Web 2.0 di IPTA Malaysia

Web 2.0 di IPTA
Malaysia
Editor:
MOHAMED AMIN EMBI
MOHD NAJIB ADUN
Diterbitkan oleh:
Pusat Pembangunan Akademik
Universiti Kebangsaan Malaysia
&
Jabatan Pengajian Tinggi
Kementerian Pengajian Tinggi Malaysia
2012

Cetakan Pertama/First Printing, 2012
Hak Cipta Universiti Kebangsaan Malaysia/
Copyright Universiti Kebangsaan Malaysia, 2012
Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini boleh diterbitkan semula, disimpan
untuk pengeluaran atau ditukarkan ke dalam sebarang bentuk atau dengan sebarang alat
juga pun, sama ada dengan cara elektronik, gambar serta rakaman dan sebagainya tanpa
kebenaran bertulis daripada Pusat Pembangunan Akademik UKM terlebih dahulu.
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form
or by any means, electronic or mechanical including photocopy, recording, or any information
storage and retrieval system, without permission in writing from Centre for Academic
Advancement UKM.
Diterbitkan di Malaysia oleh/Published in Malaysia by
PUSAT PEMBANGUNAN AKADEMIK,
UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA,
43600 UKM Bangi, Selangor D.E., MALAYSIA
http://www.ukm.my/ppa
e-mel: pghppa@ukm.my
Dicetak di Malaysia oleh/Printed in Malaysia by
REKA CETAK SDN. BHD.
No.14, Jalan Jemuju Empat 16/13D,
Seksyen 16, 40200 Shah Alam,
Selangor Darul Ehsan.
Web 2.0 di IPTA Malaysia/disunting oleh:
Mohamed Amin Embi, Mohd Najib Adun
ISBN 978-983-3168-21-7

Isi Kandungan
Prakata
BAB 1 Web 2.0@UKM..........1
BAB 2Web 2.0@UTM..........13
BAB 3 Web 2.0@UPM..........27
BAB 4Web 2.0@UiTM..........35
BAB 5 Web 2.0@UMS..........41
BAB 6Web 2.0@UNIMAS..........59
BAB 7 Web 2.0@UMT..........71
BAB 8Web 2.0@USIM..........83
BAB 9 Web 2.0@UTeM..........97
BAB 10Web 2.0@UPNM..........113

v
Kata Alu-aluan
Menteri Pengajian Tinggi Malaysia
Assalammualaikum w.b.t, Salam Sejahtera dan Salam 1 Malaysia,
Syukur ke hadrat Ilahi kerana dengan limpah kurnia-Nya, saya berpeluang menukilkan
kata alu-aluan dalam buku ‘Web 2.0 di IPTA Malaysia’ yang merupakan inisiatif oleh
Majlis Ketua-ketua Penyelaras e-Pembelajaran IPTA Malaysia (MEIPTA) ini.
Perkongsian amalan terbaik (best practice) oleh IPTAyang terlibat dalam penulisan
buku ini harus dipuji dan tinggi nilainya terutamanya dalam usaha merealisasikan
Dasar e-Pembelajaran Negara (DePAN) dan Pelan Strategik Pengajian Tinggi Negara
(PSPTN). Pembangunan e-Kandungan asli sangat penting sejajar dengan sasaran
kepada IPT sebanyak 50 peratus menjelang tahun 2015 seperti yang dinyatakan
dalam DePAN. Web 2.0 merupakan alatan terkini pembangunan e-kandungan dalam
menghasilkan bahan kuliah interaktif dan inovatif oleh para pensyarah. Pendekatan
pembelajaran masa kini dan perkembangan teknologi web 2.0 yang begitu pesat
telah menjadikan persekitaran pembelajaran yang lebih menarik dan boleh berlaku
di mana-mana sahaja. Sehubungan itu, dengan adanya teknologi terkini aplikasi web
2.0, pembangunan e-Kandungan akan dapat dilaksanakan dengan lebih interaktif dan
efektif.
Justeru, saya ingin merakamkan ucapan jutaan terima kasih kepada MEIPTA
yang terus berusaha memperkukuhkan pelaksanaan e-Pembelajaran di IPT Malaysia
melalui penerbitan dan penyelidikan yang dihasilkan. Jika sebelum ini MEIPTA
telah menerbitkan Buku e-Pembelajaran di IPTA Malaysia dan Kajian Amalan,
Keberkesanan dan Cabaran Pelaksanaan e-Pembelajaran di IPT Malaysia, saya yakin
penerbitan buku ketiga ini akan dapat terus memacu perkembangan e-Pembelajaran.
Pendekatan sebegini perlu diteruskan dari semasa ke semasa untuk mengangkat
martabat pengajian tinggi negara ke persada antarabangsa.
Dato’ Seri Mohamed Khaled Nordin

vi
Kata Alu-aluan
Ketua Pengarah Jabatan Pengajian Tinggi
Assalammualaikum w.b.t dan Salam Sejahtera.
Secara umum, kandungan buku adalah perkongsian amalan terbaik berkaitan
pelaksanaan Web 2.0 di IPT masing-masing. Alatan Web 2.0 yang sebahagiannya
disediakan secara percuma membantu pensyarah IPT membangunkan e-Kandungan
interaktif dalam tempoh yang singkat. Fenomena ini biasanya disebut sebagai ‘rapid
e-content’.
Konsep Web 2.0 merupakan satu revolusi kepada penggunaan Internet dan
web sebagai platform iaitu aplikasi yang dijalankan secara langsung melalui media
Internet. Tanpa perlu dibatasi oleh sistem operasi tertentu, aplikasi Web 2.0 boleh
diakses di mana-mana sahaja secara atas talian (online) serta mobil melalui telefon
pintar ataupun tablet. Selain daripada itu, sifat unik aplikasi Web 2.0 adalah menjadi
suatu pusat pengetahuan besar hasil daripada gabungan pengumpulan maklumat
yang disumbangkan oleh pengguna.
Kemunculan Web 2.0 serta kemajuan alat telekomunikasi seperti jalur lebar
(broadband) dan WiFi sebagai perantara untuk berkomunikasi merupakan transformasi
kepada aplikasi yang lebih interaktif. Berbanding penggunaan aplikasi Web 1.0
yang amat terhad, aplikasi Web 2.0 menyediakan platform kepada pengguna untuk
berhubung, berkomunikasi dan berkolaborasi antara satu sama lain. Penjanaan serta
perkongsian maklumat antara pengguna membantu mengembangkan informasi serta
dapat menjadi pusat ilmu secara tidak formal. Antara aplikasi Web 2.0 yang biasa
digunakan adalah seperti Facebook, Google docs, Twitter, Scribd, Blogger, Wiki dan
Flickr.
Penggunaan teknologi Web 2.0 yang diaplikasikan dalam pendidikan mempunyai
potensi yang besar untuk menyokong dan meningkatkan mutu pengajaran dan
pembelajaran di dalam kelas. Melalui penggunaan aplikasi tersebut, pelajar tidak
sekadar mengakses Internet untuk mendapatkan maklumat bahkan mereka juga
dapat membina pengetahuan melalui interaksi sosial. Kebanyakan kajian yang
dijalankan menunjukkan pengintegrasian teknologi Web 2.0 seperti blog dan wiki di
dalam persekitaran pembelajaran berkesan untuk meningkatkan kepuasan pelajar,
meningkatkan kualiti pembelajaran serta mewujudkan interaksi sosial diantara pelajar
dan pendidik.
Wassalam.
Dato’ Prof. Dr. Rujhan Mustafa

vii
Kata Alu-aluan
Ketua Setiausaha Kementerian Pengajian Tinggi
Assalammualaikum w.b.t dan Salam Sejahtera.
Usaha Majlis Ketua-ketua Penyelaras e-Pembelajaran IPTA Malaysia (MEIPTA)
menerbitkan buku ‘Web 2.0 di IPTA Malaysia’ ini amatlah bertepatan dengan hasrat
Kementerian Pengajian Tinggi (KPT) untuk terus memacu ke hadapan aspek kualiti
pengajaran dan pembelajaran serta menyokong Pelan Strategik Pengajian Tinggi
Negara (PSPTN). Perkembangan teknologi yang begitu pesat telah menuntut semua
IPT melakukan transformasi dalam usaha melihat pengajian tinggi di Malaysia yang
lebih dinamik dan inovatif.
Dasar e-Pembelajaran Negara (DePAN) adalah bertujuan untuk menyediakan satu
kerangka danhala tujue-Pembelajaran yangjelas dankomprehensif bagi perlaksanaan
peringkat IPT di Malaysia. DePAN yang digubal oleh Kementerian Pengajian Tinggi
(KPT) telah distrukturkan mengikut tiga fasa utama yang mempunyai kerangka
e-Pembelajaran meliputi lima tunggak utama iaitu Insfratruktur, Struktur Organisasi,
Perkembangan Profesional, Kurikulum & e-Kandungan dan Pembudayaan. Dari aspek
pembangunan e-Kandungan, terdapat banyak alatan Web 2.0 yang boleh digunakan
untuk menghasilkan bahan kuliah interaktif kerana pendekatan pembelajaran masa
kini amat berbeza. Selain daripada pembelajaran secara bersemuka (face-to-face),
kaedah pembelajaran secara atas talian (online) sangat membantu para pelajar dalam
memperkukuhkan kefahaman serta lebih dinamik dengan lokasi yang pelbagai. Sebagi
pengiktirafan kepada para pensyarah yang aktif dalam membangunkan e-Kandungan,
pihak KPT dengan kerjasama MEIPTA sedang menyediakan garis panduan bagi
menyetarakan e-Kandungan dengan penerbitan.
Saya bagi pihak KPT merakamkan tahniah dan jutaan terima kasih kepada MEIPTA
yang terus berusaha memantapkan pelaksanaan e-Pembelajaran di Malaysia melalui
penerbitan dan penyelidikan yang dilaksanakan. Semoga budaya seperti ini dapat
dipupuk dan diteruskan lagi dalam memastikan sasaran DePAN dan PSPTN dapat
dicapai.
Wassalam.
Datuk Ab. Rahim Md. Noor

viii
Prakata
Assalammualaikum wbt dan Salam Sejahtera.
Terlebih dahulu ucapan setinggi-tinggi tahniah dan terima kasih kepada semua
rakan MEIPTA yang telah sama-sama menjayakan penerbitan buku ‘Web 2.0 di IPTA
Malaysia’. Penerbitan ketiga MEIPTA ini amatlah bertepatan dengan perkembangan
terkini teknologi maklumat dan komunikasi serta merealisasikan Dasar e-Pembelajaran
Negara (DePAN).
Buku ini mengandungi 10 bab yang memperihalkan tentang aplikasi Web 2.0 di
UKM, UTM, UPM, UiTM, UMS, UNIMAS, UMT, USIM, UTeM dan UPNM. Web 2.0
merupakan platform terbaharu dan popular kerana lebih bersifat dinamik, kolaboratif
danmenekankanintegrasirangkaiansosialsebagaimediakomunikasiprimer.Pelbagai
alatan Web 2.0 dihuraikan dalam buku ini seperti Wiki, Blog, Facebook, YouTube,
MySpace, Wallwisher, Slideshare, Scribd, Prezi dan banyak lagi. Sehubungan itu,
pembangunan e-Pembelajaran di Malaysia pastinya dapat dilaksanakan dengan
penuh dinamik berasaskan teknologi Web 2.0. Dengan bantuan teknologi Web 2.0 ini
juga kualiti pengajaran dan pembelajaran dapat dipertingkatkan oleh ahli akademik
dan para pelajar dari masa ke semasa.
Pada kesempatan ini sekali lagi ucapan setinggi penghargaan dan terima
kasih kepada rakan-rakan MEIPTA dan semua pihak yang telah berusaha dengan
gigih dalam merealisasikan penerbitan buku ini. Sesungguhnya penulisan ini amat
bermanfaat kepada kita semua.
Sekian.
Mohamed Amin Embi & Mohd Najib Adun
Pusat Pembangunan Akademik UKM

PENGENALAN
Secara umumnya, pelaksanaan e-Pembelajaran di Malaysia secara berstruktur,
khususnya di UKM telah menjangkau lebih dari seabad. Dalam tempoh tersebut,
Teknologi Maklumat dan Komunikasi berkembang dengan begitu pesat sekali. Era
Web 1.0 yang bersifat statik dan sekadar pemaparan maklumat telah mula pupus dan
diganti oleh era Web 2.0 yang lebih bersifat dinamik, kolaboratif dan menekankan
integrasi rangkaian sosial sebagai media komunikasi primer.
Menariknya, antara dapatan penting Kajian Pelaksanaan e-Pembelajaran di IPT
Malaysia yang dikendalikan oleh MEIPTA pada 2010 ialah pengetahuan pensyarah
berkaitan Web 2.0 adalah agak rendah. Justeru, mulai tahun 2011, UKM sebagai
Pengerusi MEIPTA telah mengambil langkah proaktif untuk meningkatkan kesedaran,
pengetahuan serta kemahiran pensyarah di UKM khususnya serta pensyarah IPT
di Malaysia umumnya tentang integrasi teknologi Web 2.0 dalam Pengajaran dan
Pembelajaran (P&P).
BabinimemperihalkanpelbagaiinisiatifyangdiambilolehUKMuntukmeningkatkan
kesedaran, pengetahuan dan kemahiran pensyarah IPT tentang integrasi Web 2.0
dalam pendidikan terutama dalam konteks pengajian tinggi. Inisiatif pertama ialah
penerbitan siri buku berkaitan Teknologi Web 2.0 yang dikenali sebagai Web 2.0
Tools in Education Series oleh Pengerusi MEIPTA, Prof. Dr. Mohamed Amin Embi.
Inisiatif kedua ialah pembangunan, penerbitan serta perkongsian Sumber Pendidikan
Terbuka atau OER (Open Educational Resources) dalam bentuk e-buku, persembahan
PowerPoint dan video animasi berkaitan pelbagai alatan Web 2.0. Inisiatif ketiga ialah
pembangunan serta perkongsian modul latihan atas permintaan secara mobil yang
dikenali sebagai Just-in-time Training 2U atau JiT2U (disebut Jitzu) berkaitan dengan
BAB 1
Web 2.0@UKM
MohamedAminEmbi
AfendiHamat
NorazahMohdNordin

2
Web 2.0@IPTA Malaysia
aplikasi terpilih Web 2.0. Bab ini juga akan memperihalkan latihan yang dilaksanakan
bagi membantu pensyarah UKM mengintegrasikan teknologi Web 2.0 dalam P&P.
Web 2.0 Tools in Education Series
Sebagai usaha untuk
meningkatkan kesedaraan,
pengetahuan dan kemahiran
pensyarah UKM khususnya serta
pensyarah IPT Malaysia amnya,
pada pertengahan tahun 2011
Prof. Dr. Mohamed Amin Embi
telah menghasil sebuah panduan
ringkas yang berjudul ‘Web 2.0
Tools in Education:AQuick Guide’
(Rajah 1). Sebagai langkah
permulaan, buku tersebut telah
diterbitkan dalam bentuk e-buku
yang boleh dicapai dari laman
web Scribd.com. Menariknya,
buku ini bukan sahaja telah
mendapat sambutan daripada
pensyarah UKM dan IPT lain di
Malaysia tetapi oleh pendidikan
di peringkat global. Sepanjang
tempoh 8 bulan sejak diterbitkan
dalam Scribd.com, buku tersebut
telah mendapat hampir 69,000 bacaan (43,300 bacaan terus & 25,700 secara ‘embed
reads’ atau bacaan menerusi blog orang lain). Menariknya, 35% pembaca adalah dari
Amerika Syarikat, 20% dari Malaysia, 5% dari Australia, 5% dari United Kingdom, 5%
dari Kanada dan 30% dari pelbagai negara lain.
Rajah 1.1: Kulit buku Web 2.0 in Education.

3
Web 2.0@UKM
Rajah 1.2: Statistik ‘Total Reads’ buku Web 2.0 in Education.
Oleh kerana sambutan yang begitu memberangsangkan di peringkat kebangsaan
dan global, buku tersebut sahaja telah diterjemahkan dalam bahasa Melayu berjudul
‘Aplikasi Web 2.0 dalam P&P (lihat Rajah 3), tetapi telah diterbitkan secara bersiri
oleh UKM iaitu Web 2.0 Tools in Education Series. Pada akhir tahun 2011, empat lagi
judul telah diterbitkan iaitu ‘Web 2.0 Social Networking Tools: A Quick Guide’, ‘Web
2.0 Sharing Tools: A Quick Guide’, ‘Web. 2.0 Collaboration Tools: A Quick Guide’, dan
‘Web Survey & Polling Tools: A Quick Guide’ (lihat Rajah 3). Judul-judul lain dalam siri
ini yang akan diterbitkan dalam tahun 2012 dan 2013 termasuklah:
• Web 2.0 Communication Tools: A Quick Guide
• Web 2.0 Presentation Tools: A Quick Guide
• Web 2.0 Bookmarking/Annotation Tools: A Quick Guide
• Web 2.0 Content Creation Tools: A Quick Guide
• Web 2.0 Research Tools : A Quick Guide
• Web 2.0 Assessment Tools: A Quick Guide
• Web 2.0 Publishing Tools: A Quick Guide

4
Rajah 1.3: Contoh judul-judul ‘Web 2.0 Tools in Education Series’.
Sumber Pendidikan Terbuka Web 2.0
Bagi menambah serta mempelbagai bahan rujukan berkaitan teknologi Web 2.0 yang
boleh dimanfaatkan oleh pensyarah UKM khususnya dan pensyarah IPT di Malaysia
umumnya, UKM juga telah memulakan projek OER (Open Educational Resources).
Melalui projek ini, bahan rujukan berkaitan alatan Web 2.0 dibangun dan diterbitkan
dalam pelbagai format termasuk persembahan Powerpoint, video animasi serta
manual/bab buku dalam bentuk pdf dan ebook.
Alatan Terpilih Web 2.0 dalam Slideshare.net
Sebanyak 60 persembahan Powerpoint berkaitan 30 alatan terpilih Web 2.0 (30 dalam
Bahasa Inggeris & 30 dalam Bahasa Malaysia) telah dibangunkan dan diterbitkan
dalam saluran khusus atau Channel Prof. Dr. Mohamed Amin Embi (lihat Rajah 1.4).
Sehingga kini, saluran ini telah dimanfaat oleh lebih dari 82,000 pengunjung dari
dalam dan luar negara. Antara alatan Web 2.0 terpilih yang disediakan dalam bentuk
Powerpoint untuk manfaat pensyarah termasuklah Jing, Voicethread, Wallwisher
Prezi, Twitter, Wordpress, Flickr, Evernote, Skype, Elluminate dan Flipsnack.

5
Web 2.0@UKM
Rajah 1.4: Bahan Powerpoint yang boleh dicapai dari Slideshare.
Video Animasi Berkaitan Alatan Web 2.0 Terpilih
Bahan multimedia berkaitan pelbagai alatan Web 2.0 terpilih juga telah dibangunkan
olehProf.Dr.MohamedAminEmbidalambentukanimasidandipaparkandalamsaluran
khas atau Channel YouTube dikenali sebagai i-learn/i-belajar (Rajah 1.5). Semua
animasi tersebut dibangunkan dengan menggunakan perkhidmatan GoAnimate dan
boleh diakses dan dimuat turun oleh pensyarah UKM khususnya dan pensyarah IPT
Malaysia amnya secara percuma sebagai satu inisiatif Sumber Pendidikan Terbuka
yang disediakan oleh UKM.

6
Rajah 1.5: Contoh animasi berkaitan alatan Web 2.0 dibangunkan oleh UKM.
Manual Alatan Terpilih Web 2.0
Selain dalam bentuk persembahan Powerpoint dan animasi, bahan Sumber
Pendidikan Terbuka berkaitan Web 2.0 yang disediakan oleh Pusat Pembangunan
Akademik, UKM juga diterbitkan dalam bentuk manual atau bab yang boleh diakses
secara percuma. Bahan-bahan ini disediakan dalam bentuk e-manual atau e-bab
berasaskan format pdf yang boleh dicapai dan dimuat turun dari laman web Scribd.
com (lihat Rajah 1.6).

7
Web 2.0@UKM
Rajah 1.6: Contoh manual/bab alatan Web 2.0 terpilih dalam Scribd.com.
Latihan Atas Permintaan Secara Mobil (JiT2u)
Oleh kerana permintaan untuk latihan berkaitan integrasi Web 2.0 dalam P&P di UKM
khususnya dan di IPT Malaysia amnya agak tinggi dan latihan secara bersemuka tidak
mampu menyelesaikan masalah ini, Prof. Dr. Mohamed Amin Embi dan Dr. Afendi
Hamat telah merekabentuk dan membangunkan suatu modul latihan atas permintaan
secara mobil yang dikenali sebagai JiT2U (dilafaz sebagi ‘jitzu’). JiT2U adalah
singkatan kepada Just-in-time Training 2U iaitu suatu modul latihan atas permintaan
secara mobil yang boleh dicapai di mana jua, pada bila-bila masa merentasi platform.
Platform ini membolehkan pensyarah UKM khususnya serta pensyarah IPT Malaysia
amnya meningkatkan dan kemahiran berkaitan dengan lebih 25 alatan Web 2.0 terpilih
melalui telefon pintar atau tablet tidak kira sama yang berasaskan Apple atau Android.
Malah, latihan atas permintaan ini juga boleh dicapai secara web di alamat jitzu.ukm.
my/web20 (lihat Rajah 1.7). Dalam modul ini, pensyarah diperkenalkan pelbagai
alatan terpilih yang dibahagikan kepada 10 kategori berikut:
• Social Networking Tools
• Sharing Tools
• Collaboration Tools
• Communication Tools
• Presentation Tools
• Bookmarking/Annotation Tools
• Content Creation Tools
• Survey/Voting Tools
• Assessment Tools
• Publishing Tools

8
Rajah 1.7: Latihan atas permintaan secara mobil atau JiT2U.

9
Web 2.0@UKM
Untuk setiap alatan yang terdapat dalam setiap kategori, maklumat disediakan dalam
bentuk ‘Overview’ (Rajah 1.8), ‘Application’ (Rajah 1. 9), Additional Resources (Rajah
1.10) serta Tutorial (Rajah 1.11) yang dibangunkan dalam bentuk i) animasi video
(boleh dicapai dari YouTube.com), ii) persembahan Powerpoint (boleh dicapai dari
Slideshare.com), iii) manual pdf (boleh dicapai dari Scribd.com), dan iv) e-buku (boleh
dicapai dari Flipsnack.com. Seperti buku ‘Web 2.0 Tools in Education: A Quick Guide’,
JiT2U mendapat sambutan yang begitu positif daripada para pendidik seluruh dunia.
Dalam tempoh empat bulan sejak diterbitkan, JiT2U telah dicapai oleh pendidik dari
lebih 96 negara (dari 860 bandar) seluruh dunia (Rajah 1.12).
Rajah 1.8: Contoh ‘Overivew’ yang disediakan.
Rajah 1.9: Contoh maklumat ‘Application’ yang disediakan.

10
Rajah 1.10: Contoh ‘Additional Resources’ yang disediakan.
Rajah 1.11: Contoh bentuk tutorial yang disediakan.

11
Web 2.0@UKM
Rajah 1.12: Capaian JiT2U dari 738 bandar (90 negara).
Latihan Berkaitan Web 2.0
Bagi meningkatkan kesedaran, pengetahuan dan kemahiran pensyarah UKM
berkaitan integrasi Web 2.0 dalam P&P, pelbagai bengkel dan kursus telah diadakan
sepanjang tahun 2011. Antara kursus yang paling diminati pensyarah ialah Kursus
Integrasi Web 2.0 dalam P&P dan Interactive Lecture via Web 2.0 Tools. Oleh kerana
permintaan yang begitu tinggi oleh pensyarah UKM untuk kursus berkaitan Web 2.0, di
samping JiT2U yang boleh dicapai secara atas talian atau mobil, Pusat Pembangunan
Akademik, UKM menyediakan Siri Bengkel Bulanan Web 2.0 (kursus sehari) untuk
tahun 2012 (seperti Jadual 1.1). Kursus ini bukan sahaja dibuka kepada pensyarah,
tetapi juga diadakan kepada kakitangan bukan akademik dan pentadbir universiti.

12
Jadual 1.1: Siri Bengkel Web 2.0 Tahun 2012
Bil. Program Tarikh
Siri Bengkel Bulanan (1-Day Workshop) Web 2.0
1 Web 2.0 Workshop Siries 1/2012: Social Networking Tools 19/01/2012
2 Web 2.0 Workshop Siries 2/2012: SharingTools 20/02/2012
3 Web 2.0 Workshop Siries 3/2012: e-Learning for Non-Academic Staff 20/03/2012
4 Web 2.0 Workshop Siries 4/2012: Collaboration Tools 24/04/2012
5 Web 2.0 Workshop Siries 5/2012: Communication Tools 23/05/2012
6 Web 2.0 Workshop Siries 6/2012: Presentation Tools 20/06/2012
7 Web 2.0 Workshop Siries 7/2012: Bookmarking/Annoation Tools 12/07/2012
8 Web 2.0 Workshop Siries 8/2012: Content Creation Tools 05/09/2012
9 Web 2.0 Workshop Siries 9/2012: Tools for Administrators 19/09/2012
10 Web 2.0 Workshop Siries 10/2012: Survey/Voting Tools 16/10/2012
11 Web 2.0 Workshop Siries 11/2012: Assessement Tools 21/11/2012
12 Web 2.0 Workshop Siries 12/2012: Publishing Tools 11/12/2012
KESIMPULAN
Dengan perkembangan pesat Teknologi Maklumat dan Komunikasi, e-Pembelajaran
di UKM turut diperkasakan menerusi integrasi Web 2.0 dalam P&P. Sebagai
Pengerusi MEIPTA, UKM telah mengambil beberapa inisiatif untuk menerajui usaha
memperkasakan penggunaan Web 2.0 dalam kalangan pensyarah bukan sahaja di
peringkat kebangsaan malahan di peringkat global.

Pengenalan
Sistem e-Pembelajaran yang berasaskan sistem pengurusan pembelajaran (LMS)
telah lama digunakan di UTM bagi memudahcara proses pembelajaran di samping
mewujudkan pengalaman pembelajaran yang menarik. Setiap kursus yang ditawarkan
di UTM, sama ada di peringkat pra atau pasca siswazah diberikan kemudahan untuk
menggunakan sistem LMS yang berasaskan perisian sumber terbuka Moodle.
Bagaimanapun, dengan adanya pelbagai kemudahan yang berasaskan teknologi Web
2.0, pihak universiti telah mengambil langkah menyediakan kemudahan-kemudahan
ini untuk kegunaan pelajar. Aplikasi Web 2.0 memberikan kemudahan kepada
pengguna untuk menyumbang kepada menghasilkan isi kandungan dan tidak lagi
hanya sebagai pengguna yang pasif. Web 2.0 juga menggalakkan kolaborasi dalam
kalangan pelajar dalam proses pembelajaran mereka.
Secara umum, kemudahan Web 2.0 disediakan di UTM melalui tiga kaedah.
Pertama ialah melalui kemudahan yang disediakan dalam sistem LMS sendiri.
Perisian moodle yang digunapakai sebagai platform e-Pembelajaran di UTM telah
pun menyediakan kemudahan-kemudahan Web 2.0 yang asas seperti blog, Wiki,
RSS reader dan lain-lain. Pensyarah dan pelajar boleh menggunakan kemudahan
yang sedia ada ini untuk meningkatkan pengalaman pembelajaran dalam kursus
masing-masing. Sebagai contoh, Wiki digunakan untuk penyediaan dokumen secara
kolaborasi, manakala blog digunakan untuk pelajar membuat refleksi terhadap proses
pembelajaran mereka.
Walaupun demikian, kemudahan Web 2.0 yang sedia terdapat dalam LMS
adalah agak ringkas dan paling asas kegunaannya. Sebahagian daripada pensyarah
memerlukan ciri-ciri yang lebih kompleks supaya menjadikannya lebih berkesan. Oleh
yang demikian, pihak universiti telah menyediakan kemudahan-kemudahan ini yang
Bab 2
Web 2.0@UTM
MohamedNoorHasan
JamalludinHarun

14
boleh diakses daripada server di dalam kampus. Namun, masih terdapat beberapa
aplikasi yang lebih baik jika diakses terus daripada sumbernya di luar kampus.
Dari segi perancangan strategi universiti, kemudahan-kemudahan Web 2.0 ini kelak
akan menjadi sebahagian daripada sistem e-Pembelajaran universiti dan boleh diakses
secara bersepadu. Ini bermakna seseorang pengguna hanya perlu mengakses mana-
mana kemudahan yang disediakan dalam ruang lingkup persekitaran e-Pembelajaran
dan seterusnya boleh mengakses lain-lain kemudahan.
Kemudahan Web 2.0 dan Sistem e-Pembelajaran sedia ada
Bagi menjamin kelancaran pembangunan dan juga perkembangan e-Pembelajaran
di UTM, satu rangka kerja e-Pembelajaran telah disediakan oleh pihak UTM. Lima
komponen utama telah dijadikan dasar dalam pembangunan dan perkembangan
e-Pembelajaran di UTM iaitu Institusi, Pengurusan, Pembekal Pengetahuan, Pedagogi
dan Teknologi. Keseluruhan rangka kerja tersebut dapat diringkaskan menerusi Rajah
2.1.
Rajah 2.1: Rangka kerja e-Pembelajaran@UTM.

15
Web 2.0@UTM
Daripada rangka kerja tersebut, jelas dapat diperhatikan salah satu elemen yang
turut diberi perhatian ialah elemen teknologi itu sendiri. Ini memandangkan pihak
universiti yakin bahawa penggunaan teknologi yang bersesuaian serta disokong
dengan strategi yang selari dengan keperluan Pengajaran dan Pembelajaran (P&P)
mampu memberi impak yang signifikan terhadap kualiti pengajaran dan pembelajaran.
Seterusnya, sekiranya diperhalusi lagi elemen teknologi yang diberi tumpuan dalam
rangka kerja e-Pembelajaran di UTM, dapat diperhatikan kemudahan-kemudahan
yang mampu menggalakkan pembelajaran aktif dalam kalangan pelajar khususnya
yang seiring dengan perkembangan teknologi Web 2.0 turut diambil kira. Kemudahan-
kemudahan seperti Blog, Rangkaian Sosial, Portfolio Elektronik, WebCast dan
sebagainya merupakan antara yang diberi perhatian dan kesemuanya diseiringkan
dengan keperluan e-Pembelajaran di UTM.
Rajah 2.2: Komponen teknologi yang diberi tumpuan dalam rangka kerja e-Pembelajaran@UTM.

16
Rajah 2.3: Hubungkait antara kemudahan Web2.0 dengan LMS sedia ada.
Kemudahan-kemudahan Web 2.0 Di UTM
Portfolio Elektronik
Portfolio pelajar merujuk kepada satu kompilasi dokumen yang berasaskan bukti artifak
dimanapelajarterlibatsecaralangsungdalamprosesrefleksisecaraberterusankeatas
pembelajaran, prestasi pencapaian pengetahuan, kemahiran teknikal dan kemahiran
insaniah serta perancangan pembangunan personal, akademik dan kerjaya mereka.
Bagi membolehkan portfolio pelajar ini dimanfaatkan dengan maksimum, satu sistem
yang dikenali sebagai e-Portfolio@UTM telah dibangunkan dan mula digunakan pada
tahun 2005. Setelah digunakan lebih daripada 5 tahun, pelbagai komen dan pandangan
pengguna diambil kira dan pada tahun pada tahun 2011, usaha penambahbaikan
telah dijalankan bagi memantapkan sistem e-Portfolio UTM. Satu sistem baru yang
lebih mesra pengguna, fleksibel dan selari dengan keperluan generasi Web 2.0 telah
disediakan dan kini sistem tersebut telahpun digunapakai untuk pelajar tahun pertama
sesi pengajian 2011-2012.

17
Web 2.0@UTM
Sistem e-Portfolio yang baru ini membolehkan pengguna iaitu pelajar dan
juga pensyarah bukan sahaja menggunakan ianya sebagai sistem e-Portfolio
yang menyimpan dokumen tetapi juga sebagai satu sistem rangkaian sosial, blog,
jurnal peribadi, penyediaan resume dan lain-lain lagi. Selain itu, ianya juga turut
diintegrasikan bersama dengan sistem e-Pembelajaran di mana pengguna hanya
perlu login sekali sahaja dan secara automatik mereka juga boleh menggunakan
sistem e-Portfolio. Data atau maklumat dari kedua-dua sistem juga sebahagiannya
boleh dikongsi bersama di mana sebagai contoh hasil kerja pelajar yang dimuat naik
ke dalam sistem e-Pembelajaran boleh dipaparkan kembali di sistem e-Portfolio dan
begitu juga sebaliknya.
Rajah 2.4: Sistem e-Portfolio@UTM boleh boleh dicapai di http://eportfolio.utm.my.

18
Rajah 2.5: Pengguna boleh mencapai sistem e-Portfolio terus dari sistem e-Learning@UTM kerana
kedua-dua sistem telah diintegrasikan bersama.
Sistem Rangkaian Sosial
Rangkaian Sosial merupakan antara kemudahan Web 2.0 yang paling popular dan
menjadi kegemaran remaja masa kini. Daripada Friendster kepada mySpace dan
yang terkini Facebook, kemudahan rangkaian sosial sememangnya telah menjadi
salah satu keperluan dalam kehidupan mereka. Walaupun pada peringkat awalnya
ianya diwujudkan bagi tujuan komunikasi dan perkongsian maklumat antara satu sama
lain, kini sistem rangkaian sosial turut dimanfaatkan dalam pelbagai bidang seperti
perniagaan, politik, keagamaan, hiburan termasuklah dalam bidang pendidikan.
Universiti Teknologi Malaysia menyedari keperluan tersebut dan mengambil inisiatif
untukmenyediakankemudahanrangkaiansosialsendirikhususnyayangmembolehkan
pelajar dan staf berada di dalam rangkaian sosial yang sama domainnya. Selain dari
menggunakan sistem e-Portfolio UTM sebagai salah satu platform rangkaian sosial,
satu lagi sistem rangkaian sosial berasaskan sumber terbuka, iaitu Elgg, sedang diuji
sejak setahun yang lalu. Bermula dengan penggunaan bagi tujuan komunikasi staf di
beberapa buah fakulti di UTM, seterusnya sebagai medan perkongsian sumber untuk
program pengajian siswazah di salah sebuah fakulti di UTM, kini sistem tersebut diuji
juga bagi tujuan P&P.

19
Web 2.0@UTM
Rajah 2.6: Contoh penggunaan Elgg sebagai sistem rangkaian sosial di salah sebuah fakulti di UTM.
Blog
Blog sememangnya merupakan antara salah satu kemudahan Web 2.0 yang paling
popular dewasa ini. Ianya membolehkan sesiapa sahaja mempunyai laman web
peribadi dengan cara yang paling mudah dan pantas. Terdapat pelbagai perkhidmatan
percuma yang menawarkan kemudahan blog ini kepada pengguna seperti Wordpress,
Blogspot dan banyak lagi.
Bagi membolehkan pengguna sama ada staf mahupun pelajar mempunyai
laman blog mereka sendiri, Universiti Teknologi Malaysia telah mengambil inisiatif
menawarkan perkhidmatan blog kepada mereka. Ini bagi membolehkan kemudahan
tersebut lebih fleksibel dan pihak Universiti juga boleh menetapkan agar laman blog
pelajar dan staf UTM berada dalam domain yang sama dan sekaligus meningkatkan
sumber maklumat dari dalam UTM yang dikongsikan kepada dunia luar. Laman blog
UTM boleh dicapai di http://staff.blog.utm.my (untuk staf) dan http://student.blog.utm.
my (untuk pelajar).

20
Rajah 2.7: Laman blog staf UTM boleh dicapai di http://staff.blog.utm.my.
Perkongsian Sumber Multimedia
UTMotion, pada peringkat awalnya merupakan satu usaha UTM dalam menyediakan
kemudahan perkongsian sumber multimedia khususnya audio dan video untuk
tujuan P&P. Menyedari bahawa kemudahan ini boleh dimanfaatkan bersama oleh
semua warga universiti, penggunaan UTMotion seterusnya telah diperluaskan
untuk pelbagai tujuan lain seperti mempromosikan UTM kepada masyarakat luar,
mempromosikan kepakaran dan hasil penyelidikan, merakamkan peristiwa semasa di
UTM, memperkenalkan aktiviti pelajar dan staf dan banyak lagi.
Tidak seperti kemudahan perkhidmatan video yang ditawarkan oleh kebanyakan
institusi pengajian tinggi yang lain, UTMotion adalah berasaskan kepada konsep Web
2.0 yang sebenar kerana ianya membuka ruang yang lebih luas bagi menggalakkan
pemikiran kreatif dan inovatif dalam kalangan penggunanya. Semua staf dan pelajar
bukan sahaja boleh memuat turun video tetapi juga boleh memuat naik video masing-
masing untuk dikongsi bersama pengguna di seluruh dunia. Selain itu, UTMotion juga
membenarkan pengguna membentuk kumpulan yang mempunyai minat yang serupa,
menyediakan senarai media pilihan (playlist), menetapkan video yang dimuat naik
sama ada untuk tatapan umum atau peribadi dan banyak lagi.

21
Web 2.0@UTM
Sistem UTMotion boleh dicapai di http://utmotion.utm.my dan kini mempunyai
sembilan saluran atau channel utama iaitu :
• Creative Works
• Library Resources
• Research and Development
• Student and Staff Activities
• Teaching and Learning
• University Events
• University on Press
• Vice-chancellor Gallery
• Zoom UTM
Biasanya, pensyarah memuat naik video yang berkaitan dengan pembelajaran
dalam kelas yang mereka kendalikan kepada saluran Teaching and Learning dan
menyediakan pautan dalam sistem e-Pembelajaran untuk diakses oleh pelajar. Video
yang dimuat naik ini mungkin merupakan animasi untuk memudahkan pemahaman
sesuatu konsep, proses atau langkah kerja. Sebahagian daripada pensyarah pula
memuat naik video rakaman kelas mereka untuk memudahkan pelajar-pelajar
mengulangkaji. Di samping itu pelajar juga dibenarkan memuat naik rakaman video
atau audio yang mereka hasilkan, melalui saluran Creative Works, dan kemudian
dinilai oleh pensyarah atau rakan sekelas.
Rajah 2.8:. UTMotion boleh dicapai di http://utmotion.utm.my.

22
Selain daripada kemudahan perkongsian audio dan video menerusi sistem
UTMotion, UTM juga menyediakan satu lagi kemudahan perkongsian sumber grafik
untuk kegunaan staf dan juga pelajar yang dikenali sebagai EScena. Beza antara
EScena dengan UTMotion hanyalah pada jenis media yang boleh dimuat naik.
Rajah 2.9: EScena boleh dicapai di http://escena.utm.my.
Latihan Dan Sokongan
Menyedari bahawa tidak semua staf mampu atau bersedia menerima perubahan
khususnya dalam aspek penggunaan teknologi terkini dalam proses P&P, maka
pendedahan, latihan dan khidmat nasihat perlu diberikan dari masa ke semasa. Web
2.0 misalnya merupakan antara teknologi baru yang perlu diberi pendedahan dan bagi
tujuan tersebut beberapa kursus telah disediakan untuk staf akademik di UTM seperti,
Kursus Lanjutan e-Pembelajaran, Kursus Teknologi Web 2.0 bagi tujuan P&P dan
Kursus Pembangunan Blog bagi tujuan P&P.
Di samping itu, terdapat juga beberapa bengkel khas yang disediakan bagi
membimbing staf dalam memanfaatkan sistem berasaskan Web 2.0 yang telah
disediakan. Sebagai contoh, untuk sistem e-Portfolio UTM beberapa siri bengkel
pembangunan modul e-Portfolio telah dan akan diadakan dari masa ke semasa untuk
pelajar dan juga staf di UTM. Semuanya ini bertujuan bagi membolehkan perkongsian

23
Web 2.0@UTM
ilmu bagaimana setiap teknologi tersebut dapat dimanfaatkan secara optimum dan
berkesan khususnya dalam mempertingkatkan kualiti P&P di UTM dapat dilakukan.
Contoh Penggunaan Web 2.0 dalam Pengajaran dan
Pembelajaran Di UTM
Blog: Portfolio, Jurnal dan Medan Refleksi Kendiri
Sebuah blog atau Weblog adalah sebuah laman web yang digunakan sebagai tempat
untuk berkongsi maklumat seperti jurnal. Dalam konteks pendidikan, ianya boleh
dimanfaatkan dalam pelbagai tujuan seperti jurnal, portfolio, medan perkongsian
maklumat, medan refleksi kendiri dan banyak lagi. Blog juga dikatakan mampu
meningkatkan kemahiran menulis, menggalakkan penulisan reflektif, serta menjadikan
pelajar lebih bertanggungjawab dalam pembelajaran masing-masing.
Dalam beberapa kursus peringkat pasca-Ijazah di Fakulti Pendidikan, UTM
misalnya, blog dimanfaatkan sepenuhnya bagi menggalakkan pelajar membina
portfolio yang memaparkan hasil kerja atau projek yang dihasilkan di dalam kelas
yang mereka ikuti. Ini secara tidak langsung menggalakkan mereka untuk lebih serius
dan bertanggungjawab dalam menyiapkan setiap projek atau tugasan yang diberikan.
Ini memandangkan hasil kerja tersebut akan dicapai dan dipertontonkan bukan sahaja
dalam kalangan rakan-rakan sekelas tetapi juga masyarakat luar daripada setiap
pelusuk dunia. Berikut merupakan beberapa contoh blog pelajar seperti mana yang
dinyatakan.
Rajah 2.10: Contoh laman blog pelajar.

24
Rajah 2.11 Contoh refleksi pelajar yang dinyatakan dalam laman blognya
Menjadikan setiap projek sebagai portfolio pelajar dan dipersembahkan menerusi
blog juga secara tidak langsung membuka minda pelajar kepada kritikan atau komen
secara terbuka. Ini memandangkan setiap hasil kerja tersebut boleh dikritik secara
terbuka menerusi ruang komen yang disediakan di dalam blog. Di samping itu, pelajar
juga boleh mendapat input daripada rakan-rakan, pensyarah dan juga masyarakat
luar bagaimana untuk memperbaiki atau meningkatkan kualiti projek atau tugasan
yang telah disediakan.

25
Web 2.0@UTM
Selain itu, pelajar juga diminta menggunakan blog sebagai jurnal peribadi yang
membolehkan mereka membuat refleksi kendiri terhadap setiap isu utama yang
dibincangkan di dalam bilik kuliah. Mereka dikehendaki meringkaskan isi kuliah
mengikut kefahaman masing-masing, menambah bahan rujukan dalam pelbagai
format sama ada yang dihasilkan sendiri mahupun menerusi pautan luar, mengulas
kesukaran atau masalah yang dihadapi bagi sesuatu topik dan sebagainya.
Menerusi cara ini, pelajar dapat mempelajari sesuatu topik bukan sahaja menerusi
sesi kuliah bersama pensyarah tetapi turut dilatih merujuk dan menganalisis setiap topik
itu dengan lebih mendalam. Sokongan pembelajaran menerusi komen atau cadangan
rakan-rakan dan masyarakat luar juga sedikit sebanyak membantu seseorang pelajar
itu dalam proses pembelajaran dan tidak lagi terikat atau bergantung sepenuhnya
dengan pensyarah di bilik kuliah. Menerusi proses reflektif kendiri, juga secara tidak
langsung membantu pelajar lebih bertanggungjawab dengan pembelajaran mereka
sendiri.
Penggunaan Wiki untuk Pembelajaran Kolaboratif
UTM menyediakan kemudahan Wiki untuk pensyarah atau pelajar menghasilkan
dokumen secara kerjasama dalam kumpulan. Di samping itu, sistem e-Pembelajaran
(LMS) juga menyediakan kemudahan Wiki bagi membolehkan pelajar menghasilkan
tugasan atau artikel secara bekerjasama dalam kumpulan. Kelebihan penggunaan
Wiki ini ialah ahli-ahli kumpulan boleh memberikan sumbangan masing-masing untuk
menghasilkan suatu artikel yang mantap.
Dalam sistem pengurusan e-Pembelajaran Moodle terdapat beberapa jenis
Wiki yang boleh dimanfaatkan dalam kelas. Misalnya, seorang pensyarah boleh
menyediakan satu Wiki untuk seluruh kelas dan meminta semua pelajar dalam kelas
memberikan sumbangan dalam menghasilkan artikel yang lengkap untuk sesuatu
topik. Bagaimanapun, sekiranya kelas itu besar, lebih mudah sekiranya pelajar dalam
kelas dibahagikan kepada beberapa kumpulan dan setiap kumpulan ditugaskan untuk
menulis suatu rencana mengenai tajuk tertentu, ahli dalam sesuatu kumpulan boleh
menyunting Wiki yang dikhaskan untuk kumpulan masing-masing. Pensyarah boleh
menyemak Wiki yang dihasilkan dan melihat sejarah perkembangan Wiki tersebut.
Markah akan diberikan mengikut sumbangan seseorang pelajar kepada Wiki bagi
kumpulan masing-masing.

26
Rajah 2.12: Contoh kronologi pembangunan sebuah laman Wiki.
Pelajar yang telah menggunakan kemudahan ini berpendapat bahawa mereka dapat
merasakan peranan atau sumbangan masing-masing semasa proses Wiki dihasilkan.
Selain daripada itu semangat kerjasama serta semangat berpasukan juga dapat
dipupuk melalui tugasan seperti ini. Pensyarah pula dapat memberikan penilaian yang
adil terhadap sumbangan setiap ahli dalam kumpulan sekiranya Wiki digunakan untuk
kerja-kerja berkumpulan.
KESIMPULAN
Aplikasi Web 2.0 banyak membantu UTM dalam meningkatkan kualiti P&P melalui
bahan kuliah interaktif yang dibangunkan oleh para pensyarah dan kemudahan
untuk berinteraksi dengan pelajar. Latihan secara intensif dan infrastruktur ICT akan
dimantapkan dari masa ke semasa bagi memastikan pelaksanaan e-Pembelajaran
di UTM terus kehadapan dengan pembangunan bahan kuliah interaktif e-Kandungan
yang lebih pesat.

Pengenalan
Dewasa ini, bahan Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) dapat dicapai dengan pantas
dengan adanya kemudahan Internet jalur lebar, seperti Streamyx, Generasi Ketiga
(3G) dan Unifi. Teknologi canggih yang disokong oleh telefon pintar atau “smartphone”
berkeupayaan melayari Internet dan menerima email dengan pantas merupakan
faktor utama mengapa alatan Web 2.0 semakin digemari mutakhir ini.
Alatan Web 2.0 seperti blog, perkongsian video, Wikis dan Facebook merupakan
media baru dalam berkomunikasi bagi rakyat Malaysia terutamanya dalam kalangan
Generasi-Y. Lebih-lebih lagi dengan adanya kemudahan Internet jalur lebar yang
semakin laju, yang tumbuh seperti cendawan selepas hujan. Rata-rata rakyat
Malaysia daripada peringkat umur kanak-kanak sehingga orang dewasa mempunyai
iPad, komputer riba dan telefon pintar, malahan telefon pintar ini mempunyai kuasa
pemprosesan melebihi 1GHz setanding dengan komputer peribadi. Situasi maklumat
di hujung jari merupakan dorongan yang kuat untuk rakyat Malaysia berkomunikasi
menggunakan alatan Web 2.0 termasuklah dalam aspek P&P. Bab ini mengupas
penggunaan beberapa alatan Web 2.0 yang digunakan oleh pensyarah dan pelajar di
Universiti Putra Malaysia (UPM).
Blog & Facebook
Penggunaan alatan Web 2.0 terutamanya blog dan Facebook semakin digemari oleh
setiap lapisan masyarakat, pengajar dan pelajar di peringkat institusi pengajian tinggi
(IPT).
Bab 3
Web 2.0@UPM
HarlisyaHarun
SidekAbAziz
ZaidanAbdulWahab

28
Rajah 3.1: Penggunaan Facebook dan blog mampu menarik perhatian pelajar.
Penggunaan blog dan Facebook telah dimanfaatkan untuk semua warga universiti
termasuklah pelajar prasiswazah dan siswazah. Sebelum adanya kemudahan Web 2.0,
pelajar perlu mencetak nota yang disediakan oleh pensyarah. Bayangkan sekiranya
terdapat seramai 10 orang pensyarah yang memberikan nota yang berlainan, betapa
banyaknya nota yang perlu dicetak dan kos yang perlu ditanggung oleh pelajar. Hal ini
berbeza untuk pelajar zaman sekarang, yang mana pelajar hanya memuat turun nota
menggunakan alatan Web 2.0 sama ada dengan menggunakan kemudahan yang
disediakan oleh pihak universiti mahupun halaman yang boleh didapati secara mudah
di Internet, seperti blog dan Facebook. Pelajar mempunyai pilihan sama ada untuk
menyimpan nota secara atas talian mahupun mencetaknya. Ini secara tidak langsung
dapat menggalakkan budaya tanpa kertas yang sedang diwar-warkan oleh kerajaan.
Malahan bertepatan dengan budaya Teknologi Hijau, iaitu “eco-friendly” terhadap
alam persekitaran. Di samping itu, budaya tanpa kertas ini menyenangkan pengurusan
dokumen, yang mana ianya lebih mudah untuk disimpan, disusun, dicari atau dengan
kata lain sistem pengurusan dokumen yang lebih sistematik dan efektif. Contoh
cara pengurusan dokumen boleh dilihat di Rajah 3.1, yang mana maklumat disusun
mengikut label.
Pelajar kini mempunyai platform untuk berkongsi maklumat dan berdiskusi
mengenai isu penting pembelajaran mereka di IPTA. Apa jua permasalahan mereka
yang mereka tidak dapat zahirkan secara bersemuka, dapat diluahkan di dalam blog
dan Facebook. Perkara ini dapat dilakukan secara privasi antara pensyarah dan
pelajar tersebut ke arah menyelesaikan permasalahan pelajar dengan kadar segera.
Blog dan Facebook juga dapat menggalakkan pelajar untuk meminati ilmu dan
mempelajarinya secara mendalam. Pelajar dapat menghubungi pensyarah di atas
talian Web dan perbincangan dapat dilakukan secara aktif. Pelajar bukan sahaja
dapat bertanyakan apa jua permasalahan mereka di dalam pembelajaran malah dapat
berkongsi maklumat dengan pensyarah, di samping mewujudkan jaringan kerjasama
yang erat antara pelajar dan pensyarah sesebuah universiti dengan universiti lain.

29
Web 2.0@UPM
Pensyarah juga boleh menggunakan blog dan Facebook untuk pemberitahuan
maklumat terkini kepada pelajar seperti tugasan penting yang perlu dihantar segera,
maklumatmengenaitarikhujian,markahdansebagainya.Kerjaakanlebihmudahdapat
diselenggarakan dengan segera dan proses P&P akan menjadi lebih menyeronokkan
dan lebih berkesan. YouTube dan apa juga animasi yang menyeronokkan yang boleh
membantu kefahaman pelajar boleh dimuat turun dan diletakkan ke dalam blog dan
Facebook. Proses P&P di IPTAakan menjadi lebih efektif dengan komitmen pensyarah
dan pelajar dapat di sinergikan melalui pengunaan blog dan Facebook.
Walaupun begitu, bagi memastikan setiap pelajar mendapat maklumat yang
terkini melalui penggunaan blog dan Facebook, pensyarah perlu memaklumkan
kepada pelajar melalui email atau SMS. Ini amat penting, supaya setiap pelajar
dapat memanfaatkan sepenuhnya penggunaan blog dan Facebook di dalam proses
P&P mereka di IPTA. Pelajar-pelajar dewasa ini mempunyai telefon pintar yang
membolehkan setiap blog yang telah dikemaskini dihantar ke email di dalam telefon
pintar masing-masing.
Penggunaan blog dan Facebook bukan sahaja memberikan impak yang positif
terhadap proses P&P di peringkat prasiswazah, malah ianya amat berkesan terhadap
pelajar siswazah di IPTA. Pelajar siswazah yang dimaksudkan di sini adalah pelajar di
peringkat Master dan PhD. Kerajaan dewasa ini amat menggalakkan rakyatnya untuk
meneruskan pelajaran sehingga di peringkat siswazah, yang mana pada 2020, harapan
kerajaan untuk mendapatkan nisbah pelajar prasiswazah dan siswazah di setiap IPTA
adalah satu dengan satu (1:1). Atas dasar ini, penggunaan blog dan Facebook amat
berguna untuk memudahkan proses pembelajaran di peringkat Master dan PhD.
Sebahagian pelajar di peringkat Master dan PhD mengikuti pengajian secara
separuh masa, kerana mereka bekerja dan belajar pada masa yang sama. Dengan
adanya blog dan Facebook, mereka dapat memastikan kemajuan penyelidikan
dijalankan secara sistematik. Penggunaan blog contohnya amat membantu pelajar
siswazah dalam penyelidikan mereka. Mereka boleh menulis apa jua laporan kemajuan
di dalam blog dan boleh disemak dengan segera oleh penyelia pengajian mereka.
Sekiranya ada isu yang penting daripada laporan kemajuan tersebut, penyelia boleh
memaklumkan dengan segera kepada pelajar. Dengan ini, apa jua permasalahan yang
berkaitan dengan penyelidikan boleh diatasi dengan segera. Ini amat penting bagi
memastikan pelajar siswazah dapat menghabiskan pengajian mereka di dalam masa
yang telah ditetapkan. Momentum penyelidikan dapat diteruskan dan tidak tersekat
oleh kesibukan penyelia. Penyelia boleh membaca laporan kemajuan penyelidikan
pelajar di mana jua beliau berada, contohnya dengan menggunakan kemudahan
telefon pintar, iaitu Blackberry dan iPhone.

30
Selain daripada laporan kemajuan, blog dan Facebook juga dapat membantu
pelajarsiswazahdidalammenguruskanpenyelidikanmerekaagarpenyelidikanmereka
dapat dijalankan dengan lebih berkesan. Menjalankan kerja-kerja penyelidikan tidak
sama dengan pembelajaran prasiswazah. Pembelajaran di peringkat prasiswazah
semuanya telah disusun dan diatur oleh pensyarah dengan pelajar hanya perlu
mengikutinya sahaja. Ini amat berlainan sekali dengan penyelidikan.Tanpa pengurusan
penyelidikan yang berkesan, pelajar tidak mungkin dapat menghabiskan penyelidikan
mereka di dalam jangka masa yang telah ditetapkan. Dengan adanya blog sebagai
contoh, pelajar dapat menumpukan perhatian sekurang-kurangnya 15 minit sehari
bagi memastikan kesinambungan penyelidikan mereka. Untuk 15 minit ini, apa yang
mereka perlu lakukan hanyalah dengan menulis lima perkara ini:
• Sasaran yang bolah dicapai untuk setiap hari.
• Kesimpulan berdasarkan penyelidikan pada setiap hari.
• Bahan rujukan terhadapan kesimpulan yang mereka perolehi.
• Ekstrak daripada bahan rujukan.
• Apakah sasaran untuk keesokan hari.
Lima perkara yang telah disebutkan di atas amat penting untuk memastikan
kesinambungan penyelidikan bagi seseorang pelajar.
Klip Video & YouTube
Sumber P&P dapat diperolehi menerusi aplikasi Web 2.0 diantaranya YouTube.com
seperti dalam Rajah 3.2, Rajah 3.3 dan Rajah 3.4. Klip video bagi alatan perkongsian
pelbagai bahan disediakan oleh penyumbang di seluruh pelusuk dunia.

31
Web 2.0@UPM
Rajah 3.2: Diantara klip video dari YouTube.com bagi tujuan pengukuhan pembelajaran Sains dan
Teknologi Kaca.
Rajah 3.3: Glass Processing factory (Sumber YouTube.com).
Rajah 3.4: Proses penghasilan botol kaca (Sumber YouTube.com).

32
Melalui YouTube tersebut, para pelajar dapat melihat sendiri secara maya bagaimana
proses penghasilan kaca kepingan serta botol-botol. Pada dasarnya walaupun para
pelajar berkesempatan melawat kilang-kilang kaca namun para pelajar tidak dapat
melihat secara dekat proses peleburan kaca kerana suhu yang agak tinggi sekitar 800
darjah Celcius. Tinjauan rambang mendapati para pelajar begitu asyik menonton klip
video bagi mengukuhkan lagi pembelajaran mereka dalam kursus-kursus yang diikuti.
Wikipedia
Pelbagai maklumat dan info asas mengenai sains dan teknologi kaca disediakan
menerusi aplikasi ensiklopedia Wiki di Wikipedia.com seperti dalam Rajah 3.5. Para
pelajar yang baru mengenal kaca, digalakkan membuat rujukan awal di Wikipedia
sebelum didedahkan dengan ilmu yang lebih mendalam lagi. Bahan pembelajaran
yang tersedia di Wikipedia meliputi teks, imej serta hiper-pautan ke maklumat yang
berkaitan dengan kursus diikuti.
Rajah 3.5: Sumber dari Wikipedia dapat dimanfaatkan oleh pelajar.

33
Web 2.0@UPM
Teknologi Flash/Kuiz Interaktif
Aplikasi kuiz yang dibangunkan menggunakan teknologi Flash dapat dimasukkan ke
dalam Sistem Pengurusan Pembelajaran (LMS) membolehkan penilaian pelajaran
dilakukan secara atas talian seperti dalam Rajah 3.6. Berikut adalah antara maklum
balas dari sebahagian pelajar yang menjalankan kuiz secara atas talian:
• Inovasi ini terbaik dan berguna bagi pensyarah untuk menilai prestasi para
pelajar.
• Cara yang sangat menarik dan berkesan untuk menilai prestasi pelajar
dalam jangka masa yang ditetapkan. Pelajar mendapat skor sebaik sahaja
menamatkan sesi kuiz.
• Pelajar berpeluang menggunakan strategi menjawab soalan yang mudah
dahulu sebelum menjawab soalan yang agak sukar.
• Dengan penyusunan soalan-soalan yang rawak iaitu berbeza-beza dari satu
komputer dengan komputer yang lain, maka dijangka kurangnya berlakunya
peniruan jawapan dalam kalangan pelajar.
Rajah 3.6: Kuiz interaktif yang dibangunkan bagi tujuan penilaian pembelajaran pelajar.

34
Kesimpulan
Penggunaan alatan Web 2.0 untuk aktiviti pembelajaran membolehkan interaksi yang
lebih efektif di antara pelajar dan pensyarah. Melalui media ini, pensyarah boleh
menyampaikan maklumat dengan lebih cepat dan mendapat maklumbalas yang
menyeluruh daripada para pelajar. Adalah penting bagi pengajar untuk menguasai
alat pengajaran berunsurkan Internet dalam menjadikan budaya menuntut ilmu di
Malaysia selari dengan universiti-universiti lain yang bertaraf dunia.

Pengenalan
Gaya pembelajaran elektronik mula diperkatakan secara meluas dalam masyarakat
Malaysia setelah kemunculan Internet sekitar 1980an. Web 2.0 sebenarnya bermula
apabila penggunaan bahan medium elektronik dalam Pengajaran dan Pembelajaran
(P&P) meskipun sebelum kelahiran Internet. Mutakhir ini, keghairahan masyarakat
dunia untuk memperkatakan e-Pembelajaran sebagai model ‘lifelong learning’
semakin meningkat dan mendapat sambutan yang sangat menggalakkan. Kini
teknologi Internet semakin berkembang dengan kemunculan teknologi Web 2.0.
Teknologi Web 2.0 seperti blog, Wiki dan laman rangkaian sosial akan memautkan
maklumat kepada pengguna yang saling berhubung. Ini bermakna dimensi bidang
pendidikan akan berubah hasil daripada perkembangan teknologi yang pesat ini.
Ia boleh dikategorikan sebagai pembelajaran menggunakan bahan elektronik,
pembelajaran menerusi komputer, pembelajaran secara atas talian, pembelajaran
virtual dan sebagainya. Namun secara rumusannya, ia adalah gaya pembelajaran
kontemporari yang menggunakan medium elektronik secara komprehensif termasuk
mengaplikasi sistem pengurusan pembelajaran.
Senario & Realiti
Sistem pendidikan negara kita telah menjangkau era teknologi canggih yang mana
kita sedang bergerak ke arah hub ilmu di rantau timur yang termaju. Penggunaan
teknologi maklumat dan komunikasi (ICT) bukan lagi sesuatu yang menakutkan
malah menjadi fasiliti asas dalam semua bentuk P&P. Konsep pembelajaran
elektronik atau e-Pembelajaran di Malaysia bermula secara agresif apabila Kerajaan
Bab 4
WEB 2.0@UiTM
MohdNorHajarHasrolJono
AzlanAbdulAziz
SyedJamalAbdulNasirSyedMohamad
MohdNorMamat
MohdAliMohdIsa

36
memperkenalkan konsep sekolah bestari pada 1990-an. Istilah yang menggambarkan
aplikasi Internet kolaboratif yang baru. Web 1.0 peringkat awal adalah statik, berpusat,
berasaskan kandungan, sedia dibaca, kaku dan bersifat individu. Sebaliknya, Web
2.0 adalah dinamik, tersebar, berasaskan perkhidmatan, sedia ditulis, bersatu tanpa
terikat dan sosial. Perbezaan utama Web 1.0 dengan Web 2.0 adalah dari segi
penglibatan pengguna lebih besar dalam membina dan menguruskan isi kandungan,
yang mana ini menukar sifat dan nilai sesuatu maklumat. Teknologi Web 2.0 juga
dipanggil sebagai Web sosial termasuklah blog, Wiki (Wikipedia) dan rangkaian sosial
atau social networking. Web 2.0 membenarkan dan memudahkan penglibatan aktif
setiap pengguna. Ini bermakna menerusi penggunaan teknologi ini para pelajar dan
pensyarah menjadi lebih aktif dan terlibat secara individu.
Ciri-Ciri Web 2.0 di UiTM
Di antara ciri-ciri untuk menjadikan web tersebut dikatakan sebagai Web 2.0 yang
digunakan di UiTM adalah:
• Web sebagai platform yang mana web sebagai tempat bekerja walau dimana
pengguna berada. Hanya dengan melayari laman web, pengguna dapat
menjalankan aktiviti yang dikehendaki.
• Adanya penglibatan dari pengguna dalam menjalankan aktiviti interaksi
pengetahuan. Sebagai contoh, di Wikipedia, sebuah ensiklopedia berasaskan
web yang digunakan oleh pengguna untuk menyusun berdasarkan bahan
yang dimasukkan pengguna Internet di seluruh dunia.
• Web 2.0 mempunyai perkhidmatan web atau RSS yang merupakan suatu
teknologi dalam dunia web yang dibangun untuk mempermudah bagi
pembacaan ataupun langganan kandungan (isi/artikel) dari suatu laman/web/
blog
• Adanya kemajuan inovasi pada antara-muka (interface) disisi pengguna.
Kandungan AJAX yang menggabungkan HTML, CSS, Javascript, dan XML
pada Yahoo!Mail Beta dan Gmail membuat pengguna merasakan lebih dari
sekadar penyedia e-mail.
Rangkaian Sosial di UiTM
Rangkaian sosial dianggap sebagai ruang lingkup aplikasi yang meluaskan kumpulan
interaksi dan berkongsi ruang untuk berkolaborasi, hubungan sosial dan mengumpul

37
Web 2.0@UiTM
pertukaran maklumat dalam persekitaran berasaskan web. Definisi ini memberi
kefahaman tentang rekabentuk P&P dengan menggunakan pelbagai alatan dan
aktiviti yang tersedia melalui rangkaian sosial. Ada sesetengah pendapat lain pula
mengatakan bahan rangkaian sosial sebagai perkhidmatan berasaskan web yang
membenarkan individu-individu bagi membina profil umum atau separa umum dalam
sistem terbatas, menyatakan senarai pengguna lain dengan orang yang mereka
berkongsi hubungan, serta melihat dan menjelajah senarai hubungan mereka yang
dibuat oleh orang lain dalam sistem.
Wikipedia
Wikipedia merupakan salah satu alat Web 2.0 yang sering digunakan oleh ramai
pensyarah di UiTM. Berikut dikongsikan pengalaman seorang pensyarah yang
menggunakan Wikipedia dalam aktiviti P&P beliau dalam subjek Kaedah Penyelidikan
bagi pelajar ijazah pertama jurusan pengajian perniagaan. Salah satu kaedah beliau
menerangkan makna sesuatu konsep dalam penyelidikan adalah dengan merujuk
kepada Wikipedia. Memandangkan kelas diadakan dalam makmal komputer yang
mempunyai capaian Internet maka capaian ke Wikipedia dapat dilakukan dengan
baik. Oleh itu, para pelajar diminta melayari laman Wikipedia untuk memahami
sesuatu perkara. Misalnya, pelajar diminta mencari makna konsep pemboleh ubah
moderator dan pemboleh ubah intervening (moderating variable dan intervening
variable). Kemudian para pelajar diminta menerangkan kepada kelas. Para pelajar
lain boleh membanding maksud istilah tersebut dengan definisi lain yang terdapat
dalam laman web yang lain pula. Melalui aktiviti seperti ini, minat pelajar didapati
meningkat untuk mempelajari subjek tersebut dan pelajar juga dapat memahami
sesuatu istilah dengan mudah kerana bahasa yang digunakan dalam laman Wikipedia
adalah mudah difahami. Pensyarah yang terlibat juga dapat memperolehi maklumat
yang lebih terperinci tentang sesuatu konsep berkenaan kaedah penyelidikan kerana
laman Wikipedia menyediakan pautan (link) dengan laman web lain bagi mendapatkan
maklumat tambahan atau yang lebih terperinci. Dengan itu Wikipedia dapat membantu
seseorang pelajar memahami sesuatu istilah atau masalah dengan lebih mudah dan
berkesan.

38
YouTube
Pensyarah yang sama juga terlibat dalam latihan pensyarah baru iaitu Kursus Asas
Pengajaran. Beliau diamanahkan untuk menyampaikan tajuk Teaching and Learning
Styles. Dalam mengendalikan latihan tersebut di samping menggunakan slide dalam
menyampaikan kandungan tersebut beliau juga menggunakan YouTube secara aktif.
Beliau menggunakan video berkaitan gaya pengajaran yang diperolehi daripada
YouTube sebagai contoh seperti video yang bertajuk The University Lecture: Four
Teaching Styles. Dalam video tersebut dilakonkan secara jelas empat stail pengajaran
iaitu formalist, buddy, disciplinarian dan interactor. Dengan menayangkan video
tersebut para peserta diminta memberi komen tentang kaedah pengajaran tersebut
untuk disesuaikan bagi diaplikasi dalam aktiviti pengajaran di UiTM. Seperkara yang
menarik ialah, video tersebut dapat diulang-ulang bagi memastikan perbincangan
yang mendalam dapat diadakan. Hasil daripada penggunaan YouTube didapati para
peserta lebih aktif melibatkan diri dalam program latihan, mengurangkan rasa bosan
dan meningkatkan daya kefahaman dan ingatan terhadap kandungan latihan yang
diikuti. Di samping, itu para peserta digalakkan juga membangunkan video mereka
sendiri tentang pengajaran mereka yang boleh dimuat naik di laman YouTube bagi
dikongsi dengan masyarakat luar di seluruh dunia. Hasil daripada pemerhatian umum
tentang reaksi peserta terhadap penggunaan YouTube didapati mereka sememangnya
seronok dan menghayati video yang ditayang dalam usaha memahami sesuatu
kandungan kursus yang dilaksanakan.
Web & Blog
Bagi UiTM, pembelajaran melalui web boleh menyokong dan menambahbaik
pembelajaran sepenuh masa di kampus dan juga pembelajaran jarak jauh (Rajah
4.1). Pensyarah boleh meletakkan bahan-bahan pengajaran secara atas talian untuk
dicapai oleh pelajar pada bila-bila masa. Selain itu pembelajaran melalui blog juga
memberi pendekatan baru kepada warga kampus yang mana mereka kini boleh
berinteraksi secara perbincangan atas talian. Ini membuka peluang kepada pelajar
dan pensyarah selain dari masa kuliah atau pertemuan bersemuka untuk melakukan
perbincangan. Dengan ini pelajar akan lebih bijak menguruskan pembelajaran yang
mana mereka boleh berada dalam persekitaran bilik kuliah pada bila-bila masa. Ruang
untuk mereka membuat rujukan, membaca, bersoal jawab lebih luas dan tidak terhad
kepada masa dan tempat.

39
Web 2.0@UiTM
Aktiviti-aktiviti atas talian seperti forum, pengumuman, penilaian atas talian dan
juga tugasan boleh dicapai pada bila-bila masa tanpa memerlukan bilik kuliah.
Rajah 4.1: Contoh blog pengajaran & pembelajaran.
Integrasi Pengajaran dan Pembelajaran menggunakan Rangkaian Sosial
Teknologi Web 2.0 adalah sebahagian daripada alatan bermanfaat untuk merancang
dan membantu pembelajaran pelajar. Memandangkan pengguna alatan rangkaian
sosial terdiri daripada golongan muda, mereka pastinya telah mempunyai
kepelbagaian pengalaman, kebiasaan, sikap dan pengharapan terhadap teknologi
atas talian. Penggunaan peralatan ini kebiasaannya berkait dengan senario bukan
pendidikan di luar konteks bilik darjah. Oleh itu, para pendidik perlu menyesuaikan
model pedagogi jika hendak menggunakan alatan rangkaian sosial untuk P&P supaya
dapat disesuaikan dengan generasi pelajar baru ini
Implikasi Rangkaian Sosial Terhadap Proses Pengajaran & Pembelajaran
Penggunaan alatan rangkaian sosial menyokong pembentukan pelajar kreatif dan
kolektif. Pemikiran kreatif yang maju ke hadapan selalunya merupakan hasil daripada
pengetahuan yang kolektif yang terbentuk melalui perkongsian idea dan pengetahuan
antara individu-individu. Antara modul yang terdapat di dalam portal i-Learn antaranya
ialah pembahagian kumpulan mengikut pelajar dan kursus melalui i-group, penyediaan

40
bahan kursus melalui kandungan modul, perbincangan melalui forum, pelaksanaan
kuiz/ujian, serta penggunaan digital Drop Box untuk tujuan menghantar dan menerima
dokumen yang tertentu seperti surat, tugasan pelajar, dan sebagainya. Bahan kursus
yang dimuat naik oleh pensyarah boleh disediakan dalam bentuk format seperti MS
Word, MS Excel, MS Power Point, Flash, Video, Audio, PDF dan lain-lain.
Bagi mencapai pembelajaran yang berkesan, pensyarah akan dibantu
mengendalikan kumpulan pelajar masing-masing menggunakan i-Discuss dengan
lebih mahir. Menu seperti Announcement, i-Discuss, Mydrawer, Members dan
Monitoring i-Discuss akan digunakan secara khusus untuk kumpulan pelajar masing-
masing. Ia tidak lagi berbentuk umum, seperti terdapat dalam menu Tools bagi
membantu pensyarah membangunkan bahan kursus bagi setiap kursus yang diajar.
Setiap pensyarah akan dibantu dan diberi tunjuk ajar cara penggunaan alat-alat
perisian yang dapat memudahkan pembangunan bahan kursus.
Setiap pensyarah akan diwajibkan untuk memuat naik bahan kursus yang telah
dibangunkan dengan dibantu oleh fasilitator di Pusat i-Learn. Setiap pensyarah
dikehendaki menyediakan topik forum bagi setiap kursus yang diajar. Ianya terbuka
kepada semua kumpulan pelajar dari pensyarah yang berbeza. Pelajar harus
mengajukan soalan berkaitan topik forum.
Sebarang tugasan hendaklah dihantar dan dimuat turun melalui portal i-Learn.
Tugasan hendaklah disediakan, dimuat naik oleh pensyarah dan dimuat turun oleh
pelajar. Pelajar kemudiannya dikehendaki menghantar tugasan melalui Digital Drop
Box.
Kesimpulan
Web 2.0 yang mengandungi pelbagai jenis alatan rangkaian sosial menyediakan
kemungkinan untuk berkongsi dan membina pengetahuan. Proses P&P yang
menggunakan alatan rangkaian sosial menyediakan satu model pembelajaran dan
juga penglibatan dalam masyarakat kepada pelajar. Menerusi penggunaan rangkaian
sosial, pelajar mendapat keyakinan baru dan pengalaman perkembangan diri yang
membolehkan mereka membina pengetahuan secara kreatif, terarah kendiri dan
pembelajaran sepanjang hayat.

Pengenalan
Selaras dengan Dasar e-Pembelajaran di Institusi Pengajian Tinggi (IPT) awam dan
swasta ke arah pembelajaran berkualiti yang sesuai dengan konsep 1 Malaysia dan
Model Baru Ekonomi (MBE), Universiti Malaysia Sabah (UMS) juga tidak ketinggalan
untuk memperkasakan e-Pembelajaraan di seluruh universiti. Sememangnya, Dasar
e-Pembelajaran ini amat tepat masa bagi mendukung intipati strategik Rancangan
Malaysia ke-10 (RMK10) di mana salah satu daripada lima teras strategik tersebut
ialah dalam membangun modal insan bertaraf dunia dengan memberi tumpuan
kepada 12 Bidang Ekonomi Utama Nasional (NKEA) terutamanya dalam bidang
teknologi maklumat dan komunikasi (ICT) serta perkhidmatan pendidikan.
Dengan tumpuan tersebut, objektif pendidikan berkualiti untuk semua dapat
direalisasikan melalui penggunaan ICT. Teknologi e-Pembelajaran yang terkini jelas
berupaya menjadikan IPT lebih berdaya saing dan kompetitif di peringkat global serta
berupaya menyediakan graduan, (P&P) dan perkhidmatan pendidikan yang bertaraf
dunia. Antara alatan Web 2.0 dalam Moodle yang biasa digunakan oleh pensyarah-
pensyarah IPTA ialah forum dan Wikis. Bab ini membincang pelaksanaan Web 2.0 di
UMS.
Kajian Pelaksanaan Web 2.0 di UMS
Kajian ini memfokus perbincangan kepada dua perkara berikut:
1. Apakah alatan Web 2.0 yang dilaksanakan di UMS?
2. Apakah persepsi pensyarah terhadap pelaksanaan Web 2.0 di UMS?
Bab 5
Web 2.0@UMS
TanChoonKeong
LeeKeanWah
CrispinaGregoryKHan
SalfarahAbdullah

42
Web 2.0
Kebanyakan IPT di Malaysia menggunakan teknologi Web 2.0 dalam proses
Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) untuk para pelajarnya. Istilah Web 2.0 mula
diperkenalkan oleh Darcy DiNucci, seorang juru perunding rekabentuk maklumat
elektronik pada bulan Januari 1999 (Wikipedia, 2011). Walau bagaimanapun, istilah
ini tidak muncul semula sehinggalah tahun 2002. Pada tahun 2003, istilah Web 2.0
menjadi popular apabila O’Reilly Media dan MediaLive menganjurkan persidangan
Web 2.0 yang pertama dan diteruskan sehingga hari ini. Pada hari ini, kebanyakan
IPT terutamanya IPTA melaksanakan Web 2.0 melalui Learning Managament System
(LMS) seperti Moodle yang merupakan satu perisian sumber terbuka yang percuma.
Antara hasil-hasil perbincangan dalam persidangan Web 2.0 yang dianjurkan oleh
O’Reilly Media dan MediaLive pada tahun 2003 ialah pelaksanaan tiga bahagian Web
2.0 oleh syarikat-syarikat Web 2.0. Bahagian-bahagian tersebut ialah Rich Internet
Application (RIA) yang berkaitan dengan grafik, Service-Oriented Architecture (SOA)
dan rangkaian sosial yang mendefinisikan bagaimana Web 2.0 dapat mengintegrasikan
semua pengguna akhir serta menghasilkan interaksi yang lebih dalam kalangan
mereka.
Infrastruktur Internet yang menganjak dari pendekatan Web 1.0 ke pelantar
(platform) Web 2.0 yang mengamalkan pendekatan kolaboratif telah mengubah
tingkah laku sosial dunia. Teknologi Internet yang muncul termasuklah web rangkaian
sosial (Social Networking Sites – SNS) seperti MySpace dan Facebook, blog, komuniti
kongsi foto, servis pesanan (messaging services) seperti AOL Instant Messenger
dan merangkumi juga servis menjodol (dating) seperti eHarmony dan HotorNot.
com. Anjakan ini dicetus oleh tingkah laku sosial berjuta-juta pengguna Internet dan
syarikat-syarikat yang memberi perkhidmatan kepada mereka. Kegagalan mengikut
trend baru ini akan menyebabkan ramai yang ketinggalan zaman dan hilang rakan
kenalan siber ini. Beberapa contoh utama laman Web 2.0 ialah Wikipedia, Facebook,
MySpace, Amazon, Ebay, Flickr, Blogger dan YouTube.
Salah satu istilah penting Web 2.0 ialah Wiki. Dengan adanya perisian Wiki daripada
Wiki Media, individu dapat mengedit isi kandungan Wiki. Contoh ialah Wikipedia.com,
sebuah ensiklopedia percuma yang mana semua pengguna dapat mengemaskini dan
mengubah istilah-istilah ensiklopedia di dalam talian (online).
Istilah ‘tagging’ juga penting dalam Web 2.0.kerana membenarkan pengguna
untuk memberi tag (nama atau komen) kepada sebarang maklumat atau objek dalam
laman web. Tagging juga terdapat dalam bentuk memberi gred atau kadar, nama atau
kata kunci untuk sebarang maklumat yang dibaca tanpa mengira sama ada maklumat
tersebut betul atau sebaliknya. Teknologi tagging ini menggambarkan usaha-usaha

43
Web 2.0@UMS
kolaboratif konsep Web 2.0. Kerangka kerja (framework) Web 2.0 untuk pembelajaran
diterangkan oleh beberapa model utama. Kerangka kerja Web 2.0 boleh dibahagikan
kepada tiga bahagian seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 5.1.
Rajah 5.1: Kerangka kerja Web 2.0.
Tiga bahagian kerangka kerja Web 2.0 ialah sosial atau kolaboratif, pengguna
sebagai pereka arahan dan pengurusan ilmu. Kerangka kerja sosial atau kolaboratif
merujuk kepada kepentingan untuk mewujudkan satu ruang kerja untuk menyokong
pengguna dalam proses pembelajaran, penilaian kendiri, berkolaborasi dan memberi
sumbangan. Pengguna sebagai pereka arahan merujuk kepada situasi yang mana
pengguna menggunakan alatan Web 2.0 untuk menjana ilmu berasaskan kepada
minatnya sendiri secara kreatif dan menghasilkan maklumat yang bermakna dan
berkaitan dengan hasil pembelajaran yang dikehendaki. Pengurusan ilmu pula ialah
penggunaan ilmu secara efisien dan bijak.
Model Kittinger juga menerangkan komponen pembelajaran menggunakan Web
2.0. Model “Social Behaviour of Internet Users” seperti yang ditunjukkan dalam Rajah
5.2 membahagikan pembelajaran menggunakan Web 2.0 dalam tiga fasa utama.

44
Rajah 5.2: Model Social Behaviour of Internet Users.
Model Kittinger dibahagikan kepada fasa motivasi, fasa analisis dan pilihan serta fasa
produksi. Dalam model ini individu yang bekerja mempunyai motivasi dalaman dan
luaran. Motivasi luaran merujuk kepada tekanan daripada rakan sebaya, tekanan
daripada komuniti dalam talian dan tekanan daripada syarikat di mana mereka
bekerja. Motivasi dalaman pula ialah keperluan dan kehendak kendiri. Selepas fasa
motivasi, pengguna dipaksa oleh tekanan yang disebut tadi untuk menyertai aktiviti
Web 2.0 untuk membuat analisis dan membuat pilihan laman Web 2.0 yang paling
sesuai untuk diri sendiri. Dalam fasa produksi pula, pengguna tersebut telah bersedia
untuk menyumbang isi kandungan dalam usaha kolaborasinya dengan pengguna lain.
Web 2.0 harus mempunyai ciri-ciri yang berguna kepada pengguna. Ciri-ciri utama
Web 2.0 ialah pengalaman kaya pengguna (rich user experience), penyertaan, isi
kandungan dinamik, data meta, standad web dan kebolehubah (scalability). Lain-
lain ciri tambahan yang sepatutnya diberi ialah seperti konsep perisian terbuka
(openness), kebebasan dan kebijaksanaan pengguna secara kolektif. Ciri-ciri Web
2.0 dapat disimpulkan kepada tujuh iaitu penyertaan, standard, desentralisasi, konsep
perisian terbuka, konsep modul, kawalan pengguna dan identiti. Penerangan terperinci
mengenai maksud setiap ciri tersebut ditunjuk dalam Jadual 5.1.

45
Web 2.0@UMS
Jadual 5.1 Ciri-ciri Web 2.0
Ciri Maksud
Penyertaan
(participation)
Pelantar seperti blog, rangkaian sosial, dan muat naik grafik dan
video secara percuma yang membolehkan produksi dan perkongsian
isi kandungan secara mudah dan kolektif.
Piawai (standard)
Antara muka yang seragam untuk akses isi kandungan dan perisian
Web 2.0.
Desentralisasi
(decentralization)
Mengedarkan isi kandungan dan perisian Web 2.0 secara fleksibel
di banyak Pelayan (servers) daripada hanya memusatkannya di
sesuatu sistem sahaja.
Konsep perisian
terbuka (openness)
Syarikat dan pembangun perisian Web 2.0 menyediakan perisian
Web 2.0 dan perkongsian isi kandungan secara sumber terbuka
(open source).
Konsep modul
(modularity)
Mewujudkan modul besar yang bersepadu yang terhasil daripada
integrasi dan pautan pelbagai komponen dan modul lain.
Kawalan pengguna
(user control)
Membenarkan pengguna untuk mempunyai kawalan ke atas segala
isi kandungan dan data yang mereka muat turun dari Internet serta
identiti sumber tersebut.
Identiti (identity)
Kebebasan dari segi identiti yang mewakili pelbagai interaksi
merentasi pelantar, dunia maya dan rangkaian sosial.
Laman-laman Web 2.0 sepatutnya membenarkan pengguna untuk membuat lebih
banyak aktiviti selain daripada hanya memuat turun maklumat dikehendaki. Perisian
pelayar (browser) seharusnya bertindak sebagai pelantar rangkaian (network
as platform) untuk pengguna mendapat kemudahan antara muka, perisian dan
kemudahan simpanan. Pengguna yang menyumbang data kepada laman-laman Web
2.0 harus mempunyai kawalan dan kebebasan untuk menambah nilai kerja asal.
Teknologi Web 2.0 memberi peluang dan pelantar kepada para pensyarah dan
guru untuk menyediakan pelbagai aktiviti akademik untuk pelajar berinteraksi secara
efektif dengan mereka. Penyertaan yang terhad di dalam bilik darjah atau dewan
kuliah menyebabkan wujudnya desakan atau keperluan untuk pelajar berinteraksi
dalam talian supaya mendapat maklum balas yang lebih efektif untuk topik-topik
pembelajaran. Tugasan-tugasan di bilik darjah tamat apabila kelas tamat. Ini
bertentangan dengan prinsip dan konsep Web 2.0 di mana pelajar masih giat terlibat
dalam blog atau forum untuk membincang, mengubah dan menambah isi kandungan
tugasan asal masing-masing. Penyertaan aktiviti Web 2.0 menyimpan dan merekod
segala interaksi mereka secara bermakna.
Ada antara pensyarah atau guru berpendapat bahawa teknologi rangkaian sosial
akan mempengaruhi pelajar untuk mempelajari yang negatif, tetapi di sudut pandangan
positif pula, ia membangunkan sesuatu idea atau produk melalui perbincangan dan

46
interaksi di bawah panduan pensyarah atau guru mereka. Dengan membenarkan
pelajar menggunakan alatan Web 2.0, pensyarah dan guru sebenarnya memberi
peluang kepada mereka untuk menjalankan pembelajaran secara independen dan
berkongsi pembelajaran dengan rakan sebaya. Walaupun Web 2.0 penting untuk
pembelajaran jenis ini, pensyarah atau guru harus memberi panduan, memantau dan
mengawal segala jenis perbincangan yang ditentukan oleh pelajar sendiri. Dengan erti
kata lain, Web 2.0 untuk pendidikan bukan hanya untuk tujuan sosial tetapi seharuslah
aktivitinya dijalankan secara kolaboratif.
Kebanyakan alatan Web 2.0 adalah berkaitan dengan sidang video (podcasting),
blogging, tagging, rangkaian tanda buku sosial (sosial bookmarking) dan rangkaian
sosial. Terdapat beratus-ratus alat atau perisian Web 2.0 tetapi kebanyakan alat-alat
yang popular adalah berkaitan dengan blog, forum, Wikis and rangkaian sosial.
Blog
Blog merupakan laman untuk menyampaikan komen, pendapat dan perasaan
pengguna terhadap topik yang dilemparkan dalam web blog tersebut. Terdapat
mesej blog yang memberi komen yang membina, namun terdapat juga komen yang
menyinggung perasaan pengguna lain. Pelbagai jenis blog yang boleh dicapai oleh
pengguna awam ialah daripada Google, Yahoo dan juga Adobe. Syarikat-syarikat ini
terutamanya Adobe membenarkan pengguna untuk menyampaikan komen secara
langsung atas produk dan perkara-perkara lain. Sebagai contoh, Adobe LiveDocs
menyediakan antara muka atau butang Tambah Komen (Add Comment) untuk setiap
topic ‘Help’ untuk membolehkan pengguna menjana semua komen mengenai sesuatu
produk.
Forum
Forum dalam talian menyerupai papan buletin untuk pengguna memberi pendapat
untuk sesuatu perkara yang dibincang. Kebanyakan forum hari ini digunakan untuk
mendapat maklumat mengenai minat, produk dan permainan dalam talian. Forum
mudah diwujudkan dan ia membenarkan kawalan pengguna sepenuhnya.
Sebagai contoh, flyertalk.com menyediakan forum luas untuk perbincangan
mengenai bandaraya, program pelanggan kerap terbang (frequent flyers), keselamatan
penerbangan dan sebagainya. Kebanyakan IPT juga menggunakan kemudahan LMS
seperti perisian Moodle untuk menyediakan forum bagi menjana perbincangan topik-
topik akademik dalam kalangan pelajar IPT.
Wiki
Wiki yang paling besar dan popular ialah Wikipedia (www.wikipedia.com). Wiki
membenarkan pengguna untuk menyampaikan maklumat seperti sesuatu istilah yang

47
Web 2.0@UMS
dipelajari secara kolaboratif. Dalam Wiki, apabila pengguna A menyumbang sesuatu
artikel, pengguna B boleh mengubah dan menulis semula artikel tersebut. Walaupun
ini merupakan prinsip dan konsep Wiki, namun ia boleh menimbulkan rasa tidak puas
hati kepada penulis asal. Walau bagaimanapun, Wiki berjaya mengumpul berjuta-
juta jenis maklumat berguna berkaitan istilah ilmu, contohnya Wikipedia. Selain itu,
Wiki juga dapat mengklasifikasikan istilah mengikut kategori tetapi forum hanya
membolehkan pencarian sahaja dan bukan pengkategorian maklumat.
Rangkaian Sosial
Terdapat banyak perisian rangkaian sosial dalam pasaran untuk perkongsian idea
dan produk. Antara yang terkenal ialah Facebook dan Twitter untuk perkongsian idea,
pendapat dan fail. Perisian YouTube pula popular untuk perkongsian video. Facebook
mempunyai lebih daripada 5 juta pengguna pada tahun 2005 dan telah berkembang
kepada melebihi 10 juta pengguna pada masa kini. Yang amat mengkagumkan para
penyelidik ialah Facebook tidak menjalankan apa-apa pengiklanan dalam laman
webnya, namun perkembangan pesatnya berlaku kerana desakan atau tekanan
daripada rakan sebaya dan komuniti dalam talian. Sekiranya seseorang kawan rapat
tidak menyertai Facebook maka dia berkemungkinan besar akan kehilangan pelbagai
maklumat atau data terkini daripada jutaan komuniti dalam talian lain.
Twitter
Twitter juga semakin popular akibat jangkitan gejala Facebook. Ia merupakan
perkhidmatan blog mikro (microblogging) yang membenarkan pengguna untuk
menghantar atau membaca mesej yang panjangnya sehingga 140 aksara. Mesej
ini dikenali sebagai tweets. Twitter dicipta oleh Jack Dorsey pada tahun 2006 dan
dianjurkan oleh Twitter Inc. Pada tahun 2011, Twitter mencapai pendaftaran melebihi
200 juta pengguna dan telah menjana melebihi 200 juta tweets. Twitter juga dikenali
sebagai “SMS Internet” dan digunakan oleh ramai ahli politik terkenal dan juga artis di
dunia terkenal di dunia.
YouTube
YouTube yang dianjurkan oleh YouTube Inc, merupakan pelantar popular untuk
menayangkan video yang dicipta oleh pengguna. Setiap pengguna YouTube
menyediakan video sendiri yang unik dan ada kalanya berkonflik dari segi tujuan,
agama dan sebagainya untuk perkongsian dan ini memberi implikasi serius kepada
segmen pengguna tertentu. Penyalahgunaan sumber dan video yang berbau anti-
kerajaan dan anti-sosial merupakan pelbagai cabaran YouTube terhadap prinsip
kebebasan penggunaannya. Walau bagaimanapun, oleh kerana YouTube mempunyai
berjuta-juta koleksi video untuk semua kategori pengguna, maka ia tetap menjadi

48
sumber rujukan utama kepada pensyarah dan pelajar IPT dalam pembelajaran dan
penyelidikan.
Kajian ini merangkumi semua pensyarah UMS yang telah menjalani latihan
kemahiran Moodle yang dianjurkan oleh Unit Media dan Teknologi Pendidikan
(UMTP) UMS. Rekod UMTP menunjukkan bahawa seramai 485 orang pensyarah
dan tutor UMS pernah mengikuti latihan ini setakat bulan Mei 2011. Setelah mengikuti
latihan Moodle, sejumlah 1,186 kursus dapat diwujudkan oleh pensyarah-pensyarah
ini. Selain itu, seramai 86 orang pensyarah UMS telah menjawab soal selidik yang
mengandungi 19 item berkaitan penggunaan LMS Moodle.
Pelantar SmartUMS yang berasaskan Moodle merupakan pelantar e-Pembelajaran
rasmi UMS yang mula digunakan pada tahun 2005. Pada bulan Mei 2011, pihak
pentadbir SmartUMS melaporkan bahawa terdapat sebanyak 1,186 kursus yang
berdaftar untuk 12 buah sekolah (fakulti) di bawah 485 orang pensyarah UMS. Rajah
5.3 menunjuk halaman depan sebuah kursus dalam SmartUMS.
Rajah 5.3: SmartUMS.

49
Web 2.0@UMS
SmartUMS mempunyai beberapa alat Web 2.0 yang digunakan oleh pensyarah dan
pelajar UMS dalam (P&P) seperti forum, Wiki dan chat. Antara alat-alat ini, forum ialah
alat yang paling kerap diguna untuk membincang tajuk-tajuk akademik seperti tugasan
dan sebagainya. Statistik sehingga bulan Mei 2011 dalam SmartUMS menunjukkan
bahawa hampir 49.5% (240 orang) daripada pensyarah UMS pernah menggunakan
forum dalam P&P kursus-kursus UMS.
Rajah 5.4: Forum dalam SmartUMS.
Tujuan utama penggunaan forum oleh pensyarah UMS ialah keinginan untuk
mengetahui idea dan pendapat pelajar terhadap pemahaman sesuatu topik yang
diajar. Forum dalam SmartUMS mempunyai siri perbincangan yang dikenali sebagai
“threads” yang bermula sebagai pertanyaan dan diikuti oleh jawapan dan jawapan
kepada yang lain. Perbincangan sebegini boleh menampung maklum balas yang tidak
terhingga dan oleh itu sebenarnya forum mencetuskan perbincangan antara ramai
pengguna dan bukan setakat seorang atau dua sahaja.
Selain daripada menggunakan forum untuk perbincangan idea, pendapat dan
komen pelajar, pensyarah UMS juga menggunakan blog dalam P&P. Laman Web 2.0
yang menganjurkan blog yang paling popular dalam kalangan pensyarah UMS ialah
Blogspot (www.blogspot.com). Namun begitu, terdapat sebahagian kecil pensyarah

50
yang aktif menggunakan blog membuat aduan bahawa akses SmartUMS adalah
perlahan. Salah satu blog yang digunakan oleh seorang pensyarah UMS ditunjuk
dalam Rajah 5.5.
Rajah 5.5: Contoh blog pensyarah UMS
Selain daripada forum, pensyarah UMS juga menggunakan kemudahan Web 2.0
seperti chatting dalam SmartUMS untuk mendapat pandangan dan persoalan daripada
pelajar mengenai isi kandungan kursus. Chat dalam talian merupakan penghantaran
mesej teks secara automatik daripada penghantar kepada penerima. Di UMS, terdapat
juga pensyarah UMS menggunakan chat apabila mereka mempunyai tugas rasmi di
luar UMS. Sehubungan itu pelajar akan dimaklumkan masa chat melalui pengumuman
di papan buletin dalam SmartUMS. Chat adalah platform yang efektif sebab fungsinya
hampir dapat menggantikan kuliah pensyarah memandangkan ia membenarkan
pelajar bertanya soalan dan pensyarah dapat menjawab dengan serta merta.
Selain menggunakan SmartUMS dalam P&P, pensyarah UMS juga menggunakan
alat-alat Web 2.0 lain dalam web. Salah satunya ialah rangkaian sosial menggunakan
Facebook. Facebook digunakan untuk menjalin hubungan yang lebih baik dengan
para pelajar UMS dari segi mengkaji cara hidup mereka serta mengetahui tahap
pembelajaran mereka di UMS. Melalui Facebook, pensyarah dan pelajar UMS banyak
berkongsi fail-fail grafik, pendapat dalam bentuk emel dan instant messaging dan
memahami minat masing-masing. Salah satu contoh penggunaan Facebook oleh
seorang pensyarah UMS yang mengajar Bahasa Inggeris ditunjukkan dalam Rajah
5.6.

51
Web 2.0@UMS
Rajah 5.6: Contoh halaman Facebook pensyarah UMS.
Kebanyakan rangkaian sosial diwujudkan untuk tujuan tertentu. Sebagai contoh,
untuk rangkaian dalam kalangan kumpulan profesional sahaja (contoh: LinkedIn) dan
untuk mendapat campuran interaksi antara kumpulan profesional dan individu pula
(contoh: Facebook). Rangkaian sosial dapat membantu individu untuk berada dalam
talian lebih baik dan efisien daripada kaedah lama yang melibatkan pertukaran kad
bisnes dan maklumat peribadi asas.
Pensyarah UMS juga menggunakan perisian LMS yang dikenali sebagai
Schoology (Schoology.com) sebagai pelantar LMS tambahan untuk tujuan P&P.
Schoology merupakan satu gabungan LMS dan rangkaian sosial yang percuma. Ia
merupakan kaedah Facebook yang menggunakan alat media sosial yang popular
untuk memperbaiki tahap komunikasi dan kolaborasi. Selain daripada memberi
antara muka yang hampir serupa dengan Facebook, Schoology juga membekalkan

52
kemudahan tambahan seperti rekod kehadiran, buku gred dalam talian, ujian dan kuiz
dan kotak letak kerja rumah (homework dropboxes).
Namun demikian penggunaan Schoology belum sampai tahap yang tinggi
disebabkan pensyarah UMS tidak dapat mengawal penilaian yang dibangunkan. Ini
disebabkan oleh fakta bahawa UMS tidak mempunyai autoriti mentadbir (administrative
rights) kepada semua komponen pembelajaran yang dibangunkan terutamanya
penilaian. Oleh kerana itu, apabila terdapat masalah berkaitan penilaian, ia amat
sukar untuk diselesaikan. Sebagai contoh, amat sukar untuk tukar balik ke status
‘belum menjawab’ atau ‘jawab semula’ untuk penilaian apabila pelajar hilang akses
secara tiba-tiba semasa menjawab disebabkan oleh punca di luar kawalan mereka
seperti kehilangan sumber elektrik. Contoh penggunaan Schoology dalam P&P oleh
pensyarah UMS ditunjuk dalam Rajah 5.7.
Rajah 5.7: Contoh halaman Schoology pensyarah UMS.
Sebelum kemunculan dan populariti LMS Moodle berkembang pesat, ramai
pensyarah UMS menggunakan perisian Web 2.0 yang dikenali sebagai Nicenet
(nicenet.org) untuk mengadakan perbincangan P&P. Nicenet juga dikenali sebagai

53
Web 2.0@UMS
Pembantu Kelas Internet (Internet Classroom Assistant) iaitu satu alat dalam talian
yang menyokong keseluruhan kelas. Dalam Nicenet, pensyarah dapat menggunakan
kemudahan sidang video, penjadualan, perkongsian dokumen, menghantar mesej
dan perkongsian pautan maklumat. Nicenet dibangunkan khas sebagai alat bantu
pembelajaran dan forum dalam Nicenet menyokong semua jenis kerja kolaboratif
pelajar seperti mengepos mesej, mengedit selepas mengepos mesej, berkolaborasi
dengan rakan sebaya dan memberi komen kerja pelajar lain. Rajah 5.8 menunjukkan
penggunaan Nicenet oleh seorang pensyarah UMS.
Rajah 5.8: Contoh halaman Nicenet pensyarah UMS.
Satu lagi alatan P&P penting yang digunakan oleh pensyarah UMS ialah YouTube.
Penggunaan klip video dalam P&P bukan merupakan satu konsep baru tetapi kita
harus mengingati keceriaan yang digambarkan oleh pelajar apabila satu set TV ditolak
ke hadapan bilik darjah. Reaksi sebegini adalah disebabkan oleh persepsi pelajar
yang menganggap bahawa menonton video adalah lebih seronok daripada membaca,
bercakap, menulis, mengira dan berbincang. Video memberi sesuatu pengalaman
pendidikan secara imersif yang amat sukar dilupakan dan biasa dianggap sebagai
pembelajaran yang kaya dengan multimedia (multimedia-rich learning experience).

54
Ramai pensyarah UMS membuat pautan YouTube dalam kursus-kursus SmartUMS
mereka.
Walaupun aktiviti Web 2.0 dijalankan di UMS tetapi pelaksanaannya dihalang oleh
pelbagai faktor dan sebab. Jadual 5.2 menunjuk dapatan pensyarah UMS terhadap
kebolehan mengguna LMS berteknologi Web 2.0.
Jadual 5.2 Respons pensyarah UMS terhadap kebolehan mengguna LMS
Bil Item Min (M) Sisihan Piawai (SP)
1 Saya tahu apa itu LMS Moodle 3.69 .985
2
Saya mempunyai kebolehan untuk memuat naik
sipnosis kursus dan nota ke LMS Moodle
4.06 .938
3
Saya merasa susah untuk memahami dan
mempelajari LMS Moodle untuk kegunaan diri
sendiri
2.12 1.067
4
Saya tiada masalah yang serius mempelajari
LMS Moodle
3.72 .941
Skor min tertinggi ialah di mana ramai responden menyatakan bahawa mereka
‘berkebolehan untuk memuat naik sipnosis kursus dan nota ke LMS Moodle’ (M=4.06,
SP=.938). Dapatan responden tiada masalah yang serius mempelajari LMS Moodle
menunjuk min sebanyak 3.72 (SP=.941) iaitu di tempat kedua dan diikuti oleh
‘responden mengetahui apa itu LMS’ dengan skor min sebanyak 3.69 (SP=.985).
Kenyataan bahawa ‘merasa susah untuk memahami dan mempelajari LMS Moodle
untuk kegunaan diri sendiri’ mencatat min sebanyak 2.12 (SP = 1.067). Dapatan-
dapatan ini memberi implikasi bahawa ilmu dan cara menggunakan LMS amat
mempengaruhi kebolehan pensyarah UMS untuk menggunakan Web 2.0 dalam P&P.
Skor min untuk persepsi bahawa ‘mereka susah dan tidak dapat belajar LMS secara
sendiri’ adalah rendah dan memberi harapan lebih baik untuk UMS maju ke depan
dalam cabaran Web 2.0.
Jadual 5.3 Respons pensyarah UMS terhadap penggunaan LMS
1
Saya suka menggunakan LMS Moodle sebagai
satu alat pengajaran
3.85 .847
2
Saya merasa senang menggunakan
e-Pembelajaran (LMS Moodle) dalam kursus
saya
3.76 .867
3
LMS Moodle sangat membantu kursus saya
terutama penggunaan forum, kuiz, Wiki, blog
dan lain-lain
3.64 .880

55
Web 2.0@UMS
4
LMS Moodle dan LMS yang lain digunakan
dengan banyak di universiti di negara lain
3.77 .929
5
Kebanyakan aktiviti (forum, Wiki dan lain-lain)
yang melibatkan kolaborasi dan perkongsian
informasi dalam kalangan pelajar boleh dibina
dalam LMS Moodle
3.95 .880
6
LMS Moodle membolehkan ramai pelajar
berinteraksi dengan pengajaran saya
3.79 .959
Jadual 5.3 menunjukkan dapatan tinjauan persepsi responden terhadap penggunaan
LMS Moodle berteknologi Web 2.0. Skor min tertinggi sebanyak 3.95 (SP=.880)
menunjukkan bahawa kebanyakan responden mempunyai persepsi yang tinggi
terhadap aktiviti Web 2.0 yang boleh dibangunkan oleh SmartUMS seperti forum,
Wiki dan lain-lain yang melibatkan kolaborasi dan perkongsian informasi dalam
kalangan pelajar. Persepsi responden yang menyatakan mereka suka menggunakan
LMS Moodle sebagai satu alat pengajaran menunjukkan nilai skor min sebanyak
3.85 (SP=.847). Selain itu, ramai responden menyatakan bahawa LMS Moodle
membolehkan ramai pelajar berinteraksi dengan pembelajaran mereka. Kenyataan ini
disokong dengan nilai min sebanyak 3.79 (SP=.959).
Untuk kenyataan ‘LMS Moodle dan LMS yang lain digunakan dengan banyak di
universiti di negara lain’, didapati bahawa skor min ialah 3.77 (SP=.929). Responden
yang menyatakan ‘senang guna LMS Moodle’ ialah min sebanyak 3.76 (SP=.867) dan
kenyataan ‘LMS Moodle membantu dari segi penghasilan forum dan kuiz’ ialah min
sebanyak 3.64 (SP=.880). Dapatan kajian bahagian ini memberi implikasi bahawa
secara umumnya kebanyakan daripada 86 orang pensyarah UMS yang ditinjau
bersetuju bahawa LMS Moodle amat membantu dalam P&P terutamanya dari segi
penyediaan forum dan Wiki.
Jadual 5.4 Respons pensyarah UMS terhadap permasalahan penggunaan LMS
1
Implementasi e-Pembelajaran menggunakan
LMS Moodle tidak efektif kerana akses Internet
yang lambat di UMS
3.07 1.281
2
Saya mempunyai masalah akses Internet
selepas waktu bekerja
2.81 1.232
3
UMS sepatutnya tidak menggunakan LMS
Moodle kerana akses Internet yang lambat
2.81 1.333
4
Saya tidak suka menggunakan LMS Moodle
kerana saya merasakan kaedah kuliah dalam
dewan besar adalah lebih efektif
2.64 1.095

56
5
Penyediaan nota dan aktiviti untuk LMS Moodle
adalah satu beban untuk saya
2.50 .967
6
Saya tidak mahu menggunakan LMS Moodle
dalam kursus saya kerana kekurangan masa
untuk berinteraksi dengan pelajar secara atas
talian
2.49 1.060
7
Penggunaan LMS Moodle membazir banyak
masa saya kerana penyediaan nota dan aktiviti
memakan banyak masa
2.38 1.118
8
Implementasi e-Pembelajaran di UMS masih
tidak mempunyai sokongan kuat di pihak uni-
versiti
2.23 1.214
9
Penggunaan LMS Moodle untuk kursus saya
tidak mendapat sokongan baik daripada ketua
jabatan
1.78 .987
Jadual 5.4 melaporkan dapatan kajian yang menunjukkan permasalahan penggunaan
LMSMoodle.Masalah-masalahutamapelaksanaane-PembelajaranWeb2.0mengikut
urutan ialah ‘akses Internet lambat’ (M=3.07, SP=1.281), ‘masalah akses Internet
selepas waktu bekerja’ (M=2.81, SP=1.333), ‘tidak guna LMS sebab akses Internet
lambat’ (M=2.81, SP=1.232), ‘kaedah kuliah lebih berkesan’ (M=2.64, SP=1.095),
“membebankan’ (M=2.50, SP=.967), “kekurangan masa berinteraksi dengan pelajar’
(M=2.49, SP=1.060), ‘membazir dan menggunakan banyak masa saya’ (M=2.38,
SP=1.118), ‘kurang sokongan universiti’ (M=2.23, SP=1.214) dan ‘kurang sokongan
ketua jabatan’ (M=1.78, SP=.987).
Data-data ini menunjukkan bahawa sekiranya akses Internet adalah lambat di
universiti dan di rumah, maka pensyarah UMS akan mengurangkan penggunaan
Web 2.0 dalam P&P (masalah 1, 2 dan 3). Terdapat pensyarah yang berpandangan
kaedah kuliah lebih berkesan adalah jelas menunjukkan bahawa kumpulan ini adalah
kumpulan ketinggalan zaman teknologi Web 2.0 (laggards). Begitu juga kumpulan
yang menyatakan kekurangan sokongan universiti dan ketua jabatan kerana kumpulan
ini akan membantah pelaksanaan e-Pembelajaran di kampus. Kumpulan yang banyak
menyatakan tentang tambahan kerja (beban), kekurangan masa berinteraksi serta
membazir masa juga merupakan kumpulan pensyarah yang bersikap negatif dan anti-
pembangunan e-Pembelajaran.

57
Web 2.0@UMS
CADANGAN Penambahbaikan
Data ini telah menunjukkan bahawa pelaksanaan Web 2.0 di UMS melalui platform
Moodle (SmartUMS) adalah pada tahap yang minimum dan pelaksanaannya dihalang
oleh pelbagai masalah. Antara masalah tersebut ialah akses Internet yang amat
perlahan, beban tugas dan keengganan untuk menggunakan Web 2.0. Justeru,
langkah-langkah berikut akan diambil bagi menambahbaik penggunaan Web 2.0 di
UMS:
• Melaksanakan seminar atau kempen kesedaran e-Pembelajaran di UMS
bertujuan mempromosikan kebaikan alatan Web 2.0 kepada P&P di IPT.
• Memberi insentif atau pengiktirafan kepada pensyarah yang menggunakan
Web 2.0. Insentif dalam bentuk wang tunai, hadiah pertandingan Web 2.0,
geran penyelidikan dan sebagainya.
• Pihak pentadbiran UMS mengurangkan atau menyelesaikan masalah-
masalah yang menghalang pelaksanaan Web 2.0 demi pembangunan kualiti
pembelajaran pelajar.
Kesimpulan
Pelaksanaan Web 2.0 amatlah penting untuk P&P kerana pelajar pada masa kini
serta majoriti pelajar IPT akan datang merupakan pelajar generasi siber di mana
penggunaan komputer dan Internet adalah pada tahap yang amat tinggi. Data terkini
mendapati bahawa tahap penggunaan Web 2.0 di UMS amatlah terhad (hanyalah
forum dan sedikit aktiviti chat dalam SmartUMS) disebabkan oleh pelbagai masalah.
Oleh yang demikian, lebih banyak promosi dan usaha yang perlu dilakukan seperti
seminar e-Pembelajaran serta latihan penggunaan SmartUMS untuk meningkatkan
kemahiran Web 2.0 dalam kalangan para pensyarah. Sekiranya masalah-masalah
penghalang Web 2.0 dapat diatasi, maka e-Pembelajaran UMS boleh menjadi lebih
maju.

Pengenalan
Sistem Pengurusan Pembelajaran atau Learning Management System (LMS) yang
sedang digunakan di UNIMAS adalah berasaskan Moodle. Sistem yang lebih dikenali
sebagai Morpheus ini diterima pakai dengan baik oleh staf akademik dan pelajar di
UNIMAS. Seperti yang ditunjukkan pada Rajah 6.1, bilangan kursus dalam talian
yang aktif meningkat dengan kadar yang tinggi semenjak ia diperkenalkan pada tahun
2007. Tambahan pula, hampir kesemua pelajar prasiswazah di UNIMAS merupakan
pengguna aktif Morpheus.
Rajah 6.1: Bilangan kursus dalam talian yang aktif di dalam Morpheus (2007 – 2011).
Bab 6
Web 2.0@UNIMAS
ChenChwenJen
GabrielTongaNoweg
SharifahNorizanWanZain

60
Fungsi Web 2.0 Pada Morpheus
Generasi kedua Web atau lebih dikenali sebagai Web 2.0 menyediakan pelantar yang
membolehkan semua pengguna untuk menghasilkan kandungan dalam talian yang
berpusatkan pengguna, memudahkan perkongsian maklumat secara interaktif serta
gabungan/kolaborasi pelbagai jenis aktiviti pengajaran dan pembelajaran. Penerapan
aplikasi Web 2.0 yang bersesuaian ke dalam proses pengajaran dan pembelajaran
boleh menghasilkan pembelajaran yang aktif dan efektif. Pelajar boleh memainkan
peranan sebagai penulis, penerbit, pakar, penyiar dan/atau penyunting di persekitaran
pembelajaran tersebut. Moodle, selaku enjin dalaman Morpheus, menyokong struktur
rekaan dan kefungsian Web 2.0. Di dalam Morpheus sendiri juga telah diintegrasikan
beberapa aplikasi Web 2.0 yang digunakan oleh komuniti LMS di UNIMAS.
Really Simple Syndication (RSS)
RSS merujuk kepada Really Simple Syndication dan ia merupakan satu format untuk
menyalurkan berita dan tajuk utama dari pelbagai sumber seperti laman web, portal,
jurnal dan sebagainya di laman web masing-masing. Morpheus memiliki blok yang
membenarkan tajuk utama/berita daripada laman web/sesawang luar dipaparkan pada
laman kursus Morpheus. Tajuk/berita utama dipaparkan sebagai pautan ke kandungan/
berita penuh. Blok ini secara automatik akan dikemaskini untuk memaparkan tajuk/
berita terkini apabila maklumat di laman web luar tersebut berubah.
Pensyarah hanya perlu melakukan tetapan sekali sahaja dan sistem akan
secara automatik mengemaskini paparan pada blok RSS. Penggunaan RSS boleh
dilihat sebagai satu kaedah untuk memastikan laman kursus dalam talian sentiasa
aktif dengan hanya sedikit tetapan untuk memaparkan pautan kepada kandungan
terkini pada laman web luar. Ini membolehkan pelajar mendapat maklumat terkini
setiap kali mereka mengakses laman Morpheus yang menggunakan aplikasi RSS.
Rajah 6.2 memaparkan penggunaan RSS (tajuk utama suratkhabar Star) pada laman
utama Morpheus yang mana pengguna tidak akan ketinggalan dalam mengikuti
perkembangan berita semasa. RSS juga sesuai digunakan pada mana-mana laman
kursus untuk menyalurkan kandungan jurnal, penemuan kajian terkini, blog atau
sebarang isu-isu terbaharu yang berkaitan dengan subjek atau kursus berkenaan.

61
Web 2.0@UNIMAS
Rajah 6.2: RSS untuk penyaluran tajuk berita.
Wiki
Wiki merupakan satu lagi contoh aplikasi Web 2.0 yang terdapat di dalam Morpheus.
Wiki pada Morpheus menyediakan satu ruang suntingan HTML yang digunakan
oleh pelajar untuk menambah dan mengemaskini kandungan Wiki. Ia menyediakan
antaramuka yang ringkas untuk mengubah laman Wiki, memformat teks, memasukkan
gambar dan pautan, dan membenarkan perekaan laman web yang mudah dengan
pelbagai kandungan multimedia yang menarik.
Pensyarah boleh menggunakan Wiki yang dihasilkan oleh pelajar atau kumpulan
pelajar sebagai bahan pembentangan. Melalui pembentukan Wiki oleh kumpulan
pelajar, setiap ahli akan bersama-sama membangun dan mengemaskini kandungan
laman Wiki yang disediakan. Ruang suntingan yang ada membolehkan ahli kumpulan
untuk mengesan setiap versi tugasan yang dibangunkan dan dikemaskini pada
bila-bila masa, menyemak pertindihan atau persamaan idea atau sumber Wiki dan
menyediakan ruang yang boleh digunakan untuk mengumpul hasil akhir tugasan.
Di samping itu, pensyarah boleh memantau perkembangan atau kemajuan setiap
kumpulan, memberikan maklumbalas atau komen yang membina sekiranya perlu
dan memudahkan pemantauan serta penilaian sumbangan setiap ahli kumpulan.
Pemantauan dan penilaian kebiasannya kurang berkesan bagi tugasan kumpulan
yang memerlukan penghantaran laporan atau kertas kerja secara konvensional
berbanding dengan penggunaan Wiki. Rajah 6.3 menunjukkan contoh Wiki yang

62
dibangunkan oleh sekumpulan pelajar yang mengambil subjek Research Methodology
serta maklumbalas atau komen daripada pensyarah yang dibezakan menerusi warna
atau jenis teks.
Rajah 6.3: Contoh penggunaan Wiki di dalam Morpheus.
Dengan adanya aktiviti dalam talian seperti Wiki, pensyarah hanya perlu meluangkan
sedikit masa sahaja untuk membuat tetapan aktiviti Wiki dan seterusnya menggalakkan
pelajar untuk menghidupkan laman kursus menerusi penglibatan dan kolaborasi aktif
dalam menyelesaikan tugasan yang diberikan. Dari masa ke semasa, pensyarah
boleh memantau perkembangan tugasan pelajar di samping memberikan tunjuk ajar
dan pembetulan sepanjang proses pembangunan Wiki pelajar. Setakat ini, kesemua
kursus di dalam Morpheus hanya boleh diakses oleh pensyarah dan pelajar yang
berdaftar di dalam kursus masing-masing sahaja. Ini sedikit sebanyak mengekang
potensi penggunaan fungsi ini kerana penglibatan pihak luaran dalam aktiviti Wiki
tidak dibenarkan.

63
Web 2.0@UNIMAS
Forum Perbincangan
Forum perbincangan merupakan aktiviti yang amat digemari pada tahun 1990-an dan
awal 2000. Forum merupakan antara fungsi pertama yang diperkenalkan menerusi
sistem pembelajaran dalam talian. Sehingga kini, fungsi ini masih giat digunakan
di dalam sistem Morpheus oleh pensyarah UNIMAS melalui pelbagai kaedah.
Kaedah termudah yang diaplikasikan oleh kebanyakan pensyarah adalah dengan
mengemukakan satu topik untuk dijawab dan dibincangkan oleh pelajar. Rajah 6.4 di
bawah menunjukkan satu contoh forum perbincangan.
Rajah 6.4: Contoh forum perbincangan ringkas.
Sesetengah pensyarah menggunakan forum perbincangan sebagai alat untuk
menunjukkan contoh hasil kerja terbaik pelajar kepada kelas. Sumbangan tugasan
terbaik pelajar yang dihasilkan menerusi pelbagai aktiviti lain seperti Wiki, chat,
assignment, workshop, mind map dan lain-lain boleh dikongsi di ruang forum. Forum
seperti ini memberikan motivasi kepada pelajar untuk memberikan komitmen terbaik
dalam melaksanakan tugasan. Sesungguhnya, majoriti pelajar lebih bermotivasi
sekiranya hasil kerja mereka dipersembahkan. Contoh terbaik ini seterusnya boleh
digunakan sebagai sumber bahan bagi perbincangan yang lebih lanjut.

64
Untuk kelas dengan bilangan pelajar yang kecil, sesetengah pensyarah
menggunakan forum sebagai ruang perbincangan berbentuk sulit untuk setiap pelajar.
Menerusi kaedah ini, hanya pensyarah dan pelajar berkenaan sahaja yang mempunyai
akses ke forum tersebut. Forum seperti ini bermanfaat sekiranya seseorang pelajar
perlu bertanyakan soalan penting yang mungkin segan untuk dikemukakan di dalam
kelas secara bersemuka atau di ruang atas talian lain yang bersifat terbuka. Faedah lain
yang dikenalpasti termasuklah memudahkan pelajar untuk menjejak perbincangan-
perbincangan terdahulu.
Forum juga boleh digunakan sebagai ruang soal-jawab untuk perbincangan
ringkas dan cepat. Untuk forum sebegini, pelajar tidak dapat melihat maklumbalas
rakan-rakan mereka sehinggalah pelajar menghantar maklumbalas. Topik untuk jenis
perbincangan ini kebiasaannya merupakan soalan daripada pensyarah manakala
maklumbalas pelajar ialah jawapan kepada soalan berkenaan. Rajah 6.5 menunjukkan
contoh penggunaan forum soal-jawab.
Rajah 6.5: Contoh forum soal-jawab.

65
Web 2.0@UNIMAS
Chat
Chat bertujuan untuk menyokong komunikasi sesama pelajar yang dapat
mempermudahkan kolaborasi dan perkongsian maklumat. Rajah 6.6 menunjukkan
contoh penggunaan aktiviti chat bagi mewujudkan kumpulan belajar dalam talian,
terutamanya untuk membantu dalam persediaan ujian/peperiksaan. Soalan-soalan,
topik atau isu-isu berkenaan kursus dikemukakan sebagai bahan perbincangan bagi
kumpulan belajar berkenaan.
Rajah 6.6: Contoh Chat untuk kumpulan pelajar.
Chat turut sesuai digunakan sebagai ruang untuk mengkaji kertas peperiksaan
dan tugasan-tugasan kelas. Untuk menjadikan ruang chat sebagai ruang peribadi,
pensyarah boleh menutup ruang chat setelah semua pelajar yang berkaitan berada di
dalam ruang chatberkenaan.Dalam kessebegini, pensyarah akan menjadualkan masa
chat dengan pelajar-pelajar tertentu dan seterusnya menjalankan sesi perbincangan
peribadi apabila mengkaji kertas peperiksaan atau tugasan. Sesetengah pensyarah
bahasa juga boleh mengumpulkan transkrip chat yang seterusnya boleh digunakan
sebagai bahan perbincangan pelajar. Terdapat juga pensyarah yang memuatkan
kemudahan chat daripada sumber luaran dengan menggunakan widget seperti
Cbox (http://cbox.ws/) dan Shoutmix (http://www.shoutmix.com). Widget seperti
yang dinyatakan ini menyediakan satu pelantar komunikasi sesama pelajar dan
juga bersama pensyarah dalam bentuk yang kurang formal, pantas dan lebih santai.
Pertanyaan atau kemusykilan berkenaan subjek, proses pengajaran atau tugasan
boleh dikemukakan dengan mudah tanpa prosedur yang remeh.

Web 2.0 di IPTA Malaysia

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Andere mochten auch

Andere mochten auch (15)

Ähnlich wie Web 2.0 di IPTA Malaysia

Ähnlich wie Web 2.0 di IPTA Malaysia (20)

Mehr von Mohamed Amin Embi

Mehr von Mohamed Amin Embi (20)

Kürzlich hochgeladen

Kürzlich hochgeladen (20)

Web 2.0 di IPTA Malaysia