1. Үйлдвэр болон үйлчилгээний
байгууллагын төлөвлөгөө
боловсруулах зарим арга
Лекц-7

2. Агуулга:
1. Үйлдвэрийн газрын төлөвлөгөө
боловсруулах тухай
2. Үйлчилгээний газрын төлөвлөгөө
боловсруулах тухай

3. 1. Үйлдвэрийн газрын төлөвлөгөө боловсруулах
шугаман програмчлалын арга
• Өмнө үзсэн үйлдвэрийн төлөвлөгөөг
боловсруулах
нэг
болон
хосолсан
стратегийн хувьд түүнийг үнэлэхэд хялбар
байх боловч хамгийн оновчтой нь аль вэ?
гэдэгт хангалттай хариуг өгч чаддаггүй.
• Харин шугаман программчлал нь оновчтой
хариу өгөх боловч эрэлт болоод зардал нь
шулууг шугамын хамааралтай байдаг.

4. • Оновчтой үйлдвэрийн төлөвлөлт гэдэг нь
бараа материал болон ажиллах хүчний
зохицуулалт хийж хэдэн хэдэн хослолыг
гаргаж болно. Үүнээс бид хамгийн
оновчтой нь гэсэн төлөвлөгөөг ШП-ийг
ашиглан олох болно.

5. Жишээ нь : АМР компани
Улирал
Борлуулалтын таамаглал
Хавар
80,000
Зун
50,000
Намар
120,000
Өвөл
150,000
Ажилд авах зардал
$100 нэг ажилчин
Халах зардал
$500 нэг ажилчин
Бараа материалыг хадгалах зардал
Нэг улиралд $0.5
Нэг ажилчны үйлдвэрлэх хэмжээ
1000 нэг улиралд
Одоо байгаа ажиллах хүч
100

6. Энэ ШП-ийн загвар нь уг компанийн эрэлтийг
хамгийн бага зардлаар хангах явдал болно.
• Зорилгын функц нь: Энэ удаагийн ШП-ийн
зорилгын функц нь ажиллах хүчийг авах
болон
халах,
бараа
материалын
хадгалалтын
зардлыг
хамгийн
бага
хэмжээнд байлгах явдал юм.
• Нөхцөл нь:

7. Энд: Ht= t- үед авсан ажиллах хүчний тоо
Ft= t – үед халсан ажиллах хүчний тоо
It= t – үеийн эцэст байх бараа материалын хэмжээ
Pt= t – үед үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний тоо
Wt = t – үеийн ажиллах хүчний хэмжээ
P1-I1 = 80.000 (1)
Эрэлтийн хязгаарлалт
I1 + P2 –I2 = 50.000 (2)
I2 + P3 – I3 = 120.000 (3)
I3 + P4 –I4 = 150.000 (4)
1000W1 = P1 (5)
Үйлдвэрлэлийн хязгаарлалт
1000W2 = P2 (6)
1000 W3 = P3 (7)
1000 W4 = P4 (8)
100+H1 – F1 = W1 (9)
Ажиллах хүчний хязгаарлалт
W1 + H2 –F2 = W2 (10)
W2 + H3 –F3 = W3 (11)
W3 + H4 –F4 = W4 (12)

8. Эрэлтийн хязгаарлалт:
• Хязгаарлалтын эхний тохируулга бол
эрэлтийг улирал бүрд хангах явдлыг
баталгаажуулж байна. Ингэхийн тулд
эрэлтийг одоо үеийн үйлдвэрлэл ба өмнөх
үеийн бараа материалын нөөцөөр хангаж
байна. Эрэлтээс илүү гарсан бүтээгдэхүү нийг
хадгалах
болно.
Эрэлтийн
тэгшитгэлийг дараах байдлаар бичиж
байна.

9. • Дээрх тэгшитгэлээс эрэлтийг үлдээгээд
түүнийгээ хангана гэвэл:
• Дээрх тэгшитгэлээс харахад улирал бүрийн
хувьд эрэлтийн 4 хязгаарлалт тавигдаж
байна. Энэ жишээний хувьд бараа
материалын эхний үлдэгдэл байхгүй
байгаа.

10. Үйлдвэрлэлийн хязгаарлалт:
• Үйлдвэрлэлийн 4 хязгаарлалт нь ажиллах
хүчний тоо хэмжээгээр илэрхийлэгдэж
байна. Өөрөөр хэлбэл: Үйлдвэрлэж гаргах
бүтээгдэхүүний тоогоор илэрхийлсэн
ажиллах хүчний хэмжээ. Ажилчин бүр нэг
улиралд үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний тоо нь
1000 байгаа. Тэгэхээр

11. Ажиллах хүчний хязгаарлалт:
• Ажиллах хүчний хэмжээг өмнөх үед байсан
ажиллах хүчний тоо дээр одоо үеийн эхэнд
авсан ажиллах хүчний тоог нэмээд халсан
ажиллах хүчний тоог хасаж тодорхойлсон.
• Дээрх жишээний хувьд одоо байгаа
ажиллах хүчний тоо 100.

12. Нэмэлт хязгаарлалт:
• ШП-ийн хувьд үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөөнд
дээрх хязгаарлалтуудаас гадна нэмэлт
хязгаарлалтуудыг тавьж болно. Жишээ нь:
Гэрээт харилцагч, илүү цагаар ажиллах гэх мэт.
Хэрвээ ийм нэмэлт хязгаарлалт оруулвал
тэдгээр сонголтуудын зардлыг зорилгын
функцэд оруулж өгөх учиртай.
• Харин бидний авсан дээрх жишээнд ийм
нэмэлт хязгаарлалт тавиагүй байгаа.

13. ”Excel Solver” ашиглан ШП-ын
бодлогыг бодвол:
ШП-ын загвар
Эх А/Х
100
Үйл/Б тоо 1000
Зардал
Э.БМ
0
Хал
$32.000
$500
Хад. За 0,50
Авах $100
Qtr
Эрэлт
Үйлд
БМат
Шаард
аж/хүч
Авах Хал
а/х
а/х
Эрэл
хяз
Үйл
хяз
А/ хүч
хяз
1
80,000
80,000
0
80
0
20
80,000
80,000
80
2
50,000
80,000
30,000 80
0
0
50,000
80,000
80
3
120,000
90,000
0
90
10
0
120,000
80,000
90
4
150,000
150,000
0
150
60
0
150,000
80,000
150
Total 400.000
400,000
30,000
70
20

14. 2. Үйлчилгээний байгууллагын
төлөвлөгөө боловсруулах тухай

15. Үйлчилгээний байгууллагын
төлөвлөлтийн зорилго нь:
•
•
•
•
Үйлчлүүлэгчдийн хэрэгцээг хангах,
Ашгийг нэмэгдүүлэх
Зардлыг бууруулах
Ажиллах хүчний тоог зөв тогтоох зэрэг
зорилгуудын нэгдлийг хангах явдал юм.

16. Үйлчилгээний байгууллагын
төлөвлөлт нь :
• Энэ нь хэрэглэгчдийн хэрэгцээ ба машины
хүчин чадлын хязгаарлалтын хүрээнд
тооцсон:
Хөдөлмөртэй холбоотой
шийдвэрүүд буюу ажиллах
хүчний тоог харуулсан удирдлагын
баримт бичиг юм.

17. Үйлчилгээний байгууллагын
төлөвлөлт:
• Дараах зүйлсээр үйлчилгээний байгууллагын
төлөвлөлтийн үйл явц нь ялгаатай байдаг.
1) Ихэнх
үйлчилгээний
байгууллага
бараа
материалыг нөөцлөж чаддаггүй. Жишээ нь:
нисэх буудал, зочид буудал , үсчний газар зэрэг
нь эрэлт их болох үед сүүлд нь ашиглана гээд
түүнийг хадгалах боломжгүй. Үйлчилгээ нь
бүтээгдэхүүн дагадаг байж болно. Энэ нь гэвч
маш богино хугацаатай байдаг. Жишээ нь: цагаас
долоо хоног хүртэл...

18. 2. Үйлчилгээний байгууллагын эрэлтийг
урьдчилан таамаглахад хэцүү
• Эрэлтийн хэлбэлзэл нь байнга гарах бөгөөд
үргэлж ноцтой байдаг. Үйлчилгээний
байгууллагын
тогтворгүй
эрэлтийг
хялбарчлахад
илтгэгчийн
тархалтыг
ашигладаг.
Удирдлагын
тогтоосон
хэрэглэгчийн үйлчилгээний төвшин нь
эрэлтийн хувиас илүү байдаг. Хэрхэн
түүнийг
тэнцвэржүүлэх
асуудал
нь
үйлчилгээний
байгууллагын
ерөнхий
нэгдсэн төлөвлөлтийн чухал орц нь байдаг.

19. 3. Хүчин чадлыг мөн урьдчилан таамаглахад
хэцүү.
Санал болгож байгаа үйлчилгээний төрөл
нь олон янз
Үйлчилгээний мөн чанар нь хувь хүнд
чиглэсэн байдаг.
4. Үйлчилгээний хүчин чадал нь тохирсон
газар, цаг хугацаанд нь хангах ёстой.
Байршил бүр дээрх үйлчилгээний хүрээ ба
ажиллах хүчний төвшинг тодорхойлох нь
ерөнхий төлөвлөлтийн хэсэг байдаг.

20. 5. Үйлчилгээний байгууллагын хувьд хамгийн
хязгаарлалт тавьдаг нөөц бол хөдөлмөр
байдаг. Хөдөлмөр нь маш уян хатан учраас
нэгдсэн төлөвлөлтийн нэгэн давуу тал
болдог.
Эрэлтийн өөрчлөлтийг түр
ажилчин авах, илүү цагаар ажиллуулах
замаар хангаж болдог.
• Ажилчдыг олон янзын ажил хийхэд сургах
бөгөөд
шаардлага гарсан үед дуудаж
болдог.

21. • Ашиг эсвэл орлогыг дээд хэмжээнд
хүргэхийн тулд янз бүрийн тасалбарын
үнийн ангилалд суудал болоод өрөөг
хуваарилах хувь хэмжээг тодорхойлох
ёстой. Энэ үйл явцыг орлогын удирдлага
гэдэг.
• Урьдчилсан захилгын систем ба илүү билет
захиалах зэрэг нь үйлчилгээний
байгууллагад байдаг нөөцийн нийтлэг
зүйлс юм.

22. • Өнгөрсөн мэдээллээс захиалга өгөөд
сураггүй алга болдог хүмүүсийн тухай
өнгөрсөн үеийн мэдээллийн тархалт ба
зардлын мэдээлэл өгөгдсөн үед захиалга
өгөөд сураггүй алга болдог хүмүүсийн
хамгийн оновчтой магадлалыг дараах
томъёогоор олно.

23. • Үүнд:
• n= захиалга өгөөд сураггүй алга болдог
хүмүүсийн тоо
• x= илүү захиалсан өрөө болон суудлын тоо
• Cu= Дутуу захиалсанаас хүлээх алдагдал
• Co= илүү захиалсаны зардал буюу ..
• P= магадлал

24. • Дээрх томъёог ашиглаад захиалаад алга
болдог хүмүүсийн таамагласан тоотой илүү
захиалгын бодлогыг нийцүүлж болно.
• Жишээ нь: Lucky Traveller inn компанийн
менежер нь утсаар захиалга авах тийм
үйлчилгээг судлаж байна. Өрөөгөө хоногийн
$100 хөлслүүлэх бөгөөд өдөрт $25 зардал
гардаг. Илүү гарсан үйлчлүүлэгчээ Мотел 7
уруу хоногийн $70 явуулж болно. Өнгөрсөн 6
долоо хоногийн хувьд захиалга өгөөд сураггүй
алга болсон үйлчлүүлэгчийн тоо дараах
байдлаар өгөгджээ. Хэрвээ уг компани илүү
захиалга авах үйлчилгээг эхэлж болох уу?,
хэчнээн өрөөнд илүү захиалга авч болох вэ ?

25. Захиалга өгөөд ирээгүй хэрэглэгчдийн
тоо
Магадлал
0
0,15
1
0,25
2
0,30
3
0,30

26. Бодолт:
• Ирээгүй хэрэглэгчдийн хүлээгдэж буй тоог
магадлалын хүснэгтээс тооцвол:
• 0(0.15)+1(0.25)+2(0.30)+3(0.3)= 1.75
• Нэг өрөөний ашиг нь бол ($100-$25)=$75, уг
компанийн үйлчлүүлэгч ирээгүйгээс болж
гарах зардал дунджаар хоногт
(1.75)($75)=$131.25 байна.
• Алдагдлаа багасгахын тулд илүү захиалга авах
хэрэгтэй. Ирэхгүй үйлчлүүлэгчдийн хамгийн
оновчтой магадлалыг тооцвол:

27. • Үндсэн хүснэгт дээрээ магадлалын нийлбэр
гэсэн баганыг нэмбэл:

28. Ирээгүй
үйлчлүүлэгчдийн
тоо
Магадлал
P(n<x)
0
0,15
0.00
1
0,25
0.15
2
0,30
0.40
3
0,30
0.70
(0.517)

29. • Ирээгүй үйлчлүүлэгчдийн оновчтой магадлал
нь 0,40-0,70 хооронд оршиж байна.
• Хамгийн бага магадлалтай төвшин нь 0,40
байна. Хүснэгтээс харахад энэ магадлалын
хүрээнд 2 өрөөнд л илүү захиалах авах
хэрэгтэй гэж үзнэ.
• Хэрэглэгчээ бусдад явуулах зардал[2(0.15)+1(0.25)]= $38.50
• Захиалгат хэрэглэгч ирээгүйгээс болж орлогын
алдагдал (0.30)$75=$22.50
• 2 өрөөг илүү захиалга авах зардал $61.00

30. • Илүүдэл захиалга авах бодлогын зардал нь
$61 бөгөөд хоногт хүлээгдэж буй хэмнэлт
нь ($131.25-$61)=$70.25 болж байна.