1.
Монгол үндэсний
хувцас
Аливаа ард түмний эд өлгийн соёлын нэгэн дурсгал нь
хувцасны соёл мөн билээ. Түүнд тухайн иргэн зоны
угсаатны өвөрмөц дүр төрх тод тусдаг байна.
Монголчууд түүхийн урт удаан хугацаандаа өөрийн түүх,
соёлыг бүтээнгээ үндэсний өвөрмөц хувцас, гоёлыг бий
болгожээ. Монгол үндэсний хувцас нь монгол орны цаг
уур, хүн ардын эрхлэн буй аж ахуй, хэв шинж, дадсан зан
суртал, эрхэмлэж заншсан сэтгэцийн үнэлэмж, дээдлэн
хүндэлдэг соёлын хүрээ, дагаж ирсэн нийгмийн хэв
журамтайгаа нягт уялдсан онцлогтой ажээ. Иймээс
хувцасны судалгаа нь түүх угсаатны зүйн шинжилгээнд
чухал байр эзэлдэг юм. Түүхийн сурвалж мэдээнээс
үзвэл, монголчууд эртнээс нааш хувцасны хууль гаргаж,
харьяат улсын дотор журамлан мэдүүлж, даган
мөрдүүлсээр иржээ. Монгол газар анхны төр байгуулсан
Хүннү нар өөрийн хувцасны хуультай байсны дээр
Киданчууд 928 онд Ляо улсыг байгуулаад мөн хувцасны
дүрэм зохион хэрэгжүүлсэн байна. Монголын эзэнт
гүрний цагт их хаан Мөнх 1252 онд, Хубилай 1275 онд тус
тус хувцасны тухай хууль гаргаж хувцасны хэв маягийг
тогтоожээ.

2. Монгол оронд явуулсан олон удаагийн эрдэм
шинжилгээний судалгаагаар илрүүлсэн эрт хожмын хүн
иргэний хувцас хунар, гоёл зүүсгэл, зэр зэмсгийн
талаархи баялаг хэрэглэгдэхүүн нь бичгийн болон
угсаатны зүйн судалгааны баримтаар амьдруулан
эртний Монголчуудын хувцасны хэв маягийг нөхөн
сэргээх биет дурсгал болж чадна. 20 дугаар зууны 21 онд
мандсан Ардын хувьсгалаас өмнө үед Монгол эрдэмтэн,
сэхээтэн хүмүүс монгол хувцасны талаар сонирхон
бичиж үлдээсэн нь зүйл нэлээд буй нь хувцасны түүхийг
ойлгоход түшиц хэрэглэгдэхүүн болж байна.
Монгол хувцасны тухйад хуучин өтгөсийн туурвисан
нэлээд бүтээл байдгаас дурьдвал. Гэлэн Дорж "Эхнэрийн
хувцас, чимэг хийгээд ер байдал дурьдсан заншлаар байх
ба ёс бусыг хорьсон бичиг", ардын хувьсгалаас хойш 1930­
аад онд Монгол Ард Улсын бичгийн хүн, угсаатны зүйч Г.
Бадрах "Монгол хувцасны эртний өгүүлбэр" хэмээх зохиол
туурвижээ, урлаг судлаач Х. Нямбуу 1978 онд "Орчин
үеийн монголын заншил, ёс горимын төлөвшил", 1993 онд
"Монгол хувцасны түүх" номо о бичиж туурвижээ.
Монгол хувцсыг шинжлэн зурах талаар өвөө маань Ү.
Ядамсүрэн 1950­иад оноос чармайн оролдож, монголын
олон ястны хувцас гоёлын тоймыг зуран "БНМАУ­ын
ардын хувцас" гэсэн гар зургийн цомгийг 1967 онд
нийтлүүлсэн, Богд хаант улсын үеийн ямбаны хувцсыг
ялган зурж "Монголын хуучин зэрэг дэвийн хувцас" гэсэн
цомгийг бүтээжээ, мөн монгол цамын баг өмсгөлийн
бүрэн зургийг зурж цомог гаргажээ. "Монгол үндэсний
хувцас" цомгоос нь зураг орууллаа