Bij informatiesystemen met informatie over het cultuurhistorisch landschap is bruikbaarheid weinig een issue. De presentatie gaat aan de hand van voorbeelden in op wat bij bruikbaarheid van dergelijke informatie zoal een rol speelt.

1. De gebruik(er)skant van
informatie en informatiesystemen
in het cultuurhistorische landschapsdomein
Een wetenschappelijke en praktijkgerichte reflectie
Sophie Visser
Bureau LandZij /
Buitenpromovendus Universiteit Utrecht
NHC-middag 14-2-2014

2. Wetenschappelijk en praktisch: Informatiekunde
Effectieve informatievoorziening centraal!
Informatie altijd ten dienste van iets
Factoren, o.a.: bruikbaarheid, tevredenheid, …
Bruikbaarheid voor gebruikers:
- voorwaarde
- bepalend voor het succes
(maar niet automatisch´effectief´)
- vorm en medium (bv. GIS) geen
uitgangspunt vooraf => mogelijkheden
en beperkingen
-principes, reflectie en evaluatie
Domein

3. Mijn achtergrond
-2007+ Promotieonderzoek :
Informatie & Communicatie over Cultuurhistorisch landschap
- 2006 Historische Geografie
-ca. 1977-1997 Carrière in Informatiesystemen,-kunde, -beleid
Rabobank Nederland
Fokker Aircraft
BSO Advies
Freelance
< 1977 Studie Scheikunde incl. o.a. Informatica

4. ‘Gebruikers’: een problematisch want relatief begrip (1)
‘Gebruikers’ ‘Makers’
I/IT specialisten
Opdrachtgever(s)
Domeinspecialisten
‘Lokale deskundigen’

5. ‘Gebruikers’: een problematisch want relatief begrip (2)
‘Gebruikers’ ‘Makers’
I/IT specialisten
Opdrachtgever(s)
Domeinspecialisten
‘Lokale deskundigen’
=> Rollen die steeds anders liggen! => ‘insiders’, ‘outsiders’ en grensgevallen

6. Afstudeeronderzoek Reeuwijk e.o. 2004-2006
Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie (KICH), 2005
Onderdeel ‘landschap’ = CultGis
a. Landschapsgeschiedenis => informatie uit KICH/CultGis?
"alle beschikbare cultuurhistorische kennis in één oogopslag op kaart zichtbaar,
voor planvormers, ontwerpers, beleidsmakers en opdrachtgevers”
b. Digitaal Vademecum => informatie in KICH/CultGis?
‘zoveel mogelijk kennis erin, zeker van overheden zoals van gemeenten’
‘Gebruikers ‘=> wat kan ‘gebruik’ zoal zijn? Praktijkvoorbeeld (1)

7. ‘Gebruikers ‘=> wat kan ‘gebruik’ zoal zijn? Praktijkvoorbeeld (2)
a. Landschapsgeschiedenis => informatie uit KICH/CultGis?

8. Deels foute vorm/locatie
Zeer onvolledig,
selectie onduidelijk
Weinig informatie erbij,
weinig concreet en soms
onjuist
Uitgangspunt:
‘Kenmerkend voor
landschapstype op
bovenregionaal niveau’
a. Landschapsgeschiedenis => informatie uit KICH/CultGis? => nee
‘Gebruikers ‘=> wat kan ‘gebruik’ zoal zijn? Praktijkvoorbeeld (3)

9. b. Digitaal Vademecum => informatie in KICH/CultGis?
‘Gebruikers ‘=> wat kan ‘gebruik’ zoal zijn? Praktijkvoorbeeld (4)

10. b. Digitaal Vademecum => informatie in KICH/CultGis? => nee
1 periode/object,
geen veranderingen
resp. gebeurtenissen
Selectie op ‘kenmerkende’
objecten volgens
landschapstype: niet bij ons
Ensembles:
beoogd door CultGis,
niet gerealiseerd
‘Gebruikers ‘=> wat kan ‘gebruik’ zoal zijn? Praktijkvoorbeeld (5)

11. Gebruiker, maker, systeem: de ‘modellen’ van Norman, 1988 (1)
Wat wij als
gebruiker/maker
voor ogen hadden
Wat de makers
voor ogen hadden
Systeembeeld:
Wat de informatie feitelijk bood
Norman (1988), ‘The Psychology of Everyday Things’ (‘De dictatuur van het design’);
Visser (2009), presentatie ICHG

12. Wat wij als
gebruiker/maker
voor ogen hadden
Wat de makers
voor ogen hadden
Systeembeeld:
Wat de informatie feitelijk bood
Gebruiker, maker, systeem: de ‘modellen’ van Norman, 1988 (2)
Norman (1988), ‘The Psychology of Everyday Things’ (‘De dictatuur van het design’);
Visser (2009), presentatie ICHG

13. Verschillen in informatie: niveaus, doelen, contexten (1)
o.a. - Visser, 2007, HGT en Visser, 2010, in boek ‘The Cultural Landscape Paradox’
- Antrop, 2000
- deels ook Laurini, 2001
- deels ook Kleefeld & Schenk, 2012

14. Eisen altijd contextueel bepaald (niveau, proces, doel, etc.) hier met name:
Pijpers (2006), ‘Information Usage Behavior’
Juistheid
Details
Volledigheid
Begrijpelijkheid/
duidelijkheid
Verschillen in informatie: niveaus, doelen, contexten (2)

15. CultGis:
Werkgroep
Reeuwijk:
Verschillen in informatie: niveaus, doelen, contexten(3) - praktijkvoorbeeld
Top-down
Bottom
-up

16. •naar Backx M. (2003), scriptie Technische Universiteit Delft, overgenomen uit‘Routekaart Open Geodata’ ,
dd. oktober 2013;
zie ook Pijpers (2006)
Informatie en barrières vanuit gebruikersperspectief (o.a.)

17. Informatie = weergave van wat, hoe en waarom <=> bruikbaarheid (1)
‘Modellen’ makers:
I/IT specialisten
Opdrachtgever(s)
Domeinkenners
‘Modellen’ Gebruikers:
-Domeincollega’s
-Professionele
gebruikers
-Ov. erkende actoren
-Lokale kenners
-Publiek
??
??

18. ‘Modellen’ makers:
I/IT specialisten
Opdrachtgever(s)
Domeinkenners
Hun ‘kijk’ erin?
Bruikbaarheid!
Informatie = weergave van wat, hoe en waarom <=> bruikbaarheid (2)
‘Modellen’ gebruikers:
-Domeincollega’s
-Professionele
gebruikers
-Ov. erkende actoren
-Lokale kenners
-Publiek

19. Over (Nederlandse) geo-informatie specialisten:
Brentjens et al (2013), ‘Ja, het kan’, GIS-magazine 11 (8), p 7:
- Fascinatie voor kaarten en GIS =>
- moeite met besef: (1) GIS-kaart niet altijd de oplossing (2) idem t.a.v. gebruikersgericht
Koerten (2011), ‘Taming technology’, p 38:
-Niet of nauwelijks collectieve reflectie, en evaluatie komt niet voor in vocabulaire
Georgiadou & Stoter (2010), ‘Studying the use of geo-information in government’, p 70:
-veel literatuur over belang van informatie/kennis en Spatial Data Infrastructures (SDI),
niet of nauwelijks over gebruik, gebruikers en tevredenheid
Aandacht en ‘oog’ voor welke aspecten hiervan?
In het mainstream CH landschapsveld weinig aandacht en oog voor actoren,
hun ‘kijk’ en de gevolgen daarvan (wel in participatieve en ‘kritische’ stromingen)*
*Visser (2009), presentatie ICHG;
Visser (2010), bijdrage in boek ‘The Cultural landscape paradox’,
Visser(2011), presentatie Mapping Ethics

20. Afsluitend:
-Bruikbaarheid, gebruik (en effectiviteit) niet/nauwelijks ‘een onderwerp’
in het cultuurhistorisch landschapsveld
=> m.n. aandacht voor presenteren van ‘wat is gemaakt’
-Informatiekundige principes niet/nauwelijks bekend en/of toegepast
-Mogelijkheden, oplossingen en kansen blijven liggen
-betere/breder bruikbare informatie(systemen )
- samenhangen tussen informatie i.p.v. ‘losse’ GIS-lagen
- inzichten in informatie i.s.m. contexten, niveaus, doelen,
bv. voor ‘informatiearchitecturen’

21. Dank u voor uw aandacht!