YATIRIMCI GÖZÜYLE TÜRKİYE’DEKİ JEOTERMAL KAYNAKLAR, SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

1. YATIRIMCI GÖZÜYLE TÜRKİYE’DEKİ JEOTERMAL
KAYNAKLAR, SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Rıfat GÖKSU
Projeler Koordinatörü
rifat.goksu@kayi.com.tr
KAYEN KAYI ENERJİ YATIRIMLARI A.Ş

2. •Arama Sürecinin Aktörleri
•MTA Genel Müdürlüğü
•Sürecin tamamında etkin
•TPAO Genel Müdürlüğü
•10 yıla yaklaşan sürecin sonunda projelerini sonlandırdı
•İller Bankası
•Son zamanlarda Belediyelerin etüt ve sondajlarında etkin
•Özel Sektör
•Yasanın çıkmasından sonra etkinliği çok arttı

3. Uygulanan Arama Yöntemleri
•Büro çalışmaları
•Önceki çalışmaların irdelenmesi
•Hava fotoğrafı, uydu görüntüleri analizi
•Basılı-Sayısal harita ve rapor incelemesi
•Ön inceleme
•Ayrıntılı jeoloji etüdü
•Kaynak başı analizleri
•Kimyasal analizler
•İzotop analizi
•Alterasyon çalışması
•Toprak gazı ölçümleri
•Jeofizik etütler
•Gravite-Manyetik
•MT ölçümleri
•DES ölçümleri
•TEM ölçümleri
•Sismik
•Sondaj
•Test
•Fizibilite raporu hazırlanması

5. Kaynak Arama Çalışmalarında Güncel Durum
•30 o C üzerinde ısıya sahip 600 dolayında kaynak, 282 saha
•Elektrik üretimine uygun alan sayısı 28,
•Entegre kullanımla birlikte ısı üretimi yapılabilecek alan
sayısı 136
•MTA’nın açtığı kuyu sayısı 532,
•Diğer kuruluşların açtığı kuyularla birlikte toplam kuyu sayısı
800-850 arasında tahmin edilmektedir.
Sıcaklık Kuyu Sayısı Alan Sayısı Toplam Alan
Başarısız 38 26
<30 17 14
30-50 147 97
50-110 241 91 282
>110 89 28
Toplam 532 256

6. •Düşük ve orta ısılı alanların oranı % 90,
•Kuyu taban sıcaklıkları 110-287 °C arasında değişen sahaların
oranı % 10,
•Konut, sera, termal
tesis ısıtmacılığına Kullanım Olanaklarına Göre Alan Dağılımı
uygun 50-110 oC
ısıya sahip alanlar %
Isı Üretimine Uygun Alanlar
38, 38%
•Termal turizm ve 52% Elektrik Üretimine Uygun
10% Alanlar
balneoloji gibi diğer
Diğer Kullanımlara Uygun
uygulamalarda Alanlar
yararlanılabilir
olanların oranı % 52

7. Elektrik Üretilebilecek Alanlar
Saha Adı Sıcaklığı (° C) Saha Adı Sıcaklığı(° C)
Denizli-Kızıldere 242 Aydın-Umurlu 155
Aydın-Germencik-Ömerbeyli 232 İzmir-Seferihisar 153
Manisa-Alaşehir-Köseali 287 Denizli-Bölmekaya 147
Manisa-Salihli-Caferbey 249 Aydın-Hıdırbeyli 146
Manisa-Alaşehir-Kurudere 214 İzmir-Dikili-Hanımınçiftliği 145
Aydın-Yılmazköy 192 Aydın-Sultanhisar 145
Aydın-Pamukören 188 Aydın-Bozyurt 140
Manisa-Alaşehir-Kavaklıdere 188 Denizli-Karataş 137
Manisa-Salihli-Göbekli 182 İzmir-Balçova 136
Kütahya-Şaphane 181 İzmir-Dikili-Kaynarca 130
Çanakkale-Tuzla 174 Aydın-Nazilli-Güzelköy 127
Aydın-Salavatlı 171 Aydın-Atça 124
Denizli-Tekkehamam 168 Manisa-Salihli-Kurşunlu 117
Kütahya-Simav 162 Denizli-Sarayköy-Gerali 114

9. Türkiye’nin Jeotermal Kaynak Potansiyeli
•Ülkemizdeki jeotermal sistemlerde;
•Doğal çıkışların potansiyeli 600 MWt
• 532 adet kuyunun üretim değerlerine göre potansiyel
4241 MWt,
•Doğal boşalımlarla birlikte Türkiye'nin kullanılabilir termal
kapasitesi 4841 MWt,
•Kayıt dışı kuyularla birlikte termal kapasite bu değerden
yüksektir.
•Jeotermal elektrik enerjisi potansiyeli MTA tarafından 600
MW olarak hesaplanmaktadır.

10. Potansiyelin Bölgesel Dağılımı
Potansiyelin Bölgesel Dağılımı Bölgelere Göre Kuyu Dağılımı
4241 TOPLAM
4500 600 532 TOPLAM
4000 EGE
3448
500 EGE
3500 MARMARA
ORTA ANADOLU
3000 400
ORTA ANADOLU MARMARA
2500 273
DOĞU ANADOLU 300 DOĞU ANADOLU
2000
1500 KARADENİZ
KARADENİZ 200 111
1000 340 65 AKDENİZ
AKDENİZ
500
269132
34 12 6
100 26 41 10 5 GÜNEYDOĞU ANADOLU
0 GÜNEYDOĞU ANADOLU
0
•Yüksek ısı yüklü alanlar, Batı Anadolu’daki jeotermal sistemlerde yer
almaktadır.
•İç Anadolu, Marmara, Doğu Anadolu, Karadeniz, Akdeniz ve Güney Doğu
Anadolu Bölgeleri’ndeki jeotermal alanlar orta ve düşük ısıya sahiptir.

11. Kaynağın Kullanımı
Türkiye’de Jeotermal kaynaklardan; konut, sera, termal tesis ısıtması,
elektrik üretimi, termal turizm ve balneolojik uygulamalar, endüstriyel
uygulamalarda yararlanılmaktadır.
• Elektrik üretimine uygun 28 sahadan 6, ısı üretimine uygun 136 adet
sahadan 13 adedinde 200.000 civarında konut eşdeğeri ısıtma
yapılmaktadır.
•1590 MWt konut+termal
tesis+sera ısıtması,
5000
4841 Toplam Potansiyel •410 MWt kaplıca kullanımı.
4000 •Buna göre doğrudan kullanım
Isıtma(Konut, Sera, kapasitesi 2000 MWt’ dir.
3000
Termal Tesis)
•Türkiye, doğrudan kullanımda
2000 Balneoloji
1590 Çin, Japonya, ABD ve
1000 İzlanda’nın ardından ilk 5
410 Elektrik
94,2 0 Üretimi(MWe) içerisinde yer almaktadır.
•Dünyada elektrik üretiminde
ABD, Filipinler, Meksika, İtalya
ve Japonya ilk beş sırada yer
alırken Türkiye 14. sıradadır.

12. Isıtma Uygulaması
Isıtma Uygulaması Yapılan Alanlar ve Fiilen Isıtılan/Eşdeğer Konut Sayısı
Sıcaklık Sıcaklık
Alan Adı Sayısı Alan Adı Sayısı
(oC) (oC)
Balıkesir-Gönen 80 2500/3400 Nevşehir-Kozaklı 92 1300
Kütahya-Simav 120 5000/7500 Ağrı-Diyadin 70 150/400
Ankara-
80 2500 Manisa-Salihli 94 5000
Kızılcahamam
İzmir-Balçova-
98-125 ?/35000 Denizli-Sarayköy 140 1500
Narlıdere
Afyon-Sandıklı 70 4500/5000 Balıkesir-Edremit 60 4100
Kırşehir-Terme 57 1180/1900 Balıkesir-Bigadiç 96 1500
Afyon-Ömer-Gecek 95 4600/5500 Yozgat-Sorgun 80 800/1500
Yozgat-Sarıkaya 50 600 Yozgat-Yerköy 62 500

15. Elektrik Üretimi
Üretim
Alan Adı Açıklama
(Mwe)
Denizli-Kızıldere 15 Üretimde
Aydın-Salavatlı 7,95 Üretimde
Aydın-Germencik 47,4 Üretimde
Aydın-Sultanhisar-Köşk 9,5 Üretimde
Çanakkale-Tuzla 7,5 Üretimde
Denizli-Sarayköy 6,85 Üretimde
Aydın-Germencik-Hıdırbeyli 17,5 Üretim lisansı var.
Manisa-Alaşehir 30 Üretim lisansı var.
Toplam Üretim 94,2

16. Hedeflenen Üretim
Kalkınma Planı Kapasite(MWe) Elektrik Üretimi(GWh) Isı Üretimi(MWt)
2010 Yılı Hedefi 455 2250 3765
2013 Yılı Hedefi 550 2475 4000
2011 yılı 94,7 1590
Kaynak Kullanımında Güncel Durum
Elektrik Üretimi 94,2 MWe
Konut Isıtması 200.000 Konut Eşdeğeri
Sera Isıtması 2300 Dönüm
Kaplıca Kullanımı 325 Adet
Karbondioksit Üretimi 120.000 Ton

17. Elektrik Üretilebilir Sahaların Güncel Durumu
Saha Adı Ruhsat Saha Adı Ruhsat
Denizli-Kızıldere ZORLU ENERJİ İzmir-Seferihisar ÖZEL İDARE
Aydın-Ömerbeyli GÜRMAT Manisa-Salihli-Caferbey SANKO
Manisa-Alaşehir MTA Aydın-Sultanhisar ÇELİKLER
Manisa-Alaşehir-Köseali MTA Aydın-Yılmazköy MAREN
Aydın-Pamukören ÇELİKLER Denizli-Karataş MTA
Manisa-Salihli-Göbekli MTA İzmir-Balçova MTA
Kütahya-Şaphane ORYA Enerji İzmir-Dikili MTA
Çanakkale-Tuzla ENDA Aydın-Hıdırbeyli MAREN
Aydın-Salavatlı EGE ENERJİ Denizli-Sarayköy MTA
Kütahya-Simav ZORLU ENERJİ Aydın Nazilli-Bozyurt KİPER
Aydın-Umurlu KARKEY Aydın-Atça ALRES ENERJİ

18. Özetlenen Tablodan Çıkan Sonuç;
•Ülkemizde önemli bir jeotermal potansiyel bulunmaktadır.
•Açılan kuyu sayısı ortalaması çok düşük olup alanların
potansiyelini ortaya koymaktan çok uzaktır.
•Kuyuların ilk üretim değerlerine göre 4241 MWt potansiyel
kullanılabilecek durumdadır.
•Elektrik ve ısı üretimine uygun alanlarda geliştirme çalışmaları
yapılması halinde potansiyel değerlerinin önemli ölçüde
artacağı açıktır.
•Kaynağa olan ilgi giderek artmakta, kullanımı son yıllarda hızlı
bir artış göstermektedir.

19. • Temiz, ucuz, yerli, ekonomik, sürdürülebilir, denetiminin
ülke kontrolünde olması ve yapılan yatırımları kısa sürede
amorti etmesi bu artışın ve ilginin önde gelen nedenleridir.
• Elektrik üretimine uygun 28 saha olmasına karşılık 6 sahada
toplam 94,2 MW elektrik üretimi yapılmaktadır.
• Isı üretimine uygun 136 saha bulunmasına karşılık 13 sahada
ısıtma uygulaması yapılmaktadır.
• İşletilebilir potansiyel belirsizliğinden dolayı yatırımların
etaplar halinde yapılması riski azaltacaktır.

20. Jeotermal Kaynaklara İlişkin Yasal Süreç
•Jeotermal kaynaklara ilişkin uygulamalar, 1926-1983
arasında 927, 6977 ve 3487 sayılı yasalar kapsamında
yapıldı.
•1983 yılında 6309 sayılı Maden Kanunu kapsamına alındı.
•1985 yılında çıkarılan 3213 sayılı Maden Kanunu’nda
Jeotermal kaynaklar yer almadı.
•1985 -2007 arasında yine 927 sayılı yasaya göre işlem
yapıldı.
•2007 yılında 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal
Mineralli Sular Kanunu yürürlüğe girdi.
•Kaynaklar, sürecin hemen hemen tamamında jeotermal
enerjinin bilinmediği yıllarda yürürlüğe giren 927 sayılı
yasayla yönetildi.

21. Yasal Zeminde Jeotermal Kaynakların Güncel Durumu
•Yatırımcıların kaynağa ilgisinin artmasındaki en önemli etken
kaynağın yasal zemine kavuşmasıdır. Buna karşılık;
•Yasa, kaynağın uzun süre yasal boşluk nedeniyle çeşitlenmiş
sorunlarını çözmekten uzak bir yapıdadır.
•Yasanın dili bazı maddelerde net anlaşılır olmadığından İl Özel
İdarelerinin inisiyatifine bırakılmış durumdadır. Bu nedenle bazı
maddelere yönelik İl Özel İdareleri farklı uygulamalar yapmaktadır.
•Rezervuar sınırları belirlenmeden yapılan ruhsatlandırmalar aynı
rezervuarı kullanacak işletmede ciddi sorunlar yaratacaktır. Hatta
kaynağın sürdürülebilirliği ciddi risk altında olacaktır.
•Bu soruna çözüm olarak öngörülen bloke alan uygulamasının
yürütmesi Danıştay tarafından durdurulmuştur.
•Arama süresi dünya standartlarındaki yöntemlerin uygulanması
için yeterli değildir.

22. Sorunlar
•Kuyu sayısının yetersizliği
•Rezervuar sınırlarının belirsizliği, ruhsat sayısı
•Üretilen bilgilerin dağınıklığı
•Aramalarda teşvik uygulamasının olmaması
•Devletin riski paylaşmaması
•Arama ruhsat süresi
•Arama metodolojisi
•Kaynağın sürdürülebilirliğinin sağlanması
•Mevcut yasanın yetersizliği

23. Öneriler
•Artan tüketimin yol açtığı enerji açığı nedeniyle Türkiye,
hızla yeni enerji kaynaklarına yönelmeli,
•Yerli enerji kaynaklarında kullanım çeşitlendirilmeli,
•Kaynaklar en ekonomik ve en fazla yararlanmayı
sağlayacak biçimde değerlendirmeli,
•Yenilenebilir enerji kaynakları, fosil enerji kaynaklarıyla
beraber kullanılmalı,
•Yatırım riskini azaltmak için yeterli sayıda kuyu açılmalı,

24. •Aramalarda dünya standartlarındaki metodoloji
uygulanmalı,
•Arama çalışmalarında da teşvik uygulanmalı,
•Devlet riski paylaşmalı
•Kaynağın özelliğinden dolayı çalışmalar, kullanılması
gereken mühendislik yöntemlerini iyi bilen meslek
disiplinleri tarafından yürütülmeli,

25. •Çalışmalarda zaman ve maliyet kaygısı olmamalı, dar
zamana sıkıştırılmamalı ,
•Kaynağın sürdürülebilirliği öncelikli hedef olmalı,
•Tüm faaliyetler; yetkin, yönlendirici, uzman kurum ve
disiplinlerle planlanıp yürütülmeli,
•Kaynakla ilgili üretilen bilgiler kurulacak Jeotermal Bilgi
Bankası’nda toplanmalı