanger is het licht
doorlatende Palmenhaus-Café.
Bezoekersadres
Parkstraße / Am Stadtgarten
33332 Gütersloh | Duitsland
Informatie
ServiceCenter van Gütersloh
Marketing GmbH
Berliner Straße 63
33330 Gütersloh
Duitsland
Tel.: +49(0)5241. 21 13 60
info@guetersloh-marketing.de
www.tourismus.guetersloh.de
Met het openbaar vervoer:
Vanaf het „Zentrale Omnibus-
Betrieb“ (ZOB) bij centraal station
Gütersloh:
Ma – vrij:bus 202 tot aan Am Anger
Za / zon,- en feestdagen:
bus 222 tot aan Am Anger
BOTANISCHE TUINEN 07
Wildpark en wandelingen met de boswachter
Europese bizons, edelherten, wilde paarden en
everzwijnen – bezoekers van het milieueducatie-
centrum van Wald und Holz NRW kunnen deze
normaal gesproken schuwe bosbewoners van
dichtbij beleven. In een idyllisch dal aan de rand
van de zuidelijke Egge ligt het uitgestrekte
wildpark, waar de dieren leven. Boswachters
organiseren rondleidingen door het wildpark
en de bossen en vertellen hierbij van alles over
de natuur en de economische betekenis van
het bosgebied.
Bezoekersadres /
Informatie
Wald und Holz NRW
Regionalforstamt Hochstift
Informatiecentrum Hammerhof
Walme 50
34414 Warburg-Scherfede
Duitsland
Tel.: +49(0)5642. 94 97 50
hammerhof@wald-und-
holz.nrw.de
www.wald-und-holz.nrw.de/
hammerhof
Openingstijden
Café im Hammerhof
di – za vanaf 14 uur,
zo vanaf 9 uur
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Warburg-Scherfede
bus 506 (zondag van mei t/m
oktober ook de Wisent-lijn) tot
aan Scherfede-West resp.
Hammerhof
hammerhofInformatiecentrum 12
Avontuurlijke fietstocht langs molens,
burchten en internationale wateren
De schitterende en afwisselende fietstocht de
Wittekindsroute loopt over 142 kilometer door het
Wittekindsland rondom Herford.Tot de talrijke
bezienswaardigheden langs de route behoren
onder andere het Hücker Moor met het meer, de
gradeerwerken, historische molens, het waterslot
Ulenburg en het Aqua Magica terrein. Onderweg
liggen bezienswaardige stadjes met leuke restau-
rants en cafeetjes. De route kan afgelegd worden in
vier verschillende dag-etappen.Voor een ontspan-
nen dagtocht zijn ook kortere deelroutes mogelijk.
Informatie
VVV Wittekindsland
Lange Straße 111
32602 Vlotho
Duitsland
Tel.: +49(0)5733. 88 11 89
info@wittekindsland.de
www.fahr-im-kreis.de
Fietsroute-brochure
Biologische Station Ravensberg
im Kreis Herford e. V.
Am Herrenhaus 27
32278 Kirchlengern
Duitsland
Tel.: +49(0)5223. 78 250
info@bshf.de
Met het openbaar vervoer
Vanaf verschillende stations:
Mesch-Neue Mühle,
Bad Oeynhausen, Bünde,
Bruchmühlen, Bad Salzuflen,
Vlotho
WITTEKINDSROUTE 05
Over rotsen en water
Tachtig meter boven de rivier de Wezer biedt de
Wezer-Skywalk een indrukwekkend uitzicht over
het Wezerdal. Dit dal ligt tussen Bad Karlshafen
en Würgassen. Het panoramaplatform is letterlijk
het hoogtepunt van het district Höxter. De weg
hiernaartoe loopt dwars door de oeroude bossen
van het beschermd natuurgebied „Hannoversche
Klippen“, gelegen in drie deelstaten, Noordrijn-
Westfalen, Nedersaksen en Hessen. Gezinnen
kunnen het avonturenpad Holzweg beklimmen.
Onderweg vertelt het ‘vliegend hert’Klippi allerlei
leuke wetenswaardigheden over de bossen.
Bezoekersadres
Parkeerplaats „Holzweg“
Würrigser Strasse 4 | 37688
Beverungen-Würgassen
Duitsland
Parkeerplaats direct aan de Weser-
Skywalk (51,6510°N, 9,4356°O)
Informatie
VVV Beverungen
Weserstraße 12
37688 Beverungen | Duitsland
tourist.information@
beverungen.de
Tel.: +49(0)5273. 392-0
www.beverungen.de
www.erlesene-natur.de
Met het openbaar vervoer
Dichtstbijzijnde stations:
Lauenförde en Bad Karlshafen
Bus 220 vanaf Beverungen tot aan
halte „Bürgermeister-Rox-Platz“
WEZER-SKYWALK 13
Een driehoekige burcht en veel geschiedenis
De Wewelsburg, de enige burcht in Duitsland
in de vorm van een driehoek, is het kenmerk
van het Paderborner Land. Prins-bisschop von
Fürstenberg liet de burcht tussen 1603 en 1609
opnieuw bouwen en integreerde daarbij
oudere bouwwerken in de stijl van de late
renaissance.Tegenwoordig bevinden zich hier
een jeugdherberg, het Historisch Museum van
de hoogstift Paderborn en het herdenkingscen-
trum Wewelsburg met de vaste tentoonstel-
ling Ideologie en terreur van de SS.
Bezoekersadres /
Informatie
Streekmuseum Wewelsburg
Burgwall 19
33142 Büren-Wewelsburg
Duitsland
Tel.: +49(0)2955. 76 220
www.wewelsburg.de
Openingstijden
Di – vrij 10 – 17 uur
Za, zo en feestdagen 10 – 18 uur
Maandag gesloten
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Paderborn met bus
460 richting Büren-Wewelsburg
tot aan de school
WEWELSBURG 11
Fietstochten langs de schoonheden van het
Paderborner Land
De 252 kilometer lange fietsroute verbindt de
schoonheden van de natuur en de talrijke
culturele monumenten van het Paderborner Land.
Fietsers genieten van de lange weg door het
heidelandschap van de Senne en de bossen van
het Eggegebergte. Men fietst langs de bronnen
van de Ems en de Pader, de machtige Wewelsburg
en het imposante spoorwegviaduct in Altenbeken.
De fietsroute is bijna volledig van het autoverkeer
afgesloten. Langs de verschillende fietspaden is de
Westfaalse gastvrijheid ruimschoots te vinden.
Informatie
VVV Paderborner Land
Königstraße 16
33142 Büren
Duitsland
Tel.: +49(0)2591. 97 03 00
info@paderborner-land.de
www.paderborner-land.de
www.facebook.com/
paderbornerland
Met het openbaar vervoer
Station Hövelhof:
start direct vanaf het station
Centraal station Paderborn:
richting centrum – Domplatz
Station Salzkotten:
ca. 100 m richting Verner Straße
Fietsbussen zie www.nph.de
PADERBORNER LAND ROUTE 10
Steen op steen
Een historische steenfabriek uit begin 20ste
eeuw met een origineel inventaris vormt het
hart van het LWL-industriemuseum. Het in 1979
stilgezette bedrijf, een nog altijd belangrijk deel
van Lage, brengt deze bedrijfstak weer tot leven.
Een historische treinwagon en het voormalige
arbeidersverblijf vertoont de reis- en leefom-
standigheden van de Lippische pannenbakkers,
die tijdens de zomer met duizenden tegelijk
buiten de regio gingen werken.
Bezoekersadres /
Informatie
LWL-Industriemuseum
Steenfabriek Lage
Spikernheide 77
32791 Lage
Duitsland
Tel.: +49(0)5232. 94 900
ziegelei-lage@lwl.org
www.lwl-industriemuseum.de
Openingstijden
Di – zo en feestdagen 10 – 18 uur
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Lage de
Westfalenbahn RB 72, bus 942
(B.S-Hölserheide, Pivitsort) tot
aan halte Ziegeleimuseum,
ca. 10 minuten lopen
STEENFABRIEK-MUSEUM LWL-Industriemuseum 06
Schepen over de kanaalbrug
De kanaalbrug, die het Middellandkanaal over
de Wezer voert, is de best bezochte technische
bezienswaardigheid in de regio.Via een goed
bewegwijzerde rondweg of tijdens gegidste
rondleidingen maken bezoekers kennis met de
bijna 100 jaar oude kanaalbrug. Startpunt is
het informatiecentrum bij de schutsluis. Naast
een bezienswaardige tentoonstelling beschikt
deze ook over een gezellige bistro. Niet ver
hiervandaan kunnen bezoekers terecht voor
een rondvaart met een passagiersschip.
Bezoekersadres
Sympherstraße 16
32425 Minden | Duitsland
Informatie
Minden Marketing GmbH
Domstraße 2
32423 Minden | Duitsland
Tel.: +49(0)571. 82 90 659
info@mindenmarketing.de
www.minden-erleben.de
Openingstijden
Tentoonstelling in het informatie-
centrum april – okt.,
dagelijks 9 – 17 uur, zon,- en
feestdagen tot 18 uur
Rondleidingen: Iedere eerste en
derde zondag in de maand van
april t/m oktober.
Reserveren aanbevolen.
Met het openbaar vervoer:
Vanaf station Minden alle bus-
lijnen naar ZOB, bij ZOB over-
stappen op lijn 501 tot aan halte
Parkhotel, dan te voet richting de
Hohlweg tot aan de Schachtschleuse
KANAALBRUG MINDEN 04
Een ridderzaal voor bisschoppen
Toen Sophie Charlotte, eerste koningin in
Pruissen, hier in 1668 ter wereld kwam, waren
Slot Iburg en de benedictijnenabdij al 600 jaar
oud.Tijdens een rondleiding kunnen bezoekers
meer te weten komen over de geschiedenis van
deze ooit weerbare residentie. Pronkstuk is de
barokke ridderzaal met perspectivische
plafondschilderingen en de portretten van de
bisschoppen en prins-bisschoppen die hier tot
1673 woonachtig waren. De archeologische
tentoonstelling van het slotmuseum is zeker
de moeite waard.
Bezoekersadres
Schlossstraße
49186 Bad Iburg
Duitsland
Informatie
VVV Bad Iburg
Am Gografenhof 3
49186 Bad Iburg
Duitsland
Tel.: +49(0)5403. 40 466
tourist-info@badiburg.de
www.badiburg.de
Openingstijden
Rondleidingen: za + zo 15 uur
(april – okt ook vrij 15 uur)
Museum: vrij – zo 14:30 – 17 uur
Rittersaal: Mai – Oktober
ma – do 14 – 16 uur
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Osnabrück met
bus 465/466
SLOT IBURG 02
Van gloeiende massa tot aan de finishing touch
In de glastoren van Gernheim kunnen bezoekers
dagelijks zien hoe uit een gloeiendhete glas-
massa verschillende vazen en kommen worden
gemaakt en hoe deze daarna worden afgewerkt
met slijp,- en graveerwerk. Het industriële
monument uit 1826 is uniek in zijn soort.
Behalve een ontdekkingstocht door de 700
jaar oude glas-geschiedenis biedt het museum
bovendien een blik op het dagelijks leven van
de mensen van toen.Te zien zijn bijvoorbeeld
de oudste arbeidershuisjes van Westfalen, het
fabriekshuis en de mandenvlechterij.
Bezoekersadres /
Informatie
LWL-Industriemuseum
Glashütte Gernheim
Gernheim 12
32469 Petershagen
Duitsland
Tel.: +49(0)5707. 93 110
glashuette-gernheim@lwl.org
www.lwl-industriemuseum.de
Openingstijden
Di – zo 10 – 18 uur
kassa sluit om 17:30 uur
Met het openbaar vervoer
Minden/Westf. Centraal station:
bus 501 vanaf Minden richting
Petershagen tot aan Petershagen
Marktplatz, dan met bus 530
richting Uchte of per taxibus
(reserveren aanbevolen) tot aan
halte „Petershagen-Ovenstädt
Gernheim“
glashüttegernheim LWL-Industriemuseum 03
„Hockendes Weib“ en broedende oehoes
Wandelen en bewonderen – de indrukwekkende
klippen van Dörenther bieden een veelzijdige
natuurbelevenis. In de tot wel 40 meter hoge rotsen
zijn duidelijk verschillende figuren te herkennen
zoals het HockendeWeib (gehurkte vrouw).Volgens
een oude legende veranderde hier een moeder in
steen zodat haar kinderen vaste grond onder hun
voeten zouden hebben en zo de overstroming
konden overleven. Geen sage is, dat de klippen tot
een beschermd natuurgebied behoren, waar zelfs
oehoes broeden.Verschillende plekken, zoals de
Almhütte, bieden een fantastisch uitzicht.
Bezoekersadres
Ibbenbüren, parkeerplaats
bij de Münsterstraße / B 219
(N52° 14’ 47,52 E7° 41’ 43,31)
Informatie
VVV Ibbenbüren
Bachstraße 14
49477 Ibbenbüren
Duitsland
Tel.: +49(0)5451. 54 54 540
touristinformation@
tourismus-ibbenbueren.de
www.tourismus-ibbenbueren.de
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Ibbenbüren met de
RVM-buslijn nr. 63 en S 50
Tot aan halte „Dörenther Berg“
of „Sommerrodelbahn“
DÖRENTHER KLIPPEN 01
Natuurschoon aan beide kanten van de Ems
De Steinhorster Becken is uitgegroeid tot een van
de grootste door mensenhanden geschapen bio-
toop in Noordrijn-Westfalen. Het is een rustplaats
van talloze trekvogels, verblijf van zeldzame water-
vogels en libellen en een paradijs voor natuurlief-
hebbers Het mozaïek uit watervlakken, eilandjes
en moerassen is 82 hectare groot. De wandelroute
over de kruin van de dijk en de speciaal opgerichte
uitkijktorens bieden indrukwekkende uitzichten
over het natuurgebied.Tijdens deze ontdekkings-
tocht wordt de bezoeker betoverd door het
natuurschoon van de Steinhorster Becken.
Bezoekersadres
Parkeerplaats bij de
Neubrückstraße, Delbrück
Duitsland
Informatie
Gemeente Delbrück
Marktstraße 6
33129 Delbrück
Duitsland
Tel.: +49(0)5250. 99 61 12
tourist@stadt-delbrueck.de
www.stadt-delbrueck.de
Met het openbaar vervoer
Met de DE 5 „Der Steinhorster“
tot aan eindhalte „Steinhorst,
Kindergarten“. Hier beginnen de
wandelroutes A1 en A2 door het
beschermd natuurgebied.
STEINHORSTER BECKEN 08
Bijzondere tuinenkunst door de eeuwen heen
Al sinds 1782 verzorgt de familie van de Graaf
von Oeynhausen-Sierstorpff hun 60 ha grote
landschapspark. Door de eeuwen heen is er een
bijzondere mix van historische en moderne
tuinenkunst ontstaan. Zo herinneren een klein
bos en het Diotima-eiland aan het verblijf van
de dichter Friedrich Hölderlin. Daarnaast
bevinden zich de botanische tuinen van de
Nederlandse tuinarchitect Piet Oudolf,
ontworpen in 2009. Echte trekpleisters zijn
bovendien het wildpark en de rozentuin.
Bezoekersadres
Brunnenstraße 1
33014 Bad Driburg
Duitsland
Informatie
Gräflicher Park
Brunnenallee 1
33014 Bad Driburg
Duitsland
Tel.: +49(0)5253. 95 230
info@graeflicher-park.de
www.graeflicher-park.de
Rondleidingen
Openbare rondleidingen
di 14.30 uur
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Bad Driburg
binnen ca. 7 minuten te voet
te bereiken
GRÄFLICHER PARK 09
Comfortabel met het OV
Reisschema en informatie over tarieven van
excursies in de vakantieregio Teutoburgerwoud
verkrijgt u via +49 (0)5231. 977681 of via
www.dersechser.de
Colofon:
Uitgever: OstWestfalenLippe GmbH
Afdeling Teutoburger wald Tourismus
Jahnplatz 5, 33602 Bielefeld, Duitsland
Herbert Weber, bedrijfsleider
Teksten en redactie: de betrokken partners,Teutoburger Wald Tourismus, Schacht 11 |
Ontwerp: deteringdesign.de | Kaartmateriaal: ALPSTEIN Tourismus GmbH Co.KG,
Duitsland: Geoinformatie van © Landmeetkundige bureaus Duitsland en het BKG
(www.bkg.bund.de) | Foto‘s: de betrokken partners, AUbE-Tourismusberatung,
Wald und Holz NRW,T. Conrad, A. Hub, S. Elert, M.Wöstheinrich, LWL / A.Thünker,
M. Detering, M. Schrumpf, F. Grawe, H. Appelbaum,W. Henke, S. Jonek, StelzerFoto,
LWL / Sánchez / Jähne, K.-H. Ochs, LWL / M. Holtappels. | Druk: Print Vertriebs GmbH,
Minden | Nota bene: alle gegevens onder voorbehoud van wijzigingen. Herdruk
van teksten en afbeeldingen alleen met toestemming van de uitgever, 3de druk,
oplage: april 2013.
Ligging in Duitsland
Schaal
Legenda
24 Excursie
13 Extra tip
V Plaats binnen de
VitalWanderWelt
Rijksweg
Snelweg
Spoorweg/station
Wateren
Platteland
Bosgebied
Stad
10 km0
Hannover
Bielefeld
Hamburg
München
Berlin
Frankfurt
Leipzig
Düsseldorf
Vakantieregio Teutoburgerwoud
24excursies
+extratips
Klassiekersengeheimetipsomte
bewonderen,belevenengenieten
www.teutoburgerwald.de
Noordelijkste punt
van Noordrijn-Westfalen
Fascinerende shows, betoverende sfeer en
een uitstekende keuken – met deze drieklank
inspireren wij onze gasten.
Met om de maand een nieuw, adembenemend programma.
GOP Variététheater bij het Kaiserpalais Bad Oeynhausen
Im Kurgarten 8 · (navigatie Morsbachallee) · D-32545 Bad Oeynhausen
Tickethotline: +49(0) 57 31 74 48-0 · variete.de
Kaarten al vanaf 23 euro.
Arrangementen met hotel
vanaf 92 euro p.p. in een
tweepersoonskamer!
Meer dan alleen een weekendje weg!
ontspannen · genieten · beleven

2. Kleine bergstad met groot theater
De Tecklenburg hoog boven het gelijknamige
bergstadje was in de 12e eeuw de grootste
en machtigste burcht van Noord-Duitsland.
Inmiddels behoort de burcht tot de grootste
openluchttheaters van Duitsland. De histori-
sche vesting beschikt over 2300 zitplaatsen
en is voorzien van moderne theatertechniek,
waardoor professionele voorstellingen mo-
gelijk zijn. De burcht en het middeleeuwse
stadje zijn startpunt en knooppunt van talri-
jke mooie wandelingen en fietstochten door
het Münsterland, het Teutoburgerwoud en
langs veel schitterende, historische dorpen.
In de buurt van Tecklenburg ligt de ‘Nasse
Dreieck’ bij Bevergern, waar het Middelland-
en het Dortmund-Ems-Kanaal samenvloeien.
Ook het bizarre rotslandschap van de Dören-
ther Klippen bij Ibbenbüren, waar veel sagen
over bestaan, is een bezoek waard. Op de
weg naar Lengerich is nog een uniek natuur-
monument te vinden: het Canyon-meer. Dit
water is het middelpunt van een beschermd
natuurgebied en heeft een bijzonder mooie
smaragdgroene kleur – iets dat normaal
gesproken alleen in natuurfilms te zien is.
Informatie
Tecklenburger Land
Tourismus e. V.
Markt 7
49545 Tecklenburg
Duitsland
Tel.: +49(0)5482. 92 91 82
info@tecklenburger-land-
tourismus.de
www.tecklenburger-land-
tourismus.de
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Lengerich
lijn R45 en R46; vanaf station
Ibbenbüren lijn R63.
Zon,- en feestdagen van mei t/m
oktober met de recreatiebus
F2 vanaf Münster en F10
vanaf Osnabrück
HISTORISCH CENTRUM
TECKLENBURGTECKLENBURGER LAND
01
Frisse zeelucht in de nevelruimte
Het Gradeerwerk is het kenmerk van
het geneeskrachtige oord Bad Salzuflen
en is uniek in zijn soort. Zijn machtige
houtvlechtwerk-wanden kenmerkt al sinds
de 18de eeuw het stadsbeeld. Het grade-
erwerk is oorspronkelijk gebouwd voor de
zoutwinning.Tegenwoordig dient het als
reusachtig openlucht inhalatorium. Het
onafgebroken sijpelende zoutwater, uit een
diepte van 1000 meter, creëert – middenin
de stad – een gezond klimaat, dat normaal
gesproken alleen aan zee te vinden is. Sinds
het historische gradeerwerk in 2007 vanaf de
grond opnieuw werd opgebouwd, herbergt
het een aantal bijzonderheden die in Europa
uniek zijn. Aan de binnenkant loopt een
gang met kleine nissen naar een zoutwater-
nevelruimte. De geneeskrachtige ‚zeelucht’
heeft een bijzonder intensieve werking. Met
zachte muziek en in het schijnsel van de
sterrenhemel-installatie kan de bezoeker hier
helemaal tot rust komen.
Bezoekersadres
Parkeergarage Kurpark P2
Parkeerplaats Sophienstraße
Sophienstraße
32105 Bad Salzuflen
Duitsland
Informatie
Staatsbad Salzuflen GmbH
VVV | Parkstraße 20
32105 Bad Salzuflen
Tel.: +49(0)5222. 18 31 83
info@staatsbad-salzuflen.de
www.staatsbad-salzuflen.de
Openingstijden
April – okt. dagelijks 10 – 18 uur
Rondleidingen dagelijks om
11 en 15 uur
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Bad Salzuflen Bus
943 richting Waldemeine/Heide
tot aan het bezoekerscentrum
GRADEERWERK
BAD SALZUFLEN
Een reis door tijd en ruimte
In het grootste openluchtmuseum van
Duitsland kunnen bezoekers alles te weten
komen over het dagelijks leven in de afgelo-
pen eeuwen. Het museum bevat meer dan
100 historische gebouwen, die in originele
staat zijn behouden. Hiertoe behoort
bijvoorbeeld een Lippisch meierhof uit de
16de eeuw, het woonhuis van de Joodse
familie Uhlman uit de jaren ‘30 en een
tankstation uit de jaren ‘60. Bovendien zijn er
verschillende werkplaatsen te bewonderen
met een nog compleet origineel en volledig
functionerend interieur. Zo is het interieur
van een fotograaf, een smid, een bakker en
een molenaar te zien. In de tuinen, die naar
historisch voorbeeld zijn ontworpen, groeien
oude cultuurgewassen, die elders al lang in
vergetelheid zijn geraakt. Bovendien draagt
het museum van het district Westfalen-Lippe
(LWL) bij aan het actief onderhouden van
zeldzame dierenrassen, zoals de Senne-
paarden, het Siegerländer runderras en de
Lippe-ganzen. Op het museumterrein van
ruim 90 hectare, zorgen drie herbergen
voor een historische sfeer en een eigentijds
culinair genot.
Bezoekersadres
Neustadt 26
Detmold
Duitsland
Informatie
LWL-Openluchtmuseum
Detmold,Westfälisches Landes-
museum für Volkskunde
Krummes Haus
32760 Detmold
Duitsland
Tel.: +49(0)5231. 70 60
www.lwl-freilichtmuseum-
detmold.de
Openingstijden
April – okt, di – zo en
feestdagen 9 – 18 uur
Met het openbaar vervoer
Bus 701 (Berlebeck) of 703 (Hid-
desen) vanaf station Detmold
tot halte Freilichtmuseum
LWL-OPENLUCHTMUSEUM
DETMOLD
Vliegdemonstraties – roofvogels in hun element
Deze roofvogelopvang is de oudste en soorten-
rijkste van Europa. Het heeft ruim 180 verschil-
lende roofvogels van meer dan 48 soorten uit
de hele wereld. De imposante witkoparend en
luchtacrobaten als de lannervalk, de sakervalk,
de monniksgier en de vale gier zijn hier te
bewonderen. Een fascinerende belevenis zijn
de vogelshows. Met adembenemende mano-
euvres vliegen de verschillende roofvogels vlak
boven de hoofden van de bezoekers en landen
daarna keurig op de vuist van de valkenier.
Hier ervaart men allerlei wetenswaardigheden
over de leefgewoontes van de roofvogels, de
soortbescherming en de werkzaamheden van de
vogelopvang. Zowel in het interactieve museum
als langs het natuurpad, maken bezoekers op
verschillende manieren kennis met de wereld
van de roofvogels. In de speeltuin kunnen de
kinderen ravotten en op het overdekte pano-
ramaterras kan men heerlijk ontspannen. Hier
genieten grote en kleine bezoekers van een
betoverend uitzicht over het Teutoburgerwoud.
Bezoekersadres /
Informatie
Adlerwarte Berlebeck
Hangsteinstraße,
parkeerplaats Adlerwarte
32760 Detmold
Duitsland
Tel.: +49(0)5231. 47171
info@adlerwarte-berlebeck.de
www.adlerwarte-berlebeck.de
Openingstijden
Begin maart tot begin november
dagelijks 9.30 – 17.30 uur
Vogelshows
Begin maart tot begin november
dagelijks 11 + 15 uur
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Detmold
buslijn 701 (de bus vertrekt elk
kwartier resp. half uur)
ADLERWARTE BERLEBECK
DETMOLD
Natuurmonument,gebedshuis en uitkijkplatform
Een rij van bizarre puntrotsen, sommige zijn
wel 35 meter hoog, steekt hier uit een verder
vlakke bodem. Al vanaf de steentijd zijn mensen
door de Externsteine gefascineerd.Tijdens
een rondleiding ontdekken bezoekers de
cultische en religieuze betekenissen van deze
zandsteen-formatie door de eeuwen heen en
worden sporen getoond die talrijke onbekende
kunstenaars in de rotsen achterlieten. Ook heel
indrukwekkend is het kruisafneming-reliëf wat
ontstaan is rond 1150. Het is een van de eerste
en belangrijkste christelijke monumentale plas-
tieken in Noordwest-Europa. In het moderne
informatiecentrum direct naast de Externsteine
is duidelijke en overzichtelijke informatie te
verkrijgen over verschillende archeologische,
cultuur-historische en natuurkundige onderzo-
eken.Tijdens een wandeling langs de imposante
stenen, proeven bezoekers de geheimzinnige
sfeer.Tevens genieten zij van de rust in dit
beschermd natuurgebied. Na een korte klim
heeft men een schitterend uitzicht vanaf de top
van een van de rotsen. Ook biedt het panorama-
platform op het gradeerwerk een schitterend
uitzicht over het kuurpark en de historische
architectuur van het kuuroord.
Bezoekersadres /
Informatie
Informatiecentrum Externsteine
Externsteinerstraße 35
32805 Horn-Bad Meinberg
Duitsland
Tel.: +49(0)5234. 202 97 96
www.externsteine-info.de
www.landesverband-lippe.de
Openingstijden
April – okt, dagelijks 10 – 18 uur
nov – maart zie:
www.externsteine-info.de
Rondleidingen
April – okt, zon,- en feestdagen
11 uur en op aanvraag. Start
vanaf het informatiecentrum
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Horn-Bad Meinberg
met bus 782 richting Detmold tot
Externsteine; April – oktober tijdens
weekenden ook met
de toeristenbus 792,
www.naturparkbus.de
EXTERNSTEINE
HORN-BAD MEINBERG
Moderne kunst en sculpturen in de
buitenlucht
In 1968 werd de Kunsthalle Bielefeld geo-
pend als museum en expositieruimte voor
internationale kunst uit de 20e
eeuw. Het ge-
bouw werd ontworpen door de New Yorkse
architect en kunsthistoricus Philip Johnson.
De Kunsthalle vertoont jaarlijks vier grote
exposities met thema’s als klassiek moderne,
expressionistische en moderne kunst en
fotografie. Exposities zoals Picasso 1905 in
Paris, Sonia Delaunays Welt der Kunst en
een expositie van de succesvolle Japanse ar-
chitect Sou Fujimoto trokken veel bezoekers.
In een aparte ruimte zijn verzamelingen van
de stad Bielefeld tentoongesteld, waaronder
een aantal meesterwerken van het expres-
sionisme. In het sculpturenpark worden
kubistische beeldhouwkunst en werken van
Max Ernst, Man Ray, Anselm Kiefer en Georg
Baselitz getoond. De Kunsthalle Bielefeld
ligt aan de rand van de binnenstad. De stad
Bielefeld biedt talrijke bezienswaardigheden,
winkel- en recreatiemogelijkheden.
Bezoekersadres /
Informatie
Kunsthalle Bielefeld
Artur-Ladebeck-Straße 5
33602 Bielefeld
Duitsland
Tel.: +49(0)521. 32 99 95 00
info@kunsthalle-bielefeld.de
www.kunsthalle-bielefeld.de
Openingstijden
di – zo 11 – 18 uur
woe 11 – 21 uur, za 10 – 18 uur
(maandag gesloten)
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Bielefeld
StadtBahn-lijn 1 richting Senne
tot aan Kunsthalle/Adenauerplatz
KUNSTHALLE
BIELEFELD
Waar Max en Jule zich thuis voelen
Niet ver van het centrum van Bielefeld
bevindt zich het dierenpark Olderdissen. Dit
is een van de meest geliefde uitstapjes in de
regio. In 1930 werd het dierenpark gebouwd
op een voormalige boerderij met als motto:
het behoud van de inheemse natuur. Nu hu-
isvest het park ca. vierhonderdvijftig dieren
van honderd soorten, waaronder een aantal
beschermde en in Duitsland met uitsterven
bedreigde diersoorten, zoals wolven, lynxen,
bizons, wilde katten en raven. Echte trekpleis-
ters zijn de twee bruine beren Max en Jule. In
de roofvogelopvang worden gewonde uilen,
oehoes en buteo’s verzorgd.Voor kinderen is
er een dierentuinschool en een mooie speel-
tuin. Ook is er een café met een groot terras.
Het dierenpark is het hele jaar door 24 uur
per dag geopend en de toegang is gratis. Een
korte wandeling brengt de bezoeker naar de
botanische tuinen van Bielefeld – ook deze
zijn dag en nacht geopend en de toegang is
gratis.
Bezoekersadres /
Informatie
Heimat-Tierpark Olderdissen
Dornberger Straße 149a
33619 Bielefeld
Duitsland
Tel.: +49(0)521. 51 29 56
umweltbetrieb@bielefeld.de
www.bielefeld.de
Openingstijden
Dagelijks, dag en nacht
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Bielefeld
lijn 24 richting Tierpark
DIERENPARK OLDERDISSEN
BIELEFELD
Verre uitzichten, ondergrondse gangen en
middeleeuwse feesten
Op de kam van het Teutoburgerwoud, hoog
boven de stad, ligt de burcht De Sparrenburg.
Tijdens de eerste helft van de 13e eeuw werd
deze burcht door Graaf von Ravensberg
gebouwd. De burcht diende als woonverblijf
van landsheren en beschermde door zijn
positie de stad en de handelsroute langs de
Bielefelder bergpas.Van april t/m oktober
kan de burcht dagelijks worden bezocht.
De 37 meter hoge burchttoren biedt een
fantastisch uitzicht.Tijdens een rondleiding
door de Kazematten – het wijdvertakte,
ondergrondse gangensysteem – krijgt de
bezoeker allerlei spannende wetenswaar-
digheden te horen over de geschiedenis van
de burcht. Dikke muren, donkere kerkers en
nauwe schachten laten zien onder welke
omstandigheden de soldaten vroeger de
burcht en de stad verdedigd hebben.Tot eind
oktober worden er twee keer per dag open-
bare rondleidingen aangeboden. Bijzonder
hoogtepunt is het jaarlijkse Sparrenburcht-
feest tijdens het laatste weekend van juli.
Dit spektakel met ridders, goochelaars en
handwerkers trekt duizenden bezoekers naar
de burcht.
Bezoekersadres
Am Sparrenberg
33602 Bielefeld
Duitsland
Informatie
Toeristen Informatie
in het nieuwe stadhuis
Niederwall 23
33602 Bielefeld
Duitsland
Tel.: +49(0)521. 51 69 99
touristinfo@bielefeld-
marketing.de
www.sparrenburg.info
Openingstijden
April – oktober, 10 – 18 uur
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Bielefeld
StadtBahn-lijn 2, richting Sieker
tot aan Landgericht
SPARRENBURG
BIELEFELD
Kleine brouwerij en orgelmuziek
Het cisterciënzer-klooster Marienfeld gold
als een van de belangrijkste abdijen in
Westfalen. Ruim 200 jaar na opheffing is
hun rijkdom nog altijd goed zichtbaar in
de gebouwen van het klooster.Vooral de
romaanse kloosterkerk, gebouwd in de
12de eeuw, is goed behouden gebleven. Het
pronkstuk van het Godshuis is het orgel van
Johann Patroclus Möller uit het jaar 1751.
Het zorgvuldig gerestaureerde instrument
is regelmatig te horen tijdens concerten.
De kloostertuin is naar historisch voorbeeld
opnieuw aangelegd. Hier vindt men perken
met meer dan tachtig verschillende soorten
geneeskrachtige planten. In de kloosterwin-
kel heeft broeder Simeon muziek en een
groot aantal boeken, antiquiteiten en wijnen
in de aanbieding. Geheel naar kloosterlijke
traditie wordt er in het restaurant Klos-
terkeller origineel gebrouwen kloosterbier
geschonken. In het Kloostercafé wordt koffie
met Kuchen geserveerd.
Bezoekersadres
Klosterhof
33428 Harsewinkel-Marienfeld
Duitsland
Informatie
Stadt Harsewinkel
Münsterstraße 14
33428 Harsewinkel
Duitsland
Tel.: +49(0)5247. 93 52 00
info@harsewinkel.de
www.harsewinkel.de
Rondleidingen
Individuele rondleidingen
op aanvraag
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Gütersloh bus 71
richting Versmold tot aan halte
station Bahnhof (Marienfeld);
twee minuten lopen tot aan
klooster Marienfeld
KLOOSTER MARIENFELD
HARSEWINKEL
Cultuur, natuur en een reuzenglijbaan
Het tuinbouwpark, gelegen tussen het
beschermd natuurgebied Rietberger Emsnie-
derung en het stadsdeel Neuenkirchen,
biedt verschillende excursiemogelijkheden.
Het park heeft een oppervlakte van 40
hectare. Liefhebbers kunnen het unieke
natuurpark voor regeneratieve energie dat
in 2011 geopend werd, bezoeken. Hier kunnen
de bezoekers milieu,- en klimaatbescher-
ming van dichtbij beleven. Zo bevindt zich
in het informatie,- en technologiecentrum
een huis dat met de zon meedraait. Het
rolstoeltoegankelijke tuinbouwpark staat vol
met bloeiende perken en klassieke thematui-
nen. Romantici kunnen hun hart ophalen bij
de uitgestrekte waterplassen. Ook gezinnen
met kinderen komen aan hun trekken bij de
23 meter hoge glijbaan, in de waterspeeltui-
nen en in het klimpark schnurstracks.Voor
de rustzoekers zijn er in het uitgestrekte park
veel gezellige picknickplekken. Ook is er een
bassin om in te pootjebaden.
Bezoekersadres
Torfweg
33397 Rietberg
Duitsland
Informatie
Gartenschaupark Rietberg GmbH
Rathausstraße 36
33397 Rietberg
Duitsland
Tel.: +49(0)5244. 98 62 92
info@gartenschaupark-rietberg.de
www.gartenschaupark-rietberg.de
Met het openbaar vervoer
Vanaf Gütersloh met bus 77,
vanaf Rheda-Wiedenbrück met
lijn 76 en vanaf station Lippstadt
met lijn 80; ingang van het park
direct naast ZOB
TUINBOUWTENTOONSTELLING-
EN NATUURPARK RIETBERG
De geschiedenis van de rivier vanaf de bron
In slot Holte-Stukenbrock ontspringt de Ems
en vervolgt zijn loop door de Senne richting
Noordzee.Vanaf een steiger is te zien hoe
het water ontspringt vanuit het moeras.Wie
het verdere verloop of zelfs de monding wil
aanschouwen, kan de rivier volgen via de 375
kilometer lange EmsRadweg. Ook het EMS-
erlebniswelt, op slechts 2 kilometer afstand,
is een bezoek waard.„Uitproberen, beleven
en de Ems actief leren kennen“ luidt het
motto van de interactieve tentoonstelling
waar men op een leuke manier van alles over
de rivier te weten komt. Ook thema’s zoals
cultuur en industrie langs de Ems komen
aan bod. Een turfsteker, een apotheker en
een Senne-boerin komen aan het woord.
Het gedetailleerde model van het moderne
cruiseschip Aurora verwijst naar de Meyer
Werft in Papenburg. Bij kinderen is vooral
populair de virtuele Ems-vlucht in het lucht-
schip. De avonturentuin biedt een versnelde
wandeling door de regio’s langs de Ems. De
strandstoelen in het Senne-zand zorgen voor
het echte strandgevoel.
Bezoekersadres
Barbaraweg 1
33758 Schloß Holte-Stukenbrock
Duitsland
Informatie
Stadtmarketing Schloß Holte-
Stukenbrock
Rathausstraße 2
33758 Schloß Holte-Stukenbrock
Duitsland
Tel.: +49(0)5207. 89 0 50
stadtmarketing.shs@gt-net.de
www.schlossholte-stukenbrock.de
www.ems-erlebniswelt.de
Openingstijden
Nov en maart, za + zo 10 – 17 uur,
april – okt, di – vrij 15 – 17 uur,
za + zo 10 – 17 uur
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Schloß Holte
bus 84.1 tot halte Forellkrug
EMS-ERLEBNISWELT
SCHLOSS HOLTE-STUKENBROCK
Hoe de reus in het Teutoburgerwoud
verscheen
Het verhaal van Hermann, de vorst van de
Cherusken die ruim 2000 jaar geleden de
Romeinse troepen versloeg, is genoegzaam
bekend. Maar hoe komt regio Detmold aan
het monument voor deze vorst? Het Teutobur-
gerwoud heeft de 53,5 meter hoge Her-
mannsdenkmal te danken aan de architect en
kunstenaar Ernst von Bandel. Hij besteedde
zijn complete vermogen en een groot deel van
zijn leven aan de bouw van dit monument.
In 1838 begon hij zijn bouwwerkzaamheden
op berg Grotenburg (386 m). Echter, ondanks
het enthousiasme aan het begin van de bouw
lieten de sponsoren het na een tijdje afweten
en Von Bandel raakte snel door zijn vermogen
heen. Hij moest zijn werk daardoor versprei-
den over 37 jaar. Pas in de zomer van 1875, vlak
voor zijn dood, maakte
Von Bandel de feestelijke
onthulling mee. Bezoekers
die deelnemen aan een
rondleiding, ontdekken nog
meer spannende verhalen
over het monument en
zijn ontwerper. Ook mag
de constructie van binnen
bekeken worden.
Bezoekersadres
Grotenburg 50
32760 Detmold, OT Hiddesen
Duitsland
Informatie
VVV Lippe Detmold
Tel.: +49(0)5231. 301 48 63
www.hermannsdenkmal.de
www.landesverband-lippe.de
Openingstijden
Hermannsmonument:
Maart – okt, 9 – 18 uur
nov – feb, 9:30 – 16 uur
VVV Lippe Detmold:
April – okt, dagelijks 10 – 18 uur
nov – maart zie:
www.hermannsdenkmal.de
Rondleidingen
April – okt, zon- en feestdagen
uur en op aanvraag.
Start vanaf de toeristeninformatie
bij het Hermannsmonument.
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Detmold
toeristenlijn 792 richting
Schieder (April – oktober
tijdens het weekend)
www.naturparkbus.de
HERMANNSDENKMAL
DETMOLD
Het oude riddergoed is nu het „gastenhuis“
Die alten Rittersleut zouden er vreemd
van opkijken.Toen zij in 1558 het landgoed
Holzhausen bouwden, werd deze door een
brede gracht afgeschermd.Tegenwoordig
dient hun herenhuis als gastenhuis van
het kuuroord Bad Holzhausen. Compleet
gerenoveerd en helemaal opgedirkt. In de,
over twee etages verdeelde, ruimtes, vinden
jaarlijks verschillende evenementen plaats.
In de zomer worden er in het liefdevol
onderhouden kuurpark, open air concerten
georganiseerd. Het kuurpark is vijf hectare
groot.Tussen de bloeiende perken en de
kleine vijvertjes staan reusachtige bomen,
die minstens zo oud zijn als het herenhuis
zelf. Het park is ook geschikt voor actieve
uitstapjes In de generatietuin bevinden zich
toestellen voor jong en oud. Bovendien is het
park het startpunt van een wandelroute naar
het naastgelegen herenhuis.
Over beweging gesproken: bij de ingang van
het park zet het rad van de historische wa-
termolen zich regelmatig in beweging. Deze
is gesaneerd en functioneert nog prima.
Bezoekersadres
Hudenbeck 11, 32361 Preußisch
Oldendorf-Bad Holzhausen
Duitsland
Informatie
VVV Preußisch Oldendorf
Hudenbeck 2, 32361 Preußisch
Oldendorf-Bad Holzhausen
Duitsland
Tel.: +49(0)5742. 70 37 94
touristik@preussischoldendorf.de
www.preussischoldendorf.de
Openingstijden
Het gastenhuis en het kuurpark
zijn het hele jaar door geopend.
De toegang is gratis (m.u.v.
bepaalde evenementen).
Met het openbaar vervoer
Station Holzhausen-Hedding-
hausen, 700 m lopen via de
Bahnhofstraße; Met de bus: bus
626, halte Auebrück, 200 m lopen.
HISTORISCH KUURPARK
BAD HOLZHAUSEN
Genieten van kunst en de natuur
Musea en openluchttheaters, landwinkels
en boerencafés: de LandArt-route verbindt
meer dan zeventig routepunten in het hele
molendistrict (Mühlenkreis). Schilders en
beeldhouwers openen de deuren van hun
ateliers voor het publiek. Bezoekers kunnen
glasblazers aan het werk zien of een bezoek
brengen aan een marionettenmaker, die haar
werkruimte in een historische molen heeft
ingericht. Degenen die zelf creatief aan de
slag willen, kunnen een workshop boeken bij
een van de vele LandArt-kunstenaars.
Openluchttheaters en theaterzalen bieden
steeds een nieuw theaterprogramma. Op
www.landart-muehlenkreis.de vindt u een
actueel programma. Langs de hele route
zijn talrijke boerencafés te vinden. In de
landwinkels zijn verschillende regionale
specialiteiten te verkrijgen. De vijf regionale
deeletappen van de LandArt-route zijn mak-
kelijk binnen een dag te fietsen. Fietskaarten
van de LandArt-route zijn verkrijgbaar bij het
adres rechts op de pagina.
Informatie
Molendistrict Minden-Lübbecke
Postbus 2580
32382 Minden
Duitsland
Tel.: +49(0)571. 80 72 31 70
www.muehlenkreis.de
info@muehlenkreis.de
Met het openbaar vervoer
Het is mogelijk om de route te
beginnen vanaf verschillende
stations: Bad Oeynhausen, Porta
Westfalica, Minden / Westfalen,
Petershagen-Lahde, Holzhausen-
Heddinghausen, Preußisch
Oldendorf, Lübbecke / Westfalen,
Espelkamp, Rahden (Kr. Lübbecke)
LANDART-ROUTE
MÜHLENKREIS MINDEN-LÜBBECKE
Met de fiets door het mooiste
molenlandschap van Duitsland
De drieënveertig wind-, water- en rosmolens
maken Minden-Lübbecke tot molenregio. De
molens zijn zorgvuldig en met veel toewij-
ding gerestaureerd. Ook heeft de regio een
volledig functionerende stift-molen langs de
Wezer bij Minden: een uniek monument in
Duitsland. De monumenten laten de bezoe-
kers de ontwikkeling zien van het molenbe-
staan vanaf ca. 1650. Alle historische molens
worden tussen april en oktober afwisselend
in werking gesteld. Bovendien verbindt de
lange molenroute (320 km) verschillende
bezienswaardigheden. De zeer goed beweg-
wijzerde fietsroute loopt langs de Wezer en
het Wezer- en Wiehengebergte, door Moore
en boerenlandschappen, langs typisch West-
faalse dorpen en levendige stadjes. Langs de
route bevinden zich verschillende restau-
rants die Westfaalse specialiteiten serveren.
Fietsroutes zijn individueel samen te stellen.
U kunt ook eenvoudig een georganiseerde
(rond)tocht boeken. Deze zijn inclusief
bagagetransport.
Bezoekersadres (Fotomotiv)
Windmühle Struckhof / Schna-
thorst | Wulferdingser Straße 16
32609 Hüllhorst-Schnathorst
Duitsland
Informatie
Mühlenkreis Minden-Lübbecke
Postfach 2580 | 32382 Minden
Duitsland|Tel.:+49(0)571. 80 72 31 70
info@muehlenkreis.de
www.muehlenkreis.de
Openingstijden
Bijna alle molens zijn ook buiten
de maal,- een bakdagen op
afspraak voor groepen geopend.
Deels met gids.
Met het openbaar vervoer
Het is mogelijk om de route te
beginnen vanaf verschillende
stations: Bad Oeynhausen,
Porta Westfalica, Minden/Westf.,
Petershagen-Lahde, Holzhausen-
Heddinghausen, Pr. Oldendorf,
Lübbecke/Westf., Espelkamp,
Rahden (Kr. Lübbecke)
MOLENROUTE
MÜHLENKREIS MINDEN-LÜBBECKE
Uitzicht en doorbraakdal
Het Kaiser Wilhelm Denkmal is een van de
belangrijkste en best bezochte monumen-
ten van Duitsland. Het monument werd
tussen 1892 en 1896 gebouwd uit zandsteen
en steekt met haar 82 meter hoog boven
Porta Westfalica uit. Porta Westfalica ligt
in het doorbraakdal van de Wezer, gelegen
tussen het Wiehen- en het Wezergebergte,
en werd in 2006 uitgeroepen tot nationaal
natuurgebied.Vanaf het monument hebben
bezoekers een grandioos uitzicht over het
Weserbergland en de Noord-Duitse laagv-
lakte. Het Kaiser Wilhelm Denkmal vormt
bovendien een knooppunt van belangrijke
routes in dit aantrekkelijke wandelgebied. In
de buurt zijn historische vestigingsmuren
en resten van een kruiskerk uit de 10e eeuw
te vinden, een rariteit in de geschiedenis van
de bouwkunst. Er zijn talrijke mogelijkheden
voor recreatie, zoals een tochtje met een pas-
sagiersschip of een bezoek aan het kampeer-
en recreatiegebied Grosser Weserbogen. Een
vlucht met een zweefvliegtuig biedt een
prachtig uitzicht over het hele gebied.
Bezoekersadres
Kaiserstraße
32457 Porta Westfalica
Duitsland
Informatie
Toeristen Informatie
Kempstraße 1
32457 Porta Westfalica
Tel.: +49(0)571. 791 280
tourismus@portawestfalica.de
www.portawestfalica.de
Rondleidingen
van mei – oktober, iedere
1e zaterdag van de maand
Start: 15 uur
Duur: ca. 45 minuten
Kosten: 2,– Euro per persoon
Vooraf aanmelden niet
noodzakelijk
Met het openbaar vervoer
Geen directe verbinding
Station: Porta Westfalica
KAISER-WILHELM-DENKMAL
Porta Westfalica
Poëtische bronnen en de kracht van het water
Op zowel entertainende als op leerzame
wijze belicht het natuur,- en cultuurpark
Aqua Magica de thema’s water en bronnen.
Hoofdattractie van dit uitgestrekte complex
is de waterkrater.Wie hier 18 meter de diepte
inzakt, beleeft de kracht en het oer geweld
van het water van dichtbij. Met regelmatige
tussenpozen wordt er uit de bodem van de
krater een waterfontein 30 meter de lucht in
gespoten, begeleidt door licht,- en geluidsin-
stallaties. Overige attracties zijn de thema-
tuinen, de laan van het klimaat met 240
platanen, het Aqua Magica-Café in de kassen
en de unieke, origineel ontworpen, speelplek-
ken. De talrijke evenementen zorgen voor
nog meer afwisseling. Een echte trekpleister
met interregionale aantrekkingskracht is het
internationale literatuurfestival poëtische
bronnen dat eind augustus plaatsvindt.
Bekende auteurs en jonge poëten uit binnen-
en buitenland staan tijdens debatten en
lezingen op het podium.
Bezoekersadres
Bültestraße (parkeerplaats)
32584 Löhne
Duitsland
Informatie
AQUA MAGICA
Bad Oeynhausen Löhne GmbH
Koblenzer Straße 20c
32584 Löhne
Duitsland
Tel.: +49(0)5731. 30 2000
infoaquamagica@loehne.de
www.aquamagica.de
Met het openbaar vervoer:
Vanaf het station Löhne Buslinie
438 Richting Bad Oeynhausen
tot aan de halte Aqua Magica.
Taxibusje, 30 min.Vooraf reserve-
ren tel. +49(0)1801. 21 22 21
AQUA MAGICA
LÖHNE
Tussen gotiek en Gehry
In het 1200 jaar oude Herford vind je res-
tanten uit de geschiedenis naast moderne
gebouwen.Waar ooit het oudste Saksische
vrouwenklooster voor de hoge adel werd
gebouwd en waar Widukind keizer Karel de
Grote overmeesterde, bevindt zich nu een
gotisch gebouw met een modern ontwerp
van de Amerikaanse architect Frank Gehry:
Marta Herford. Dit spectaculaire, icoonrijke
ontwerp is met zijn bijzondere vormen al
een kunstwerk op zich. Binnen wordt een
gevarieerd programma van moderne kunst
vanuit een bijzonder oogpunt gepresenteerd.
Na een bezoek kunnen bezoekers heerlijk
ontspannen in het Marta Café. Het terras
van het café biedt een schitterend uitzicht
over de Aa.Tijdens een stadswandeling
of deelname aan een van de interessante
dagprogramma’s maakt de bezoeker kennis
met het levendige contrast tussen de midde-
leeuwen en de moderne tijd.
Bezoekersadres /
Informatie
Marta Herford GmbH
Goebenstraße 2-10
32052 Herford
Duitsland
Tel.: +49(0)5221. 99 44 300
info@marta-herford.de
www.marta-herford.de
VVV Herford
Linnenbauerplatz 6
32052 Herford
Duitsland
Tel.: +49(0)5221. 18 91 526
tourist-info@herford.de
www.herford.de
Openingstijden
Di – zo en feestdagen 11 – 18 uur
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Herford richting
Goebenstraße (Stationsplein links),
ca. 3 minuten lopen
MARTa Herford
HERFORD
Mythes en legendes rondom
de Hertog van Saksen
Widukind: was hij van Saksische adel, een
heidense vrijheidsstrijder, een christelijke held
of juist een verraderlijke aanvoerder?
De Frankische bronnen berichtten tussen de
jaren 772 tot 785 over de heftige strijd tussen
de Franken en de Saksen. De aanvoerder van de
Saksen was Widukind, die zich aan het eind van
de strijd overgeeft en zich laat dopen. De rest
van Widukinds leven blijft een blinde vlek in
de geschiedenis. Des te groter is de Widukind-
mythe, waar het museum in Enger zich geheel
aan heeft gewijd. Het multimediale museum
laat zien hoe het beeld van de Saksische
adel in de loop der tijd veranderde. – Ook het
museumaanbod voor kinderen is erg populair.
Spelenderwijs leren zij over de vroege midde-
leeuwen, bijvoorbeeld tijdens stadrally’s of een
‘Knochenkrimi’.Vanaf 17 november 2013 tot
vermoedelijk april 2014 vertoont het museum
de lopende tentoonstelling Engers verlorener
Schatz. Het Kunstgewerbemuseum Berlin stelt
hiervoor stukken uit de bekende middeleeuwse
kerkschatten ter beschikking.
Bezoekersadres /
Informatie
Widukind Museum Enger
Kirchplatz 10
32130 Enger
Duitsland
Tel.: +49(0)5224. 91 09 95
info@widukind-museum-enger.de
www.widukind-museum-enger.de
Openingstijden
Di – za 15 – 18 uur, zo 11 – 18 uur
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Herford lijn 465 of
466 richting Spenge
tot aan Enger, Bahnhofstraße.
Vanaf station Bünde lijn 654
richting Enger tot aan
Bahnhofstraße.
WIDUKIND MUSEUM Enger
ENGER
Krachtig begin, snelle afloop:
Duitslands kortste rivier
De paderbronnen: voor de oude Germanen
golden ze als heiligdom, voor keizer Karel
vormden ze een doopvont die de Saksen tot
Christenen bekeerde, en voor de huidige inwo-
ners van Paderborn en haar bezoekers zijn de
paderbronnen een oase van rust, midden in
de binnenstad. De zes paderbronnen worden
gevoed door meer dan tweehonderd bronnen
tussen het winkelcentrum en de Kaiserpfalz
en tussen de stadsbibliotheek en de Dom. Per
seconde gulpt hier zo’n vijfduizend liter water
uit de grond – genoeg om veertig badkuipen
mee te vullen. Dit maakt het centrum van
de stad (150.000 inwoners) tot het sterkste
brongebied van Duitsland. Het snel stro-
mende water drijft niet alleen talrijke molens
aan, maar is ook onmisbaar bij de productie
van het Paderborner brood en het beroemde
Paderborner bier. In het stadscentrum vloeien
de stromingen samen tot de rivier de Pader.
Deze rivier mondt al na vier kilometer bij Slot
Neuhaus uit in de Lippe en is zo de kortste
rivier van Duitsland
Bezoekersadres
Paderborn, centrum
Informationen
VVV Paderborn
Marienplatz 2a
33098 Paderborn
Duitsland
Tel.: +49(0)5251. 88 29 80
tourist-info@paderborn.de
www.paderborn.de
Openingstijden
April – oktober
Ma – vrij 10 – 18 uur, Za 10 – 16 uur
November – maart
Ma – vrij 10 – 17 uur,Ta 10 – 14 uur
Informatie over rondleidingen:
www.paderborn.de/fuehrungen
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Paderborn
lijn 2,4,8,9 tot aan Rathausplatz
PADERBRONNEN
PADERBORN
Culinaire onthullingen in verrassende musea
De geheimen van de Westfaalse grondstoffen
worden onthuld tijdens vier tentoonstellingen
in het historische hart van Nieheim. Door te
voelen, luisteren, ruiken en proeven krijgen de
bezoekers antwoord op vragen als “Wat is het
geheim van goed bier; hoe komen de gaten
en de aroma in de kaas? Waarom smaakt de
Westfaalse beenham zo bijzonder gekruid;
wat onderscheidt een roggebrood van alle
andere broden?” De spannende geschiedenis
van de Westfaalse specialiteiten worden tot
leven gewekt door de uitgebreide multimedia
tentoonstellingen. Hier ontdekt men waarom
het bierbrouwen in de middeleeuwen als
vrouwenwerk werd gezien, terwijl de vrou-
wencafés toen uit den boze waren. In Menne’s
Nieheimer Schaukäserei komt de bezoeker
nog meer te weten over kaas en ook het
unieke Sackmuseum van de bewonersvereni-
ging is een bezoekje waard. Daarna is het tijd
om te genieten van al dat lekkers; dat kan in
het restaurant Meilenstein.
Bezoekersadres /
Informatie
Westfalen Culinarium
Lange Straße 12
33039 Nieheim
Duitsland
Tel.: +49(0)5274. 8304
info@westfalen-culinarium.de
www.kasesemuseum.de
Openingstijden
April – okt, woe – zo 10 – 18 uur.
Groepsaanvragen ook buiten
openingstijden mogelijk
Met het openbaar vervoer
Vanaf station Steinheim / Westf.
bus 575 tot aa Nieheim Kornhaus.
Vanaf station Bad Driburg bus
583 tot aan Nieheim Kornhaus
WESTFALEN CULINARIUM
NIEHEIM
Rijksabdij, slot, museum –
wereldcultuur lang de Wezer
Vlakbij het vakwerkstadje Höxter ligt de bijna
1200 jaar oude Corvey. Dit is het meest indruk-
wekkende routepunt van de Wezer-fietsroute.
Vlak na de oprichting behoorde Corvey al
tot een van de belangrijkste pre-romaanse
kloosters en groeide van benedictijnenabdij in
de middeleeuwen uit tot belangrijk politiek,
cultureel en religieus centrum van Europa.
Bijna 200 jaar geleden viel de voormalige ri-
jksabdij in handen van de hertogelijke familie
Von Rabitor. Sindsdien dient Corvey als slot.
De roerige geschiedenis van Corvey is terug te
vinden in de architectuur en de kunstwerken.
Tijdens rondleidingen genieten de bezoekers
van de mystieke pre-romaanse fresco en de
pracht van een barokke residentie. De parti-
culiere bibliotheek behoort, met ruim 74.000
boeken, tot een van de grootste in Duitsland.
De bibliotheek deed vroeger dienst als werk-
plaats van de dichter August Hoffmann von
Fallersleben. Corvey is goed op weg om door
de UNESCO tot werelderfgoed uitgeroepen te
worden. De beslissing wordt verwacht in 2014.
Gesponsord door:
Bezoekersadres
Slot Corvey
37671 Höxter
Duitsland
Informatie
Kulturkreis Höxter-Corvey GmbH
Tel.: +49(0)5271. 69 40 10
empfang@schloss-corvey.de
www.schloss-corvey.de
Openingstijden
Mei – sept, dagelijks 10 – 18 uur
april + okt, di – zo 10 – 18 uur
Openbare rondleidingen za, zo
en feestdagen 11 en 15 uur
Met het openbaar vervoer
Station „Höxter-Rathaus“,beperkt
busverkeer tot aan halte „Corvey“;
Alternatief is de taxi of een
wandeling langs de Wezer:
ca. 30 minuten (2 km)
CORVEY
HÖXTER
Kruidentuinen en Europese ontwikkelingen
Achter het voormalige Augustijnen-stift
Dalheim schuilt een spannende en roerige
geschiedenis. In het goed onderhouden
klooster bevindt zich Duitslands enige
streekmuseum over de geschiedenis van de
Europese kloostercultuur. De vaste en wisse-
lende tentoonstellingen laten verschillende
aspecten van het leven in de kloosterorde
zien – van het dagelijks leven van de nonnen
en monniken tot aan de politieke, economi-
sche en religieuze ontwikkelingen in Europa,
die veelvuldig werden beïnvloed door het
klooster. De belangrijkste bezienswaardigheid
is het klooster zelf. Het complex is in barokke
stijl opgetrokken, en omvat ook oudere
bouwstijlen, zoals in de gotische kerk en de
kruisgang. De barokke tuinen zijn opnieuw
aangelegd.Vroeger waren deze alleen voor de
kanunniken toegankelijk; tegenwoordig kan
iedereen genieten van de prachtige bloemen
en geneeskrachtige planten.
Bezoekersadres /
Informatie
Stichting klooster Dalheim
LWL-streekmuseum voor
kloostercultuur | Am Kloster 9
33165 Lichtenau
Duitsland
Tel.: +49(0)5292. 93 190
kloster-dalheim@lwl.org
www.stiftung-kloster-
dalheim.lwl.org
Openingstijden
Di – zo 10 – 18 uur, gesloten op
maandag (Behalve op feestdagen)
het hele jaar geopend (Met
uitzondering van 24, 25 en 31.12.)
Met het openbaar vervoer
Vanaf centraal station Paderborn
met bus 482 Richting Lichtenau-
Dalheim tot aan Dalheim-Mitte.
Ma – vrij:heen 10:55 / 11:55 uur
terug 15:42 uur
Za/zo/feestdagen:heen 10:10 /
13:10 uur terug 16:15 / 19:15 uur
KLOOSTER DALHEIM
LWL-STREEKmuseum VOOR KloOsterCultUur
Op blote voeten door de beek en met de
kabelbaan over het water.
In het „Natuurpark Aatal“ vinden bezoekers
rust en ontspanning langs talrijke paden
tussen de Aabach-stuwdam en het kuurpark
van het kuuroord Bad Wünnenberg. De weg
langs de oever van het stuwmeer is erg po-
pulair bij wandelaars, skaters en fietsers. Een
wandelpad brengt de natuurliefhebber langs
het leefgebied van damherten, rood wild en
oerossen. Het blote-voeten-pad loopt over
houten bruggen over de Aa, dwars door de
beek en zorgt voor een ideale combinatie van
plezier en gezonde Kneipp-behandelingen.
In het Avonturenpark Aatal is via een groot
aantal bomen een klimparcours uitgezet.
Kinderen vanaf 5 jaar kunnen hier veilig naar
de top klimmen.Vanaf het hoogtepunt van de
tocht brengt een 500 meter lange kabel-
baan de bezoekers weer naar beneden. Een
kanotochtje over het ‘kleine broertje’ van het
stuwmeer zorgt voor de nodige afwisseling.
Wie ondertussen honger heeft gekregen, kan
terecht in het „Aatal Haus“ voor een lekker
kop koffie met Kuchen.
Bezoekersadres
Naturnahes Aatal
Am Kurpark 1
33181 Bad Wünnenberg
Duitsland
Informatie
Bad Wünnenberg Touristik GmbH
Im Aatal 3
33181 Bad Wünnenberg
Duitsland
Tel.: +49(0)2953 / 99 880
info@bad-wuennenberg.de
www.bad-wuennenberg.de
Met het openbaar vervoer
Bonefeld bus 410 (Paderborn)
of S80 (Paderborn) halte
Schäferstraße
NATUURPARK AATAL
BAD WÜNNENBERG
02 03 04 05 06 07 08
09 10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23 24