Vogelbalans 2011: Bosvogels doen het goed, vogels van de Rode Lijst gaan verder achteruit

1. Foto: Peter Eekelder

2. 2011:
Internationaal Jaar van de
Bossen

3. Bosvogels in Nederland breiden zich uit
Door uitbreiding bosareaal in Noord-
en West-Nederland toename van veel
algemene bosvogels
Foto‘s: Harvey van Diek
Bron: SOVON 2002, Broedvogelatlas

4. Bestaande bossen worden ouder
Broedvogels van oud loofbos
profiteren van ouder wordende
bossen
Foto‘s: Harvey van Diek
Bron: SOVON 2002, Broedvogelatlas

5. Maar lijden tegelijk aan te sterke stikstofbelasting
Trend sperwer bossen hoge zandgronden
200
populatie index (1990 = 100)
150
100
50
Foto: Danielle Ochato / Buiten-Beeld
0
1990 1995 2000 2005 2010
Sperwer wordt o.a. geconfronteerd Afname veel
met afname voedselkwaliteit, leidt tot naaldbosbewoners, o.a.
minder legsels zwarte mees, kuifmees,
goudhaan
Bron: Van den Burg 2002, 2011

6. ...en voedselschaarste aan de rand
Wie hoorde in 2011 nog
zomertortels? Sinds 1990
landelijk met 75%
afgenomen.
Foto: Ran Schols

7. Herstel broedvogels boerenland blijft uit
Boerenlandvogels:
180
• Gemiddeld meer
160 dan gehalveerd
populatie index (1990 = 100)
140 sinds 1990
120
• Weidevogels
100
herstellen zich niet
80
60 Maar ook:
40
20
boerenland • Grote soorten
alle broedvogels
0 (ooievaar, grauwe
1990 1995 2000 2005 2010 kiek en kerkuil)
profiteren van
soortbescherming
Bron: NEM, SOVON/CBS

8. Boerenland: voedselschaarste in de winter
Gangbaar
Dichtheid soorten wintervogels en maatregelen in akkerland
beheerde akkers
1
0,9 seizoen 1 bieden in de
dichtheid soorten per hectare
0,8 seizoen 2 winter weinig
seizoen 3
0,7 voedsel en
0,6 trekken amper
0,5
0,4
vogels aan
0,3
0,2
0,1
0
Geploegd Graanrand Stoppelrand
Bron: Roodbergen et al. 2011

9. Broedende moerasvogels en watervogels in de plus
Veel moerasvogels in
200
de lift:
180 • Purperreiger, grauwe
populatie index (1990 = 100)
160
gans, krooneend,
140
120
rietzanger.
100 • Lange
80
afstandstrekkers
60
profiteren van natte
40
20
moeras Afrikaanse winter
alle soorten
0
1990 1995 2000 2005 2010
Bron: NEM, SOVON/CBS

10. Afname overwinterende kleine zwanen
Aantal doortrekkers en
overwinteraars sinds
1995/96 met gemiddeld
6% per jaar gedaald door
uitblijven succesvolle
broedseizoenen. Maxima
gedaald tot onder de
10.000 vogels
Foto: Els Branderhorst / Buiten-Beeld
Tevens afname
broedsucces arctische
ganzensoorten
Foto: Kees Koffijberg

11. Broedvogels van heide en stuifzanden sterven uit...
• Aantal soorten
180
(vrijwel) uitgestorven:
160
korhoen, duinpieper,
klapekster
populatie index (1990 = 100)
140
120 • Wintertaling, wulp en
100 tapuit op laagste stand
80 sinds 1990
60
40
Maar ook:
heide
20
alle broedvogels • Toename geoorde
0 fuut, nachtzwaluw,
1990 1995 2000 2005 2010
boomleeuwerik,
roodborsttapuit
Bron: NEM, SOVON/CBS

12. Veel kustbroedvogels hebben slechte broedresultaten
Scherpe tweedeling:
180 • Goed presterende
160 lepelaar,
populatie index (1990 = 100)
140 zwartkopmeeuw en
120 grote stern
100
80
Maar ook:
60 • Afname van meer dan
40 40% bij karakteristieke
duin & kust
20
alle broedvogels kustvogels:
0
1990 1995 2000 2005 2010 kluut, scholekster,
strandplevier en
stormmeeuw
Bron: NEM, SOVON/CBS

13. Samenvattend: positieve en negatieve trends
Lange termijn (>1990) en korte termijn trends (>2000)
broed (176 srt) winter (64 srt) water (71 srt)
100
80
percentage soorten
60
40
20
0
> 1990 > 2000 > 1980 > 2000 > 75/76 > 99/00
toename stabiel/onzeker afname

14. De rode draad door alle ontwikkelingen: zeldzaam
wordt zeldzamer, algemene soorten gaat het goed
(Ernstig) bedreigde
Trend Rode Lijstsoorten (broedvogels) Rode Lijst soorten
160
nemen, op enkele
populatie-index (1990 = 100)
140
uitzonderingen na,
120
steeds verder af
100
80
60
40
20
0
1990 1995 2000 2005 2010
alle soorten Rode lijst alle Rode Lijst bedreigd

15. Trends vogels Natura 2000 blijven achter bij doelen
Gemiddelde trend per categorie, afgezet tegen Broedvogels:
instandhoudingsdoelstelling Natura 2000 (100)
250 Soorten waar in
verbeter
behoud + ongunstig
kader van Natura
200 behoud + gunstig 2000 een
instandhoudingsdoel
verbeterdoel wordt
populatie-index
150
nagestreefd
herstellen niet,
100
analoog aan
bedreigde Rode
50
Lijst soorten
0
1999 2001 2003 2005 2007 2009

16. Bedankt!
7.500 vrijwillige vogeltellers, regiocoördinatoren,
districtscoördinatoren, instellingen, terreinbeheerders en
soortspecialisten die aan de SOVON-projecten bijdragen
www.sovon.nl/vogelbalans