SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 232
ThS. L E H O A N H PHO 
Nhd gido Uu tu 
C c c 
M i l 
B O I D U 8 N G 7 
H O C S I N H G I O I T O A N 
D A I S O - G I A I T I C H 
- Ddnh cho HS lop 12 on tap & nang cao kinang lam bai. 
- Chudn bi cho cdc ki thi quoc gia do Bo GD&DT to choc 
Mil 
NHA XUAT BAN DAI HQC QUOC GIA HA NQI
Bin DUSNG , 
HQC SINH GO TOAN 
OAI SO -GIAI TICH 
Boi duQng hoc sinh gioi 
Toan Dai so 10-1. 
Boi duQng hoc sinh gioi 
Toan Dai so 10-2. 
- Boi duQng hoc sinh gioi 
Toan Hinh hoc 10. 
- Boi duOng hoc sinh gioi 
Toan Dai so 11. 
Boi duQng hoc sinh gioi 
Toan Hinh hoc 11. 
Bp de thi tif luan Toan 
hoc. 
Phan dang va pht/Ong 
phap giai Toan So phtfc. 
Phan dang va phucing 
phap giai Toan To hop va 
Xac suat. 
1234 Bai tap tir luan 
dien hinh Dai so giai 
tich 
1234 Bai tap ta iuan 
dien hinh Hinh hoc 
li/ong giac
ThS. L E H O A N H PHO 
Nha gido iCu tu 
B O I D U Q N G , 
H O C S I N H G I O I T O A N 
DAI SO-GIAI TICH 
12 * 
- Danh cho HS lap 12 on rflp & ndng cao kfndng lam bai. 
- Chudn bj cho cdc ki thi qudc gia do Bo GD&DT td choc. 
Ha Npi 
NHA XUAT BAN DAI HQC QUOC GIA HA NQI
NHA XUAT BAN DAI HOC QUOC GIA HA N0I 
16 Hang Chudi - Hai Ba Trirng Ha Npi 
Dien thoai: Bien tap-Che ban: (04) 39714896; 
Hanh chinh: (04) 39714899; Tdng bien tap: (04) 39714897 
Fax: (04) 39714899 
Chiu trach nhiem xuat bdn: 
Giam ddc PHUNG QUOC BAO 
Tong bien tap PHAM THI TRAM 
Bien tap noi dung 
THUY NGAN 
Sda bdi 
NGOC HAN 
Che bdn 
CONG TI ANPHA 
Trinh bay bia 
SON KY 
Ddi tdc lien ket xudt bdn 
CONG TI ANPHA 
SACH LIEN KET 
BOI DUONG HQC SINH GIOI TOAN DAI SO GIAI TICH 12 -TAP 1 
Ma so: 1L-177DH2010 
In 2.000 cuon, khd 16 x 24 cm tai cong ti TNHH In Bao bi Hung Phu 
So' xua't ban: 89-2010/CXB/11-03/DHQGHN, ngay 15/01/2010 j 
Quyet dinh xua't ban sd: 177LK-TN/XB 
In xong va nop ltiu chieu quy I I nam 2010.
L d i N 6 I D A U 
De giup cho hoc sinh lap 12 co them tai lieu tu boi duong, ndng cao va ren luyen ki 
ndng gidi todn theo chuong trinh phdn ban mdi. Trung tdm sdch gido due ANPHA xin 
trdn trong giai thieu quy ban dong nghiep vd cdc em hoc sinh cuon: "Boi dudng hqc sinh 
gioi todn Dai so' Gidi tich 12 " nay. 
Cuon sdch nay nam trong bo sdch 6 cuon gom: 
- Boi ducmg hoc sinh gidi todn Hinh hoc 10. 
- Bdi ducmg hoc sinh gidi todn Dai so' 10. 
- Boi dudng hoc sinh gidi todn Hinh hoc 11. 
- Boi dudng hoc sinh gidi todn Dai so - Gidi tich 11. 
- Bdi dudng hoc sinh gidi todn Hinh hoc 12. 
- Boi dudng hoc sinh gidi todn Gidi tich 12. 
do nhd gido uu tu, Thac sTLe Hoanh Phd to'chirc bien soan. Ndi dung sdch duoc bien 
soan theo chuong trinh phdn ban: co bdn vd nang cao mdi ciia bd GD & DT, trong dd mot 
so van de duoc md rdng vdi cdc dang bdi tap hay vd kho dephuc vu cho cdc em yeu thich 
mud'n ndng cao todn hoc, cd dieu kien phdt trien tot nhat kha nang ciia minh. Cuon sdch la 
su ke thira nhung hieu bii't chuyen mdn vd kinh nghiem gidng day ciia chinh tdc gid trong 
qua trinh true tiep dirng ldp bdi dudng cho hoc sinh gidi cdc ldp chuyen todn. 
Vdi ndi dung sue tich, tdc gid da co'gang sap xep, chon loc cdc bai todn tieu bieu cho 
tirng the loai khdc nhau ung vdi ndi dung cua SGK. Mdt sd'bdi tap cd the khd nhung cdch 
gidi duqc dua tren nen tdng kien thuc vd ki nang co bdn. Hqc sinh can tu minh hoan thien 
cdc ki nang ciing nhu phdt trien tu duy qua viec gidi bdi tap cd trong sdch trudc khi ddi 
chieu vdi led gidi cd trong sdch nay, cd the mdt soldi gidi cd trong sdch con cd dong, hqc sinh 
cd thetu minh lam rd hon, chi tie't hon, ciing nhu tie minh dua ra nhung cdch lap ludn mdi 
hon. 
Chung tdi hy vong bd sdch nay se la mdt tdi lieu thie't thuc, bo ich cho ngudi day vd 
hqc, dqc biet cdc em hqc sinh yeu thich mdn todn vd hqc sinh chuan bi cho cdc ky thi qudc 
gia (tot nghiep THPT, tuyen sinh DH - CD) do bq GD & DT to chirc sap tdi. 
Trong qua trinh bien soqn, cudn sdch nay khdng the tranh khoi nhirng thieu sdt, chung 
tdi ra't mong nhdn duqc gop y ciia ban dqc gdn xa debq sdch hoan Men hon trong lah tdi 
ban. 
Moi y kien dong gop xin lien he: 
- Trung tam sach giao due Anpha 
225C Nguyen Tri Phuong, P.9, Q.5, Tp. HCM. 
- Cong ti sach - thiet bj giao due Anpha 
50 Nguyen Van Sang, Q. Tan Phii, Tp. HCM. 
DT: 08. 62676463, 38547464 . 
Email: alphabookcenter@yahoo.com 
Xin chan thanh cam on!
M U C L U C 
Chuong I : tTng dung dao ham de khao sat va ve do thi cua ham so 
§ 1. Tinh don dieu cua ham so 5 
Dang 1: Dong bien, nghich bien, ham hang 5 
Dang 2: Ung dung tinh don dieu 17 
§2. Cue tri ciia ham so 37 
Dang 1: Cue dai, cue tieu , 37 
Dang 2: Ung dung ciia cue tri 48 
§3. Gia tri Ion nhat va gia tri nho nhat 58 
Dang 1: Tim gia tri ldn nhat, nho nhat 58 
Dang' 2: Bai toan lap ham so 69 
Dang 3: Ung dung vao phuong trinh 77 
§4. Duong tiem can cua do thi ham so 88 
Dang 1: Tim cac tiem can 88 
Dang 2: Bai toan ve tiem can 96 
§5. Khao sat va ve ham da thuc 103 
Dang 1: Ham bac ha 104 
Dang 2: Ham trung phuong 113 
§6. Khao sat va ve ham hOu ti 126 
Dang 1: Ham so v = a x + k (c * 0 va ad be * 0) 126 
cx + d 
2 i 
Dang 2: Ham s6 v = &X + (a * 0. a' * 0) 135 
a'x + b' 
§7. Bai toan thuong gap ve do thi 148 
Dang 1: Tuong giao, khoang each, goc 149 
Dang 2: Tiep tuyen. tiep xuc 159 
Dang 3: Yeu to co dinh. doi xung - quy tich 170 
Chirong I I : Ham so luy thua ham so mu va ham so logarit 
§ 1. Quy tac bien doi va cac ham so 186 
Dang 1: Bien doi luy thua - mu - logarit 188 
Dang 2: Cac ham so mu. luy thua, logarit 200 
Dang 3: Bat dang thuc va GTLN, GTNN 212
C H U O N G I : U N G D U N G D A O H A M O E K H A O 
S A T V A V E D O T H j C U A H A M S O 
§1. TINH DON DIEU CUA HAM SO 
A. K I EN THLTC CO BAN 
• Dinh nghTa: Ham so f xac dinh tren K la mot khoang, doan hoac nira 
khoang. 
- f dong bien tren K neu vdi moi Xi, X2 6 K: X] < X2 => f(xi) < f(x2) 
- fnghich bien tren K neu vdi moi xi. xi e K: Xi<X2=>f(xi)>f(x2). 
• Dieu kien can de ham so don dieu 
Gia sir ham so co dao ham tren khoang (a; b) khi do: 
- Neu ham so f dong bien tren (a; b) thi f ' ( x ) > 0 vdi moi x e (a; b) 
- Neu ham so f nghich bien tren (a; b) thi f ' ( x ) < 0 vdi moi x e (a; b). 
• Dieu kien du de ham so don dieu 
- Gia sir ham so f co dao ham tren khoang (a; b) 
Neu f'(x) > 0 voi moi x e (a; b) thi ham so f dong bien tren (a; b) 
Neu f'(x) < 0 voi moi x e (a; b) thi ham so nghich bien tren (a; b) 
Neu f'(x) = 0 vdi moi x e (a; b) thi ham so f khong doi tren (a; b). 
- Gia sir ham so f co dao ham tren khoang (a; b) 
Neu f '(x) > 0 (hoac f '(x) < 0) vdi moi x e (a; b) va f '(x) = 0 chi tai mot 
so huu han diem cua (a; b) thi ham so dong bien (hoac nghich bien) tren 
khoang (a; b). 
B. PHAN DANG TOAN 
DANG 1: B6NG B l i N , NGHICH BIEN, HAM HANG 
• Phuong phap xet tinh don dieu: 
- Tim tap xac dinh 
- Tinh dao ham, xet dau dao ham, lap bang bien thien 
- Ket luan 
Chii y: - Dau nhi thuc bac nhat: f(x) = ax + b, a ^ 0 
x -00 -b/a +co 
f(x) trai dau a 0 ciing dau a 
- Dau tam thuc bac hai: f(x) = ax2 + bx + c, a * 0 
Neu A < 0 thi f(x) luon ciing dau vdi a 
Neu.A = 0 thi f(x) luon cung dau vdi a, trir nghiem kep 
Neu A > 0 thi dau "trong trai - ngoai ciing" 
X -CO X] X2 +00 
f(x) ciing dau a 0 trai dau a 0 ciing d iu a 
-BDHSG DSGT12/1-
Vi du 1: Xet chieu bien thien ciia ham sd: 
a) y = x2 - 6x + 5 
c) y = x3 - 2x2 + x + 1 
b ) y = - x 3 
3 
2x2 + x - 3 
d) y = - x 3 + 4x2 - 7x + 5 
Giai 
a) Tap xac dinh D = R. Ta co y' = 2x - 6. 
Cho y' = 0 » 2x - 6 = 0 » x = 3. 
Bang bien thien X —oo 3 +00 
y' - 0 + 
y — 
Vay ham so nghich bien tren (-oo; 3), dong bien tren (3; +oo). 
b) D = R. Ta cd y' = 4x2 - 4x + 1 = (2x - l ) 2 > 0 vdi moi x 
y' = 0 o x = —. Vay ham so dong bien tren R. 
2 
c) D = R . Ta co y' = 3x2 - 4x + 1 
Cho y' = 0 o 3x2 - 4x + 1 = 0 <=> x = - hoac x = 1. 
J 3 
BBT X —00 1/3 1 +00 
y' + 0 0 + 
y ^ * — ^ 
Vay ham so dong bien tren moi khoang (-co; —) va (1; +oo), nghich bien 
3 
tren khoang (—; 1). 
3 
d) D = R Ta cd y' = - 3 x 2 + 8x - 7 
ViA' = 1 6 - 2 1 < 0 nen y' < 0 vdi moi x do do ham so nghich bien tren R. 
Vi du 2: Xet chieu bidn thien cua cac ham so sau: 
a) y = x4 - 2x2 - 5 b) y = x4 + 8x2 + 9 
Giai 
a) D = R. Ta co y' = 4x3 - 4x = 4x(x2 - 1) 
Cho y' = 0 <=> 4x(x2 - 1) = 0 <=> x = 0 hoac x = ±1 
BBT X —00 - 1 0 1 +00 
y' - o •+ 0 - 0 + 
y ^ ^ * ^ ^ 
Vay ham sd nghich bien tren moi khoang (-co; -1) va (0; 1), ddng bidn 
tren moi khoang ( - 1 ; 0) va (1; +=»)• 
6 -BDHSG DSGT12/1-
b) D = R. Ta co y' = 4x3 + 16x = 4x(x2 + 4),y' = 0 o x = 0. 
y' > 0 tren khoang (0; +co) => y dong bien tren khoang (0; +co) 
y' < 0 tren khoang (-co; 0) => y nghich bien tren khoang (-co; 0). 
Vi du 3: Xet su bien thien cua ham so: 
a) y = x + — 
x 
b)y c)y 
a) Tap xac dinh D = R {0} 
_3_ 
Ta co y' = 1 ,.2 
BBT: 
Giai 
, y' = 0 <» X 
x 2 - 3 
3 x - 8 
1-x 
:V3" 
d)y 
1 
( x - 4 ) 2 
X -co QN/3 +00 
y' + 0 - - 0 + 
y 
Vay ham so dong bien tren khoang (-co; - ^ 3 ) va ( J 3 ; +oo), nghich bien 
tren m6i khoang ( - S ; 0) va (0; V3 ). 
b) D = R  {0}. Tacdy' = 1 > 0 vdi moi x ^ 0 nen ham so dong bien 
tren moi khoang (-oo; 0) va (0; +co). 
-5 
c) D = R  {1}. Ta cd y' = - < 0 vdi moi x -t- 1 nen ham so nghich 
3 (1-x)2 
bien trong cac khoang (-co; 1) va (1; +oo). 
d) D = R {4}.Tacdy'= ———- 
( x - 4 ) 3 
y' < 0 tren khoang (4; +co) nen y nghich bien tren khoang (4; +co). 
y' > 0 tren khoang (-co; 4) nen y ddng bien tren khoang (-co; 4). 
Vi du 4: Tim cac khoang don dieu ciia ham so: 
, x-2 2x 
a) y = -X5 + X + 1 b) y 
a) D = R. Ta cd: y' 
x 2 - 9 
Giai 
- x 2 + 4x + 3 
(x2 + x + l ) 2 
y' = 0 e> x2 - 4x - 3 = 0 <=> x = 2 ± ^7 
BBT: X -co 2-V7 2+V7 +°o 
y' - 0 + 0 - 
y — ^ — * - * 
-BDHSG DSGT12/1- 7
Vay ham so dong bien tren khoang (2 - yfl ; 2 + V7 ) va nghich bien 
tren cac khoang (-co; 2 - 77 ) va (2 + ; +oo). 
b) D = R{-3;3}.Tac6y'=^^ <0,Vx*±3. 
(x2 - 9 ) 2 
Do do y' < 0 tren cac khoang (-co; -3), (-3; 3), (3; +oo) nen ham so da 
cho nghich bien tren cac khoang do. 
Vi du 5: Xet su bien thien cua ham sd: 
a) y = V 4 - x 2 
c)y 
V l 6 - : 
b)y = Vx2 - 2 x + 3 
d)y 
x + 2 
Giai 
a) Dieu kien 4 - x 2 > 0 < = > - 2 < x < 2 nen D = [-2; 2] 
Vdi -2 < x < 2 thi y' 
BBT: 
V 4 ~ 
, y ' = 0<=>x = 0. 
X -2 n 2 
y' + 0 - 
y ^ ^ — ^ 
Vay ham so dong bien tren khoang (-2; 0) va nghich bien tren khoang 
(0; 2). Do ham so f lien tuc tren doan [-2; 2] nen ham so dong bien tren 
doan [-2; 0] va nghich bien tren doan [0; 2]. 
b) Vi A' = 1 - 3 < 0 nen x2 - 2x + 3 > 0, Vx => D = R. 
•p , 1 2x-2 x- l , . , 
Ta co y = — = = =. y = 0 o x = 1. 
2 v x 2 - 2 x + 3 Vx2 - 2 x + 3 
y ' > 0 o x > l , y ' < 0 o x < l nen ham so nghich bien tren khoang (-co; 1) 
va dong bien tren khoang (1; +00). 
c) DK: 16 - x2 > 0 o x2 < 16 o -4 < x < 4. D = (-4; 4). 
Ta co v' = 16 > 0, Vx e (-4; 4). 
( 1 6 - x 2 ) V l 6 - x 2 
Vay ham so dong bien tren khoang (-4; 4). 
d) D = [0; +00). Vdi x > 0, y' = X _, y' 
2^y^(x + 2)2 
BBT: X 0 2 +00 
y + 0 
y ^ 
Vay ham sd ddng bien tren (0; 2) va nghich bien tren (2; +00). 
8 -BDHSG DSGTu/1-
Vj du 6: Tim khoang don dieu cua ham so 
a) y = V x ( x - 3) 
c)y 
b)y = - x 
7 x 2 - 6 
d)y = 
x + 1 
V l - x 
Giai 
a) D = [0; +oo). Vdi x > 0, ta cd: 
1 
2Vx 
y 
BBT: 
( x - 3 ) + r 3 N R X - 1) 
vx = 2x , y 
0<=>x= 1. 
X 0 1 +GO 
y' 0 + 
y — — — ^ 
Vay ham so nghich bien tren khoang (0; 1) va dong bien tren khoang 
(i';+°o). 
b) D = R. Vdi x ^ 0, ta co: y' =—- 
3 3vV 3vV 
y' = 0 <=> x2 = 1 <=> x = ±1. 
y' > 0 o ^/x2" > l < = > x 2 > l c i > x < - l hoac x > 1. 
y' < 0 %/x2" < l e > x 2 < l o - K x < l . 
Vay ham so dong bien tren cac khoang (-co; -1) va (1; +co), nghich bien 
tren khoang ( - 1 ; 1). 
c) Tap xac dinh D = (-co; -^6 ) U (x/6 ; +oo). 
Tacd: y' = -^^7^£L,y1 = 0»x = ±3. 
( x 2 - 6 ) v ' x 2 - 6 
BBT: X —CO -3 V6 V6 3 +CO 
y' + 0 - • _ 0 + 
y • 
Vay ham so dong bien tren cac khoang (-co; -3) va (3; +oo). nghich bien 
tren cac khoang (-3; - v o ) va ( v o ; 3). 
d) D = (-QO; 1). T a c d y ' = ,3 ~ X > 0, V x < l . 
2V( l - x ) 3 
Vay ham sd dong bien tren khoang (-co: 1). 
-BDHSG DSGT12/1-
Vj du 7: Xet su bien thien cua ham sd: 
3 
a ) y - - - x + smx b) y = x + c o g 2 x 
Giai 
3 
a) D = R. Ta cd y' = - - + cosx < 0, Vx nen ham sd nghich bien tren R. 
b) D = R. Ta cd y' = 1 - 2cosxsinx = 1 - sin2x 
y' = 0o sin2x = 1 <=> x = - +kit,keZ. 
4 
Ham sd lien tuc tren moi doan [- + kn; — + (k + 
4 4 
va y' > 0 tren moi khoang (- + kn; - + (k + 1)TI) nen ddng bien tren 
4 4 
moi doan [- + kn; - + (k + l)7tl, keZ. 
4 4 v ' 1 
Vay ham so dong bien tren R. 
Vi du 8: Tim khoang dong bien, nghich bien cua ham so: 
a) y = x - sinx tren [0; 2TT] b) y = x + 2cosx tren (0; n). 
Giai 
a) y' = 1 - cosx. Ta cd Vx [0; 2n] => y1 > 0 va 
y' = 0 <=> x = 0 hoac x = 2n. Vi ham so lien tuc tren doan [0; 2n] nen ham 
so ddng bien tren doan [0; 2n]. 
b) y' = 1 - 2 sinx. Tren khoang (0; 7t). 
y'>0o sinx <-<=> - < x < — 
2 6 6 
y' < 0 » sinx > - <=>0<x< - hoac — < x < - 
2 6 6 6 
Vay ham so ddng bien tren khoang (-; —). nghich bien tren moi 
6 6 
khoang (0; — ) va (—; n). 
6 6 
Vi du 9: Chung minh cac ham sd sau nghich bien tren R: 
a) f(x) = vx2 +1 - x b) f(x) = cos2x - 2x + 5. 
Giai 
a) Tacdf'(x) = T^=-l. 
Vx +1 
Vi Vx2 +1 > Vx2 = I x | > x, Vx nen f '(x) < 0, Vx do dd ham sd f nghich 
bien tren R. 
b) f'(x) = -2(sin2x+ 1)<0 vdi moi x. 
10 -BDHSG DSGT12/1-
f'(x) = 0 o s i n 2 x = -lc^>2x = - - + 2 k n o x = - - +kn,k& Z. 
2 4 
Ham f(x) lien tuc tren moi doan [ - - + kn; ~ + (k + )n] va f'(x) < 0 tren 
moi khoang (-— +kn; — + (k+l)n) nen ham so nghich bien tren moi doan 
4 4 
[ - - + k ; r ; - - +(k + l)n], k e Z. 
4 4 
Vay ham sd nghich bien tren R. 
Cach khac: Ta chung minh ham sd f nghich bien tren R: 
VXj, x2 e R, xx < x2 => f(Xj) > f(x2). 
That vay, lay hai sd a, b sao cho a < X| < X2 < b. 
Ta cd: f ' ( x ) = -2(sin2x + 1) < 0 vdi moi x e (a; b). 
Vi f '(x) = 0 chi tai mot sd huu han diem cua khoang (a; b) nen ham sd f 
nghich bien tren khoang (a; b) => dpcm. 
Vi du 10: Chung minh rang cac ham so sau day dong bien tren R. 
a) f(x) = x3 - 6x2 + 17x + 4 b) f(x) = 2x - cosx + S sinx. 
Giai 
a) f' ( x ) = 3x2 - 12x + 17. V i A' = 36 - 51< 0 nen f ' ( x ) > 0 vdi moi x, do dd 
ham so dong bien tren R. 
V3 
b) y' = 2 + sinx - v3 cosx = 2(1 + — sinx cosx). 
2 2 
= 2[1 + sin(x - —)] > 0, vdi moi x. 
3 
Vay ham sd ddng bien tren R. 
Vi d u l l : Chung minh ham so: 
x - 2 
a) y = ddng bien tren moi khoang xac dinh cua nd. 
x + 2 
- x 2 — 2x + 3 
b) y = nghich bien tren moi khoang xac dinh cua nd. 
x + 1 
Giai 
4_ 
a) D = R  {-2}. Ta cd y' = — > 0 vdi moi x * -2 
(x + 2)2 
Vay ham so dong bien tren moi khoang (-oo; -2) va (-2; +oo). 
x2 - 2 x - 5 
b) D = R  { - l } . T a c d y ' = ~ < 0 vdi moi x * - l (vi A' = 1 - 5 < 0). 
(x + 1)2 ' v ' 
Vay ham so nghich bien tren mdi khoang (-oo; -1) va ( - 1 ; +oo). 
Vi du 12: Chung minh ham so: 
-BDHSG DSGT12/1- 1 1
a) y - i + x 2 dong bien trong khoang ( - 1 ; 1) va nghich bidn trong cac 
khoang (-co; -1) va (1; +oo). 
, . sin(x + a) , , _ , , 
b ) y ~ (a ^ b + krt; k e Z) don dieu Uong mdi khoang xac dinh. 
sin(x + b) • ° 
Giai 
, , l( l + x 2 ) - 2 x . x 1-x2 
a ) y = (i + x 2 ) 2 = ( T ^ ' y = 0 o x = ± 1 - 
Ta cd y' > 0 <=> 1 - x2 > 0 <=> - 1 < x < 1. 
y ' < 0 < = > l - x 2 < 0 < = > x < - l hoac x > 1. 
Tir do suy ra dpcm. 
b) Ham sd gian doan tai cac diem x = -b + kn (k e Z). 
, _ sin(x + b) cos(x + a) - sin(x + a) cos(x + b) _ sin(b-a) 
sin2(x + b) sm2(x + b) 
(do a - b * kn) 
Vi y' ?t 0 va y' lien tuc tai moi diem x * -b + kn, nen y' giu nguyen mot 
dau trong moi khoang xac dinh, do do ham so don dieu trong moi khoang 
do. 
Vi du 13: Chung minh: 
a) sin2x + cos2x = 1, Vx. b) cosx + sinx. tan— = 1, Vx e (-— ; —). 
2 4 4 
Giai 
a) Xet f(x) = sin2x + cos2x, D - R. 
f '(x) = 2sinxcosx - 2cosxsinx = 0, Vx. 
Do dd f(x) la ham hang tren R nen f(x) = f(0) = 1. 
b) Xet f(x) = cosx + sinx tan-, D = (-—; — ). 
2 4 4 
r-,/ x x sinx . x x 
1 (x) = -smx + cosxtan— + = -sinx + cosx.tan— + tan— 
• 2 2cos2 - 2 2 
2 
X X i X 
= -sinx + tan — (1 + cosx) = -sinx + tan— .cos — 
2 2 2 
—sinx + sinx = 0 voi moi x e (— ; —) 
4 4 
, , TT 71 
Suy ra rang f la mdt ham hang tren khoang (-— ; — ). 
Do dd f(x) = f(0) = 1 vdi moi x e (-—; - )• 
4 4 
Vi du 14: Chung minh cac ham so sau la ham khong ddi 
-BDHSG DSGTU/1-
a) f(x) = cos2x + cos2(x + —) - cosxcos(x + ^ ) 
3 3 
b) f(x) - 2- sin2x - sm2(a + x) - 2cosa.cosx.cos(a + x). 
Giai 
a) f'(x) = -2cosxsinx - 2cos(x + - )sin(x + - ) + sinxcos(x + ^ ) + cosx.sin(x + ^ ) 
3 3 o o 
o 71 7T 
= -sin2x - sin(2x + — ) + sin(2x + - ) = -sm2x - 2cos(2x + - ) . s i n - 
3 3 2 b 
= -sin2x - cos(2x + — ) = 0, vai moi x. 
2 
1 1 3 
Do do f hang tren R nen f(x) = f(0) = 1 + = - 
6 w w 4 2 4 
b) Dao ham theo bien x (a la hang so). 
f '(x) = -2sinxcosx - 2cos(a + x)sin(a + x) 
+ 2cosa[sinxcos(a + x) + cosx.sin(a + x)]. 
= -2sin2x - sin(2x + 2a) + 2cosa.sin(2x + a) = 0. 
Do do f hang tren R nen f(x) = f(0) = 2 - sin2a - 2cos2a = sin2a. 
Vi du 15: Cho 2 da thuc P(x) va Q(x) thoa man: P'(x) = Q'(x) vdi moi x va 
P(0) = Q(0). 
Chung minh: P(x) = Q(x). 
Giai 
Xet ham so f(x) = P(x) - Q(x), D = R. 
Ta cd f '(x) = P'(x) - Q'(x) = 0 theo gia thiet, do do f(x) la ham hang nen 
f(x) = f(0) = P(0) - Q(0) = 0 vdi moi x. 
f(x) = 0 => P(x) ^ Q(x). 
Vi du 16: Xac dinh ham so f(x) thoa man: f(0) = 8; f ( x ) . f '(x) = 1 - 2x (*). 
Giai 
Ta cd (*) -(f (x))* = l-2xo (f3(x))' = 3 - 6x. 
3 
Xet ham sd g(x) = f3(x) - 3x + 3x2 thi g'(x) = ( f (x))' - 3 + 6x = 0. 
nen g(x) = C: hang so tren D, do do: 
f(x) - 3x + 3x2 = C ^> f3(x) = -3x2 + 4x + C. 
nen f(x) = N/ - 3X2 + 3x + C Vi f(0) = 8 => C = 64. 
Vay f(x) = yj-3x2 + 3x + 64 , thu lai dung. 
Vi du 17: Tim cac gia trj cua tham so a de ham so dong bien tren R. 
a) f(x) = - x3 + ax2 + 4x + 3 b) f(x) = ax3 - 3x2 + 3x + 2 
• 3 
Giai 
a) f '(x) = x 2 + 2ax + 4, A' = a2 - 4 
- N6u a2 - 4 < 0 hay -2 < a < 2 thi f '(x) > 0 vdi moi x e R nen ham so 
ddng bien tren R. 
-BDHSG DSGT12/1- 13
- Neu a = 2 thi f '(x) = ( x + 2)2 > 0 vai moi x * -2 nen ham sd dong bien 
tren R. 
- Neu a = -2 thi ham sd f '(x) = (x - 2)2 > 0 vdi moi x * 2 nen ham so 
dong bien tren R. 
- Neu a < -2 hoac a > 2 thi f '(x) = 0 cd hai nghiem phan biet nen f 1 co 
doi dau: loai. 
Vay ham sd ddng bien tren R khi va chi khi -2 < a < 2. 
b) V (x) = 3ax2 - 6x + 3. 
Xet a = 0 thi f '(x) = -6x + 3 cd doi dau: loai 
Xet a * 0, vi f khong phai la ham hang (y' = 0 tdi da 2 diem) tren dieu 
kien ham so dong bien tren R la f '(x) > 0, Vx 
( a>0 fa>0 fa >0 
<=> <^=> <=> « a > 1. 
[ A ' < 0 [9-9a<0 |a>l 
Yl du 18: Tim cac gia tri cua m de ham sd nghich bidn tren R: 
a) f(x) mx - x b) f(x) = sinx - mx + C. 
Giai 
a) y' = m - 3x2 
- Neu m < 0 thi y' < 0 vdi moi x e R nen f nghich bien tren R 
- Neu m = 0 thi y' = - 3 x 2 < 0 vdi moi x e R, dang thuc chi xay ra vdi 
x = 0, nen ham so nghich bien tren R. 
- Neu m > 0 thi y' = 0 o x = ± m^ 
BBT X —00 Xl x2 +00 
y' 0 H 0 
r 
y — » • 
Do do ham so dong bien tren khoang (xi, x2): loai 
Vay ham so nghich bien tren R khi va chi khi m < 0. 
b) Vi f(x) khong la ham hang vdi moi m va C nen f(x) = sinx - m + C nghich 
bien tren R <=> f '(x) = cosx - m < 0, Vx 
a> m > cosx, Vx o m > 1. 
Vi du 19: Tim m dd ham sd dong bien tren moi khoang xac dinh: 
a) y (3m - l ) x - m2 + m by = x + 2 + 
x + m 
m 
x - l 
Giai 
a) D = R  {-m}. Ta co: 
, _ (x + m)(3m -1) - [(3m - l)x - m2 + 
Y = ' (x + m)2 
14 
m 4m2 - 2 m 
(x + m)2 
-BDHSG DSGTU/l-
Ham so dong bien tren moi khoang xac dinh <=> 4m2 - 2m > 0 
<=> m < 0 hoac m > —. 
2 
b) Ta cd y' = 1 m vdi moi x * 1. 
( x - l ) 2 
- Neu m < 0 thi y' > 0 vdi moi x * 1. Do do ham sd dong bien tren moi 
khoang (-oo; 1) va (1; +oo). 
XT' , x2 - 2 x + l - m 
- Neu m > 0 thi y = -„ 
( x - l ) 2 
y' = 0 o x 2 - 2 x + l - m = 0<=>x=l + Vm 
BBT X —oo 1 —Vm 1 1 + Vm +oo 
y' + 0 - 0 + 
y 
Ham sd nghich bien tren moi khoang (1 - Vm ; 1) va (1; 1 + Vm ): loai. 
Vay ham sd ddng bien tren moi khoang xac. dinh cua nd khi va chi khi 
m<0. 
Vi du 20: Tim a de ham sd: 
a) f(x) = x3 - ax2 + x + 7 nghich bien tren khoang (1; 2) 
b) f(x) = — x3 - — (1 + 2cosa)x2 + 2xcosa + 1, a e (0; 2rr) dong bien tren 
3 2 
khoang (1; +oo). 
Giai 
a) f'(x) = 3 x 2 - 2 a x + 1 
Ham so nghich bien tren khoang (1; 2) khi va chi khi y < 0 vdi moi 
x e (1;2) 
f f ( l ) < 0 f 4 - 2 a < 0 13 
<=> < <=>< <=>a>— 
[f(2)<0 [l3-4a<0 4 
b) y' = x2 - (1 + 2cosa)x + 2cosa. Ta cd 0 < a < 2TT. 
y' = 0 o x = 1 hoac x = 2cosa. 
Vi y' > 0 d ngoai khoang nghiem nen ham so dong bien vdi moi x > 1 khi 
va chi khi 2cosa < 1 cosa < — o — < a < — 
2 3 3 
Vi du 21: Tim m de ham sd y = (m - 3)x - (2m + l)cosx nghich bien tren R. 
Giai: 
y' = m - 3 + (2m - l)smx 
Ham so y khdng la ham hang nen y nghich bien tren R: 
y' ^ 0, Vx « m - 3 + (2m - l)smx < 0, Vx 
D5t t = sinx, - 1 < t < 1 thi m - 3 + (2m - l)smx = m - 3 + (2m - l)t = f(t) 
-BDHSG DSGT12/1- 15
Dieu kien tuang duong: f(t) < 0, Vt e [-;1 1] 
[ f ( - l ) < 0 f-m-4<0 '9 
° l f ( l ) ^ 0 ° l 3 m - 2 ^ 0 ^ - 4 ^ m ^ 
V» du 22: Tim m de ham sd y = x3 + 3x2 + mx + m chi nghich bidn tren mpt 
doan cd dp dai bang 3. 
Giai: 
D = R, y' = 3x2 + 6x + m, A' = 9 - 3m 
Xet A' < 0 thi y' > 0, Vx: Ham luon dong bien (loai) 
Xet A' > 0 <=> m < 0 thi y' = 0 cd 2 nghiem x,, x2 nen x, + x2 = -2, X]X2 = — 
3 
BBT: x —CO *1 x2 +00 
y' + 0 - 0 + 
y ^ ^ 
Theo de bai: x2 - X] = 3 o (x2 - x , ) 2 = 9 o x2 + x2 - 2 x t x 2 = 9 
4 15 
<=> (x2 + x t ) 2 - 4xtx2 = 9ci>4 — m = 9 o m= (thoa) 
3 4 
Vi du 23: Tuy theo tham &6 m, xet su bien thien cua ham sd: 
 1 3 ? , rx ix 2x + m 
a) y = - x3 - 2mx2 + 9x - m b) y = 
3 x-l 
Giai 
a) D = R. Ta cd y' = x2 - 4mx + 9; A' = 4m2 - 9 
- Neu A' < 0 <o 4m2 < 9 <=> 
bien tren R. 
I m [ < — thi y' > 0, Vx nen ham so dong 
- Neu A' > 0 co 4m2 > 9 co I m | > - thi y' = 0 cd 2 nghiem phan biet 
xi,2 = 2m +V4m2-9 Lap bang bien thien thi ham ddng bien tren 
khoang (2m - V^m2 - 9 ; 2m + V 4 m 2 - 9 ) va nghich bien tren m6i 
khoang (-00; 2m - /4m2 - 9 ) va (2m + V4m2 - 9 ; +00). 
b)D = R {l}.Tacd y'= ~2~"! 
( x - l ) 2 
- Neu m = - 2 thi y = 1, Vx * 1 la ham sd khong doi. 
- Neu m > -2 thi y' < 0, Vx *1 nen ham so nghich bien tren moi khoang 
(-00; 1) va (1; +00). 
- Neu m < -2 thi y' > 0, Vx * 1 nen ham sd ddng bien tren moi khoang 
(-co; 1) va (1; +00). 
16 -BDHSG DSGT12/1-
DANG 2: UNG DUNG TINH BON DI$U 
- Giai phirong trinh, he phirong trinh, bat phuong trinh: 
Xet f(x) la ham so v6 trai, neu can thi bien doi, chpn xet ham, dat an phu, 
.... Tinh dao ham rdi xet tinh don dieu. 
Neu ham sd f don dieu tren K thi phuong trinh f(x) = 0 cd toi da 1 
nghiem. Neu f(a) = 0, a thupc K thi x = a la nghiem duy nhat cua phuong 
trinh f(x) = 0. 
Neu f cd dao ham cap 2 khdng ddi dau thi f la ham don dieu nen phuong 
trinh f(x) = 0 cd tdi da 2 nghiem. Neu f(a) = 0 va f(b) = 0 vdi a * b thi 
phuong trinh f(x)=0 chi cd 2 nghiem la x = a va x = b . 
- Chiing minh bat dang thiic: 
Neu y = f(x) cd y' > 0 thi f(x) dong bien: x > a => f(x) > f(a); x < b 
=>f(x)<f(b) 
Doi vdi y' < 0 thi ta cd bat dang thuc nguoc lai. 
Viec xet dau y' doi khi phai can den y", y "  . . . hoac xet dau bp phan, 
chang han tir so ciia mpt phan so cd mau duong 
Neu y " > 0 thi y' dong bien tir do ta cd danh gia f '(x) rdi f(x),... 
Vi du 1: Giai phuong trinh: vo - x + x2 - 72 + x - x2 = 1 
Giai 
Dat t = x2 - x thi phuong trinh trd thanh: 73+ t - 7 2 - t =1, - 3 < t < 2. 
Xet ham sd f(t) = 73 + t - 7 2 - t , -3 < t < 2. 
Vdi -3 < t < 2 thi f'(t) = 1 + . > 0 nen f dong bien tren (-3; 2). 
273 + t 272 - t 
Ta cd f ( l ) = 2 - 1 = 1 nen phuong trinh: 
f(t) = f( 1) <=> t = 1 o x2 — x — 1 = 0 <=> x = l^H. 
Vi du 2: Giai phuong trinh 72x3 +3x2 +6x + 16 = 273 + 7 4 - x 
Giai: 
Dieu kien xac djnh: 
f 2 x 3+3x2+6x + 16>0 f(x + 2 ) ( 2 x 2 - x + 8)>0 
<=>C cs> - 2 < x < 4 
4 - x > 0 4-x>0 
Phuong trinh tuong duong 72x3 + 3x2 + 5x +16 - 74 - x = 273 
Xet ham s6 f(x) = N/2X3 +3x2 + 6x + 16 - 74 - x .-2 < x < 4 
™, c u . 3(x2 + x + l ) . x 
Thi f (x) = —. = + — > 0 nen i dong bien ma 
72x3 +3x2 +6x + 16 274-x 
f ( l ) = 273 , do do phuong trinh trd thanh f(x) = f ( l ) o x = 1 
Vdy phuong trinh co nghiem duy nhat x=l 
-BDHSG DSGT12/1- 17
Vi du 3: Giai phucmg trinh yjx2 - 1 = Vx3 - 2 - x. 
Giai 
Dieu kien: x >%/2 
Ta cd: Vx3 - 2 = x + Vx2 - 1 > x > l = > x 3 > 3 = i > x > v / 3 
Chia 2 ve cho vo? thi phuong trinh: 
~ 1 a. 
x2.vx x4vx Vx V xVx 
Xet f(x) la ham sd ve trai, x > tfi thi 
,, x 9 5x X 3 
f ' ( x ) = B r — r , <0. 
2x5.Vx 2xVx n 2 2 
2x Vx 
Do do ham so f nghich bien tren khoang (y3 ; +oo) ma f(3) = 0 nen 
phuong trinh cd nghiem duy nhat x = 3. 
Vi du 4: Giai phuong trinh: 3x2 - 18x + 24 1 1 
2 x - 5 x - l 
Giai 
5 
Dieu kien x * 1; —, phuong trinh trd thanh: 
2 
( 2 x - 5 ) 2 - - J _ = ( x - l ) 2 
|2x-5| |x-l| 
Xet f(t) = t2 - i vdi t > 0. 
Ta co: f '(t) = 2t > 0 nen f dong bien tren (0; +oo) 
Phuongtrinh:f(|2x-5|) = f(|x - l|)o 12x- 51 = |x-l| 
<=> 4x2 - 20x + 25 = x2 - 2x + 1 <=> 3x2 - 18x + 24 = 0. 
c ^ x 2 - 6 x + 8 = 0 c o x = 2 hoac x = 4 (chon) 
Vi du 5: Giai bat phuong trinh: 
4 | 2x - 11 (x2 - x + 1) > x3 - 6x2 + 15x - 14 
Giai 
BPT: | 2x - 11 .[(2x - l ) 2 + 3] > (x - 2)3 + 3x - 6 
<eo | 2x - 113 + 3 | 2x - 11 > (x - 2)3 + 3(x - 2) 
Xet ham sd f(t) = t 3 + 3t, D = R. 
Ta cd f '(t) = 3t2 + 2 > 0 nen f dong bien tren R. 
BPT: f( | 2x - 11) > f(x - 2) o I 2x - 11 > x - 2. 
Xet x - 2 < 0 thi BPT nghiem dung. 
Xet x - 2 > 0 thi 2x - 1 > 0 nen BPT o 2 x - 1 > X - 2 < = > X > - 1 : £)Ung 
Vay tap nghiem la S = R. 
18 -BDHSG DSGT12/1-
Vi du 6: Giai bat phuong trinh: Vx + 1 + 2Vx + 6 < 20 - 3VX + 13. 
Giai 
Dieu kien: x > - 1 . BPT viet lai: Vx + 1 + 2%/x + 6 + 3Vx + 13 > 20 
Xet f(x) la ham so ve trai, x > - 1 . Ta co: 
1 1 3 A 
f ' ( x ) = —— + — +— > 0 nen f dong bien tren [ - 1 ; +oo). 
2Vx + l Vx + 6 2Vx + 13 
Ta cd f(3) = 20 nen BPT:f(x) < f ( 3 ) o x < 3 . Vay tap nghiem cua BPT la 
S = [ - l ; 3 ] . 
Vi du 7: Giai bat phuong trinh: 3Vtanx + 1 . s m x + 2 c ° S X < 2 1 " ^ 
sin x + 3 cos x 
Giai 
Dieu kien tanx > 0. Dat t = tanx, t > 0 thi 
VT = 3 v ^ T T . ^ = f(t), t > 0 
t + 3 
3 t + 2 1 ' 
Ta cd f '(t) = —, . + 3vt + 1. -> 0 nen ham so f dong bien, 
2Vt+T t + 3 (t + 3)2 
ma t > 0 => f(t) > f(0) = 2. 
Mat khac VP = 2l~4^ < 2 nen dau "='' ddng thoi xay ra 
<=> t = tanx = 0 <=> x = krc, k e Z. 
x + 3 = y +Vy2 + 1 
Vi du 8: Giai he phuong trinh y+ 3 = z + %/z2 + 1 
Z + 3 = X + N/X2 + 1 
Giai 
Xet ham sd f ( t ) = t + V t 2 +1 - 3 , t e R 
f U ' f .m 1 t Vt2 +1 + t Vt7 + t 
t m f ' ( t ) = l + . —; > , >0, Vt 
v v + i Vt2 + i vV + i 
nen f(t) ddng bien tren R. Ta cd he phuong trinh 
x = f(y) 
y = f(z) 
z = f(x) 
Gia su x > y thi f(x) > f(y) nen y > z do dd f(y) > f(z) tuc la z > x: vo l i 
Gia su x < y thi f(x) < f(y) nen y < z do do f(y) < f(z) tuc la z < x: vo 11 
Gia su x = y thi f(x) = f(y) nen y = z do do x = y = z. The vao he: 
x + 3 = x + v / x 2 + l c o 3 = v / x 2 + l c i > x 2=2 <S-X = ± V 2 
Thu lai x = y = z = +%/2 thi he nghiem dung. 
Vay he phuong trinh cd 2 nghiem x = y = z = + V2 
-BDHSG DSGT12/1- 19
Vi du 9: Giai he phuong trinh: 
Ta cd x y - y + i 
1 
x - l = y ( y - l ) 
< y3 - l = z ( z - i ) 
z3 - l = x ( x - l ) 
Giai 
l Y 3 3 1 
- +—>—>—= 
2) 4 4 8 
x > 
Tuong tu y, z > - Dat f(t) = V l , t > -1 thi 
2 
f '(t) = 2t - 1 > 0 nen f dong bien tren (—; +oo) 
2 
Ta cd he < 3 2 
y = z 
-y + l 
z + 1 co < 
z3 = x2 - X + 1 
f(y) 
f(z) 
f(x) 
3 Z> X. 
z3 > X 
y3 > z3 => y > z. 
Gia su x > y thi f(x) > f ( y ) : 
nen f(z) > f(x) 
Do do x > y > z > x: vd li. 
Tuong tu x < y: vo l i nen x = y => x = y = z. Ta cd t 3 = f(t) 
o t 3 - t 2 + t - l = 0 o ( t - l ) ( t 2 + 1) = 0 co t = 1. 
Vay he co nghiem duy nhat x = y = z = 1. 
x3 - 2 x + l = 2y 
Vi du 10: Giai he phuong trinh 
y -2y + l = 2z 
z2 -2z + l = 2x 
Giai 
Ta cd 2y = x2 - 2x + 1 = (x - l ) 2 > 0 
y > 0. Tuong tu z, x > 0. 
Dat f(t) = t z - 2t + 1, t > 0 thi f '(t) = 2(t - 1) nen f dong bien tren (1; +oo) 
va nghich bien tren (0; 1). Dat g(t) = 2t, t > 0 thi g'(t) = 2 > 0 
f(x) = g(y) 
nen g ddng bien tren (0; +oo). Ta cd he I f (y) = g(z) 
f(z) = g(x) 
Gia su x = min{x; y; z}. Xet x < y < z. 
- Neu x > 1 thi 1< x < y < z ^> f(x) < f(y) < f(z) 
=> g(y) < g(z) < g(x) =o y < z < x nen x = y = z. 
Ta co phuong trinh: t 2 - 4t + 1 = 0 nen chon nghiem: x = y = z = 2 - V3. 
-Neu 0 < x < 1 thi f(0) > f(x) > f ( l ) =o 0 < f(x) < 1. 
nen 0 < g(y) < 1 => 0 < y < 1 =o f(0) > f(y) > f ( l ) 
=o 0 < f(y) < 1 ^> 0 < g(z) < 1 = > 0 < Z < 1 . 
20 -BDHSG DSGTn/i
Do do x < y < z => f(x) > f(y) > f(z) => g(y) > g(z) > g(x) 
=> y > z > x nen x = y = z- 
Ta cd phuong trinh t 2 - 4t + 1 = 0 nen chon nghiem: x = y = z = 2 - 42 
Xet x < z < y thi cung nhan duoc ket qua tren. 
Vay he cd 2 nghiem x = y = z = 2 + v/ 3 , x = y = z = 2 - -Js 
36x2y-60x2 +25y = 0 
Vi d u l l : Giai he phuong trinh: 36y2 z -60y2 +25z = 0 
36z2x-60z2 +25x = 0 
Giai 
60x2 
36x2 +25 
He phuong trinh tuong duong vdi < z 60y2 
36y2 +25 
60z2 
36z2 +25 
Tir he suy ra x, y, z khong am. Neu x = 0 t h i y = z = 0 suy ra (0; 0; 0) la 
nghiem cua he phuong trinh. 
Neu x > 0 thi y > 0, z > 0. Xet ham sd f(t) 
3000t 
60f 
36t2+25 
t > 0 . 
Ta cd: f ' ( t ) 
(36t2 +25)2 >0, Vt>0. 
Do do f(t) ddng bien tren khoang (0; +co). 
y = f(x) 
He phuong trinh duoc viet lai I z = f (y) 
x = f(z) 
Tir tinh ddng bien cua f(x) suy ra x = y = z. Thay vao he phuong trinh ta 
duoc x(36x2 - 60x + 25) = 0. Chon x = - . 
6 
'5 5 5 
, 6 ' 6 ' 6 
Vay tap nghiem cua he phuong trinh la <j (0;0;0); 
:8-X3 
Vi du L2: Giai he phuong trinh 
V x - 1 - T y 
( x - l ) 4 = y 
Giai 
Dieu kien x > 1, y > 0. He phuong trinh tuong duong vdi: 
I V x - l - ( x - l ) 2 + x3 - 8 = 0 (1) 
[y = ( x - D 4 (2) 
-BDHSG DSGTU/1-
Xet ham so f(t) = VtTT - ( t - l ) 2 + t 
3 - 8, vdi t > 1. 
Ta co f '(t) = - 2 ( t - l ) + 3t2 + 1 = 3 t 
2 - 2t + 2 
2 vW 2v/Tl 
> 0 vdi moi 
2Vt- l 
t > 1 nen f(t) ddng bien tren (1; +oo). 
Phuong trinh (1) cd dang f(x) = f(2) nen (1) co x = 2, thay vao (2) ta 
duoc y = 1 . 
Vay nghiem cua phuong trinh la (x; y) = (2; 1). 
x2 - 12x + 35 < 0 (1) 
Vi du 13: Giai he bat phuong trinh: 
xu - 3x2 + 9x + - > 0 (2) 
3 
Giai: 
Ta cd (1) o x2 - 12x + 35 < 0 co 5 < x < 7 
Xet (2): Dat f(x) = x 3 - 3x2 + 9x + - , D = R 
3 
f (x) = 3x2 - 6x + 9 > 0, Vx eR nen f(x) ddng bien: x > 5 =o f(x) > 286/3 
Do do f(x) > 0, VXG (5 ; 7) 
Vay tap nghiem cua he bat phuong trinh la S = (5; 7). 
YJ du 14: Chung minh rang phuong trinh 3x5 + 15x - 8 = 0 cd mot nghiem 
duy nhat. 
Giai 
Ham f(x) = 3x5 + 15x - 8 la ham sd lien tuc va cd dao ham tren R. 
Vi f(0) = -8 < 0, f ( l ) = 10 > 0 nen ton tai mot sd x„ e (0; 1) sao cho f(xo) = 0, 
tuc la phuong trinh f(x) = 0 cd nghiem. 
Mat khac, ta cd y' = 15x4 + 15 > 0, Vx e R nen ham sd da cho luon luon 
ddng bien. Vay phuong trinh dd chi cd mot nghiem duy nhat. 
Vi du 15: Chung minh phuong trinh: x 1 3 - x6 + 3x4 - 3x2 + 1 = 0 cd nghiem 
duy nhat. 
Giai: 
Dat f(x) = x 1 3 - x6 + 3x4 - 3x2 + 1, D = R 
Xet x > 1 thi f(x) = x6(x7 - 1) + 3x2(x2 - 1) + 1 > 0: vd nghiem 
Xet 0 < x < 1 thi f(x) = x1 3 + ( l - x2 ) 3 > 0: vd nghiem 
Xet x < 0 thi: f '(x) = 13x12 - 6x5 + 12x3 - 6x = 13x1 2 - 6x(x - l ) 2 > 0 nen 
f dong bien 
Bang bien thien: 
x —CO 0 
y' + 
y 1 
—OO 
Nen f(x) = 0 cd nghiem duy nhat x < 0. 
Vay phuong trinh cho cd nghiem duy nhat. 
22 -BDHSG DSGT12/1-
Vi du 16: Chung minh rang phucmg trinh 2 x 2 V x - 2 = 11 cd mot nghiem 
duy nhat. 
Giai 
Xet ham so f(x) = 2x2 Vx - 2 thi ham sd xac dinh va lien tuc tren nua 
khoang [2; +oo). 
f ' ( x ) = 2 
f 
n I ^ x2 ) x(5x-8) 
2 x V x - 2 +—, - 
2Vx-2 
> 0, vdi moi x e (2; +co) 
V x - 2 
Do do ham so dong bien tren nua khoang [2; +oo). 
Ham sd lien tuc tren doan [2; 3], f(2) = 0, f(3) = 18. Vi 0 < 11< 18 nen theo 
dinh l i ve gia tri trung gian cua ham sd lien tuc, tdn tai sd thuc c e (2; 3) 
sao cho f(c) = 11 tuc c la mot nghiem cua phuong trinh f. Vi ham sd 
dong bien tren [2; +co) nen c la nghiem duy nhat cua phuong trinh. 
Vi du 17: Chung minh rang vdi moi x e ( - 1 ; 1), phuong trinh: sin2x + cosx = m 
cd mot nghiem duy nhat thudc doan [0; TT]. 
Giai 
Xet ham sd f(x) = sin2x + cosx thi ham sd lien tuc tren doan [0; n], 
Ta cd f ' ( x ) = 2sinxcosx - sinx = sinx(2cosx - 1), x e (0; TI) 
Vi sinx > 0 nen f '(x) = 0 o cosx = — o x = — 
2 3 
BBT: X TC 
0 — Tt 
u 3 
f ( x ) + 0 
f(x) 
5 
71 ' 71 
Ham f dong bien tren doan [0; — ] va nghich bien tren doan [— ; 7i]. 
3 3 
' 71 7t 5 
Ham so f lien tuc tren doan —; Til, f(—) = — va fire) = - 1 . Theo dinh l i 
3 3 4 
5 
ve gia tri trung gian cua ham so lien tuc, vdi moi m e ( - 1 ; 1) cz ( - 1 ; —). 
4 
ton tai mot sd thuc c e (—; 7i) sao cho f(c) = 0 tuc c la nghiem cua 
3 
phuong trinh. Vi ham so f nghich bien tren [—; 71] nen tren doan nay, 
3 
phuong trinh cd mot nghiem duy nhat. 
TC 5 
Con vdi moi x e [0; — ], ta cd 1 < f(x) < — nen phuong trinh khong co 
3 4 
nghi?m suy ra dpcm. 
Vi du 18: Tim sd nghiem cua phuong trinh x3 - 3x2 - 9x - 4 = 0. 
-BDHSG DSGT12/1- 23
Giai 
Xet ham so y = x3 - 3x2 - 9x - 4, D = R. 
BBT 
3x - 6x - 9, y' = 0 co x = - 1 hoac x = 3. 
X —GO - 1 3 + 00 
y' + 0 - 0 + 
y r 1 ^ +00 
—GO * - 3 1 " 
Dua vao BBT thi phuong trinh y = 0 co dung 3 nghiem. 
Vi du 19: Tim sd nghiem cua phuong trinh: 
3 = 0. 
xx + 2x5 - 2x4 - x3 - 3x2 - 6x 
Giai 
Phuong trinh tuong duong: (x 
3 ) ( x 5 - x 2 - 2 x - 1) = 0. 
co x3 + 3 = 0 hoac x 5 - x2 - 2x + 1 = 0 co x = 
•tfi hoac x5 - x2 - 2x - 1 
Xet phuong trinh: x5 - x2 - 2x - 1 = 0 ^> x5 = (x + l ) 2 > 0. 
Do do x5 > 0 => x > 0 o> (x + l ) 2 > 1 o x5 > 1 o x > 1. 
Do do nghiem cua phuong trinh x5 - x2 - 2x - 1 = 0 neu cd thi x > 1. 
Dat f(x) = x5 - x2 - 2x - 1, x > 1. 
f '(x) = 5x4 - 2x - 2 = 2(x4 - 1) + 2x(x3 - 1) > 0. 
Do do f ddng bien. V i f ( l ) = -3 < 0 va f(2) = 23 > 0 nen f(x) = 0 co 
nghiem duy nhat x 0 > 1. 
Vay phuong trinh cho cd dung 2 nghiem. 
Vi du 20: Chung minh he 
fx2 + y 3 =1 
y + x 3 
cd dung 3 nghiem phan biet. 
Giai 
Tru 2 phuong trinh ve theo ve va thay the ta duoc: 
x2 ( l - x) - y 2 ( l - y) = 0 =o (1 - y3 ) ( l - x) - (1 - x3 ) ( l - y) = 0 
=> (1 - x)(l - y ) [ l + y + y 2 - ( l + x + x2)] = 0. 
-O (1 x)(l - y)(y - x)(l + x + y) = 0. 
Xet x = 1 thi he cd nghiem (1; 0) 
Xet y = 1 thi he cd nghiem (0; 1) 
Xet x = y thi x 2 + y 3 = 1 co x3 + x 2 - 1 = 0. 
Dat f(x) = x3 + x 2 - 1, D = R. Ta cd f ( l ) = 1 * 0. 
f ' (x) = 3x2 + 2x, f 1 (x) = 0 co x = - - hoac x 
3 
BBT ' 
0. 
X —CO -2/3 0 +0O 
y' + 0 - 0 + 
y -23/27 
- 1 " 
+00 
24 -BDHSG DSGT12/1-
Do do f(x) = 0 cd 1 nghiem duy nhat x,, > 0, XQ * 1 nen he cd nghiem (x„; y0). 
Xet 1 + x + y = 0 => y = - x - 1 nen y2 + x 3 = 1 co x3 + x2 + 2x = 0 
co x(x2 + x + 2) = 0 co x = 0. Do dd he cd nghiem (0; 1) 
Vay he cd dung 3 nghiem phan biet. 
Vi du 21: Tim cac gia tri cua m de phuong trinh sau cd dung mpt nghiem 
yjx2 + 2x + 4 - V x + l = m. 
Giai 
Dat t = Vx + 1 > 0, phuong trinh trd thanh vft4+3 - t = m (*) 
Nhan xet ung vdi moi nghiem khong am cua phuong trinh (*) cd dung 
mpt nghiem cua phuong trinh da cho, do do phuong trinh da cho co dung 
mpt nghiem khi va chi khi phuong trinh (*) cd dung mpt nghiem khong am. 
Xet ham sd f(t) = tftU^S-t vdi t > 0, f '(t) = , 
V(t4 + 3)3 
Ma f(0) = /3 va l im f ( t ) = 0 nen cd bang bien thien: 
- 1<0. 
t 0 +co 
f'(t) 
f(t) V3" ^ 
* 0 
Tu bang bien thien suy ra cac gia tri can tim cua m la 0 < m < ^3 
Vi du 22: Tim m de phuong trinh cd nghiem 
m(7l + x2 - V l - x 2 + 2) = 2 V l - x 4 + V l + x2 - V l - x 2 
Giai 
Dieu kien - 1 < x < 1. Bat x = Vl + x2 - V l - x 2 thi t > 0 
va t 2 = 2 - 2 V l - x 4 < 2, dau "=" khi x 2 = 1. Do dd 0 < t < 
PT:m(t + 2) = 2 - t 2 + t c o m = Zzl±l±ll 
t + 2 
Xet f(t) = - t + t + 2 . 0 < t < V2 , f Yt) = 1 + A  < 0 nen f nghich bien 
w t + 2 (t + 2)2 
tren [0; V2 ] . Dieu kien cd nghiem: 
min f(t) < m < max f(t) o f( &) < m < f(0) co V2 - 1 < m < 1. 
Vi du 23: Tim m de phuong trinh sau cd 2 nghiem phan biet: 
Vx2 +mx + 2 = 2x + 1 
Giai 
PTco 
2x + 1 > 0 
x2 +mx + 2 = (2x + l ) 2 <=> 3x" + 4x - 1 = mx, x > 
Vi X = 0 khong thoa man nen: 
-BDHSG DSGT12/1- 
3xz + 4 x - l 
m, x > 
25
. 3x2 + 4 x - l 1 3x2 +l 
Xet f(x) = , x > —2 ,' x * 0 thi f" ("x ) x2 
Lap BBT thi dieu kien phuong trinh cho cd 2 nghiem phan biet la 
1 9 
f(x) = m cd 2 nghiem phan biet x > — . x 0 co m > — 
v 2' 2 
Vi du 24: Tim m de phuong trinh cd nghiem: 
(4m - 3) Vx + 3 + (3m - 4)Vl - x + m - 1 = 0 
Giai 
^.x , „ 3Vx + 3 + 4rji - x + 1 
Dieu kien -3 < x < 1. PT co —. ——. = m 
4Vx + 3 + 3V1 - x + 1 
Ta cd (Vx + 3)2 + (Vl-x)2 = 4 nen dat: 
i 2t / „ 1-t2 
Vx + 3 = 2sin(p = 2. -, VI - x = 2coscp = 5- 
1 + t 2 1 + t 2 
Vdi t = tan ^.0<cp<-. 0<t< 1. 
2 2 
DX 7t2-12t-9 ,m _ 7t*-12t-9 n<rt<r1 
PT co m = —5 Dat f(t) 5 . 0 < t < 1. 
5 t 2 - 1 6 t - 7 ' 5t2 - 1 6 t -7 
Ta cd f '(t) = ——^ < 0 nen f nghich bien tren doan [0; 1], do 
( 5 t 2 - 1 6 t - 7 ) 2 
7 9 
dd dieu kien cd nghiem: f ( l ) < m < f(0) co — < m < —. 
Vi du 25: Chung minh cac bat dang thuc sau: 
a) sinx < x vdi moi x > 0, sinx > x vdi moi x < 0. 
x2 
b) cosx > 1 vdi moi x & 0. 
2 
Giai 
a) Vdi x > — thi x > 1 nen sinx < 1 < x. 
2 
Vai 0 < x < — thi ham so f(x) = x - sinx lien tuc tren nua khoang [0; —) 
2 2 
va f'(x) = 1 - cosx > 0 vdi moi x e (0; ). Do do ham sd dong bien tren 
[0; -) nen f(x) > f(0) = 0 vdi moi x e (0; -). 
2 2 
Vdi —| < x < 0, giai tuong tu thi f(x) < f(0) = 0 
Vdi x < -— thi x < -1 nen sinx > -1 > x => dpcm. 
2 
26 -BDHSG DSGT12/1-
x z 
b) Voi x > 0 thi ham so g(x) = cosx + —— 1 lien tuc tren nua khoang [0; +co) 
va g'(x) = x - sinx. Theo a) thi g'(x) > 0 voi moi x > 0. 
Do do ham so g dong bien tren [0; +co) nen: 
x 
2 
g(x) > g(0) = 0 vdi moi x > 0 => cosx + —— 1 > 0 vdi moi x > 0. 
(_x)2 
Suy ra vdi moi x < 0 ta cd cos(-x) + 1 > 0. 
2 
Vi du 26: Chung minh: sinx > x . Vx > 0. 
6 
Giai 
x3 
BDT: x sinx > 0, Vx > 0 
6 
x3 
Xet f(x) = x sinx thi f lien tuc tren [0; +x>) 
6 
2 
x 
f '(x) = 1 — - — cosx ; f "(x) = - x + sinx 
f'"(x) = -1 + cosx < 0 nenf" nghich bien tren [0; +co): 
x > 0 => f "(x) < f "(0) = 0 nen f' nghich bien tren [0; +oo): 
x > 0 => f'(x) < f (0) = 0 nen f nghich bien tren [0; +<x>): 
x > 0 => f (x) < f (0) = 0 => dpcm. 
Vi du 27: Chung minh cac bat dang thuc vdi moi x e (0; —). 
2 
a) tanx > x b) tanx > x + — 
3 
c) sinx + tanx > 2x d) 2sinx + tanx > 3x. 
Giai 
a) Ham so f(x) = tanx - x lien tuc tren nua khoang [0; —) va cd dao ham 
f (x) = —-— > 0 vdi moi x e (0; —) . Do do ham so f dong bien tren 
cos x 2 
nua khoang [0; —) nen f(x) > f(0) = 0 vdi moi x e (0; —) . 
2 2 
' 71 
b) Ham sd f(x) = tanx - x lien tuc tren nua khoang [0; — ) va co dao 
3 2 
ham f '(x) = — 1 - x2 = tan2x - x2 = (tanx + x)(tanx - x) > 0 vdi 
cos x 
moi xe(0;^) (suy ra tu a)). 
-BDHSG DSGT12/1- 27
Do do, ham so f dong bien tren nira khoang [0; — ) va ta cd 
f(x) > f(0) = 0 vdi moi xe(0;^)=> dpcm. 
c) Ham so f(x) = sinx + tanx - 2x lien tuc tren nua khoang [0; — ) va cd dao 
ham f ' (x) = cosx + — 2 > cos2x - 
 - -2 = (cosx - — )2>0. 
cos x cos' x 
cosx 
Do do ham so f dong bien tren [0; — ) nen f(x) > f(0) = 0. 
Ket qua: Tam giac ABC cd 3 gdc nhon thi 
smA + sinB + sinC + tanA + tanB + tanC > 2TC. 
d) Ham so f(x) = 2sinx + tanx - 3x lien tuc tren nua khoang [0; —) va 
f '(x) = 2cosx + 
2cos3x- 3cos2x + l (cosx - l ) 2 (2 cos x + 1) 
co^x cos x cos X 
>0 
Do do ham so f ddng bien tren [0; — ) nen f(x) > f(0) = 0. 
Vi du 28: Chung minh bat dang thuc: 
a) 8sin2— + sin2x > 2x, Vx e (0; rc] b) tanx < —, Vx 
2 TC 
Giai 
2 X 
a) Xet ham sd f(x) = 8sin — + sin2x - 2x, Vx e (0; TC]. 
f '(x) = 4sinx + 2cos2x - 2 = 4sinx(l - sinx) 
f '(x) = 0 co x = — hoac x = rc. Vdi x e (0; TC] ta cd f '(x) > 0 va dau bang 
chi xay ra tai hai diem. Vay f(x) dong bien tren nua khoang (0; TC] nen 
f(x) > f(0) = 0 vdi moi x e (0; TC] => dpcm. 
b) Neu x = 0 thi BDT dung. 
Neux>0thi BDT o <-. Vx e f 0;- 
X TC ^ 4 
Xetf(x)=^.VxJ0;^ 
x I 4 
x 
f ( x ) = cos X-- t a n x x-sin xcosx 2x-sin2x 
2 2 
X COS X 
2x2 cos2 x 
Vi 0 < x < - nen 0 < 2x < - sin 2x < 2x do dd f ' ( x ) > 0 nen f ddng 
28 -BDHSG DSGT12/1-
bien tren V suy ra f(x) < f ( - ) = - => dpcm 
v 4 4 ru 
Vi du 29: Chung minh bat dang thuc: 
a) b.tana > a.tanb vdi 0 < a < b < — 
2 
571 
b) cos(x + y)< vdi x > 0, y > 0 va x + 2y < — 
x sin y 4 
Giai 
„ , , tana tanb c. . tanx _ TC 
a) b.tana < a.tanb <o < . Xet f(x) = . 0 < x < - 
a b x 2 
.x-tanx 
f Y Y X = cos2 x ; = x-sinxcosx = 2x-sm2x 
x x .cos x 2x cos x 
Xet g(x) = 2x - sin2x, 0 < x < - . g '(x) = 2 - 2cos2x = 2(1 - cos2x) > 0 
nen g ddng bien: x > 0 => g(x) > g(0) = 0. Do do f'(x) > 0 nen f dong bien 
tren [0; - ). V i 0 < a < b < - => f(a) < f(b) => dpcm. 
2 2 
b) Xet ham s6: f(t) = vdi 0 < t < — 
; w t 4 
, . tcost-sint cost(t-tant) 
Ta co f (t) = -2 = -2 
Neu 0 < t < - thi do tant > t f '(t) < 0. 
2 
Neu - < t < rc thi cost < 0 va sint > 0 => f '(t) < 0. 
2 
5TI 
Neu n < t < — thi do cost < 0; tant < t => f '(t) < 0. 
4 
Do do f '(t) < 0, 0 < t < — nen f la ham so nghich bien tren khoang (0; — ) 
4 4 
^ ., , -x . n ^ 5TT sin(x + 2y) sinx 
Tu gia thiet c o 0 < x < x + 2 y< — — < 
4 x + 2y x 
Do x > 0 va x + 2y > 0 nen tir do cd 
xsin(x + 2y) < xsinx + 2ysinx <eo x 2cos(x + y)siny < 2ysinx 
=o dpcm (vi x > 0 va x + 2y < — => y < — ^> siny > 0). 
Vi du 30: Chung minh cac bat dang thuc sau: 
a) a4 + b4 + c4 + d4 + 2abcd - (a^2 + a2c2 + a2d2 + b2c2 + b2d2 + c2d2) > 0 vdi 4 s6 
a, b, c, d duong. 
-BDHSG DSGT12/1- 29
^2 ^ 
b) 1 + — x < VI + x < 1 + — x , vai x > 0. 
2 8 2 
Giai 
a) Khong mat tinh tong quat, gia su a > b > c > d > 0 
Xem ve trai la ham so f(a), a > 0 
f '(a) = 4a3 + 2bcd - 2a(b2 + c2 + d2) 
f "(a) = 12a2 - 2(b2 + c2 + d2) > 0 nen f' dong bien tren (0; +co): 
a > b => f '(a) > f '(b).Vi f '(b) = 2b(b2 - c2) + 2bd(c - d) > 0 nen f(a) 
ddng bien tren [0; +oo): a > 0 => f(a) > f(0) = 0=> dpcm. 
b) Xet ham so f(x) = 1 + -x - Vl + x tren [0; +co). Ta cd: 
f '(x) = — 1 > 0 vdi x > 0 nen f(x) dong bien tren nua khoang 
2 2Vl + x 
[0; +oo). Do dd f(x) > f(0) = 0 vdi moi x > 0. 
Xet ham sd g(x) = /l + x - 1 + — tren [0; +oo). 
2 8 
Tacd:g'(x)= 1 -- + -. g"(x) = 1 . >0 
2VTTI 2 4 4 4(l + x ) v T + ^ 
nen g' dong bien tren [0; +°o), do do g'(x) = g'(0) = 0. Suy ra g dong bien 
tren [0; +co) nen g(x) > g(0) = 0 vdi moi x e [0; +co) => dpcm. 
sin x TI 
Vi du 31: Chung minh vdi moi a <3saocho ( )a > cosx, Vx e (0;—) 
x 2 
Giai 
7i . sin x 
Khi x e (0;—) thi cd 0 < sinx < x nen 0 < < 1 
2 x 
sin x sin x 1 
Suy ra ( — ) ° > ( ^ i i ± ) 3 . Va < 3 do do ta chi can chung minh khi a = 3: 
x x 
.sinx.3 ,„ TC. sinx ,„ TC. 
( ) > cos x, x e (0;-) <o — > x, x e (0; - ) 
x 2 Vcosx 2 
Xet ham sd F(x) = s™_?_ - x, x e [ 0;—) 
Vcosx 2 
, . 2cos2x-3cosx.Vcosx + 1 
Ta co F (x) = == 
3 cosx. Vcosx 
Xet G(t) = 2t2 -3tVt +l,te[0;l] thi G'(t) = 4(t - Vt) < 0, Vt e [0;l] nen 
G(t) nghich bien do do G(t) > G( 1) = 0, Vt e [0; 1] 
Suy ra F'(x) >0, Vx e [0;- ) nen F(x) ddng bien 
2 
Do do F(x) > F(0) = 0, Vx e [0; -). 
2 
30 -BDHSG-DSGT12/1-
Vi du 32: Chung minh: (x + l ) c o s— xcos->l, Vx > V3 
6 v ; x+1 x 
Giai 
n • 9 TC 
2sm2 
n n T _ rc(2x + l) rc rc 
BDT co 2xsin — sm > 1 - cos — 
2x(x + l) 2x(x + l) x + 1 2(x + l ) 
. rc(2x + l) rc . 2 
71 
CO xsin —2x (x + l ) sin 2x(x + l ) > sm 2(x + l ) 
r -v PS n n rc(2x + l) rc 
Vi x > v3 => 0 < < < — 
2(x + l ) 2x(x + l ) 2 
sinrc(2x + l) rc 
=> > sin >0 (1) 
2x(x + l ) 2(x + l ) 
rc rc 
Ta se chung minh: xsin >sin (2) 
2x(x + l ) 2(x + l ) 
Dat t = . t > 0 thi (2) co xsint > sinxt 
2x(x + l ) 
Xet f(t) = xsint - sinxt, t > 0, f '(t) = x cost - xcosxt = x(cost - cosxt) 
Vi 0 < t < xt < - => f Yt) > 0 vdi t > 0. 
2 
=> f(t) ddng bien tren [0; +oo) =o f(t) > f(0) = 0 =o (2) dung 
Tu (1), (2) =o dpcm. 
Vi du 33: Cho x, y, z>0vax + y + z= l. 
7 
Chung minh: 0 < xy + yz + zx - 2xyz < — 
2 V 
Giai 
Gia sir z la sd be nhat thi 0 < z < — .Ta cd 
3 
T = xy+ y + zx - 2 xyz = xy(l - 2z) + (x + y)z > - xy +(x + y)z > 0 
3 
Va cd T = ( l - 2 z ) + (x + y)z 
= - ( 1 - z)2(l - 2z) + (1 - z)z = - ( - 3 z 3 + z2 + 1) 
4 4 
Xet f(z) = -3z3 + z2 + 1, 0 < z < - thi 
f Yz) = - 6z2 + 2z = 2z(l - 3z) > 0 tren f(z) ddng bien tren [0; - ]. do do 
3 
T = f(z)<f(-)= — 
; . 3 27 
-BDHSG DSGT12/1- 31
C. BAI LUYEN TAP 
Bai 1: Tim khoang don dieu cua ham sd 
x2 + 4x - 2 
a) Y = x 2 + 1 - b) y = (x + 2)5(2x + lY 
a) y = —— 
x + 1 
c) y = 2x3 + 3x2 + 6x -13 
DS: a) dong bien tren ( — ; 2) va nghich bidn tren (-co ; — ) va (2; +oo). 
2 2 
Bai 2: Tim khoang don dieu cua ham so 
x x + 1 x2 X 
a) y = V,x = - x + 1 b) y = —e c) y l n x 
DS: b) dong bien tren (0; 2) va nghich bi£n tren (-co; 0) va (2; +oo). 
c) dong bien tren (e; +co) va nghjch bidn tren (0; 1) va (1; e). 
Bai 3: Tim khoang don dieu cua ham so: 
a) y = x.lnx b) y = sinx + sin2x 
Bai 4: Tim khoang don dieu cua ham sd: 
a) y = | x2 - 3x - 4 | b)y = ^^ 
cx + d 
Bai 5: Chung minh ham sd ddng bien tren tap xac dinh: 
> m(x + l ) 3 , 
a ) y =— -.m>0 b)y = ln(x + V4 + x 2 ) 
x - x + 1 
HD: b) y ' = 1 >Q,yx 
V4 + x2 
Bai 6: Chung minh ham sd: 
a) y = x - ex nghich bien tren khoang (0; +oo) 
x2 - 4x + 3 
b ) v = — i — luon dong bien tren tirng khoang xac dinh. 
HD: b) y ' > 0 tren (-co; -1), (-1;2), (2; +oo). 
Bai 7: Chung minh ham so 
a) y = sinx + cosx + 2x luon dong bien tren R. 
b) y = ( i + _ ) * dong bien tren (0,+ co). 
HD: a) y '= cosx - cosx + 2 > 0, Vx b) Lay In trudc khi tinh dao ham. 
Bai 8: Tim tham sd de ham sd: 
1 1 3 
a ) y = — x3 - — (sin a + cos a)x2 + — sm 2a.x ddng bien tren R. 
b) y = (m - 3)x - (2m + l)cosx nghich bien tren R. 
DS: a) — + kn < a < — + krc 
12 12 
32 -BDHSG DSGT12/1-
Bai 9: Tim tham so de ham sd: 
a) y = a x + 4 nghich bien tren (-°o;l) 
x + a 
b) y = 2x3 + 3x2 + 6(m + l )x nghich bien tren (-2; 0). 
DS: b) m< - 3 
Bai 10: Tim tham sd de ham sd: 
a) y = x3 + 3x2 + mx + m nghich bien tren mot doan cd do dai bang 3. 
— 2x + m ' ' 
b) y = dong bien tren khoang (-co; 0). 
x - l 
Bai 11: Tim m de ham sd 
a) y = mX + ^X—- nghich bien tren nua khoang [1; +oo) 
x + 2 
b) y = x3 - 3x2 + (m - 2)x + 7 ddng bidn tren R. 
DS: a)m< -— b)m >5. 
5 
Bai 12: Tim m de ham so: 
3 2 ' 
a) y = x - m x + x + l nghich bien tren khoang (1, 2). 
b) y = — 2mx + m + 2 ^Qn^ ^-«n t r - n j ^ ^ n g (.+ ^ y 
x - m 
DS: a)m > —; b) m<3~^;m>2 
4 4 
Bai 13: Tim m de ham so: 
. x2 + (m + 2)x m + 3 .x , • - < - - . . • i u - - A- U 
a) y = dong bien tren tung khoang xac dmh. 
x + 1 
2 1 2 ! -X 
b) y = 2mx - 2cos x - m.sinx.cosx + — cos 2x dong bien tren R. 
4 
D S : a ) m > l . b)m> l. 
Bai 14: Tim dieu kien de y = a.sinx + b.cosx + 2x dong bien tren R. 
DS: a2 + b2 < 4. 
Bai 15: Giai phuong trinh 
a) v x 2 + 15 + 2 = Vx2 +8 + 3x 
b) v 
/ (x + 2 ) ( 2 x - l ) +7(x + 6 X 2 x - l ) = 4 + 3(7x + 2 + Vx + 6) 
DS: a) x = 1. b) x =7 
Bai 16: Giai bat phuong trinh : 
a) Vx + Vx + 7 < 9 - V x - 5 b) x5 + x3 > V l - 3 x - 4 
DS: a) 5 < x < 9 b) x < - 1 
Bai 17: Giai bat phuong trinh: 
a) V2x3 +3x2 +6x + 16 > 2 V3 + V 4 - x 
b)Vx + l + 2Vx + 6 > 20 - 3Vx + 13 
-BDHSG DSGT12/1- 33
DS: a) 1 < x < 4. b) x > 3. 
1 
Bai 18: Giai he: a) 
DS: a)x = y = l ; x = y 
1 
x — = v — 
x y 
2y = x 3 + 1 
1 + V5 
^ [cot x - cot y = x - y 
| l 5 x + 7y = rc;.x,y £ (0, rc) 
b) 
71 
X = 22 
TC 
y = 
22 
Bai 19: Chung minh phuong trinh: x3 + x 2 + 12x - V3 = 0 co nghiem. 
HD: Ham y = x3 + x 2 + 12x - V3 don dieu tren R. 
Bai 20: Chung minh phuong trinh x3 + 2x3 - x2 + x - 1 = 0 cd nghiem duy nhat. 
HD: Ham y = x5 + 2xJ - x2 + x - 1 don dieu tren R. 
Bai 21: Cho so tu nhien n chan va a > 3. Chung minh phuong trinh: 
(n + 1) x n + 2 - 3(n + 2)xn + 1 + a n + 2 = 0 vo nghiem 
HD: y ' = (n + l ) (n + 2).xn _ 1.(x - 3) 
Bai 22: Cho tam giac ABC cd cd canh a < b < c. Chung minh phuong trinh 
V x - s i n A + V x - s i n B = Vx - smC co nghiem duy nhat. 
HD: Tam giac ABC co canh a < b < c thi gdc A > B > C. 
Bai 23: Chung minh vdi moi m > 0 thi phuong trinh cd 2 nghiem phan biet: 
x2 + 2x - 8 = v 
/m(x-2) 
Bai 24: Tim m de phuong trinh cd 2 nghiem phan biet: mVx2 + 4 - x + 1 = 0. 
DS: -2^<m<-l 
2 
Bai 25: Tim m de phuong trinh cd nghiem: 3Vx - 1 + mVx + 1 = 2%/x2 - 1 . 
DS: -Km< - 
3 
Bai 26: Tim m de phuong trinh: x4 - (m - l)x3 + 3x2 - (m - l)x + 1 = 0 co 
nghiem. 
DS: m< —; m > —. 
2 f 2 
Bai 28: Tim m de phuong trinh: 2.cosx.cos2x.cos3x + m = 7.cos2x co dung 
1 nghiem thuoc doan [-3TC/8:-TC/8]. 
HD: Dat t = cos2x vdi -— < t < — 
2 2 
Bai 29: Tim m de bat phuong trinh: x2 + (1 - x 2 ) 3 ' 2 > m cd nghiem. 
DS: m < 1 . 
Bai 30: Tim a, b de bat phuong trinh: 3x4 + 8x + ax +b > 0 cd nghiem x 
thuoc [-1 ;1] 
34 -BDHSG DSGT12/1-
HD: Tfnh dao ham cua ham sd y = 3x4 + 8xJ + ax2 +b roi xet a > 6, a = 6 
va a < 6. 
Bai 31: Chung minh vdi moi so nguyen duong n thi phuong trinh: 
x + x2 + x3 + ... + x 2 n + 2007x2 n + 1 = 1999 co nghiem duy nhat. 
Bai 32: Chung minh phuong trinh: x 1 3 - x6 + 3x4 - 3x2 + 1 = 0 cc nghiem 
duy nhat. 
Baj 34: Giai phuong trinhVx2 + 15 = 3x - 2 + Vx2 + 8 
DS: x = 1 
Bai 35: Chung minh cac bat dang thuc: sin a sin b vdi 0 < a < b < 
HD: Dat f(x) = vdi x g (0; - ) 
x 2 
Bai 36: Cho tam giac ABC cd 0 < A < B < C < 90° 
Chung minh: 2 cos3C - 4 cos2C + 1 
cosC 
>2 
Bai 37: Chung minh rang vdi ba so duong a. b. c bat ki thi: 
|c~ a b c 
>—+—+- 
a b c a 
HD: Chung minh: x + m - 1 > mx vdi moi x > 0, m > 1 
3/3x = cos(rcy) 
3V3y = COS(TIZ) 
3V3z = cos(rc t) 
3V3t = cos(rcx) 
Bai 38: Giai he phuong trinh: 
Bai 39: Chung minh he phuong trinh: 
2x2 
2y2 
a 
• y = - 
y co nghiem duy nhat vdi 
a> 0 
Bai 40: Chung minh bat dang thuc: |sin a - sin p| < [a - p| vdi moi a , p 
Bai 41: Chung minh bat dang thuc: 
10a9(b - a) < b 1 0 - a1 0 < 10 b9(b - a) vdi b > a > 0 
Bai 42: Chung minh bat dang thuc: 
a sina - p sinP > 2 (cosP - cosa) vdi 0 < a < p < — 
Bai 43: Chung minh bat dang thuc: 
-BDHSG DSGT12/1- 35
> cosx > vai 0 < x < - 
UanxJ 2 
Bai 44: Chung minh bat dang thuc: |cos2x . sin4x + cos2x| < 1 
x3 x5 
Bai 45: Chung minh: sinx < x + —,Vx > 0 
5 3! 5! 
x2 x4 
Bai 46: Chung minh: cosx>l + — ,Vx 
5 2! 4! 
Bai 47: Chung minh: x4 + y4 > - vdi x, y thoa x + y = 1 
8 
Bai 48: Chung minh: a2 + b2 > 1 vdi a, b thoa a > b3 + b2 + |b| + 1 
Bai 49: Cho f(x) vdi deg f = n va f(x) > 0, Vx e R. 
Chung minh Jf(k)(x)>0 
k=0 
Bai 50: Cho tam giac ABC nhpn. Chung minh 
2 1 
— (sin A + sin B + sin C) + — (tan A + tanB + tanC) > rc 
3 3 
Bai 51: Chung minh bat dang thuc: 
> 2 cos2 — vdi AABC khong tu 
sinA + sinB + sinC „ 2 rc 
cosA + cosB + cosC 8 
Bai 52: Chung minh vdi tam giac ABC thi cd: 
v A B C 3>/3 
a) cos— + cos— + cos— < 
2 2 2 2 
ABC 
b) tan— + tan— + tan— > S 
2 2 2 
Bai 53: Cho a, b, c> 0 va thoa 21ab + 2bc + 8ca < 12. 
„, , . , 1 2 3 15 
Chung minh: — + — + — > — 
a b c 2 
Bai 54: Cho a, b, c > 0 va thoa a + b + c = 1. 
Chiing minh: xyz( x(— + -) + y(- + —) + z(— + —) + 1) < — 
y z z x x y 27 
Bai 55: Cho a, b, c, d > 0 va thoa man 
2(ab + ac + ad + be + bd + cd) + abc + abd + acd + bed = 16. 
2 
Chung minh: a + b + c + d> — (ab + ac + ad + be + bd + cd) 
3 
Bai 56: Cho a, b, c, r, s >0 va thoa man a > b > c, r > s. 
Chung minh ar.bs + bcs + c".as > as.br + bs.c" + cs.a' 
36 -BDHSG DSGT12/1
§ 2 . C U C T R I C U A H A M S O 
A. K I EN T H t f C CO BAN 
Cho ham s6 f xac dinh tren tap hop D ( D c R ) ya x 0 e D. 
a) Xo duoc goi la mpt diem cue dai cua ham sd f neu tdn tai mpt khoang (a; b) 
chua diem Xo sao cho (a; b ) c D v a f(x) < f(xo) vdi moi x e (a; b)  { x 0 } . 
Khi dd f(Xo) duoc gpi la gia tri cue dai cua ham sd f, ki hieu yco-b) 
Xo dugc gpi la mpt diem cue tieu cua ham sd f neu ton tai mpt khoang .(a; b) 
chiia diem XQ sao cho (a; b ) c D v a f(x) > f(Xo) vdi moi x e (a; b)  { x 0 } . 
Khi do f[Xo) duoc gpi la gia tri cue tieu cua ham sd f, ki hieu ycr- 
Diem cue dai va diem cue tieu duoc gpi chung la diem cue tri. Gia tri 
cue dai va gia tri cue tieu duoc gpi chung la cue tri, neu x 0 la mpt diem 
cue tri cua ham so f thi diem (x0 ; f(x0)) duoc gpi la diem cue tri cua do 
thi ham sd f. 
i 
I n 
( 
Dieu kien can de ham sd cd cue tri: 
Gia su ham sd f dat cue tri tai diem Xo. Khi dd, neu f cd dao ham tai XQ 
thif'(Xo) = 0. 
Dieu kien du de ham sd cd cue tri: cd hai dau hieu: 
- Cho y = f(x) lien tuc tren khoang (a;b) chua xo, cd dao ham tren cac 
khoang (a;xq) va (x0;b): 
Neu f '(x) ddi dau tu am sang duong thi f dat cue tieu tai x<>. 
Neu f '(x) ddi dau tu duong sang am thi f dat cue dai tai xo . 
- Cho y = f(x) cd dao ham cap hai tren khoang (a;b) chua x0 : 
Neu f '(xo) = 0 va f "(xo) > 0 thi f dat cue tieu tai xo. 
Neu f '(x0 ) = 0 va f "(x0 ) < 0 thi f dat cue dai tai x0 . 
B. PHAN DANG TOAN 
DANG 1: CUC DAI, CUC TIEU 
Quy tac 1 
l . T i m f ' ( x ) 
2. Tim cac diem Xj (i = 1, 2,...) tai dd dao ham cua ham so bang 0 hoac 
ham sd lien tuc nhung khdng cd dao ham. 
3. Xet dau f (x). Neu f '(x) ddi dau t i i " - " sang "+" khi x qua diem x, thi 
ham sd dat cue tieu tai Xj, cdn neu f '(x) ddi dau tir"+" sang "-" khi x 
qua diem Xj thi ham sd dat cue dai tai Xj. 
-BDHSG DSGT12/1- 37
Quy tac 2 
l . T i m f ' ( x ) , 
2. Tun cac nghiem Xj (i = 1,2,...) cua phucmg trinh f '(x) = 0. 
3 . T i m f "(x)vatinhf "(xO 
Neu f "(xj) < 0 thi ham so dat cue dai tai diem Xj. 
Neu f "(xj) > 0 thi ham so dat cue tieu tai d i im Xj. 
Chu y: - Gia tri cue dai (cue tieu) f(Xo) cua ham so f ndi chung khdng phai 
la gia tri ldn nhat (nhd nhat) cua ham sd f tren tap hop D; f(Xo) chi la gia 
tri ldn nhat (nhd nhat) cua ham sd f tren mot khoang (a; b) nao do chiia 
diem Xo. 
- Ham sd f cd the dat cue dai hoac cue tieu tai nhieu diem tren tap hop 
D, nhung khdng dat tai cac bien. 
- Tung do cue tri y = f(x) tai x = xo cd 3 hudng tinh: 
Ham so bat ky: dung phep the yo = f(xo) 
Ham da thuc: chia dao ham y = q(x). y' + r(x) =5> yo = r(x0 ) 
Ham huu ti: dao ham rieng tu, rieng mau 
y = f(x)=^.hiy„=^4 = ^4 
v(x) v(x0 ) v'(x0) 
Dac biet: Vdi ham bac 3 cd CD, CT va neu y = q(x). y' + r(x) thi phuong 
trinh ducmg thang qua CD, CT la y = r(x). 
- Bai toan don dieu, cue tri khdng duoc dat an phu. 
Vi du 1: Tim cue tri cua cac ham sd sau: 
a)f(x) = - x 3 + 2x2 + 3 x - l 
3 
c) y = x4 - 5x2 + 4 
a) D = R. Tacdf'(x) = x2 + 4x + 3 
b ) f ( x )= - x 3 
3 
x2 + 2x - 10 
d) y = (x + 2)2(x - 3)2 
Giai 
f ' ( x ) 
BBT 
0<=> x z + 4x + 3 = 0 <=> x = -3 hoac x = - 1 . 
x —00 -3 - 1 +00 
y' + 0 0 + 
y 
—00 
. - 1 _ 
~* -7/3" 
+00 
Vay ham sd dat cue dai tai diem x = -3, f(-3) = - 1 va dat cue tieu tai 
7 
diem x = - 1 , f ( - l ) = — 
3 
b) D = R. Ta cd f '(x) = x2 - 2x + 2 > 0, Vx (do A' = 1 - 2 < 0) nen ham s6 
dong bien tren R, khdng cd cue tri. 
c) D =• R. Ta cd y' = 4x3 - lOx = 2x(2x2 - 5) 
38 -BDHSG DSGT12/1-
y' = 0 <=> x = 0 hoac x = ± J | ; y" = 12x2 - 10. 
Ta co y" 20 > 0, y"(0) = -10 < 0 nen ham so dat cue dai tai x = y. 
(5 9 
yco = 4 va dat cue tieu tai x = ±,/— , ycr = — 
V 2 4 
d) y' = 2(x + 2)(x - 3)3 + 3(x + 2)2 (x-3)2 = 5x(x + 2)(x - 3)2 
Ta cd y' = 0 <=> x = —2 hoac x = 0 hoac x = 3. 
BBT X -co _3 0 3 +oo 
y' + o - 0 + 0 + 
y o. J)-^00 
Vay diem cue dai (-2; 0) va cue tieu (0; -108). 
Vi du 2: Tim cue tri cac ham sd 
a) f(x) = | x2 + 3x - 4 | b) f(x) = | x | (x + 2) 
Giai 
x2 + 3x - 4 , x < -4 hay x > 1 
- x 2 - 3 x + 4, - 4 < x < l 
a) D = R, y 
[2x + 3, x <-4hay x > l 
I -2x - 3 , - 4 < x < l 
y = 
BBT - 4 -3/ 1 + 00 
+ 
CD-CT 
^CT 
Vay ham sd dat CD I ~  ^  . C T ( - ^ °). C T ( 4 ; ° ) 
b) Ham sd f lien tuc tren R. Ta cd: f(x) = 
-x(x + 2) 
|x(x + 2) 
Vdi x < 0, f '(x) = -2x + 2; f '(x) = 0 o x = - l . 
Vdi x > 0, f'(x) = 2x + 2 > 0. 
BBT 
khi x < 0 
khi x > 0 
+ 
- L 
o 
0 +00 
Vay diem CD(-1; 1), CT(0; 0). 
-BDHSG DSGT12/1- 39
Vi du 3: Tim cue tri cua ham sd 
a) y 
c) y: 
x - 2x + 3 
x + 1 
x + 1 
b)y: 
2x + l 
x - 5 
x 2 + ; 
d) y = x - 1 + 
Giai 
x + 1 
a) D = R  { - l } . T a c d y ' = x 2 + 2 x 
2 
5 - y ' = 0 c o x = - l ± ^ 6 
(x + 1)2 
BBT X -00 - 1 - -1 -1+ +00 
y' + 0 - 0 + 
y - 4 - 2 V6 
—co^^* —00 
+00 +°o 
^ 2 7 6 - 4 ^ 
Vay diem CD(-1 - 76 ; - 4 - 2 > / 6 ), CT(-1 + &;2S -4). 
b) D = R  {5}. Ta cd y' = —=- < 0, Vx * 5 nen ham so nghich bien tren 
( x - 5 ) 
tung khoang xac dinh, do do khdng cd cue tri. 
, „ _ „ . , x2 + 8 - 2 x ( x + l ) - x 2 - 2 x + 8 
c) D = R.Tacoy = ( x 2 + g ) 2 = 
y' = 0<=>x = -4 hoac x = 2. 
BBT 
(x2 + 8)2 
—00 - 4 +O0 
0 + 0 
.1/4, 
-1/8. 
Vay ham sd dat cue dai tai x = 2, yco = — va dat cue tieu dat x = - 4. 
4 
1 
y C T = - - 
d) D = R {-l},y' = 1 - 7-^TT,y' = Oox = Ohoacx = -2. 
y - 
(x+D2 
y"(0) = 2 > 0, y"(-2) = -2 < 0. 
(x + 1)3 
Vay ham so dat cue dai tai x = - 2, yco = - 4 va dat cue tieu tai x = 0, ycr = 0. 
Vi du 4: Tim cue tri cua cac ham so sau: 
a) y = x V 4 - x 2 b) y = Vx2 - 2 x + 5 c) y = x + Vx2 - 1 
Giai 
a) Dieu kien -2 < x < 2. Vdi - 2 < x < 2 thi 
40 -BDHSG DSGT12/1-
BBT: x 
V 4 - x ' V4-x' 
-2 -VI V2 
0 + 0 
CD 
CT-Vay 
ham sd dat cue dai tai x = V2 , yCo = 2 va dat cue tieu tai x 
y C T = -2. 
b) D = R. Tacdy' 
Vx2 - 2 x + 5 
, y ' = 0<=>x= 1. 
BBT X —00 1 +00 
y' 0 + 
y +00 +c° 
Vay ham sd dat CT(1; 2). 
c) D = (-oo;-l] u[l;+oo).Vdix<-lhoacx>lthiy'=l + 
y' > 0 co 
y'<Oco 
Vx2 ^ ! 
> —1 <=> x > Vx2 - 1 o x > l , x 2 > x 2 - l o x > l 
Vx2 ^ ! 
< - 1 CO x < - V x 2 - 1 CO x < - 1 , x2 > x2 - 1 CO X « 
BTT X —00 — l +00 
y' - + 
y 
Vay ham so khdng cd cue tri. 
Vi du 5: Tim cue tri cua ham sd: 
a) y 
V x 2 - 6 
b ) y = v V ( x - 5 ) 
Giai 
a) Tap xac dinh D = (-co; - V6 ) u (^6 ; +<x>) 
-BDHSG DSGT12/1-
. Vx2 - 6 = 3x2(x2 - 6 ) - x 4 _ 2x2(x2 -9) 
x2-6 sl^W " vV-6)3 
y' = 0»x = 0 hoac x = ±3. 
BBT X -co _3 -A/6 V6 3 +oo 
y' + 0 - - 0 + 
y -9A/3 
y  
—00 —oc • 
+00 +00 
9V3 
Vay ham so ctat cue dai tai x = -3 va yco = —9 V3 , dat cue tieu tai x = 3 
vayCT= 9 A/3 
^ „ x r , . „ , , 3r r 2(x-5) 5(x-2) 
b) D = R. Vdi x * 0 thi y' = v x 2 y' = 0 <to x = 2. Bang bien thi e+n 3 ^ 3Vx 
0 +00 
+ 
,+00 
—00 -3V4- 
Vay ham sd dat cue dai tai x = 0, yco = 0 va dat cue tieu tai x = 2, 
yCT = -3 A/4 
Vj du 6: Tim cue tri cua ham so 
a) y = x - sin2x + 2 
a) D = R, y' = 1 - 2cos2x 
b) y = 3 - 2cosx - cos2x. 
Giai 
1 TC 
y' = 0 <=> cos2x = — o x = ±— + kn, k e Z; y'' = 4sin2x. 
2 6 
Ta cd y"(-— + kre) = 4sin(-—) = -2 A/3 < 0 nen ham sd dat cue dai tai 
6 3 
t , , .A/3 0 
diem x = — + kn, k e Z, yen — + kn + — + 2. 
6 t> z 
Ta cd y"(— + kit) = 4sin— = 2 A/3 > 0 nen ham so dat cue tieu tai cac 
6 3 
diem: x = — + kn, k e Z; ycr = — + kTt - — + 2. 
6 * 6 2 
b) y' = 2sinx + 2sin2x = 2sinx(l + 2cosx): 
y' = 0 o 
sin x = 0 2rc 
cosx = - 
i c=> x = kre hoac x = ± — + 2kTt, k e Z . 
42 -BDHSG DSGT12/1-
y" - 2cosx + 4cos2x 
Ta co y"(k7t) = 2coskTC + 4cos2kTC = 2coskTC + 4 > 0, voi moi k e Z , nen 
ham so eta cho ctat cue t i iu tai cac diem x = kre, ycr = 2 - 2coskTC bang 0 
khi k chan va bang 4 khi k le. 
T , „,, 2rc , . _ 2TC . 4rc 2rc 
l a c o y ( ± — + 2k7i) = 2 cos — + 4cos—=6cos— = 
3 3 3 3 
2rc 9 
dat cue dai tai diem: x = ± — + 2k7i, k e Z, yco = — 
3 2 
-3 < 0 nen ham so 
Vi du 7: Chung minh ham sd sau khdng cd dao ham tai x = 0 nhung dat cue 
tri tai diem dd. 
-2x 
a ) f ( x ) = | x | b)f(x) 
sin-khi 
x < 0 
khix>0 
Giai 
a) Ham sd xac dinh va lien tuc tai R. Ta cd: 
f - 1 khi x < 0 
f(x) 
- x khi x < 0 
x khi x > 0 
f ' ( x ) = 
1 khix>0 
Do do ham sd khdng cd dao ham tai x = 0 va BBT: 
X —CO Q +0° 
y' - + 
y 
" *• o ^ * 
Vay ham sd dat CT(0; 0). 
b) Ham so xac dinh va lien tuc tren R. Ta cd 
-2x khi x < 0 
f ' ( x ) 1 1 x nen lim f ' ( x ) = 0 * l im f ' ( x ) = —, do do f 
— cos— khix>0 *->0" x^ 0 + 2 
2 2 
khong cd dao ham tai x = 0 va BBT tren khoang (-TC; TC). 
X -TC Q " 
y' + - 
y 0 
Vay ham sd dat cue dai tai x = 0 va yco = y(0) = 0. 
Vi du 8: Chung minh rang ham sd ludn luon cd cue dai va cue tieu: 
a) y = x 3 + ax2 - (1 + b2)x + 2a + b - 3ab 
b) y = (x - a)(x - b)(x - c) vdi a < b < c. 
_ x +(m + 2)x+m +2 
c)y = 
x + m 
-BDHSG DSGT12I1- 43
Giai 
a) D = R. Ta co y' = 3x2 + 2ax - 1 - b2 
A' = a2 + 3(a + b2 ) > 0, Ve 
biet x i , X2. Bang bien thien: 
- Va, Vb nen y' = 0 luon luon co 2 nghiem phan 
X —00 Xl X2 +00 
y' + 0 - 0 
y 
C T ^ 
+00 
Vay ham so luon luon co mot cue dai va mot cue tieu. 
b) D = R. y' = (x - b)(x - c) + (x - a)(x - c) + (x - a)(x - b) 
= 3x2 - 2(a + b + c) + ab + be + ca. 
A' = (a + b + c)2 - 3(ab + be + ca) = a2 + b2 + c2 - ab - be - ca 
= - [(a - b)2 + (b - c)2 + (c - a)2] > 0 voi a < b < c. 
2 
Do do y' = 0 co 2 nghiem phan biet va ddi dau 2 lan khi qua 2 nghiem 
nen luon ludn cd mot cue dai va mot cue tieu. 
x2 +2mx + 2 m - 2 
c) D = R  {-m}. Tacd: y* = 
(x + m)2 
Xet ham sd g(x) = x + 2mx + 2m - 2. 
Ta cd A' = m2 - 2m + 2 > 0, Vm va g(-m) = - m 2 + 2m - 2 * 0 , Vm nen 
y' = 0 ludn cd hai nghiem phan biet khac - m , y' doi dau hai lan khi qua 2 
nghiem, vay ham sd luon luon cd cue dai va cue tieu. 
Vi du 9: Tim a de dd thi ham so y = — x2 + — ax2 + x + 7 cd 2 cue tri va 
3 2 
x2 x2 
hoanh do 2 diem cue tri cua ham sd do thoa man —j + —| > 7. 
x 
Giai 
D = R. Ta cd y' = x 2 + ax + 1. V i y' la ham sd bac hai nen ham sd co 2 
cue tri khi va chi khi y'(x) = 0 cd hai nghiem phan biet 
c o A > 0 < = > a 2 - 4 > 0 < = > a < - 2 hoac a > 2. Goi x, va x 2 la hai nghiem 
cua y'(x) = 0 thi S = Xj + x2 = -a, P = x^2 = 1. 
Ta cd: — + • 
( Q2 
>7 co 
f 2 
X l X2 
S2-2P 
v x2 
( Jl Jl 
2>7co x1+x2 
XjX^ 
>9 
>9co(a2-2)2>9coa2 >5 
Chon gia tri a < - -JE hoac a > yfE 
Vi du 10: Tim cac sd thuc p va q sao cho ham sd f(x) = x + p 
44 
x + l 
BDHSG DSGT12I1-
ctat cue dai tai diem (-2; -2). 
Giai 
Ta cd f '(x) = 1 — . vdi moi x * - 1 . 
x + 1 
Neu q < 0 thi f '(x) > 0 vdi moi x * - 1 . Ham so khdng cd cue dai, cue 
tieu (loai). 
Neu q > 0 thi phuong trinh: f '(x) = 
(x + 1)' 
0 cd hai nghiem 
phan biet Xi = - 1 - <Jq va X2 = - 1 + yfq . 
BBT: 
X —oo -i - V q 1 -1 + y[q +C0 
y' + 0 - 0 + 
y 
Ham sd dat cue dai tai diem (2; -2) khi va chi khi 
f - l - ^ = - 2 0 W = l 0 [ q = l 
[f(-2) = -2 [p = l [p = l 
Vi d u l l : Tim m de ham so: 
a ) y = ~ ( m + 5m)x + 6mx + 6x - 5 dat cue dai tai x = 1. 
x2 + ( l - m ) x - 2 
b)y 
x + m 
dat cue tieu tai x = 0. 
Giai 
a) D = R. Ta cd y' = -3(m2 + 5m)x2 + 12mx + 6 
Neu ham sd dat cue dai tai x = 1 thi y ' ( l ) = 0 
-3m2 - 3m + 6 = 0 <=> m = 1 hoac m = - 2 . 
Ta cd y" = -6(m2 + 5m)x + 12m 
Vdi m = 1 thi y" = -36x + 12 nen y " ( l ) = -24 < 0, ham so dat cue dai tai 
x = 1. 
Vdi m = - 2 thi y" = 36x - 24 nen y " ( l ) = 12 > 0, ham so dat cue tieu tai 
x = 1 (loai). 
Vay vdi m = 1 thi ham sd dat cue dai tai x = 1. 
b) D = R  {-m}.Tacdy' 
x2 + 2mx - m2 + m + 2 
(x + m)2 
Neu ham sd dat cue tieu tai x = 0 thi y'(0) = 0 
=> - m 2 + m + 2 = 0 = >m = - l hoac m = 2. 
Vdi m 
-1 thi y 
x2+2x-2 
:x + 3 + - 
2 
Do dd y" 
( x - 1 ) 3 
-BDHSG DSGT12/1- 
x - 1 x-l 
> y"(0) = -2 < 0 
>y' = i - 
( x - l f 
45
=> x = 0 la diem cue dai cua ham sd: loai. 
Tr*. ~ x2 - x - 2 4 
Va im = 2 thiy = x + 2 = x - 3 + x + 2 =>y' = l - (x + 2)2 
g 
Do do y" = —. y"(0) = 1 > 0 nen x = 0 la diem cue tieu cua ham 
(x + 2)3 
so. Vay gia tri can tim m = 2. 
Vi du 12: Tim ham sd f(x) = ax3 + bx2 + cx + d sao cho ham so f dat cue tieu 
tai diem x = 0, f(0) = 0 va dat cue dai tai diem x = 1, f ( l ) = 1. 
Giai 
Ta cd f '(x) = 3ax2 + 2bx + c. Vi f(0) = 0 nen d = 0. Ham sd dat cue tieu 
tai diem x = 0 nen f '(0) = 0 do dd c = 0. 
Vi f ( l ) = 1 nen a + b = 1. Ham sd dat cue dai tai diem x = 1 nen f'(1) = 0 
do do do 3a + 2b = 0. f a + b = i [a = -2 
Ta cd he phuong trinh + 2b = 0 ° jb = -3 
Thir lai: f(x) = -2x3 + 3x2, f '(x) = -6x2 + 6x, f "(x) = -12x + 6. 
f "(0) = 6 > 0. Ham sd dat cue tieu tai diem x = 0 (thoa man). 
f "(1) = -6 < 0. Ham so dat cue dai tai diem x = 1 (thoa man). 
, ' a. sin. x cos x 1 * 
Vi du 13: Tim a de ham sd y = dat cue tri tai 3 diem thuoc 
a cosx 
khoang (0; ~ ) . 
4 
Giai 
r^ - 1 - 71 , 1 -r - . a-smx « , _ . 
Dieu kien x * — + kre. Ta co y = — nen y = 0 <=> sinx = a. 
2 a cos x 
, , -sin2 x + 2asinx - 1 
1 a co y ' = = 
a cos x 
Vdi sinx = a thi a = sinx thi y" = * 0, do dd ham so dat cue tri 
sinxcosx 
9rt 
tai 3 diem thudc khoang (0; — ) <=> sinx = a cd 3 nghiem thuoc khoang 
,„ 9TC . . . rc 3rc . „ . . /2 
(0; — )  { - ; — } co 0 < a < -—- 
v 4 2 2 r 2 
Vi du 14: Tim m de ham so: 
a) y = x +2mx + l - 3 m _ ^ ^ ^ m ^ ^ n & m yx ^ ^ ^ ^ 
x - m 
= mx2+(2-4m)x + 4 m + l £ , 2 ^ ^ y . M g j . ^ ^ fr. ^ ^ 
x - l 
Giai 
x 2 -2mx + m2 - 1 
a) Dieu kien x * m. Ta cd y' : -2 
' • (x-m) 
46 -BDHSG DSGI12/1-
Do thi co 2 cue tri d 2 phia cua true tung co y' = 0 co 2 nghiem X,, x2 * m va 
x,x2 < 0 e o m 2 - l < 0 c o - l < m < l . 
b) Dieu kien: x*l Ta co y' = mX' ~ 2mX " 3 , dat g(x) = mx2 - 2mx - 3. 
( x - l ) 
D6 thi co 2 cue tri co m * 0, A' > 0, g(x) * 0 co m < -3 hoac m > 0. 
3 
Ta cd x, + x2 = 2, X]X2 = nen yCo- ycr < 0. 
m 
o (2mx, + 2 - 4m)(2mx2 + 2 - 4m) < 0 
o 4m2x,x2 + 2m(2 - 4m)(x, + x2) + (2 - 4m)2 < 0. 1 
co -12m + 2m(2 - 4m) + (2 - 4m)2 < 0 co 4 - 20m < 0 co m > - . 
x2 - 2mx + 2 
Vi du 15: Cho ham so y = vdi m la tham sd. 
x - l 
a) Tim m de do thi ham so cd hai diem cue tri A va B. 
b) Chung minh rang khi do dudng thang AB song song vdi dudng thang 
2x — y - 10 = 0. Tinh khoang each giua 2 cue tri. 
Giai 
, x2 - 2x + 2m - 2 
a) DK: x * 1. Ta co y = = 
( x - l ) 2 
Dieu kien cd 2 cue tri la A' > 0 va g ( l ) * 0. 
3 
c o 3 - 2 m > 0 v 3- 2 m * 0 c o m < - 
2 
b) Ta cd A ( l - V3- 2m ; 2 - 2m - 2 V 3 - 2m ) 
B(l + S - 2m ; 2 - 2m + 2 V 3 - 2m ) 
He so gdc cua dudng thang AB la: 
. y(x„)-y( x , ) 4/3 - 2m „ , _ in 
k = 2— 1 = — p = = = 2 . Ta co 2x - y - 10 
x 2 - X j 2V3-2m 
co y = 2x - 10 nen cd he so gdc bang nhau => dpcm. 
q 
Va AB2 = 4(3 - 2m) +8(3 - 2m) = 12(3 - 2m) ^>,AB = 2x79 - 6m , m < - 
Vi du 16: Viet phuong trinh dudng thang di qua diem cue dai, cue tieu cua 
dd thi: 
a) y = x3 + 3mx2 + 3(m2 - l)x + m3 - 3m 
x2 - 2mx + 5m - 4 - m2 
b)y 
x - 2 
Giai 
a) y' = 3x2 + 6mx + 3(m2 - 1), A' = 1 > 0, Vx nen do thi luon luon cd CD va 
CT vdi hoanh do x i , x2 . 
Lay y(x) chia cho y'(x) ta cd: y(x) = 11 x+—|y'(x) - 2(x + m). 
-BDHSG DSGT12/1- 47
Do do: y, = y ( X l ) = 
va y2 = y(x2) = f ^ x , + ^ j y ' ( x 2 ) - 2(x2 + m) = -2(x2 + m) 
nen dudng thang qua CD, CT la y = -2(x + m). 
b) DK: x * 2. Ta cd y = x - 2(m - 1) + m - m 
x - 2 
nen y' — 1 -m - m 2 ( x - 2 ) 2 - ( m - m 2) 
( x - 2 ) 2 ( x - 2 ) 2 Tu dd suy ra dieu kien co CD 
va CT l am — m > 0 < = > 0 < m < l . 
Goi x i , X2 la hoanh dp CD, CT thi xi < 2 < x2 . Ta cd 
m m2 
y(xj = x, - 2(m - 1) + , ^v = x, - 2(m - 1) + (xj - 2) = 2x, - 2m. 
y(xa) = x2 - 2(m - 1) + 
6q-2) 
m - m 
(xj-2) 
x2 - 2(m - 1) + (x2 - 2) - 2x2 - 2m 
Vay phuong trinh dudng thang qua CD va CT la y = 2x - 2m. 
DANG 2: UNG DUNG CUA CUC TRI 
Vi du 1: Chung minh rang phuong trinh 2x3 - 3x2 - 12x - 10 = 0 cd nghiem 
x = a duy nhat va 3,5 < a < 3,6. 
Giai 
Xet ham sd f(x) = 2x3 - 3x2 - 12x - 10 
BBT: 
f ' ( x ) = 6 ( x 2 - x - 2 ) ; f ' ( x ) = 0 o x = 
X —OO —1 2 +oo 
y' + 0 - 0 + 
y +00 
" ^ - 3 0 ^ ^ 
Tu BBT thi phuong trinh f(x) = 0 cd nghiem duy nhat a > 2. 
Ta cd f(3,5).f(3,6) < 0 nen 3,5 < a < 3,6 => dpcm. 
Vi du 2: Cho ab * 0. Chung minh phuong trinh: 
x3 - 3(a2 + b2)x + 2(a3 + b3) = 0 cd 3 nghiem phan biet. 
Giai 
Xet ham s6 y = x3 - 3(a2 + b2)x + 2(a3 + b3), D = R 
y' = 3x2 - 3(a2 + b2), y' = 0 o xl i 2 = ± Ja2 + b2 , (S = 0, P = a 
2 + b2) 
Vi y' bac 2 cd 2 nghiem phan biet nen cd CD va CT. 
48 -BDHSG DSGT12/1-
Ta co: y = - x . y' - 2(a2 + b2)x + 2(a3 + b3 ) nen: 
y C D . V c T = (_2(a2 + b 2 ) X l + 2(a3 + b3)) (-2(a2 + b2)x2 + 2(a3 + b3)) 
= 4(a3 + b 3 ) 2 - 4(a2 + b 2)3 = - 4a2b2(3a2 + 3b2 - 2ab) 
= - 4a2b2[2a2 + 2b2 + (a - b)2] < 0 
Vay phuong trinh cho luon co 3 nghiem phan biet. 
Vi du 3: Chung minh rang dieu kien can va du de phuong trinh x + px + q = 0 
cd ba nghiem phan biet la: 4p3 + 27q < 0. 
Giai 
Xet ham sd f(x) = x3 + px + q, D = R. 
Ta cd f '(x) = 3x2 + p; f '(x) = 0 co 3x2 + p = 0. 
Vdi p < 0 thi f '(x) = 0 cd nghiem phan biet x = + , do la 2 hoanh do 
CD, CT. Dieu kien can va du de f(x) = 0 co 3 nghiem phan biet la 
yco-ycT < 0, p < 0 co 
2 
q p 
3 
2 
Q + 3 P 
£ <Q, q < 0 c o 4 p 3 + 27q2<0. 
< 0 , p < 0 . 
COq' p' 
9 
Vi du 4:Tim tham sd m de phuong trinh: 
x3 - 3mx2 + 3(m2 - l)x - m2 + 1 = 0 cd 3 nghiem duong phan biet. 
Giai 
Xet y = x3 - 3mx2 + 3(m2 - l)x - m2 + 1 , D = R 
y' = 3x2 - 6mx + 3(m2 - 1) 
Cho y' = 0 => Xj = m - 1, x 2 = m + 1 (S = 2m, P = m2 - 1) 
Do dd ham sd ludn ludn cd CD, CT. Lay y chia y': 
y = - (x - m). y' - 2x + m3 - m2 - m + 1. 
3 
=> y C T . yco = (-2x, + m3 - m2 - m + l)(-2x2 + m3 - m2 - m + 1) 
= (m2 - 1) (m2 - 3) (m2 - 2m - 1) 
Dieu kien cd 3 nghiem duong phan biet: 
f (0) < 0 
x 
yCT-yCD < 0 
CT' XCD > 0 
- m 2 + 1 < 0 
•• m - l > f ) ; m + l > 0 
( m 2 - l ) ( m 2 - 3 ) ( m 2 - 2 m - l ) < 0 
Giai ra duoc S < m < 1 + V2. 
Vi d „ 5; Tim m de phuong trinh: x3 + mx2 - 3 = 0 cd mot nghiem duy nhat. 
Giai 
Xet m = 0 thi PT: x3 - 3 = 0 co x = : cd nghiem duy nhat. 
Xet m * 0. Dat f(x) = x3 + mx2 - 3, D = R. 
-BDHSG DSGT12/1- 49
Ta co f '(x) = 3x2 + 2mx = x(3x + 2m) 
f '(x) = 0 co x = 0 hoac x = —51 c6 2 nghiem phan biet. 
3 
Phuong trinh f(x) = x 3 + mx2 - 3 = 0 co duy nhat mot nghiem khi va chi 
khi cue dai va cue tieu cua ham sd cung dau: 
f(0)f - 2m 
>0 co (—3) 8m3 4m3 
0 
— - + 3 
27 9 
> 0 
co 8m3 - 12m3 + 81 > 0 co 4m3 < 81 co m < 3.3 - (m * 0). 
Vay gia tri can tim: m < 3.3/—. 
V4 
Vj du 6: Tim m de phuong trinh: 2 | x2 - 5x + 41 = x2 - 5x + m cd 4 nghiem. 
Giai 
Ta cd: 2 | x2 - 5x + 4 | = x2 ^ 5x + m co 2 | x2 - 5x + 4 | - x2 + 5x = m. 
Xet y = f(x) = 2 | x2 - 5x + 4 | - x2 + 5x , D = R 
[-3X2 + 15x - 8, l < x < 4 
y = 
2 
[ x ^ - 5 x + 8, x < l v x > 4 
f-6x + 1 5 k h i l < x < 4 
[2x - 5 hhi x < 1, x > 4 
Cho y - 0 => x = - 
2 
Bang bien thien: 
X -oo 
Vay dieu kien cd 4 nghiem la 4 < m < 
• Cach khac: dat t = x - 5x 
Vi du 7: Bien luan theo tham so k ve sd nghiem cua phuong trinh: 
2x4 - 1 7 x 3 + 51x2-(36 + k)x + k = 0 (1) 
Giai 
Vdi moi k thi x = 1 ludn thoa man phuong trinh (1) 
50 -BDHSG DSGT12/1-
Ta co (1) o (x - 1) (2x3 - 15x2 + 36x - k) = 0 
CO x = 1 hoac 2x3 - 15x2 + 36x - k = 0 (*) 
-Truong hop x = 1 la nghiem ciia (*) co k = 23 
Khi do (*): 2x3 -15x2 + 36x- 23 = 0 eo (x - l)(2x2 - 13x + 23) = 0 
CO x = 1 hoac 2x2 - 13x + 23 = 0 eo x = 1 
Vay khi k = 23 thi (1) cd nghiem duy nhat x = 1 
-Vdi k * 23, khi dd x = 1 khdng phai la nghiem cua (*) nen so nghiem 
ciia (1) bang 1 cdng vdi sd nghiem cua phuong trinh (*) 
Xet f(x) = 2x3 -15x2 + 36x thi f '(x) = 6x2 - 30x + 36 = 6(x2 - 5x + 6) 
f '(x) = 0 e o x = 2 h a y x = 3 
g bien t 
X 
lien: 
—00 2 3 +00 
f ( x ) H 0 - 0 V 
f(x) 
—oo 
- 2 8 ^ 
^ 2 7 ^ 
- +00 
Dua vao bang bien thien ta cd: 
- Neu 23 * k < 27, k > 28 thi (*) cd nghiem duy nhat nen (1) cd 2 
nghiem phan biet. 
- Neu k = 27 hay k = 28 thi (*) cd hai nghiem phan biet nen (1) cd ba 
nghiem phan biet. 
- Neu 27 < k < 28 thi (*) cd ba nghiem phan biet nen (1) cd bon nghiem 
phan biet. 
Vi du 8: Tim m de phuong trinh sau cd nghiem 
x4 - 6x3 + mx2 - 12x + 4 = 0 (1) 
Giai 
x = 0 khdng phai la nghiem ciia phuong trinh (1) nen (1) 
co x — 6x + m 12 _4_ ( 2 4 ^ _ < 2^ 
X2 H - 6 x + - + m 
I x2 , 
f 2^ 2 J 21 
CO x + - 6 x + - 
x; I x j 
Dat t = x + - 
x 
j. 
= Ixl + 
2_ 
Ixl 
>2N/2 
Tacd: t z - 6 t + m - 4 = 0 (2) >2x/2) 
Pt (1) cd nghiem co pt (2) cd nghiem thoa |t| > 2 V2 
Xet (2) co t2 - 6t - 4 = - m 
Dat f(t) = t 2 - 6t - 4 ; f '(t) = 2 t - 6 = 0 c o t = 3 
Lap BBT thi phuong trinh cd nghiem khi -m > -13 co m < 13. 
Vi du 9: Chiing minh rang vdi gia tri tuy y n e Z1, phuong trinh: 
~ x2 xn , 
1 + x + ~x + • • _ 0 khdng the cd nhieu hon 1 nghiem thuc. 
-BDHSG DSGT12/1- 51
Giai 
2 n 
Xet ham da thuc Pn(x) = 1 + x + — + +*- D = R. 
2! ' n!" 
Ta chung minh quy nap: neu n chan thi Pn(x) nhan gia tri duong Vx e R 
cdn neu n le thi Pn(x) cd duy nhat 1 nghiem thuc khac 0. 
Vdi n = 0 ta cd P0(x) = 1 > 0, Vx. Gia su khang dinh dung vdi gia tri be 
hon n, ta chung minh khang dinh dung tdi n. 
- Xet n le. Ta cd: P'n(x) = Pn-i(x) > 0, Vx nen P„(x) la ham tang, do do 
Pn(x) cd duy nhat 1 nghiem thuc khac 0 
- Xet n chSn: P'n(x) = Pn-i(x) 
Da thuc Pn_i cd dung 1 nghiem thuc xo * 0 ( vi n - l le) 
Bang bien thien: 
X —CO xo +00 
P'n(x) = Pn_,(x) - 0 + 
Pn(x) +00 +oo 
Do do: P„(x) > Pn(x0) = P^^xo) + ^ = > 0 
n! n! 
Vay khang dinh duoc chung minh. 
Vi du 10: Cho phuong trinh: ax3 + 27x2 + 12x + 2001 = 0 cd 3 nghiem phan 
biet. Hdi phuong trinh sau cd bao nhieu nghiem? 
4(ax3 + 27x2 + 12x + 2001) (3ax + 27) = (3ax2 + 54x + 12)2 (1) 
Giai 
Xet f(x) = ax3 + 27x2 + 12x + 2001, D = R 
Theo gia thiet thi f(x) = 0 cd 3 nghiem a, p, y 
Ta cd f (x) = 3ax2 + 54x + 12, f'(x) = 6ax + 54, f"(x) = 6a 
(1) co 2f(x) f'(x) = ( f ( X ) ) 2 Xet g(x) = 2f(x) f ' ( x ) - (f(x))2 
=o g'(x) = 2f '(x).f (x) + 2f(x).f "(x) - 2f (x) f (x) 
= 2f(x).f "(x) = 12a2(x - a)(x - P)(x - y), a < p < y 
Bang bien thien: 
X —00 a P Y +00 
g' 0 + 0 0 f 
g 
V i B = 
+00 
g(p)= 
* A 
- ( f ' ( P ) ) 2<o nen A < 0 va C < 0 
+00 
Vay phuong trinh cho cd dung 2 nghiem. 
Vi du 11: Cho 2 sd a, b ma a + b > 0 
Chung minh: ( a + - | < a + - VneN* 
I 2 J 2 
52 -BDHSG DSGT12/1-
Giai 
Xet f(x) = x 
n + (c - x)n , c> 0 , D = R. 
f '(x) = n.x""1 - (c - x ) n - 1 = n [ x n " 1 - (c - x)n " ' ] , f '(x) = 0 
cox"-1 = ( c - x ) n _ 1 
~ c 
Vai n chan thi n - 1 le nen x = c - x<=>x = - 
Vai n le thi n - 1 chin nen x = +(c - x) co x 
BBT: X —OO dl +00 
f — 0 -f 
f 
Ta co: f(x) > f ( - ) , Vx nen: xn + (c - x)n > ( - ) " 
2 2 
Chon x = a, c = a + b > 0 = > dpcm 
du 12: Cho i 
Chung minh 
Vi a, b, c > 0 thoa man a2 + b2 + c2 = 1 
a b c 3N/3 
b2 + c2 c2 + a2 a2 + b2 
Giai 
n n T a b c ^ 3/3 
BDT co - + — + -> 
1-a2 1-b2 1-c2 2 
co 
3>/3 
a ( 1 - a 2 ) b ( l - b 2 ) c(l-c2) 
Xet f(x) = x (1 - x2 ) vdi x E (0; 1) 
f'(x) = 1 - 3x2 = 0 co x = 4 = e (0; 1) 
BBT: 
x 
f ' ( x ) 
f(x) 
-~XJ 
I 
V3" 
3A/3 
+00 
Do do f(x) < - 4 = , Vxe (0; 1) 
3V3 
Ap dung thi cd: 
a2 b2 3V3 3V3 
a (1-a2 ) b(l-b2 ) c(l-c2) 
-BDHSG DSGT12/1- 
> — (a2+b2+c2) 
2 2 
(dpcm). 
53
Vj du 13: Cho y = ax3 + bx2 + cx + d (a * o). Chung minh rang neu ham s6 
y'" 1 
cd 2 cue tn thi: — < — 
' " y' 2 y' 
Giai 
Ta cd y' = 3ax2 + 2bx + c, y"= 6ax + 2b, y"' = 6a nen (1) <=> b2 - 3ac> 0 
Vi ham sd cd 2 cue tri nen Ay > 0 do dd b2 - 3ac > 0 
Vay bat dang thuc (1) duoc chung minh. 
Vi du 14: Chung minh vdi n nguyen duong thi 
1 - x + — - — + ... + (-1)' — + ... + ^— 
2! 3! i! (2n)! 
>0, Vx. 
Giai 
x2 x3 - x' X 
Xetf(x) = 1 - x + 42T! - 4 3T! + - + ( - 1 ) — + •••+ ' 
Vdi x < 0 thi f(x) > 1 > 0 (dung). 
Vdi x > 2n thi: 
f(x) =1 + 
2! 
.4 3 "N 
A X 
4!~~1$!~ 
3 
l ! 
( x2n 
(2n) 
, X 6 R 
(2n)! ( 2 n - l )! 
= 1 + — ( x - 2 ) + — ( x - 4 ) + ... + - (x-2n)> 1 > 0 (dung). 
2! 4! (2n)! B 
Vdi 0 < x < 2n, do f lien tuc tren doan [0, 2n] nen tdn tai gia tri be nhat 
tai xo. Neu x0 = 0 hay x0 = 2n thi f(x) > f(x0) > 1 > 0. 
Neu x0 e (0, 2n) thi f dat cue tieu tai do. 
V2 V2""1 Y2n 
f '(x) = - l + x - — + ... + — = — 
2! (2n-l)! (2n)! 
f(x) 
Vi f'(xo) = 0 nen f(x0 ) = —2— > 0 .Vay f(x) > f(x0 ) > 0 (dung) Vx. 
(znj. 
Vi du 15: Cho a, b, c la 3 sd ma phuong trinh: x3 + ax2 + bx + c = 0 co 3 
nghiem phan biet. Chung minh: I 27c + 2a3 - 9ab I < 2^(a2 -3b)3 
Giai 
Dat f(x) = x3 + ax2 + bx + c, D = R, f '(x) = 3x2 + 2ax + b. 
Vi f(x) = 0 cd 3 nghiem phan biet nen f (x) = 0 cd 2 nghiem phan biet. 
-a + Va2 -3b 
Xl 
- a - V a ^ S b 
, x2 vdi a - 3b > 0 
3 3 
Va vi he sd cao nhat cua f duong nen yCD = f(xi) >0 va f(x2) = yCT < 0. 
Ta cd f(x) 
1 1 
•x + —a 
9 
f'(x) + -1( 3 b - a 2 ) x + c - a—b 
9 9 
54 -BDHSG DSGT12/1-
^ f ( x , ) = | ( 3 b - a 2 ) x i + c - ^ 
Tu f ( X l ) > 0 ^> -2V(a2 - 3 b ) 3 < 2a3 + 27c - 9ab 
f(x2) < 0 => 2a3 + 27c - 9ab < 2V(a2 -3b)3 
Do vay: I 2a3 + 27c - 9ab I < 2V(a2 - 3 b ) 3 
Vj du 16: Cho cac so thuc x, y thoa man 0 < x < ^ va 0 < y < 
Chung minh rang: cosx + cosy < 1 + cos(xy). 
Giai 
TC /— x + v TC x + y _ / 
Dox,y e [ 0 ; - ] n e n O < Vxy < — ^ < - =>cos-— < cos^/xy 
3 Z o A 
x + v x —v x+y /— 
Ta cd cosx + cosy = 2cos -cos—- < 2cos— < 2cos^xy 
2 2 " 
Xet ham sd f(t) = 1 + cost2 - 2cost vdi t e [0; | - ]. 
Ta cd f ' ( t ) = 2(sint - tsint2) nen f '(1) = 0, f ( l ) = 1 - cost 
Neu 0 < t < 1 thi t2 < t < 1 nen tsint2 < sint2 < sint, do dd f '(t) > 0. 
Neu 1 < t < - thi t < t2 < - nen tsint2 > sint2 > sint, do do f '(t) < 0. 
3 2 
BBT: X 
h - 1 - 1 
y' 0 + 0 
y _ l - c o s k ^ 
0 ^ 9 
Do cos— > 0 nen f(t) > 0, Vt e [0; - ] 
9 3 
=> 2cos v'xy < 1 + cos(xy) => dpcm. 
Vi du 17: Chung minh: 
x2v + r 'z + z2x < — . vdi x, y, z > 0, x + y + z = 1. 
27 
Giai 
Khdng mat tinh tdng quat, gia su: y = min{x, y, z} => 0 < y < - 
Taco f(x) = x"y+ y2z + z2x = x2y + y 2 ( l - x - y ) + x ( l - x - y)2 
= x3 + (3y - 2)x2 + (1 - 2y)x - y2 - y3 
f '(x) = 3x2 + 2(3y - 2)x + 1 - 2y 
f '(x) = 0 <=> x = - hoac x = 1 - 2y > - 
3 3 
V i x = l - y - z ^ l _ y nen ta cd BBT: 
-BDHSG DSGT12/1-
Ta co f — - - y ( l - 3 y + 3 y 2 ) <— , va 
27 3 27 
f ( i - y) = y d - y ) 2 - - -2y(i - y ) d - y) * 
l f 2 x + i - y + i - y 4 
27 
Vay f(x) < — suy ra dpcm. 
C. BAI LUYEN TAP 
Bai 1: Tim cue tri cua ham so: 
a)y = xx/4-x2 b) y = xWl2-3x2 
BS: a) CD x = V2 , yCD = 2 va CT x = yfe , ycr = "2. 
Bai 2: Tim cue tri cua ham sd: 
a) y = — + cos x 
2 
r 2x + 3 
b) y = v3 sin x + cos x + — - — 
TC J  i r T 5TC . _ r _ 5TC S 
DS: a) C D x = - + k2TC,yCD= —+ — - C T x = — + k2Tc,yCT- — - — 
6 12 2 o i-o & 
Bai 3: Tim cue tri cua ham so 
a) y = X.N/X-1 b) y 
2x2 - 7 x + 5 
x2 — 5x + 7 
DS: b) CD(4;3), CT(2;-1). 
Bai 4: Tim m de ham sd: 
a) y = mx3 + 3x2 + 5x + 2 dat cue dai tai x = 2. 
b) y = - (m + l)x3 - (m + 2)x2 + (m + 3)x, m * -1 nhan gdc toa do lam 
3 
diem cue tieu. 
17 
DS: a)m = - — 
Bai 5: Tim m de ham so: 
b)m = -3. 
a) y = — X + m , m * 0 co cue dai, cue tieu ma yCT = 2yCD 
b)y 
mx - 1 
1 - 2x + m 
x - m 
ddi vdi Ox. 
1 
cd cue dai, cue tieu va 2 diem cue tri nam cung phia 
DS: a) m b) m < 0. 
56 -BDHSG DSGT12/1-
Bai 6: Tim m ete ham so y= 2x3 + 3(m-3) x2 +1 l - 3m co cue dai, cue tieu 
va 3 diem cue dai, cue t i i u , B(0-1) thang hang 
DS: m = 4. 
Bai 7: Tim k de ham sd y = -2x +1 - W x 2 +1 cd cue tieu. 
DS: k < - 2 . 
. . , ' ' 1 1 3 
Bai 8: Timcxde ham sdy = — x 3—( s i n a + cosa)x2 + — sin2a..x + 1 cd cue 
3 2 4 
dai, cue tieu va cac hoanh do cue tri thoa man xi + x2 = X]2 + x 2 
2 
DS: — +k2rc, k2rc 
2 
Bai 9: Chung minh khi m < 1 thi ham sd: y = x3 - 3x2 + 3mx + 1 - m dat 2 
y — y 
cue tri tai (xi, y i ) , (x2 , y2 ) va thoa man: (x, - x 2)(x!X2 -1) 
Bai 10: Chung minh ham so y = |x2 + x - 20| khong cd dao ham nhung van 
dat cue tri tai x = -5 
HD: Dung dinh nghTa dao ham. 
x2 + 2x + 3m 
Bai 11: Chung minh ham sd y = —- luon ludn cd cue dai, cue tieu 
x 2 - 2 x + 2 r ' ' 
va cac diem cue dai, cue tieu nam tren 1 dudng co dinh. 
n c x + 1 
DS: y = — - 
x 1 , x2 +(m + l ) x - m + l 
Bai 12: Cho ham so y = ; luon ludn cd cue dai, cue tieu. 
, x - m ... 
Lap phuong trinh duong thang qua 2 diem cue tri do. 
DS: y = 2x - m 
Bai 13: Lap phuong trinh dudng thang qua diem cue dai va cue tieu cua ham 
so y = x3 - x2 - 94x + 95 
566 671 
DS: y = x + 
9 9 
Bai 14: Bien luan so nghiem phuong trinh: 
2x4 - 17x3 + 51x2 - (36 + k) x + k = 0 theo k 
HD: y ' = (x - 1)( 2x3 -15x2 + 36x - k) 
Bai 15: Tim m de phuong trinh: x3 - 3mx2 + 3(m2 - 1) x - m2 + 1 = 0 co 3 
nghiem duong phan biet. 
DS: S <m<l + j2 
Bai 16: Tim a de 2 diem cue dai va cue tieu cua ham sd y = x3 - 3x2 + 2 nam 
trong va nam ngoai dudng trdn x2 + y2 - 2ax - 4ay + 5a2 - 1 = 0. 
DS: -<a<l. 
5 
Bai 17: Chung minh bat dang thuc: | cos2x sin4x + cos2x | < 1. 
-BDHSG DSGT12/1- 57
§ 3 . G I A T R I L O N N H A T V A G I A T R I 
N H O N H A T 
A. K I EN THUC CO BAN 
Gia su ham so f xac dinh tren tap hop D (D cz R). 
a) Neu ton tai mot diem x 0 e D sao cho f(x) < f(x0 ) vdi moi x e D thi s6 
M = f ( x 0 ) dugc goi la gia t r i ldn nhat cua ham so f tren D, ki hieu la 
M = maxf(x) 
xeD 
b) Neu tdn tai mot diem x^ e D sao cho f(x)-> f(x0 ) vdi moi x e D thi so 
m = f ( x 0 ) duoc gpi la gia tri nhd nhat cua ham sd f tren D, ki hieu la 
m = minf(x) 
B. PHAN DANG TOAN 
DANG 1: T lM GIATRI LON NHAT, NHO NHAT 
- Ham sd lien tuc tren mpt doan thi dat duoc gia tri ldn nhat tren doan do. 
Phirong phap: Ddi vdi ham so y = f(x) tren D 
Tinh dao ham y' roi lap bang bien thien tu do cd ket luan ve GTLN, 
GTNN. Neu can thi dat an phu t = g(x) vdi dieu kien day du cua t. 
- Neu y = f(x) ddng bien tren doan [a;b] thi: 
min f(x) = f(a) va max f(x) = f(b) 
- Neu y = f(x) nghich bien tren doan [a;b] thi: 
min f(x) = f(b) va max f(x) = f(a) 
-Neu y = f(x) lien tuc tren doan [a;b] thi ta chi can tim cac nghiem x, 
cua dao ham f '(0)= 0 rdi so sanh ket luan: 
min f(x) = min { f(a); f(xi); f(x2 ) ; . . . ; f(b) } 
max f(x) = max { f(a); f(xi); f ( x 2 ) ; . . . ; f(b) } 
Chuy: 
- Khi can thiet ta phdi hpp cac bat dang thuc dai sd. 
- Vdi ham y = | f(x) | thi GTLN tren 1 doan [a,b] la GTLN cua gia tri 
tuyet ddi cua gia tri CD, gia tri CT va 2 bien f(a), f(b). 
- Neu ham cd nhieu bien thi cd the chpn bien hoac ddn bien. 
Vi du 1: Tim gia tri ldn nhat va gia tri nhd nhat cua cac ham sd: 
a) f(x) = x2 + 2x - 5 tren doan [-2; 3] 
b) f(x) = — + 2x2 + 3x - 4 tren doan [-4; 0] 
3 
c) f(x) = | x3 + 3x2 - 72x + 90 I tren doan [-5; 51. 
Giai 
58 -BDHSG DSGT12/1-
a) f' ( x ) = 2x + 2 ; f , ( x ) = 0<=>x = - l . 
Ta co f(-2) = -5, f ( - l ) = -6; f(3) = 10. 
So sanh thi min f(x) = f ( - l ) = -6 ; max f(x) = f(3) = 10 
xe[-2;3] xe[-2;3] 
b) f '(x) = x2 + 4x + 3, f ' ( x ) = 0 co x = - 1 hoac x = -3. 
Ta co f(-4) = , f(-3) = -4; f ( - l ) = , f(0) = -4. 
Vay rnin f(x) = f(-4) = f(-l) = -^; 
xe[-4;0] 3 
max f (x) = f ( - 3 ) = f(0) = -4 
xe[-4;0] 
c) Xet ham sd g(x) = x3 + 3x2 - 72x + 90 tren doan [-5; 5] 
g'(x) = 3x2 + 6x - 72; g'(x) = 0 <=> x = 4 hoac x = -6 (loai) 
f(-5) = 500; f(5) = -70; f(4) = -86. 
Do dd -86 < g(x) < 400, Vx e [-5; 5] va vi ham so g(x) lien tuc tren doan 
[-5; 5] nen 0 < f(x) = | g(x) | < 400. 
Vay min f (x) = 0 ; max f (x) = f (-5) = 400 . 
xe[-5;5] xe[-5;5] 
Vi du 2: Tim gia tri ldn nhat va nhd nhat cua cac ham so 
a) f(x) 2x + 3 1 
tren doan [-2; 0] b) f(x) = x + — tren khoang (0; +co) 
x - l x 
c)y x 
4 + x2 
tren R d)y 2x2 +2x + 3 
x2 + x + 1 
tren R. 
Giai 
-5 
a) Tren doan [-2; 0], ta cd f ' (x) : <0 . 
Suy ra ham so f(x) nghich bien tren doan [-2; 0] 
Vay max f (x) = f (-2) = - ; min f (x) = f (0) = -3 
XE[-2,0] 3 XE[-2;0] 
1 y?-l 
b) f'(x) = 1 - 4x 2 =^rx- 2 • Vx > 0, f'(x) = 0 » x = ±1, chon x = 1. 
BBT X 0 i +oo 
y' - 0 + 
y 
+00^^^^ ^ ^ j y +00 
Vay min f(x) = f(1) = 2. Ham so khong dat gia tri ldn nhat. 
•J X€(0.«) ' 
c) y' (4 + x 2 ) 2 0 o x = +2. 
Lap BBT thi cd: maxy = f(2) = - ; miny = f(-2) = - - 
4 4 
-BDHSG DSGT12/1- 59
(x2 + x + l ) z " 
BBT X 0 _i/2 +co 
y' + 0 
y 10/3 
2 - ^ 2 
Vay maxy = — va khong ton tai GTNN. 
3 
Vi du 3: Tim gia tri ldn nhat va gia tri nhd nhat cua cac ham sd: 
a) f(x) = 7 3 - 2 x tren doan [-3; 1] b) f(x) = x + 7 4 - x 2 
c) f(x) 
a ) f ' ( x ) = 
x + 6 
tren doan [0; 1 ] d) f(x) = 7x + 3 + 7 6 - x 
Giai 
- 1 
7 3 - 2 x 
< 0 vdi moi x e [-3; 1] nen ham sd f nghich bien tren 
doan [-3; 1]. Vay max f(x) = f ( - 3 ) = 3 va min f(x) = f ( l ) = 1 
xe[-3.l] xe[-3;l] 
b) Ham sd f xac djnh va lien tuc tren doan [-2; 2] 
f ( x ) = l - 
7 w 
, vdi moi x e (-2; 2) 
f'(x) = 0<=> 1 0 <=> 7 4 - x 2 = x <=> 
!0<x<2 
4-x2 = x2 x = 72. 
74 - x2 
Ta cd f( 72 ) = 2 72 ; f(-2) = -2; f(2) = 2. 
So sanh thi maxf(x)=2 72 va minf(x)=-2. 
xe[-2,2] xs[-2;2] 
c) Xet g(x) = -x2 + x + 6 tren doan [0; 1] thi 
g'(x) = -2x+l,g,(x) = 0ox=| 
1 25 25 
Ta cd g(0) = 6, g( —) = — . g(l) = 6 nen 6 < g(x) < — va vi g(x) lien 
tuc tren [0; 1] nen76 = TgOO <- =>- < f(x) = -7^= <4= 
2 5 7g(x) 76 
1 2 
Vay maxf(x) = - = , minf(x)= —. 
' -[o.i] 76 «t«*] 5 
d) D = [-3; 6], vdi -3 < x < 6 thi 
1 1 76 - x - 7x + 3 
y = 27x73 276-x 27x + 3.76-x 
60 -BDHSG DSGT12/1-
Ta co y' > 0 <=> %/6-x > Vx + 3 <=> -3 < x < - . 
2 
Lap BBT thi maxy = f - ]= 3-s/2 , mmy = f(-3) = f(6) = 3. 
VJ du 4: Tim gia tri ldn nhat va nhd nhat cua ham so: 
a) f(x) = cos2x + cosx + 3 b) y = cos22x - sinxcosx + 4 
c)y 
cosx 
. rt 3rc 
tren - ; — 
2 2 
d) f(x) 
Giai 
1 
sin x 
tren doan TC 5rc 
3 ; T 
a) Vi f(x) la ham so tuan hoan chu ky 2rc, nen ta chi can xet tren doan 
[0; 2TC]. 
f '(x) = -2sinxcosx - sinx; f '(0) = 0 <=> x e  0; — ; rc ; — ; 2rc 
Ta cd f(0) = f(2rc) = 5; f 2TC 11 
Vay minf(x) - — ; maxf(x) = 5. 
4 
Cach 2: Dat t = cosx, -1 < t < 1 thi 
f(x) = g(t) = t2 + t + 3, g'(t) = 2t + 1 
g.(t) = 0ot = ~ So sanh g(-l), g(-I), g(l). 
b) Ta cd y = 1 - sin22x = 4 = -sin22x - — sm2x + 5 
Dat t = sm2x, - 1 < t < 1 thi y = f(t) = - t 2 - - 1 + 5. 
f '(t) = -2t - -; f '(t) = 0 <=> t = -- 
2 4 
Ta cd f ( - l ) = - , f 
4 16 2 
7 81 
Vay miny = —, maxy = —, 
c) Tren khoang 
BBT 
rc 3TC 
2'T 
sm x 
cos x 
y' = 0 CO X = it. 
X Tt/2 n 3TC/2 
y' + 0 - 
y 
Vay max y = - l . Ham sd khong cd gia tri nhd nhat. 
'« 3n 
2' 2 
•BDHSG DSGT12/1- 61
d) Tren doan rc 5rc 
2 ; T 
f 'M - C Q S X f U  n t 
1 W - —: n , f (x) = 0 CO x = — 
sin x 2 
* • * < ! ) - £ • < * ) - * ' ( ! ) - • 
So sanh thi max f (x) = 2 , mm f (x) = 1 
YJ du 6: Tim gia tri ldn nhat va nhd nhat cua ham sd 
a) f(x) = x - sin2x tren doan [— ; rcl 
2 
b) y = sinx + — sin2x 
2 
c) f(x) = — x + sin2x tren ["-— ; — 1 
2 2 2 
• 6 
sm x 
cosx + cos6 X sin x 
sinx + cosx 
d)y 
|sm x| + |cosx| 
Giai 
a) f '(x) = 1 - 2cos2x ; f '(x) = 0 eo cos2x = - = cos- 
2 3 
o 2x = ±- + k2rc eo x = ±- + kre, k e Z. 
3 6 
Vdi-- <X<7C,f'(x) = 0cOXG (-1; *• ^ 
2 1 6' 6' 6 
Tac6f(-^) = -l+^,f(l)=2I_2/3 f(5n) = 5rc + V3 
6' 6 2 V 6 2 ' 1 6 j 6 2 
«-§) = §;««) = *• 
So sanh thi max f (x) = — + — ; min f (x) = -— 
+H 6 2 4-H 2 
b) Ham so lien tuc tren D = R, tuan hoan vdi chu ki 2rc nen ta xet tren doan 
[-rc; TC]. 
TC 
y' = cosx + cos2x = 0 e o x :=+—. x = ±rc 
3 
Tacdf(-Tt) = 0,f(-^)=-^,f(l)=^.f(T[) = o. 
o 4 o 4 
373 373 
Vay maxy = , miny = 
4 4 
1 1 
c) f '(x) = — + 2sinxcosx = — + sin2x 
2 2 
62 -BDHSG DSGT12/1-
Tren doan [ - - ; - - ] thi f '(x) = 0 o sin2x = - ^ o x = ~ ; ~ 
T a c d f ( - - ) = 1 - - . f 
2 4 
5 it 
12 
(5n^ ( / 6 + ^ 2 
5rt 
[l2j V 4 24 
5rc 
24 
So sanh thi maxy = 1 + —. miny = n 
24 
d) Ta cd | sinx | + I cosx | > sm2x + cos2x = 1 nen D - R. 
1 • I5 
+ • 5 
y = | sinxcosx| 
sin x 
cos X 
|sin x + cosx| 
= | sinxcosx | ( 1 - | sinxcosx | - sin2x cos2x) 
1 Dat t = | sin2x |, 0 < t < 1 thi y = f(t) = + - t 
O t 
f(t)= -_t2- -t+ -,f'(t) = 0ot = - hoact = -2 (loai) 
w 8 2 2 3 
Ta cd f(0) = 0, f - = — , f ( l ) = - Vay maxy 
27 
Vi du 7: Cho cac so nguyen duong p, q, n. 
27 
, miny = 0. 
a) Tim gia tri ldn nhat cua y = cospx.sinqx vdi 0 < x < 
b) Tim gia tri nhd nhat cua y = tanr ,x + cotnx - n2cos22x, 0 < x < — 
Giai 
a) Vdi 0 < x < - thi sinx > 0, cosx > 0 nen y > 0. 
2 
Ta cd y 2 = (cos2x)p.(sin2x)q . Dat t = cos2x, 0 < t < 1 thi 
y2 = f(t) = tp. (1 - t) f '(t) = tp-x.(l - t)rl.[p - (p + q)t] 
nen f'(t) = 0ot = 0 hoac t = hoac t = 1. Ta cd f(0) = f(l) = 0, 
P + q 
f 
,p + q 
Pp.qq 
(P + q)' 
— > 0 nen suy ra maxy PP-q" 
(p + q)P" 
b) Xet 0 < x < — thi cotx > tanx > 0, sin4x > 0 
4 
Ta cd y' = ntann"'x(l + tan2x) - n.cotn_1x(l + cot2x) - 4n2cos2x. sin2x 
= n(tann_1 - cotn_1x) + n(tann + !x - cotn + 'x) - 2n2sin4x < 0. 
-BDHSG DSGT12/1- 63
ham so nghich bien tren (0; — ] nen min y = f — = 2. 
Xet — < x < — thi y' > 0 nen ham so dong bien, do do min f — = 2. 
4 2 „[H ) U J 
Vay miny = 2. 
du 8: Tim GTI 
tuy y va khong dong thoi bang 0. 
2 2 
Vi du 8: Tim GTLN, GTNN cua bieu thuc T = . X +y—r. trong do x, y 
' ' x + xy + 4y 
Giai 
x 
2 
Xet y = 0 thi x * 0 nen T = — = 1. Xet y * 0, dat x = ty thi: 
T= ,f^*/ r = ^l±i-=f(t),D = R. 
t 2y + t y 2 + 4y2 t2 + t + 4 
f'(t>= -^±f^i-.f,(t) = 0ot = -3±>/l0 
(t + t + 4) 
Lap BBT thi cd maxT = f(-3 - VlO) = 1 0 + 2 ^ 1 0 • 
minT = f(-3+ViO)= 
10-2^ 
15 
Vi du 9: Cho 2 so duong thay doi x va y thoa man x + y = 1. Tim GTNN cua 
a) Q = xy + — b) P = -=L= + y 
xy Vl-x V l - x 
Giai 
1 
a) Dat t = xy, v i x , y > 0 v a x + y = l > 2 ^xy nen 0 < t < 
Ta cd Q = f(t) = t + -j- => f'(t) = 1 ~jy < 0 nen f nghich bien tren (0; ^]. 
VayminQ = f(l)=^ 
4 4 
b) Vdi x, y > 0, x + y = 1 nen dat x = sin2a, y = cos2a vdi 0 < a < — 
_ sin2 a cos2 a sin3 a + cos3 a 
P = + = 
cos a sin a sin a + cos a 
Dat t = sina + cosa = V2 sin a + — , l<t< — 
4 2 
- t 3 - 3 t (-3t2 -3)(t2 -1) - 2t(-t3 -3t) _ f + 3 
t2-l ' U (t2-l)2 (t2-l)2 
-BDHSG DSGT12/1-
Nen f nghich bien tren [ 1 ; -J2]. Vay minP = f( spi ) = V2. 
Vi du 10: Cho cac sd thuc khdng am x, y thay doi va thoa man x + y = 1. 
Tim gia tri ldn nhat va gia tri nhd nhat cua bieu thiic 
S = (4x3 + 3y)(4y2 + 3x) + 25xy. 
Giai 
Do x + y = 1 nen S = 16x2y2 + 12(x3 + y3) + 9xy + 25xy 
= 16xV + 12[(x + y)3 - 3xy(x + y)] + 34xy = 16xV - 2xy + 12. 
Dat t = xy, ta duoc S = 16t2 - 2t + 12 
0 < xy < (x + y ) 2 1 
t e [ 0 ; - ] . 
4 4 
Xet ham f(t) = 16t2 - 2t + 12 tren doan [0; i ] 
f '(t) = 32t - 2; f '(t) = 0 eo t = —— 
16 
Tacdf(0) = 12,f( — )= llil.f(l)= 25 So sanh thi: 
16 16 4 2 
maxf(t) = f(-) = — ; min f(t) = f(—) = — 
t£[o;I] 4 2 tJ0:L V16' 16 
25 
Gia tri ldn nhat cua S bang — . khi 
2 
191 
Gia tri nho nhat cua S bang , khi i 
16 xy=— 
{ 16 
^2 + V3 2-V3 
x+y=l , 
1 eo fcy) = - ; i 
xy=4 2 2 
fx+y = l 
<=> (x; y) = hoac (x; y) 2-V3 2 + V3 
Vi du 11: Cho 3 sd duong a, b, c thoa man a2 + b2 + c2 = 1. Tim gia tri ldn 
nhat cua E -2a3 +a 
.b2 + b5 - 2 b 3 +b 
b2+c2 
Giai 
Theo gia thiet thi a, b, c e (0; 1) 
b(l-b2)2 
c 2+a2 
2 c - 2c3 + c , 
c + a 2 + b 2= —.a 
T r j 3 a ( l - a 2 ) 2 
Ta co E = — — 
1-a 
^2 "V, 2 , C(l - C 2 ) 2 _2 
1-b2 1-c2 
= a(l - a2)b2 + b ( l - b2)c2 + c(l - c2); 
Xet f(x) = x(l - x2) tren khoang (0; 1) 
f '(x) - 1 - 3x2, f '(x) = 0 co x = —f= 
V3 
-BDHSG DSGT12/1- 65
Lap BBT thi 0 < f(x) < - L . Do do E < — (b2 + c2 + a2 ) 
3v3 3v3 
1 2 
Dau bang khi a = b = c = —==. Vay maxE = — = . 
V3 ' 3V3 
3^3 
Vi du 12: Cho x, y la cac so thuc thay doi va thoa dieu kien x < y. Tim gia 
tri nhd nhat cua bieu thuc: F = x 2 + y 2 - 8x + 16. 
Giai 
Neu x > 0 t h i x 6 < y 2 v a F = x2 + y 2 - 8 x + 16>x6 + x 2-8x+16. 
Xet ham sd: f(x) = x6 + x2 - 8x + 16 vdi x > 0. 
f '(x) = 6x* + 2x - 8; f "(x) = 30x4 + 2 > 0, GX > 0. 
Do dd f '(x) dong bien. 
Ta cd: x > 1 => f '(x) > f '(1) = 0; 0 < x < 1 => f '(x) < f '(1) = 0 
BBT X 1 0 I —OO 
r 0 + 
f 16 ^ 
10 - 
+00 
Tu do: f(x) > 0 => F > 10. Dau dang thuc xay ra khi x = y = 1. 
Neu x < 0 thi x2 + y2 - 8x + 16 > 16 
Vay minF = 10, dat duoc khi x = y = 1. 
Vi du 13: Cho cac so thuc x, y thay doi va thoa man (x + y)3 + 4xy > 2. Tim 
gia tri nhd nhat cua bieu thuc A = 3(x4 + y4 + x Y ) - 2(x2 + y2) + 1. 
Giai 
Ket hop (x + y ) 3 + 4xy > 2 vdi (x + y ) 2 > 4xy suy ra: 
(x + y)3 + (x + y)2 > 2 => x + y > 1. 
A = 3(x4 + y4 + x2y2 ) - 2(x2 + y2) + 1 
= W (Xz + f f +-(x4 + y4) - 2(x2 + y2) + 1 
2 2 
> 1 (X2 + y2)2 + 1 ( x2 + y2)2 _ 2 ( x 2 + y 2 ) + J 
2 4 
=> A > — (x2 + y 2 ) 2 - 2(x2 + y2) + 1. Dat t = x2 + y2 , ta cd 
4 
xz + f" >2 ^ ( x t Z L . > I ^ t > I > d o d 6 A > ^ t 2 - 2 t + l 
2 2 2 4 
Xet f(t) = - 1 2 - 2t + 1; f '(t) = - 1 - 2 > 0 vdi moi t > - 
4 2 ' 2 
• min f(t) = f 
9 9 1 
—. Do do A > — dau "=" khi x = y = — 
16 16 2 
Vay gia tri nhd nhat cua A bang 
_9_ 
16' 
66 -BDHSG DSGT12/1-
Vi du 14. Cho 2 < x < 3 < y. Tim GTNN cua B = 
Giai 
2x' + y" + 2x + y 
xy 
v , . , . 2x2+y2+2x + y 2(x + l) y+1 
Xet g(y) = = = " - + ^—. v o i 2 < x < 3 < y 
xy 
g'(y) = 2 ( x 
2 
+ 1 ) + - , g'(y) = o « y = V2x(x + 1) 
BBT X 3 72 x ( x + 1) _0° 
y' - 0 + 
y 
Do ddmin g(y) = g (^2x(x +1)) = 2 ^ 2 . - + 
V x x 
Xetf(x)= 2>/2j- + l+-.2<x<3thi 
f '(x) = 
V2 1 
= —- < 0 nen f nghich bien tren doan [2; 3] do dd 
1 + 1. x 
minf(x) = f(3) = iS^l . Do do B < +1, dau bang khi x = 3, y = 2 76 
Vay minB = + ~ 
Vi du 15: Tim gia tri nhd nhat: A = /x-l)2 + y2 + V(x +1)2 + y2 + |y-2|. 
Giai 
Trong mat phang (Oxy) chon M(x - 1; -y), N(x + 1; y) 
V(x-l)2+y2 +v 
/(x + l)2+y2 = OM + ON>MN= 2^1 + y2 
Do do: A > 2^/1 + y2 + I y - 21 = f(y) 
Khi y < 2 thi f(y) = 2^1 + y2 - y + 2 
f ( y ) = - J l = - l = fc£ 
+ y 
+ v 2 l 
= J - , f ( y ) = O c o y - 
+ y 
BBT: 
X -co 2 
r — 0 + 
f 
minf = f ( - ^ ) = 2 + S 
43 
Khiy>2thiA> 2yjl + y2 +y-2 > 2/ + y2 >2^ >2+^3 
-BDHSG DSGT12/1- 67
Vay minA = 2 + ^ 3 khi x = 0, y = 4=- 
V3 
Vj du 16: Cho phuong trinh: x4 + ax3 + bx2 + ax + 1 = 0 cd nghiem. 
Tim gia tri nhd nhat cua a2 + b2 
Giai 
Goi XQ la nghiem: x4 + ax3 + bx2 + ax0 + l= 0=>x0^0 nen 
—+ — 
( 1  1 ) xo + — + a x0 + — 
Y 
b = 0 
Dat: v = x0 + — . Dieu kien | y | = | x 0 l + I — I > 2 n 
(y2 - 2) + ay + b = 0 =o | 2 - y 2 | = I ay + b I < Va2 + b 2 
v 
/ y 2 +1 
r2-v2V* i (2-t)2 4 
=> a 
2 + b2 > K £ J . Dat: t = y2 , t > 4. Ta chung minh ^ '- >- 
1 + y2 ' 1 + t 5 
Xet f(t) = (2~t)2 . t > 4 thi f '(t) = 3t ~ 6 > 0 => f ddng bien nen t > 4 
w 1 + t (1 + t ) 2 
=>f(t)>f(4) = ^ 
o 
a b -2-4 
Dau "=" khi t = 4=>y = ± 2 v a— = — nen chon b = — . a = — 
y 1 • 5 5 
4 2,4 
Phuong trinh: x4 x3 x2 x + l = 0co nghiem x = 1 
5 5 5 
2 2 4 
Vav: min(a + b ) = — 
" 5 
Vi du 17: Mot con ca boi nguoc dong de vuot mot khoang each la 300km. 
Van toe dong nude la 6km/h. Neu van tdc boi cua ca khi nude dung yen 
la v (km/h) thi nang luong tieu hao cua ca trong t gio duoc cho bdi cong 
thuc E(v) = cv3t, trong do c la mpt hang so, E duoc tinh bang jun. Tim 
van toe boi cua ca khi nude dung yen de nang lupng tieu hao la it nhat. 
Giai 
Van toe cua ca khi boi nguoc dong la v - 6 (km/h). Thoi gian ca boi de 
vuot khoang each 300km la: t = (gid) 
v - 6 
Nang lupng tieu hao cua ca de vuot khoang each do la: 
E(v) = cv3 -^P- = 300c. . v > 6. 
v - 6 v - 6 
E'(v) = 600CV2 V~9, : E'(v) = 0 => v = 9. 
( v - 6 ) 2 
Lap BBT thi van toe can tim la v = 9 (km/h). 
68 -BDHSG DSGT12/1-
Vi du 18: Sau khi phat hien mdt benh dich, cac chuyen gia y te udc tinh so 
ngudi nhiem benh ke tu ngay xuat hien benh nhan dau tien den ngay thu 
t la: f(t) = 45t2 - t3 , t = 0, 1, 2, 25. Neu coi f la ham sd xac dinh tren 
doan [0; 25] thi f '(t) duoc xem la toe do truyen benh (nguoi/ngay) tai 
thdi diem t. 
Xac dinh ngay ma toe do truyen benh la ldn nhat va tinh toe do do. 
Giai 
f '(t) = 90t - 3t2 , f "(t) = 90 - 6t, f "(t) = 0 co t = 15. 
BBT X 0 15 -oo 
f " ( t ) + 0 
f ' ( t ) 675 
Vay toe do truyen benh la ldn nhat vao ngay thu 15. Toe do do la: 
f'(15) = 675 (nguoi/ngay). 
DANG 2: BAI TOAN LAP HAM S6 
Bai toan tim gia t r j 16*n nhat, nho nhat cua cac dai luong: 
Chon dat bien x (hoac t), kem dieu kien ton tai. 
Dua vao gia thiet, cac quan he cho de xac lap ham sd can tim gia tri ldn 
nhat, nhd nhat. 
Tiep tuc giai theo so do tim GTLN, GTNN cua ham sd va cac chu y neu 
tren, cd the phdi hop cac phuong phap khac. 
Vi du 1: Trong cac hinh chu nhat cd chu vi 100(m), tim hinh cd dien tich ldn 
nhat. 
Giai 
Goi x(m) la mot kich thudc cua hinh chu nhat thi kich thudc kia la 50 - :.. 
Dieu kien 0 < x < 50. 
Dien tich S(x) = x(50 - x) vdi 0 < x < 50, 
S'(x) = 50 - 2x, S'(x) — 0 <=> x — 25. 
X 0 25 -oo 
S'(x) + 0 - 
S(x) 
Vay maxS = f(25) = 625(m2) khi hinh chu nhat la hinh vudng canh 25(m). 
Vi du 2: Trong hinh chu nhat ndi tiep dudng trdn (O; R), tim hinh cd chu vi 
ldn nhat. 
Giai 
Goi x la mot kich thudc cua hinh chu nhat ABCD noi tiep (O; R). Ta co 
AC = 2R nen kich thudc thu hai la v^R2 - x 2 
-BDHSG DSGT12/1- 6Q
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12
Bdhsgtoan12

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Bdhsgtoan12

Đề Thi HK2 Toán 8 - THCS Nguyễn Văn Trỗi
Đề Thi HK2 Toán 8 - THCS Nguyễn Văn TrỗiĐề Thi HK2 Toán 8 - THCS Nguyễn Văn Trỗi
Đề Thi HK2 Toán 8 - THCS Nguyễn Văn TrỗiCông Ty TNHH VIETTRIGROUP
 
Quantitative Aptitude Questions Set.pdf
Quantitative Aptitude Questions Set.pdfQuantitative Aptitude Questions Set.pdf
Quantitative Aptitude Questions Set.pdfPiyushPriyadarshi27
 
Phân tích kỹ thuật với Ansys WorkBench 13 ( demo)
Phân tích kỹ thuật với Ansys WorkBench 13 ( demo)Phân tích kỹ thuật với Ansys WorkBench 13 ( demo)
Phân tích kỹ thuật với Ansys WorkBench 13 ( demo)Trung tâm Advance Cad
 
GATE-2022-Paper-Solution-(CS)-IESMaster.pdf
GATE-2022-Paper-Solution-(CS)-IESMaster.pdfGATE-2022-Paper-Solution-(CS)-IESMaster.pdf
GATE-2022-Paper-Solution-(CS)-IESMaster.pdfVASUDEVANNRC21130030
 
Outrageous Ideas for Graph Databases
Outrageous Ideas for Graph DatabasesOutrageous Ideas for Graph Databases
Outrageous Ideas for Graph DatabasesMax De Marzi
 
Fixed point and common fixed point theorems in complete metric spaces
Fixed point and common fixed point theorems in complete metric spacesFixed point and common fixed point theorems in complete metric spaces
Fixed point and common fixed point theorems in complete metric spacesAlexander Decker
 
Preparation for checkpoint math paper 2
Preparation for checkpoint math paper 2Preparation for checkpoint math paper 2
Preparation for checkpoint math paper 2Wina Winarni
 
Jee main 2014 qpaper key solutions
Jee main 2014 qpaper key solutionsJee main 2014 qpaper key solutions
Jee main 2014 qpaper key solutionsAshok Tata
 
Answer Key Practice For 4th Period Exam
Answer Key   Practice For 4th Period ExamAnswer Key   Practice For 4th Period Exam
Answer Key Practice For 4th Period Examguest37b72eda
 
Practice For 4th Period Exam
Practice For 4th Period ExamPractice For 4th Period Exam
Practice For 4th Period Examguest37b72eda
 

Ähnlich wie Bdhsgtoan12 (20)

Đề Thi HK2 Toán 8 - THCS Nguyễn Văn Trỗi
Đề Thi HK2 Toán 8 - THCS Nguyễn Văn TrỗiĐề Thi HK2 Toán 8 - THCS Nguyễn Văn Trỗi
Đề Thi HK2 Toán 8 - THCS Nguyễn Văn Trỗi
 
MathsX.pdf
MathsX.pdfMathsX.pdf
MathsX.pdf
 
Quantitative Aptitude Questions Set.pdf
Quantitative Aptitude Questions Set.pdfQuantitative Aptitude Questions Set.pdf
Quantitative Aptitude Questions Set.pdf
 
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Nguyễn Văn Trỗi
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Nguyễn Văn TrỗiĐề Thi HK2 Toán 6 - THCS Nguyễn Văn Trỗi
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Nguyễn Văn Trỗi
 
Phân tích kỹ thuật với Ansys WorkBench 13 ( demo)
Phân tích kỹ thuật với Ansys WorkBench 13 ( demo)Phân tích kỹ thuật với Ansys WorkBench 13 ( demo)
Phân tích kỹ thuật với Ansys WorkBench 13 ( demo)
 
Cat sample-1
Cat sample-1Cat sample-1
Cat sample-1
 
Đề Thi HK2 Toán 8 -THCS Trần Quốc Tuấn
Đề Thi HK2 Toán 8 -THCS Trần Quốc TuấnĐề Thi HK2 Toán 8 -THCS Trần Quốc Tuấn
Đề Thi HK2 Toán 8 -THCS Trần Quốc Tuấn
 
GATE-2022-Paper-Solution-(CS)-IESMaster.pdf
GATE-2022-Paper-Solution-(CS)-IESMaster.pdfGATE-2022-Paper-Solution-(CS)-IESMaster.pdf
GATE-2022-Paper-Solution-(CS)-IESMaster.pdf
 
Inequações 1
Inequações 1Inequações 1
Inequações 1
 
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Trần Quốc Tuấn
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Trần Quốc TuấnĐề Thi HK2 Toán 6 - THCS Trần Quốc Tuấn
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Trần Quốc Tuấn
 
Outrageous Ideas for Graph Databases
Outrageous Ideas for Graph DatabasesOutrageous Ideas for Graph Databases
Outrageous Ideas for Graph Databases
 
Fixed point and common fixed point theorems in complete metric spaces
Fixed point and common fixed point theorems in complete metric spacesFixed point and common fixed point theorems in complete metric spaces
Fixed point and common fixed point theorems in complete metric spaces
 
EJES Y ARBOLES
EJES Y ARBOLESEJES Y ARBOLES
EJES Y ARBOLES
 
Đề Thi HK2 Toán 9 - THCS Bình Hưng Hoà
Đề Thi HK2 Toán 9 - THCS  Bình Hưng HoàĐề Thi HK2 Toán 9 - THCS  Bình Hưng Hoà
Đề Thi HK2 Toán 9 - THCS Bình Hưng Hoà
 
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Trần Danh Ninh
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Trần Danh NinhĐề Thi HK2 Toán 6 - THCS Trần Danh Ninh
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Trần Danh Ninh
 
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Quốc Tế Canada
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Quốc Tế CanadaĐề Thi HK2 Toán 6 - THCS Quốc Tế Canada
Đề Thi HK2 Toán 6 - THCS Quốc Tế Canada
 
Preparation for checkpoint math paper 2
Preparation for checkpoint math paper 2Preparation for checkpoint math paper 2
Preparation for checkpoint math paper 2
 
Jee main 2014 qpaper key solutions
Jee main 2014 qpaper key solutionsJee main 2014 qpaper key solutions
Jee main 2014 qpaper key solutions
 
Answer Key Practice For 4th Period Exam
Answer Key   Practice For 4th Period ExamAnswer Key   Practice For 4th Period Exam
Answer Key Practice For 4th Period Exam
 
Practice For 4th Period Exam
Practice For 4th Period ExamPractice For 4th Period Exam
Practice For 4th Period Exam
 

Kürzlich hochgeladen

BAG TECHNIQUE Bag technique-a tool making use of public health bag through wh...
BAG TECHNIQUE Bag technique-a tool making use of public health bag through wh...BAG TECHNIQUE Bag technique-a tool making use of public health bag through wh...
BAG TECHNIQUE Bag technique-a tool making use of public health bag through wh...Sapna Thakur
 
Accessible design: Minimum effort, maximum impact
Accessible design: Minimum effort, maximum impactAccessible design: Minimum effort, maximum impact
Accessible design: Minimum effort, maximum impactdawncurless
 
Grant Readiness 101 TechSoup and Remy Consulting
Grant Readiness 101 TechSoup and Remy ConsultingGrant Readiness 101 TechSoup and Remy Consulting
Grant Readiness 101 TechSoup and Remy ConsultingTechSoup
 
The byproduct of sericulture in different industries.pptx
The byproduct of sericulture in different industries.pptxThe byproduct of sericulture in different industries.pptx
The byproduct of sericulture in different industries.pptxShobhayan Kirtania
 
A Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy ReformA Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy ReformChameera Dedduwage
 
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...fonyou31
 
1029-Danh muc Sach Giao Khoa khoi 6.pdf
1029-Danh muc Sach Giao Khoa khoi  6.pdf1029-Danh muc Sach Giao Khoa khoi  6.pdf
1029-Danh muc Sach Giao Khoa khoi 6.pdfQucHHunhnh
 
microwave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionmicrowave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionMaksud Ahmed
 
Separation of Lanthanides/ Lanthanides and Actinides
Separation of Lanthanides/ Lanthanides and ActinidesSeparation of Lanthanides/ Lanthanides and Actinides
Separation of Lanthanides/ Lanthanides and ActinidesFatimaKhan178732
 
Russian Call Girls in Andheri Airport Mumbai WhatsApp 9167673311 💞 Full Nigh...
Russian Call Girls in Andheri Airport Mumbai WhatsApp  9167673311 💞 Full Nigh...Russian Call Girls in Andheri Airport Mumbai WhatsApp  9167673311 💞 Full Nigh...
Russian Call Girls in Andheri Airport Mumbai WhatsApp 9167673311 💞 Full Nigh...Pooja Nehwal
 
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdfQucHHunhnh
 
Mastering the Unannounced Regulatory Inspection
Mastering the Unannounced Regulatory InspectionMastering the Unannounced Regulatory Inspection
Mastering the Unannounced Regulatory InspectionSafetyChain Software
 
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13Steve Thomason
 
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptx
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptxPOINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptx
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptxSayali Powar
 
Software Engineering Methodologies (overview)
Software Engineering Methodologies (overview)Software Engineering Methodologies (overview)
Software Engineering Methodologies (overview)eniolaolutunde
 
Arihant handbook biology for class 11 .pdf
Arihant handbook biology for class 11 .pdfArihant handbook biology for class 11 .pdf
Arihant handbook biology for class 11 .pdfchloefrazer622
 
Interactive Powerpoint_How to Master effective communication
Interactive Powerpoint_How to Master effective communicationInteractive Powerpoint_How to Master effective communication
Interactive Powerpoint_How to Master effective communicationnomboosow
 
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across Sectors
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across SectorsAPM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across Sectors
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across SectorsAssociation for Project Management
 
Paris 2024 Olympic Geographies - an activity
Paris 2024 Olympic Geographies - an activityParis 2024 Olympic Geographies - an activity
Paris 2024 Olympic Geographies - an activityGeoBlogs
 

Kürzlich hochgeladen (20)

BAG TECHNIQUE Bag technique-a tool making use of public health bag through wh...
BAG TECHNIQUE Bag technique-a tool making use of public health bag through wh...BAG TECHNIQUE Bag technique-a tool making use of public health bag through wh...
BAG TECHNIQUE Bag technique-a tool making use of public health bag through wh...
 
Accessible design: Minimum effort, maximum impact
Accessible design: Minimum effort, maximum impactAccessible design: Minimum effort, maximum impact
Accessible design: Minimum effort, maximum impact
 
Grant Readiness 101 TechSoup and Remy Consulting
Grant Readiness 101 TechSoup and Remy ConsultingGrant Readiness 101 TechSoup and Remy Consulting
Grant Readiness 101 TechSoup and Remy Consulting
 
The byproduct of sericulture in different industries.pptx
The byproduct of sericulture in different industries.pptxThe byproduct of sericulture in different industries.pptx
The byproduct of sericulture in different industries.pptx
 
Mattingly "AI & Prompt Design: The Basics of Prompt Design"
Mattingly "AI & Prompt Design: The Basics of Prompt Design"Mattingly "AI & Prompt Design: The Basics of Prompt Design"
Mattingly "AI & Prompt Design: The Basics of Prompt Design"
 
A Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy ReformA Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy Reform
 
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...
 
1029-Danh muc Sach Giao Khoa khoi 6.pdf
1029-Danh muc Sach Giao Khoa khoi  6.pdf1029-Danh muc Sach Giao Khoa khoi  6.pdf
1029-Danh muc Sach Giao Khoa khoi 6.pdf
 
microwave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionmicrowave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introduction
 
Separation of Lanthanides/ Lanthanides and Actinides
Separation of Lanthanides/ Lanthanides and ActinidesSeparation of Lanthanides/ Lanthanides and Actinides
Separation of Lanthanides/ Lanthanides and Actinides
 
Russian Call Girls in Andheri Airport Mumbai WhatsApp 9167673311 💞 Full Nigh...
Russian Call Girls in Andheri Airport Mumbai WhatsApp  9167673311 💞 Full Nigh...Russian Call Girls in Andheri Airport Mumbai WhatsApp  9167673311 💞 Full Nigh...
Russian Call Girls in Andheri Airport Mumbai WhatsApp 9167673311 💞 Full Nigh...
 
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
 
Mastering the Unannounced Regulatory Inspection
Mastering the Unannounced Regulatory InspectionMastering the Unannounced Regulatory Inspection
Mastering the Unannounced Regulatory Inspection
 
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13
 
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptx
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptxPOINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptx
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptx
 
Software Engineering Methodologies (overview)
Software Engineering Methodologies (overview)Software Engineering Methodologies (overview)
Software Engineering Methodologies (overview)
 
Arihant handbook biology for class 11 .pdf
Arihant handbook biology for class 11 .pdfArihant handbook biology for class 11 .pdf
Arihant handbook biology for class 11 .pdf
 
Interactive Powerpoint_How to Master effective communication
Interactive Powerpoint_How to Master effective communicationInteractive Powerpoint_How to Master effective communication
Interactive Powerpoint_How to Master effective communication
 
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across Sectors
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across SectorsAPM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across Sectors
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across Sectors
 
Paris 2024 Olympic Geographies - an activity
Paris 2024 Olympic Geographies - an activityParis 2024 Olympic Geographies - an activity
Paris 2024 Olympic Geographies - an activity
 

Bdhsgtoan12

  • 1. ThS. L E H O A N H PHO Nhd gido Uu tu C c c M i l B O I D U 8 N G 7 H O C S I N H G I O I T O A N D A I S O - G I A I T I C H - Ddnh cho HS lop 12 on tap & nang cao kinang lam bai. - Chudn bi cho cdc ki thi quoc gia do Bo GD&DT to choc Mil NHA XUAT BAN DAI HQC QUOC GIA HA NQI
  • 2. Bin DUSNG , HQC SINH GO TOAN OAI SO -GIAI TICH Boi duQng hoc sinh gioi Toan Dai so 10-1. Boi duQng hoc sinh gioi Toan Dai so 10-2. - Boi duQng hoc sinh gioi Toan Hinh hoc 10. - Boi duOng hoc sinh gioi Toan Dai so 11. Boi duQng hoc sinh gioi Toan Hinh hoc 11. Bp de thi tif luan Toan hoc. Phan dang va pht/Ong phap giai Toan So phtfc. Phan dang va phucing phap giai Toan To hop va Xac suat. 1234 Bai tap tir luan dien hinh Dai so giai tich 1234 Bai tap ta iuan dien hinh Hinh hoc li/ong giac
  • 3. ThS. L E H O A N H PHO Nha gido iCu tu B O I D U Q N G , H O C S I N H G I O I T O A N DAI SO-GIAI TICH 12 * - Danh cho HS lap 12 on rflp & ndng cao kfndng lam bai. - Chudn bj cho cdc ki thi qudc gia do Bo GD&DT td choc. Ha Npi NHA XUAT BAN DAI HQC QUOC GIA HA NQI
  • 4. NHA XUAT BAN DAI HOC QUOC GIA HA N0I 16 Hang Chudi - Hai Ba Trirng Ha Npi Dien thoai: Bien tap-Che ban: (04) 39714896; Hanh chinh: (04) 39714899; Tdng bien tap: (04) 39714897 Fax: (04) 39714899 Chiu trach nhiem xuat bdn: Giam ddc PHUNG QUOC BAO Tong bien tap PHAM THI TRAM Bien tap noi dung THUY NGAN Sda bdi NGOC HAN Che bdn CONG TI ANPHA Trinh bay bia SON KY Ddi tdc lien ket xudt bdn CONG TI ANPHA SACH LIEN KET BOI DUONG HQC SINH GIOI TOAN DAI SO GIAI TICH 12 -TAP 1 Ma so: 1L-177DH2010 In 2.000 cuon, khd 16 x 24 cm tai cong ti TNHH In Bao bi Hung Phu So' xua't ban: 89-2010/CXB/11-03/DHQGHN, ngay 15/01/2010 j Quyet dinh xua't ban sd: 177LK-TN/XB In xong va nop ltiu chieu quy I I nam 2010.
  • 5. L d i N 6 I D A U De giup cho hoc sinh lap 12 co them tai lieu tu boi duong, ndng cao va ren luyen ki ndng gidi todn theo chuong trinh phdn ban mdi. Trung tdm sdch gido due ANPHA xin trdn trong giai thieu quy ban dong nghiep vd cdc em hoc sinh cuon: "Boi dudng hqc sinh gioi todn Dai so' Gidi tich 12 " nay. Cuon sdch nay nam trong bo sdch 6 cuon gom: - Boi ducmg hoc sinh gidi todn Hinh hoc 10. - Bdi ducmg hoc sinh gidi todn Dai so' 10. - Boi dudng hoc sinh gidi todn Hinh hoc 11. - Boi dudng hoc sinh gidi todn Dai so - Gidi tich 11. - Bdi dudng hoc sinh gidi todn Hinh hoc 12. - Boi dudng hoc sinh gidi todn Gidi tich 12. do nhd gido uu tu, Thac sTLe Hoanh Phd to'chirc bien soan. Ndi dung sdch duoc bien soan theo chuong trinh phdn ban: co bdn vd nang cao mdi ciia bd GD & DT, trong dd mot so van de duoc md rdng vdi cdc dang bdi tap hay vd kho dephuc vu cho cdc em yeu thich mud'n ndng cao todn hoc, cd dieu kien phdt trien tot nhat kha nang ciia minh. Cuon sdch la su ke thira nhung hieu bii't chuyen mdn vd kinh nghiem gidng day ciia chinh tdc gid trong qua trinh true tiep dirng ldp bdi dudng cho hoc sinh gidi cdc ldp chuyen todn. Vdi ndi dung sue tich, tdc gid da co'gang sap xep, chon loc cdc bai todn tieu bieu cho tirng the loai khdc nhau ung vdi ndi dung cua SGK. Mdt sd'bdi tap cd the khd nhung cdch gidi duqc dua tren nen tdng kien thuc vd ki nang co bdn. Hqc sinh can tu minh hoan thien cdc ki nang ciing nhu phdt trien tu duy qua viec gidi bdi tap cd trong sdch trudc khi ddi chieu vdi led gidi cd trong sdch nay, cd the mdt soldi gidi cd trong sdch con cd dong, hqc sinh cd thetu minh lam rd hon, chi tie't hon, ciing nhu tie minh dua ra nhung cdch lap ludn mdi hon. Chung tdi hy vong bd sdch nay se la mdt tdi lieu thie't thuc, bo ich cho ngudi day vd hqc, dqc biet cdc em hqc sinh yeu thich mdn todn vd hqc sinh chuan bi cho cdc ky thi qudc gia (tot nghiep THPT, tuyen sinh DH - CD) do bq GD & DT to chirc sap tdi. Trong qua trinh bien soqn, cudn sdch nay khdng the tranh khoi nhirng thieu sdt, chung tdi ra't mong nhdn duqc gop y ciia ban dqc gdn xa debq sdch hoan Men hon trong lah tdi ban. Moi y kien dong gop xin lien he: - Trung tam sach giao due Anpha 225C Nguyen Tri Phuong, P.9, Q.5, Tp. HCM. - Cong ti sach - thiet bj giao due Anpha 50 Nguyen Van Sang, Q. Tan Phii, Tp. HCM. DT: 08. 62676463, 38547464 . Email: alphabookcenter@yahoo.com Xin chan thanh cam on!
  • 6. M U C L U C Chuong I : tTng dung dao ham de khao sat va ve do thi cua ham so § 1. Tinh don dieu cua ham so 5 Dang 1: Dong bien, nghich bien, ham hang 5 Dang 2: Ung dung tinh don dieu 17 §2. Cue tri ciia ham so 37 Dang 1: Cue dai, cue tieu , 37 Dang 2: Ung dung ciia cue tri 48 §3. Gia tri Ion nhat va gia tri nho nhat 58 Dang 1: Tim gia tri ldn nhat, nho nhat 58 Dang' 2: Bai toan lap ham so 69 Dang 3: Ung dung vao phuong trinh 77 §4. Duong tiem can cua do thi ham so 88 Dang 1: Tim cac tiem can 88 Dang 2: Bai toan ve tiem can 96 §5. Khao sat va ve ham da thuc 103 Dang 1: Ham bac ha 104 Dang 2: Ham trung phuong 113 §6. Khao sat va ve ham hOu ti 126 Dang 1: Ham so v = a x + k (c * 0 va ad be * 0) 126 cx + d 2 i Dang 2: Ham s6 v = &X + (a * 0. a' * 0) 135 a'x + b' §7. Bai toan thuong gap ve do thi 148 Dang 1: Tuong giao, khoang each, goc 149 Dang 2: Tiep tuyen. tiep xuc 159 Dang 3: Yeu to co dinh. doi xung - quy tich 170 Chirong I I : Ham so luy thua ham so mu va ham so logarit § 1. Quy tac bien doi va cac ham so 186 Dang 1: Bien doi luy thua - mu - logarit 188 Dang 2: Cac ham so mu. luy thua, logarit 200 Dang 3: Bat dang thuc va GTLN, GTNN 212
  • 7. C H U O N G I : U N G D U N G D A O H A M O E K H A O S A T V A V E D O T H j C U A H A M S O §1. TINH DON DIEU CUA HAM SO A. K I EN THLTC CO BAN • Dinh nghTa: Ham so f xac dinh tren K la mot khoang, doan hoac nira khoang. - f dong bien tren K neu vdi moi Xi, X2 6 K: X] < X2 => f(xi) < f(x2) - fnghich bien tren K neu vdi moi xi. xi e K: Xi<X2=>f(xi)>f(x2). • Dieu kien can de ham so don dieu Gia sir ham so co dao ham tren khoang (a; b) khi do: - Neu ham so f dong bien tren (a; b) thi f ' ( x ) > 0 vdi moi x e (a; b) - Neu ham so f nghich bien tren (a; b) thi f ' ( x ) < 0 vdi moi x e (a; b). • Dieu kien du de ham so don dieu - Gia sir ham so f co dao ham tren khoang (a; b) Neu f'(x) > 0 voi moi x e (a; b) thi ham so f dong bien tren (a; b) Neu f'(x) < 0 voi moi x e (a; b) thi ham so nghich bien tren (a; b) Neu f'(x) = 0 vdi moi x e (a; b) thi ham so f khong doi tren (a; b). - Gia sir ham so f co dao ham tren khoang (a; b) Neu f '(x) > 0 (hoac f '(x) < 0) vdi moi x e (a; b) va f '(x) = 0 chi tai mot so huu han diem cua (a; b) thi ham so dong bien (hoac nghich bien) tren khoang (a; b). B. PHAN DANG TOAN DANG 1: B6NG B l i N , NGHICH BIEN, HAM HANG • Phuong phap xet tinh don dieu: - Tim tap xac dinh - Tinh dao ham, xet dau dao ham, lap bang bien thien - Ket luan Chii y: - Dau nhi thuc bac nhat: f(x) = ax + b, a ^ 0 x -00 -b/a +co f(x) trai dau a 0 ciing dau a - Dau tam thuc bac hai: f(x) = ax2 + bx + c, a * 0 Neu A < 0 thi f(x) luon ciing dau vdi a Neu.A = 0 thi f(x) luon cung dau vdi a, trir nghiem kep Neu A > 0 thi dau "trong trai - ngoai ciing" X -CO X] X2 +00 f(x) ciing dau a 0 trai dau a 0 ciing d iu a -BDHSG DSGT12/1-
  • 8. Vi du 1: Xet chieu bien thien ciia ham sd: a) y = x2 - 6x + 5 c) y = x3 - 2x2 + x + 1 b ) y = - x 3 3 2x2 + x - 3 d) y = - x 3 + 4x2 - 7x + 5 Giai a) Tap xac dinh D = R. Ta co y' = 2x - 6. Cho y' = 0 » 2x - 6 = 0 » x = 3. Bang bien thien X —oo 3 +00 y' - 0 + y — Vay ham so nghich bien tren (-oo; 3), dong bien tren (3; +oo). b) D = R. Ta cd y' = 4x2 - 4x + 1 = (2x - l ) 2 > 0 vdi moi x y' = 0 o x = —. Vay ham so dong bien tren R. 2 c) D = R . Ta co y' = 3x2 - 4x + 1 Cho y' = 0 o 3x2 - 4x + 1 = 0 <=> x = - hoac x = 1. J 3 BBT X —00 1/3 1 +00 y' + 0 0 + y ^ * — ^ Vay ham so dong bien tren moi khoang (-co; —) va (1; +oo), nghich bien 3 tren khoang (—; 1). 3 d) D = R Ta cd y' = - 3 x 2 + 8x - 7 ViA' = 1 6 - 2 1 < 0 nen y' < 0 vdi moi x do do ham so nghich bien tren R. Vi du 2: Xet chieu bidn thien cua cac ham so sau: a) y = x4 - 2x2 - 5 b) y = x4 + 8x2 + 9 Giai a) D = R. Ta co y' = 4x3 - 4x = 4x(x2 - 1) Cho y' = 0 <=> 4x(x2 - 1) = 0 <=> x = 0 hoac x = ±1 BBT X —00 - 1 0 1 +00 y' - o •+ 0 - 0 + y ^ ^ * ^ ^ Vay ham sd nghich bien tren moi khoang (-co; -1) va (0; 1), ddng bidn tren moi khoang ( - 1 ; 0) va (1; +=»)• 6 -BDHSG DSGT12/1-
  • 9. b) D = R. Ta co y' = 4x3 + 16x = 4x(x2 + 4),y' = 0 o x = 0. y' > 0 tren khoang (0; +co) => y dong bien tren khoang (0; +co) y' < 0 tren khoang (-co; 0) => y nghich bien tren khoang (-co; 0). Vi du 3: Xet su bien thien cua ham so: a) y = x + — x b)y c)y a) Tap xac dinh D = R {0} _3_ Ta co y' = 1 ,.2 BBT: Giai , y' = 0 <» X x 2 - 3 3 x - 8 1-x :V3" d)y 1 ( x - 4 ) 2 X -co QN/3 +00 y' + 0 - - 0 + y Vay ham so dong bien tren khoang (-co; - ^ 3 ) va ( J 3 ; +oo), nghich bien tren m6i khoang ( - S ; 0) va (0; V3 ). b) D = R {0}. Tacdy' = 1 > 0 vdi moi x ^ 0 nen ham so dong bien tren moi khoang (-oo; 0) va (0; +co). -5 c) D = R {1}. Ta cd y' = - < 0 vdi moi x -t- 1 nen ham so nghich 3 (1-x)2 bien trong cac khoang (-co; 1) va (1; +oo). d) D = R {4}.Tacdy'= ———- ( x - 4 ) 3 y' < 0 tren khoang (4; +co) nen y nghich bien tren khoang (4; +co). y' > 0 tren khoang (-co; 4) nen y ddng bien tren khoang (-co; 4). Vi du 4: Tim cac khoang don dieu ciia ham so: , x-2 2x a) y = -X5 + X + 1 b) y a) D = R. Ta cd: y' x 2 - 9 Giai - x 2 + 4x + 3 (x2 + x + l ) 2 y' = 0 e> x2 - 4x - 3 = 0 <=> x = 2 ± ^7 BBT: X -co 2-V7 2+V7 +°o y' - 0 + 0 - y — ^ — * - * -BDHSG DSGT12/1- 7
  • 10. Vay ham so dong bien tren khoang (2 - yfl ; 2 + V7 ) va nghich bien tren cac khoang (-co; 2 - 77 ) va (2 + ; +oo). b) D = R{-3;3}.Tac6y'=^^ <0,Vx*±3. (x2 - 9 ) 2 Do do y' < 0 tren cac khoang (-co; -3), (-3; 3), (3; +oo) nen ham so da cho nghich bien tren cac khoang do. Vi du 5: Xet su bien thien cua ham sd: a) y = V 4 - x 2 c)y V l 6 - : b)y = Vx2 - 2 x + 3 d)y x + 2 Giai a) Dieu kien 4 - x 2 > 0 < = > - 2 < x < 2 nen D = [-2; 2] Vdi -2 < x < 2 thi y' BBT: V 4 ~ , y ' = 0<=>x = 0. X -2 n 2 y' + 0 - y ^ ^ — ^ Vay ham so dong bien tren khoang (-2; 0) va nghich bien tren khoang (0; 2). Do ham so f lien tuc tren doan [-2; 2] nen ham so dong bien tren doan [-2; 0] va nghich bien tren doan [0; 2]. b) Vi A' = 1 - 3 < 0 nen x2 - 2x + 3 > 0, Vx => D = R. •p , 1 2x-2 x- l , . , Ta co y = — = = =. y = 0 o x = 1. 2 v x 2 - 2 x + 3 Vx2 - 2 x + 3 y ' > 0 o x > l , y ' < 0 o x < l nen ham so nghich bien tren khoang (-co; 1) va dong bien tren khoang (1; +00). c) DK: 16 - x2 > 0 o x2 < 16 o -4 < x < 4. D = (-4; 4). Ta co v' = 16 > 0, Vx e (-4; 4). ( 1 6 - x 2 ) V l 6 - x 2 Vay ham so dong bien tren khoang (-4; 4). d) D = [0; +00). Vdi x > 0, y' = X _, y' 2^y^(x + 2)2 BBT: X 0 2 +00 y + 0 y ^ Vay ham sd ddng bien tren (0; 2) va nghich bien tren (2; +00). 8 -BDHSG DSGTu/1-
  • 11. Vj du 6: Tim khoang don dieu cua ham so a) y = V x ( x - 3) c)y b)y = - x 7 x 2 - 6 d)y = x + 1 V l - x Giai a) D = [0; +oo). Vdi x > 0, ta cd: 1 2Vx y BBT: ( x - 3 ) + r 3 N R X - 1) vx = 2x , y 0<=>x= 1. X 0 1 +GO y' 0 + y — — — ^ Vay ham so nghich bien tren khoang (0; 1) va dong bien tren khoang (i';+°o). b) D = R. Vdi x ^ 0, ta co: y' =—- 3 3vV 3vV y' = 0 <=> x2 = 1 <=> x = ±1. y' > 0 o ^/x2" > l < = > x 2 > l c i > x < - l hoac x > 1. y' < 0 %/x2" < l e > x 2 < l o - K x < l . Vay ham so dong bien tren cac khoang (-co; -1) va (1; +co), nghich bien tren khoang ( - 1 ; 1). c) Tap xac dinh D = (-co; -^6 ) U (x/6 ; +oo). Tacd: y' = -^^7^£L,y1 = 0»x = ±3. ( x 2 - 6 ) v ' x 2 - 6 BBT: X —CO -3 V6 V6 3 +CO y' + 0 - • _ 0 + y • Vay ham so dong bien tren cac khoang (-co; -3) va (3; +oo). nghich bien tren cac khoang (-3; - v o ) va ( v o ; 3). d) D = (-QO; 1). T a c d y ' = ,3 ~ X > 0, V x < l . 2V( l - x ) 3 Vay ham sd dong bien tren khoang (-co: 1). -BDHSG DSGT12/1-
  • 12. Vj du 7: Xet su bien thien cua ham sd: 3 a ) y - - - x + smx b) y = x + c o g 2 x Giai 3 a) D = R. Ta cd y' = - - + cosx < 0, Vx nen ham sd nghich bien tren R. b) D = R. Ta cd y' = 1 - 2cosxsinx = 1 - sin2x y' = 0o sin2x = 1 <=> x = - +kit,keZ. 4 Ham sd lien tuc tren moi doan [- + kn; — + (k + 4 4 va y' > 0 tren moi khoang (- + kn; - + (k + 1)TI) nen ddng bien tren 4 4 moi doan [- + kn; - + (k + l)7tl, keZ. 4 4 v ' 1 Vay ham so dong bien tren R. Vi du 8: Tim khoang dong bien, nghich bien cua ham so: a) y = x - sinx tren [0; 2TT] b) y = x + 2cosx tren (0; n). Giai a) y' = 1 - cosx. Ta cd Vx [0; 2n] => y1 > 0 va y' = 0 <=> x = 0 hoac x = 2n. Vi ham so lien tuc tren doan [0; 2n] nen ham so ddng bien tren doan [0; 2n]. b) y' = 1 - 2 sinx. Tren khoang (0; 7t). y'>0o sinx <-<=> - < x < — 2 6 6 y' < 0 » sinx > - <=>0<x< - hoac — < x < - 2 6 6 6 Vay ham so ddng bien tren khoang (-; —). nghich bien tren moi 6 6 khoang (0; — ) va (—; n). 6 6 Vi du 9: Chung minh cac ham sd sau nghich bien tren R: a) f(x) = vx2 +1 - x b) f(x) = cos2x - 2x + 5. Giai a) Tacdf'(x) = T^=-l. Vx +1 Vi Vx2 +1 > Vx2 = I x | > x, Vx nen f '(x) < 0, Vx do dd ham sd f nghich bien tren R. b) f'(x) = -2(sin2x+ 1)<0 vdi moi x. 10 -BDHSG DSGT12/1-
  • 13. f'(x) = 0 o s i n 2 x = -lc^>2x = - - + 2 k n o x = - - +kn,k& Z. 2 4 Ham f(x) lien tuc tren moi doan [ - - + kn; ~ + (k + )n] va f'(x) < 0 tren moi khoang (-— +kn; — + (k+l)n) nen ham so nghich bien tren moi doan 4 4 [ - - + k ; r ; - - +(k + l)n], k e Z. 4 4 Vay ham sd nghich bien tren R. Cach khac: Ta chung minh ham sd f nghich bien tren R: VXj, x2 e R, xx < x2 => f(Xj) > f(x2). That vay, lay hai sd a, b sao cho a < X| < X2 < b. Ta cd: f ' ( x ) = -2(sin2x + 1) < 0 vdi moi x e (a; b). Vi f '(x) = 0 chi tai mot sd huu han diem cua khoang (a; b) nen ham sd f nghich bien tren khoang (a; b) => dpcm. Vi du 10: Chung minh rang cac ham so sau day dong bien tren R. a) f(x) = x3 - 6x2 + 17x + 4 b) f(x) = 2x - cosx + S sinx. Giai a) f' ( x ) = 3x2 - 12x + 17. V i A' = 36 - 51< 0 nen f ' ( x ) > 0 vdi moi x, do dd ham so dong bien tren R. V3 b) y' = 2 + sinx - v3 cosx = 2(1 + — sinx cosx). 2 2 = 2[1 + sin(x - —)] > 0, vdi moi x. 3 Vay ham sd ddng bien tren R. Vi d u l l : Chung minh ham so: x - 2 a) y = ddng bien tren moi khoang xac dinh cua nd. x + 2 - x 2 — 2x + 3 b) y = nghich bien tren moi khoang xac dinh cua nd. x + 1 Giai 4_ a) D = R {-2}. Ta cd y' = — > 0 vdi moi x * -2 (x + 2)2 Vay ham so dong bien tren moi khoang (-oo; -2) va (-2; +oo). x2 - 2 x - 5 b) D = R { - l } . T a c d y ' = ~ < 0 vdi moi x * - l (vi A' = 1 - 5 < 0). (x + 1)2 ' v ' Vay ham so nghich bien tren mdi khoang (-oo; -1) va ( - 1 ; +oo). Vi du 12: Chung minh ham so: -BDHSG DSGT12/1- 1 1
  • 14. a) y - i + x 2 dong bien trong khoang ( - 1 ; 1) va nghich bidn trong cac khoang (-co; -1) va (1; +oo). , . sin(x + a) , , _ , , b ) y ~ (a ^ b + krt; k e Z) don dieu Uong mdi khoang xac dinh. sin(x + b) • ° Giai , , l( l + x 2 ) - 2 x . x 1-x2 a ) y = (i + x 2 ) 2 = ( T ^ ' y = 0 o x = ± 1 - Ta cd y' > 0 <=> 1 - x2 > 0 <=> - 1 < x < 1. y ' < 0 < = > l - x 2 < 0 < = > x < - l hoac x > 1. Tir do suy ra dpcm. b) Ham sd gian doan tai cac diem x = -b + kn (k e Z). , _ sin(x + b) cos(x + a) - sin(x + a) cos(x + b) _ sin(b-a) sin2(x + b) sm2(x + b) (do a - b * kn) Vi y' ?t 0 va y' lien tuc tai moi diem x * -b + kn, nen y' giu nguyen mot dau trong moi khoang xac dinh, do do ham so don dieu trong moi khoang do. Vi du 13: Chung minh: a) sin2x + cos2x = 1, Vx. b) cosx + sinx. tan— = 1, Vx e (-— ; —). 2 4 4 Giai a) Xet f(x) = sin2x + cos2x, D - R. f '(x) = 2sinxcosx - 2cosxsinx = 0, Vx. Do dd f(x) la ham hang tren R nen f(x) = f(0) = 1. b) Xet f(x) = cosx + sinx tan-, D = (-—; — ). 2 4 4 r-,/ x x sinx . x x 1 (x) = -smx + cosxtan— + = -sinx + cosx.tan— + tan— • 2 2cos2 - 2 2 2 X X i X = -sinx + tan — (1 + cosx) = -sinx + tan— .cos — 2 2 2 —sinx + sinx = 0 voi moi x e (— ; —) 4 4 , , TT 71 Suy ra rang f la mdt ham hang tren khoang (-— ; — ). Do dd f(x) = f(0) = 1 vdi moi x e (-—; - )• 4 4 Vi du 14: Chung minh cac ham so sau la ham khong ddi -BDHSG DSGTU/1-
  • 15. a) f(x) = cos2x + cos2(x + —) - cosxcos(x + ^ ) 3 3 b) f(x) - 2- sin2x - sm2(a + x) - 2cosa.cosx.cos(a + x). Giai a) f'(x) = -2cosxsinx - 2cos(x + - )sin(x + - ) + sinxcos(x + ^ ) + cosx.sin(x + ^ ) 3 3 o o o 71 7T = -sin2x - sin(2x + — ) + sin(2x + - ) = -sm2x - 2cos(2x + - ) . s i n - 3 3 2 b = -sin2x - cos(2x + — ) = 0, vai moi x. 2 1 1 3 Do do f hang tren R nen f(x) = f(0) = 1 + = - 6 w w 4 2 4 b) Dao ham theo bien x (a la hang so). f '(x) = -2sinxcosx - 2cos(a + x)sin(a + x) + 2cosa[sinxcos(a + x) + cosx.sin(a + x)]. = -2sin2x - sin(2x + 2a) + 2cosa.sin(2x + a) = 0. Do do f hang tren R nen f(x) = f(0) = 2 - sin2a - 2cos2a = sin2a. Vi du 15: Cho 2 da thuc P(x) va Q(x) thoa man: P'(x) = Q'(x) vdi moi x va P(0) = Q(0). Chung minh: P(x) = Q(x). Giai Xet ham so f(x) = P(x) - Q(x), D = R. Ta cd f '(x) = P'(x) - Q'(x) = 0 theo gia thiet, do do f(x) la ham hang nen f(x) = f(0) = P(0) - Q(0) = 0 vdi moi x. f(x) = 0 => P(x) ^ Q(x). Vi du 16: Xac dinh ham so f(x) thoa man: f(0) = 8; f ( x ) . f '(x) = 1 - 2x (*). Giai Ta cd (*) -(f (x))* = l-2xo (f3(x))' = 3 - 6x. 3 Xet ham sd g(x) = f3(x) - 3x + 3x2 thi g'(x) = ( f (x))' - 3 + 6x = 0. nen g(x) = C: hang so tren D, do do: f(x) - 3x + 3x2 = C ^> f3(x) = -3x2 + 4x + C. nen f(x) = N/ - 3X2 + 3x + C Vi f(0) = 8 => C = 64. Vay f(x) = yj-3x2 + 3x + 64 , thu lai dung. Vi du 17: Tim cac gia trj cua tham so a de ham so dong bien tren R. a) f(x) = - x3 + ax2 + 4x + 3 b) f(x) = ax3 - 3x2 + 3x + 2 • 3 Giai a) f '(x) = x 2 + 2ax + 4, A' = a2 - 4 - N6u a2 - 4 < 0 hay -2 < a < 2 thi f '(x) > 0 vdi moi x e R nen ham so ddng bien tren R. -BDHSG DSGT12/1- 13
  • 16. - Neu a = 2 thi f '(x) = ( x + 2)2 > 0 vai moi x * -2 nen ham sd dong bien tren R. - Neu a = -2 thi ham sd f '(x) = (x - 2)2 > 0 vdi moi x * 2 nen ham so dong bien tren R. - Neu a < -2 hoac a > 2 thi f '(x) = 0 cd hai nghiem phan biet nen f 1 co doi dau: loai. Vay ham sd ddng bien tren R khi va chi khi -2 < a < 2. b) V (x) = 3ax2 - 6x + 3. Xet a = 0 thi f '(x) = -6x + 3 cd doi dau: loai Xet a * 0, vi f khong phai la ham hang (y' = 0 tdi da 2 diem) tren dieu kien ham so dong bien tren R la f '(x) > 0, Vx ( a>0 fa>0 fa >0 <=> <^=> <=> « a > 1. [ A ' < 0 [9-9a<0 |a>l Yl du 18: Tim cac gia tri cua m de ham sd nghich bidn tren R: a) f(x) mx - x b) f(x) = sinx - mx + C. Giai a) y' = m - 3x2 - Neu m < 0 thi y' < 0 vdi moi x e R nen f nghich bien tren R - Neu m = 0 thi y' = - 3 x 2 < 0 vdi moi x e R, dang thuc chi xay ra vdi x = 0, nen ham so nghich bien tren R. - Neu m > 0 thi y' = 0 o x = ± m^ BBT X —00 Xl x2 +00 y' 0 H 0 r y — » • Do do ham so dong bien tren khoang (xi, x2): loai Vay ham so nghich bien tren R khi va chi khi m < 0. b) Vi f(x) khong la ham hang vdi moi m va C nen f(x) = sinx - m + C nghich bien tren R <=> f '(x) = cosx - m < 0, Vx a> m > cosx, Vx o m > 1. Vi du 19: Tim m dd ham sd dong bien tren moi khoang xac dinh: a) y (3m - l ) x - m2 + m by = x + 2 + x + m m x - l Giai a) D = R {-m}. Ta co: , _ (x + m)(3m -1) - [(3m - l)x - m2 + Y = ' (x + m)2 14 m 4m2 - 2 m (x + m)2 -BDHSG DSGTU/l-
  • 17. Ham so dong bien tren moi khoang xac dinh <=> 4m2 - 2m > 0 <=> m < 0 hoac m > —. 2 b) Ta cd y' = 1 m vdi moi x * 1. ( x - l ) 2 - Neu m < 0 thi y' > 0 vdi moi x * 1. Do do ham sd dong bien tren moi khoang (-oo; 1) va (1; +oo). XT' , x2 - 2 x + l - m - Neu m > 0 thi y = -„ ( x - l ) 2 y' = 0 o x 2 - 2 x + l - m = 0<=>x=l + Vm BBT X —oo 1 —Vm 1 1 + Vm +oo y' + 0 - 0 + y Ham sd nghich bien tren moi khoang (1 - Vm ; 1) va (1; 1 + Vm ): loai. Vay ham sd ddng bien tren moi khoang xac. dinh cua nd khi va chi khi m<0. Vi du 20: Tim a de ham sd: a) f(x) = x3 - ax2 + x + 7 nghich bien tren khoang (1; 2) b) f(x) = — x3 - — (1 + 2cosa)x2 + 2xcosa + 1, a e (0; 2rr) dong bien tren 3 2 khoang (1; +oo). Giai a) f'(x) = 3 x 2 - 2 a x + 1 Ham so nghich bien tren khoang (1; 2) khi va chi khi y < 0 vdi moi x e (1;2) f f ( l ) < 0 f 4 - 2 a < 0 13 <=> < <=>< <=>a>— [f(2)<0 [l3-4a<0 4 b) y' = x2 - (1 + 2cosa)x + 2cosa. Ta cd 0 < a < 2TT. y' = 0 o x = 1 hoac x = 2cosa. Vi y' > 0 d ngoai khoang nghiem nen ham so dong bien vdi moi x > 1 khi va chi khi 2cosa < 1 cosa < — o — < a < — 2 3 3 Vi du 21: Tim m de ham sd y = (m - 3)x - (2m + l)cosx nghich bien tren R. Giai: y' = m - 3 + (2m - l)smx Ham so y khdng la ham hang nen y nghich bien tren R: y' ^ 0, Vx « m - 3 + (2m - l)smx < 0, Vx D5t t = sinx, - 1 < t < 1 thi m - 3 + (2m - l)smx = m - 3 + (2m - l)t = f(t) -BDHSG DSGT12/1- 15
  • 18. Dieu kien tuang duong: f(t) < 0, Vt e [-;1 1] [ f ( - l ) < 0 f-m-4<0 '9 ° l f ( l ) ^ 0 ° l 3 m - 2 ^ 0 ^ - 4 ^ m ^ V» du 22: Tim m de ham sd y = x3 + 3x2 + mx + m chi nghich bidn tren mpt doan cd dp dai bang 3. Giai: D = R, y' = 3x2 + 6x + m, A' = 9 - 3m Xet A' < 0 thi y' > 0, Vx: Ham luon dong bien (loai) Xet A' > 0 <=> m < 0 thi y' = 0 cd 2 nghiem x,, x2 nen x, + x2 = -2, X]X2 = — 3 BBT: x —CO *1 x2 +00 y' + 0 - 0 + y ^ ^ Theo de bai: x2 - X] = 3 o (x2 - x , ) 2 = 9 o x2 + x2 - 2 x t x 2 = 9 4 15 <=> (x2 + x t ) 2 - 4xtx2 = 9ci>4 — m = 9 o m= (thoa) 3 4 Vi du 23: Tuy theo tham &6 m, xet su bien thien cua ham sd: 1 3 ? , rx ix 2x + m a) y = - x3 - 2mx2 + 9x - m b) y = 3 x-l Giai a) D = R. Ta cd y' = x2 - 4mx + 9; A' = 4m2 - 9 - Neu A' < 0 <o 4m2 < 9 <=> bien tren R. I m [ < — thi y' > 0, Vx nen ham so dong - Neu A' > 0 co 4m2 > 9 co I m | > - thi y' = 0 cd 2 nghiem phan biet xi,2 = 2m +V4m2-9 Lap bang bien thien thi ham ddng bien tren khoang (2m - V^m2 - 9 ; 2m + V 4 m 2 - 9 ) va nghich bien tren m6i khoang (-00; 2m - /4m2 - 9 ) va (2m + V4m2 - 9 ; +00). b)D = R {l}.Tacd y'= ~2~"! ( x - l ) 2 - Neu m = - 2 thi y = 1, Vx * 1 la ham sd khong doi. - Neu m > -2 thi y' < 0, Vx *1 nen ham so nghich bien tren moi khoang (-00; 1) va (1; +00). - Neu m < -2 thi y' > 0, Vx * 1 nen ham sd ddng bien tren moi khoang (-co; 1) va (1; +00). 16 -BDHSG DSGT12/1-
  • 19. DANG 2: UNG DUNG TINH BON DI$U - Giai phirong trinh, he phirong trinh, bat phuong trinh: Xet f(x) la ham so v6 trai, neu can thi bien doi, chpn xet ham, dat an phu, .... Tinh dao ham rdi xet tinh don dieu. Neu ham sd f don dieu tren K thi phuong trinh f(x) = 0 cd toi da 1 nghiem. Neu f(a) = 0, a thupc K thi x = a la nghiem duy nhat cua phuong trinh f(x) = 0. Neu f cd dao ham cap 2 khdng ddi dau thi f la ham don dieu nen phuong trinh f(x) = 0 cd tdi da 2 nghiem. Neu f(a) = 0 va f(b) = 0 vdi a * b thi phuong trinh f(x)=0 chi cd 2 nghiem la x = a va x = b . - Chiing minh bat dang thiic: Neu y = f(x) cd y' > 0 thi f(x) dong bien: x > a => f(x) > f(a); x < b =>f(x)<f(b) Doi vdi y' < 0 thi ta cd bat dang thuc nguoc lai. Viec xet dau y' doi khi phai can den y", y " . . . hoac xet dau bp phan, chang han tir so ciia mpt phan so cd mau duong Neu y " > 0 thi y' dong bien tir do ta cd danh gia f '(x) rdi f(x),... Vi du 1: Giai phuong trinh: vo - x + x2 - 72 + x - x2 = 1 Giai Dat t = x2 - x thi phuong trinh trd thanh: 73+ t - 7 2 - t =1, - 3 < t < 2. Xet ham sd f(t) = 73 + t - 7 2 - t , -3 < t < 2. Vdi -3 < t < 2 thi f'(t) = 1 + . > 0 nen f dong bien tren (-3; 2). 273 + t 272 - t Ta cd f ( l ) = 2 - 1 = 1 nen phuong trinh: f(t) = f( 1) <=> t = 1 o x2 — x — 1 = 0 <=> x = l^H. Vi du 2: Giai phuong trinh 72x3 +3x2 +6x + 16 = 273 + 7 4 - x Giai: Dieu kien xac djnh: f 2 x 3+3x2+6x + 16>0 f(x + 2 ) ( 2 x 2 - x + 8)>0 <=>C cs> - 2 < x < 4 4 - x > 0 4-x>0 Phuong trinh tuong duong 72x3 + 3x2 + 5x +16 - 74 - x = 273 Xet ham s6 f(x) = N/2X3 +3x2 + 6x + 16 - 74 - x .-2 < x < 4 ™, c u . 3(x2 + x + l ) . x Thi f (x) = —. = + — > 0 nen i dong bien ma 72x3 +3x2 +6x + 16 274-x f ( l ) = 273 , do do phuong trinh trd thanh f(x) = f ( l ) o x = 1 Vdy phuong trinh co nghiem duy nhat x=l -BDHSG DSGT12/1- 17
  • 20. Vi du 3: Giai phucmg trinh yjx2 - 1 = Vx3 - 2 - x. Giai Dieu kien: x >%/2 Ta cd: Vx3 - 2 = x + Vx2 - 1 > x > l = > x 3 > 3 = i > x > v / 3 Chia 2 ve cho vo? thi phuong trinh: ~ 1 a. x2.vx x4vx Vx V xVx Xet f(x) la ham sd ve trai, x > tfi thi ,, x 9 5x X 3 f ' ( x ) = B r — r , <0. 2x5.Vx 2xVx n 2 2 2x Vx Do do ham so f nghich bien tren khoang (y3 ; +oo) ma f(3) = 0 nen phuong trinh cd nghiem duy nhat x = 3. Vi du 4: Giai phuong trinh: 3x2 - 18x + 24 1 1 2 x - 5 x - l Giai 5 Dieu kien x * 1; —, phuong trinh trd thanh: 2 ( 2 x - 5 ) 2 - - J _ = ( x - l ) 2 |2x-5| |x-l| Xet f(t) = t2 - i vdi t > 0. Ta co: f '(t) = 2t > 0 nen f dong bien tren (0; +oo) Phuongtrinh:f(|2x-5|) = f(|x - l|)o 12x- 51 = |x-l| <=> 4x2 - 20x + 25 = x2 - 2x + 1 <=> 3x2 - 18x + 24 = 0. c ^ x 2 - 6 x + 8 = 0 c o x = 2 hoac x = 4 (chon) Vi du 5: Giai bat phuong trinh: 4 | 2x - 11 (x2 - x + 1) > x3 - 6x2 + 15x - 14 Giai BPT: | 2x - 11 .[(2x - l ) 2 + 3] > (x - 2)3 + 3x - 6 <eo | 2x - 113 + 3 | 2x - 11 > (x - 2)3 + 3(x - 2) Xet ham sd f(t) = t 3 + 3t, D = R. Ta cd f '(t) = 3t2 + 2 > 0 nen f dong bien tren R. BPT: f( | 2x - 11) > f(x - 2) o I 2x - 11 > x - 2. Xet x - 2 < 0 thi BPT nghiem dung. Xet x - 2 > 0 thi 2x - 1 > 0 nen BPT o 2 x - 1 > X - 2 < = > X > - 1 : £)Ung Vay tap nghiem la S = R. 18 -BDHSG DSGT12/1-
  • 21. Vi du 6: Giai bat phuong trinh: Vx + 1 + 2Vx + 6 < 20 - 3VX + 13. Giai Dieu kien: x > - 1 . BPT viet lai: Vx + 1 + 2%/x + 6 + 3Vx + 13 > 20 Xet f(x) la ham so ve trai, x > - 1 . Ta co: 1 1 3 A f ' ( x ) = —— + — +— > 0 nen f dong bien tren [ - 1 ; +oo). 2Vx + l Vx + 6 2Vx + 13 Ta cd f(3) = 20 nen BPT:f(x) < f ( 3 ) o x < 3 . Vay tap nghiem cua BPT la S = [ - l ; 3 ] . Vi du 7: Giai bat phuong trinh: 3Vtanx + 1 . s m x + 2 c ° S X < 2 1 " ^ sin x + 3 cos x Giai Dieu kien tanx > 0. Dat t = tanx, t > 0 thi VT = 3 v ^ T T . ^ = f(t), t > 0 t + 3 3 t + 2 1 ' Ta cd f '(t) = —, . + 3vt + 1. -> 0 nen ham so f dong bien, 2Vt+T t + 3 (t + 3)2 ma t > 0 => f(t) > f(0) = 2. Mat khac VP = 2l~4^ < 2 nen dau "='' ddng thoi xay ra <=> t = tanx = 0 <=> x = krc, k e Z. x + 3 = y +Vy2 + 1 Vi du 8: Giai he phuong trinh y+ 3 = z + %/z2 + 1 Z + 3 = X + N/X2 + 1 Giai Xet ham sd f ( t ) = t + V t 2 +1 - 3 , t e R f U ' f .m 1 t Vt2 +1 + t Vt7 + t t m f ' ( t ) = l + . —; > , >0, Vt v v + i Vt2 + i vV + i nen f(t) ddng bien tren R. Ta cd he phuong trinh x = f(y) y = f(z) z = f(x) Gia su x > y thi f(x) > f(y) nen y > z do dd f(y) > f(z) tuc la z > x: vo l i Gia su x < y thi f(x) < f(y) nen y < z do do f(y) < f(z) tuc la z < x: vo 11 Gia su x = y thi f(x) = f(y) nen y = z do do x = y = z. The vao he: x + 3 = x + v / x 2 + l c o 3 = v / x 2 + l c i > x 2=2 <S-X = ± V 2 Thu lai x = y = z = +%/2 thi he nghiem dung. Vay he phuong trinh cd 2 nghiem x = y = z = + V2 -BDHSG DSGT12/1- 19
  • 22. Vi du 9: Giai he phuong trinh: Ta cd x y - y + i 1 x - l = y ( y - l ) < y3 - l = z ( z - i ) z3 - l = x ( x - l ) Giai l Y 3 3 1 - +—>—>—= 2) 4 4 8 x > Tuong tu y, z > - Dat f(t) = V l , t > -1 thi 2 f '(t) = 2t - 1 > 0 nen f dong bien tren (—; +oo) 2 Ta cd he < 3 2 y = z -y + l z + 1 co < z3 = x2 - X + 1 f(y) f(z) f(x) 3 Z> X. z3 > X y3 > z3 => y > z. Gia su x > y thi f(x) > f ( y ) : nen f(z) > f(x) Do do x > y > z > x: vd li. Tuong tu x < y: vo l i nen x = y => x = y = z. Ta cd t 3 = f(t) o t 3 - t 2 + t - l = 0 o ( t - l ) ( t 2 + 1) = 0 co t = 1. Vay he co nghiem duy nhat x = y = z = 1. x3 - 2 x + l = 2y Vi du 10: Giai he phuong trinh y -2y + l = 2z z2 -2z + l = 2x Giai Ta cd 2y = x2 - 2x + 1 = (x - l ) 2 > 0 y > 0. Tuong tu z, x > 0. Dat f(t) = t z - 2t + 1, t > 0 thi f '(t) = 2(t - 1) nen f dong bien tren (1; +oo) va nghich bien tren (0; 1). Dat g(t) = 2t, t > 0 thi g'(t) = 2 > 0 f(x) = g(y) nen g ddng bien tren (0; +oo). Ta cd he I f (y) = g(z) f(z) = g(x) Gia su x = min{x; y; z}. Xet x < y < z. - Neu x > 1 thi 1< x < y < z ^> f(x) < f(y) < f(z) => g(y) < g(z) < g(x) =o y < z < x nen x = y = z. Ta co phuong trinh: t 2 - 4t + 1 = 0 nen chon nghiem: x = y = z = 2 - V3. -Neu 0 < x < 1 thi f(0) > f(x) > f ( l ) =o 0 < f(x) < 1. nen 0 < g(y) < 1 => 0 < y < 1 =o f(0) > f(y) > f ( l ) =o 0 < f(y) < 1 ^> 0 < g(z) < 1 = > 0 < Z < 1 . 20 -BDHSG DSGTn/i
  • 23. Do do x < y < z => f(x) > f(y) > f(z) => g(y) > g(z) > g(x) => y > z > x nen x = y = z- Ta cd phuong trinh t 2 - 4t + 1 = 0 nen chon nghiem: x = y = z = 2 - 42 Xet x < z < y thi cung nhan duoc ket qua tren. Vay he cd 2 nghiem x = y = z = 2 + v/ 3 , x = y = z = 2 - -Js 36x2y-60x2 +25y = 0 Vi d u l l : Giai he phuong trinh: 36y2 z -60y2 +25z = 0 36z2x-60z2 +25x = 0 Giai 60x2 36x2 +25 He phuong trinh tuong duong vdi < z 60y2 36y2 +25 60z2 36z2 +25 Tir he suy ra x, y, z khong am. Neu x = 0 t h i y = z = 0 suy ra (0; 0; 0) la nghiem cua he phuong trinh. Neu x > 0 thi y > 0, z > 0. Xet ham sd f(t) 3000t 60f 36t2+25 t > 0 . Ta cd: f ' ( t ) (36t2 +25)2 >0, Vt>0. Do do f(t) ddng bien tren khoang (0; +co). y = f(x) He phuong trinh duoc viet lai I z = f (y) x = f(z) Tir tinh ddng bien cua f(x) suy ra x = y = z. Thay vao he phuong trinh ta duoc x(36x2 - 60x + 25) = 0. Chon x = - . 6 '5 5 5 , 6 ' 6 ' 6 Vay tap nghiem cua he phuong trinh la <j (0;0;0); :8-X3 Vi du L2: Giai he phuong trinh V x - 1 - T y ( x - l ) 4 = y Giai Dieu kien x > 1, y > 0. He phuong trinh tuong duong vdi: I V x - l - ( x - l ) 2 + x3 - 8 = 0 (1) [y = ( x - D 4 (2) -BDHSG DSGTU/1-
  • 24. Xet ham so f(t) = VtTT - ( t - l ) 2 + t 3 - 8, vdi t > 1. Ta co f '(t) = - 2 ( t - l ) + 3t2 + 1 = 3 t 2 - 2t + 2 2 vW 2v/Tl > 0 vdi moi 2Vt- l t > 1 nen f(t) ddng bien tren (1; +oo). Phuong trinh (1) cd dang f(x) = f(2) nen (1) co x = 2, thay vao (2) ta duoc y = 1 . Vay nghiem cua phuong trinh la (x; y) = (2; 1). x2 - 12x + 35 < 0 (1) Vi du 13: Giai he bat phuong trinh: xu - 3x2 + 9x + - > 0 (2) 3 Giai: Ta cd (1) o x2 - 12x + 35 < 0 co 5 < x < 7 Xet (2): Dat f(x) = x 3 - 3x2 + 9x + - , D = R 3 f (x) = 3x2 - 6x + 9 > 0, Vx eR nen f(x) ddng bien: x > 5 =o f(x) > 286/3 Do do f(x) > 0, VXG (5 ; 7) Vay tap nghiem cua he bat phuong trinh la S = (5; 7). YJ du 14: Chung minh rang phuong trinh 3x5 + 15x - 8 = 0 cd mot nghiem duy nhat. Giai Ham f(x) = 3x5 + 15x - 8 la ham sd lien tuc va cd dao ham tren R. Vi f(0) = -8 < 0, f ( l ) = 10 > 0 nen ton tai mot sd x„ e (0; 1) sao cho f(xo) = 0, tuc la phuong trinh f(x) = 0 cd nghiem. Mat khac, ta cd y' = 15x4 + 15 > 0, Vx e R nen ham sd da cho luon luon ddng bien. Vay phuong trinh dd chi cd mot nghiem duy nhat. Vi du 15: Chung minh phuong trinh: x 1 3 - x6 + 3x4 - 3x2 + 1 = 0 cd nghiem duy nhat. Giai: Dat f(x) = x 1 3 - x6 + 3x4 - 3x2 + 1, D = R Xet x > 1 thi f(x) = x6(x7 - 1) + 3x2(x2 - 1) + 1 > 0: vd nghiem Xet 0 < x < 1 thi f(x) = x1 3 + ( l - x2 ) 3 > 0: vd nghiem Xet x < 0 thi: f '(x) = 13x12 - 6x5 + 12x3 - 6x = 13x1 2 - 6x(x - l ) 2 > 0 nen f dong bien Bang bien thien: x —CO 0 y' + y 1 —OO Nen f(x) = 0 cd nghiem duy nhat x < 0. Vay phuong trinh cho cd nghiem duy nhat. 22 -BDHSG DSGT12/1-
  • 25. Vi du 16: Chung minh rang phucmg trinh 2 x 2 V x - 2 = 11 cd mot nghiem duy nhat. Giai Xet ham so f(x) = 2x2 Vx - 2 thi ham sd xac dinh va lien tuc tren nua khoang [2; +oo). f ' ( x ) = 2 f n I ^ x2 ) x(5x-8) 2 x V x - 2 +—, - 2Vx-2 > 0, vdi moi x e (2; +co) V x - 2 Do do ham so dong bien tren nua khoang [2; +oo). Ham sd lien tuc tren doan [2; 3], f(2) = 0, f(3) = 18. Vi 0 < 11< 18 nen theo dinh l i ve gia tri trung gian cua ham sd lien tuc, tdn tai sd thuc c e (2; 3) sao cho f(c) = 11 tuc c la mot nghiem cua phuong trinh f. Vi ham sd dong bien tren [2; +co) nen c la nghiem duy nhat cua phuong trinh. Vi du 17: Chung minh rang vdi moi x e ( - 1 ; 1), phuong trinh: sin2x + cosx = m cd mot nghiem duy nhat thudc doan [0; TT]. Giai Xet ham sd f(x) = sin2x + cosx thi ham sd lien tuc tren doan [0; n], Ta cd f ' ( x ) = 2sinxcosx - sinx = sinx(2cosx - 1), x e (0; TI) Vi sinx > 0 nen f '(x) = 0 o cosx = — o x = — 2 3 BBT: X TC 0 — Tt u 3 f ( x ) + 0 f(x) 5 71 ' 71 Ham f dong bien tren doan [0; — ] va nghich bien tren doan [— ; 7i]. 3 3 ' 71 7t 5 Ham so f lien tuc tren doan —; Til, f(—) = — va fire) = - 1 . Theo dinh l i 3 3 4 5 ve gia tri trung gian cua ham so lien tuc, vdi moi m e ( - 1 ; 1) cz ( - 1 ; —). 4 ton tai mot sd thuc c e (—; 7i) sao cho f(c) = 0 tuc c la nghiem cua 3 phuong trinh. Vi ham so f nghich bien tren [—; 71] nen tren doan nay, 3 phuong trinh cd mot nghiem duy nhat. TC 5 Con vdi moi x e [0; — ], ta cd 1 < f(x) < — nen phuong trinh khong co 3 4 nghi?m suy ra dpcm. Vi du 18: Tim sd nghiem cua phuong trinh x3 - 3x2 - 9x - 4 = 0. -BDHSG DSGT12/1- 23
  • 26. Giai Xet ham so y = x3 - 3x2 - 9x - 4, D = R. BBT 3x - 6x - 9, y' = 0 co x = - 1 hoac x = 3. X —GO - 1 3 + 00 y' + 0 - 0 + y r 1 ^ +00 —GO * - 3 1 " Dua vao BBT thi phuong trinh y = 0 co dung 3 nghiem. Vi du 19: Tim sd nghiem cua phuong trinh: 3 = 0. xx + 2x5 - 2x4 - x3 - 3x2 - 6x Giai Phuong trinh tuong duong: (x 3 ) ( x 5 - x 2 - 2 x - 1) = 0. co x3 + 3 = 0 hoac x 5 - x2 - 2x + 1 = 0 co x = •tfi hoac x5 - x2 - 2x - 1 Xet phuong trinh: x5 - x2 - 2x - 1 = 0 ^> x5 = (x + l ) 2 > 0. Do do x5 > 0 => x > 0 o> (x + l ) 2 > 1 o x5 > 1 o x > 1. Do do nghiem cua phuong trinh x5 - x2 - 2x - 1 = 0 neu cd thi x > 1. Dat f(x) = x5 - x2 - 2x - 1, x > 1. f '(x) = 5x4 - 2x - 2 = 2(x4 - 1) + 2x(x3 - 1) > 0. Do do f ddng bien. V i f ( l ) = -3 < 0 va f(2) = 23 > 0 nen f(x) = 0 co nghiem duy nhat x 0 > 1. Vay phuong trinh cho cd dung 2 nghiem. Vi du 20: Chung minh he fx2 + y 3 =1 y + x 3 cd dung 3 nghiem phan biet. Giai Tru 2 phuong trinh ve theo ve va thay the ta duoc: x2 ( l - x) - y 2 ( l - y) = 0 =o (1 - y3 ) ( l - x) - (1 - x3 ) ( l - y) = 0 => (1 - x)(l - y ) [ l + y + y 2 - ( l + x + x2)] = 0. -O (1 x)(l - y)(y - x)(l + x + y) = 0. Xet x = 1 thi he cd nghiem (1; 0) Xet y = 1 thi he cd nghiem (0; 1) Xet x = y thi x 2 + y 3 = 1 co x3 + x 2 - 1 = 0. Dat f(x) = x3 + x 2 - 1, D = R. Ta cd f ( l ) = 1 * 0. f ' (x) = 3x2 + 2x, f 1 (x) = 0 co x = - - hoac x 3 BBT ' 0. X —CO -2/3 0 +0O y' + 0 - 0 + y -23/27 - 1 " +00 24 -BDHSG DSGT12/1-
  • 27. Do do f(x) = 0 cd 1 nghiem duy nhat x,, > 0, XQ * 1 nen he cd nghiem (x„; y0). Xet 1 + x + y = 0 => y = - x - 1 nen y2 + x 3 = 1 co x3 + x2 + 2x = 0 co x(x2 + x + 2) = 0 co x = 0. Do dd he cd nghiem (0; 1) Vay he cd dung 3 nghiem phan biet. Vi du 21: Tim cac gia tri cua m de phuong trinh sau cd dung mpt nghiem yjx2 + 2x + 4 - V x + l = m. Giai Dat t = Vx + 1 > 0, phuong trinh trd thanh vft4+3 - t = m (*) Nhan xet ung vdi moi nghiem khong am cua phuong trinh (*) cd dung mpt nghiem cua phuong trinh da cho, do do phuong trinh da cho co dung mpt nghiem khi va chi khi phuong trinh (*) cd dung mpt nghiem khong am. Xet ham sd f(t) = tftU^S-t vdi t > 0, f '(t) = , V(t4 + 3)3 Ma f(0) = /3 va l im f ( t ) = 0 nen cd bang bien thien: - 1<0. t 0 +co f'(t) f(t) V3" ^ * 0 Tu bang bien thien suy ra cac gia tri can tim cua m la 0 < m < ^3 Vi du 22: Tim m de phuong trinh cd nghiem m(7l + x2 - V l - x 2 + 2) = 2 V l - x 4 + V l + x2 - V l - x 2 Giai Dieu kien - 1 < x < 1. Bat x = Vl + x2 - V l - x 2 thi t > 0 va t 2 = 2 - 2 V l - x 4 < 2, dau "=" khi x 2 = 1. Do dd 0 < t < PT:m(t + 2) = 2 - t 2 + t c o m = Zzl±l±ll t + 2 Xet f(t) = - t + t + 2 . 0 < t < V2 , f Yt) = 1 + A < 0 nen f nghich bien w t + 2 (t + 2)2 tren [0; V2 ] . Dieu kien cd nghiem: min f(t) < m < max f(t) o f( &) < m < f(0) co V2 - 1 < m < 1. Vi du 23: Tim m de phuong trinh sau cd 2 nghiem phan biet: Vx2 +mx + 2 = 2x + 1 Giai PTco 2x + 1 > 0 x2 +mx + 2 = (2x + l ) 2 <=> 3x" + 4x - 1 = mx, x > Vi X = 0 khong thoa man nen: -BDHSG DSGT12/1- 3xz + 4 x - l m, x > 25
  • 28. . 3x2 + 4 x - l 1 3x2 +l Xet f(x) = , x > —2 ,' x * 0 thi f" ("x ) x2 Lap BBT thi dieu kien phuong trinh cho cd 2 nghiem phan biet la 1 9 f(x) = m cd 2 nghiem phan biet x > — . x 0 co m > — v 2' 2 Vi du 24: Tim m de phuong trinh cd nghiem: (4m - 3) Vx + 3 + (3m - 4)Vl - x + m - 1 = 0 Giai ^.x , „ 3Vx + 3 + 4rji - x + 1 Dieu kien -3 < x < 1. PT co —. ——. = m 4Vx + 3 + 3V1 - x + 1 Ta cd (Vx + 3)2 + (Vl-x)2 = 4 nen dat: i 2t / „ 1-t2 Vx + 3 = 2sin(p = 2. -, VI - x = 2coscp = 5- 1 + t 2 1 + t 2 Vdi t = tan ^.0<cp<-. 0<t< 1. 2 2 DX 7t2-12t-9 ,m _ 7t*-12t-9 n<rt<r1 PT co m = —5 Dat f(t) 5 . 0 < t < 1. 5 t 2 - 1 6 t - 7 ' 5t2 - 1 6 t -7 Ta cd f '(t) = ——^ < 0 nen f nghich bien tren doan [0; 1], do ( 5 t 2 - 1 6 t - 7 ) 2 7 9 dd dieu kien cd nghiem: f ( l ) < m < f(0) co — < m < —. Vi du 25: Chung minh cac bat dang thuc sau: a) sinx < x vdi moi x > 0, sinx > x vdi moi x < 0. x2 b) cosx > 1 vdi moi x & 0. 2 Giai a) Vdi x > — thi x > 1 nen sinx < 1 < x. 2 Vai 0 < x < — thi ham so f(x) = x - sinx lien tuc tren nua khoang [0; —) 2 2 va f'(x) = 1 - cosx > 0 vdi moi x e (0; ). Do do ham sd dong bien tren [0; -) nen f(x) > f(0) = 0 vdi moi x e (0; -). 2 2 Vdi —| < x < 0, giai tuong tu thi f(x) < f(0) = 0 Vdi x < -— thi x < -1 nen sinx > -1 > x => dpcm. 2 26 -BDHSG DSGT12/1-
  • 29. x z b) Voi x > 0 thi ham so g(x) = cosx + —— 1 lien tuc tren nua khoang [0; +co) va g'(x) = x - sinx. Theo a) thi g'(x) > 0 voi moi x > 0. Do do ham so g dong bien tren [0; +co) nen: x 2 g(x) > g(0) = 0 vdi moi x > 0 => cosx + —— 1 > 0 vdi moi x > 0. (_x)2 Suy ra vdi moi x < 0 ta cd cos(-x) + 1 > 0. 2 Vi du 26: Chung minh: sinx > x . Vx > 0. 6 Giai x3 BDT: x sinx > 0, Vx > 0 6 x3 Xet f(x) = x sinx thi f lien tuc tren [0; +x>) 6 2 x f '(x) = 1 — - — cosx ; f "(x) = - x + sinx f'"(x) = -1 + cosx < 0 nenf" nghich bien tren [0; +co): x > 0 => f "(x) < f "(0) = 0 nen f' nghich bien tren [0; +oo): x > 0 => f'(x) < f (0) = 0 nen f nghich bien tren [0; +<x>): x > 0 => f (x) < f (0) = 0 => dpcm. Vi du 27: Chung minh cac bat dang thuc vdi moi x e (0; —). 2 a) tanx > x b) tanx > x + — 3 c) sinx + tanx > 2x d) 2sinx + tanx > 3x. Giai a) Ham so f(x) = tanx - x lien tuc tren nua khoang [0; —) va cd dao ham f (x) = —-— > 0 vdi moi x e (0; —) . Do do ham so f dong bien tren cos x 2 nua khoang [0; —) nen f(x) > f(0) = 0 vdi moi x e (0; —) . 2 2 ' 71 b) Ham sd f(x) = tanx - x lien tuc tren nua khoang [0; — ) va co dao 3 2 ham f '(x) = — 1 - x2 = tan2x - x2 = (tanx + x)(tanx - x) > 0 vdi cos x moi xe(0;^) (suy ra tu a)). -BDHSG DSGT12/1- 27
  • 30. Do do, ham so f dong bien tren nira khoang [0; — ) va ta cd f(x) > f(0) = 0 vdi moi xe(0;^)=> dpcm. c) Ham so f(x) = sinx + tanx - 2x lien tuc tren nua khoang [0; — ) va cd dao ham f ' (x) = cosx + — 2 > cos2x - - -2 = (cosx - — )2>0. cos x cos' x cosx Do do ham so f dong bien tren [0; — ) nen f(x) > f(0) = 0. Ket qua: Tam giac ABC cd 3 gdc nhon thi smA + sinB + sinC + tanA + tanB + tanC > 2TC. d) Ham so f(x) = 2sinx + tanx - 3x lien tuc tren nua khoang [0; —) va f '(x) = 2cosx + 2cos3x- 3cos2x + l (cosx - l ) 2 (2 cos x + 1) co^x cos x cos X >0 Do do ham so f ddng bien tren [0; — ) nen f(x) > f(0) = 0. Vi du 28: Chung minh bat dang thuc: a) 8sin2— + sin2x > 2x, Vx e (0; rc] b) tanx < —, Vx 2 TC Giai 2 X a) Xet ham sd f(x) = 8sin — + sin2x - 2x, Vx e (0; TC]. f '(x) = 4sinx + 2cos2x - 2 = 4sinx(l - sinx) f '(x) = 0 co x = — hoac x = rc. Vdi x e (0; TC] ta cd f '(x) > 0 va dau bang chi xay ra tai hai diem. Vay f(x) dong bien tren nua khoang (0; TC] nen f(x) > f(0) = 0 vdi moi x e (0; TC] => dpcm. b) Neu x = 0 thi BDT dung. Neux>0thi BDT o <-. Vx e f 0;- X TC ^ 4 Xetf(x)=^.VxJ0;^ x I 4 x f ( x ) = cos X-- t a n x x-sin xcosx 2x-sin2x 2 2 X COS X 2x2 cos2 x Vi 0 < x < - nen 0 < 2x < - sin 2x < 2x do dd f ' ( x ) > 0 nen f ddng 28 -BDHSG DSGT12/1-
  • 31. bien tren V suy ra f(x) < f ( - ) = - => dpcm v 4 4 ru Vi du 29: Chung minh bat dang thuc: a) b.tana > a.tanb vdi 0 < a < b < — 2 571 b) cos(x + y)< vdi x > 0, y > 0 va x + 2y < — x sin y 4 Giai „ , , tana tanb c. . tanx _ TC a) b.tana < a.tanb <o < . Xet f(x) = . 0 < x < - a b x 2 .x-tanx f Y Y X = cos2 x ; = x-sinxcosx = 2x-sm2x x x .cos x 2x cos x Xet g(x) = 2x - sin2x, 0 < x < - . g '(x) = 2 - 2cos2x = 2(1 - cos2x) > 0 nen g ddng bien: x > 0 => g(x) > g(0) = 0. Do do f'(x) > 0 nen f dong bien tren [0; - ). V i 0 < a < b < - => f(a) < f(b) => dpcm. 2 2 b) Xet ham s6: f(t) = vdi 0 < t < — ; w t 4 , . tcost-sint cost(t-tant) Ta co f (t) = -2 = -2 Neu 0 < t < - thi do tant > t f '(t) < 0. 2 Neu - < t < rc thi cost < 0 va sint > 0 => f '(t) < 0. 2 5TI Neu n < t < — thi do cost < 0; tant < t => f '(t) < 0. 4 Do do f '(t) < 0, 0 < t < — nen f la ham so nghich bien tren khoang (0; — ) 4 4 ^ ., , -x . n ^ 5TT sin(x + 2y) sinx Tu gia thiet c o 0 < x < x + 2 y< — — < 4 x + 2y x Do x > 0 va x + 2y > 0 nen tir do cd xsin(x + 2y) < xsinx + 2ysinx <eo x 2cos(x + y)siny < 2ysinx =o dpcm (vi x > 0 va x + 2y < — => y < — ^> siny > 0). Vi du 30: Chung minh cac bat dang thuc sau: a) a4 + b4 + c4 + d4 + 2abcd - (a^2 + a2c2 + a2d2 + b2c2 + b2d2 + c2d2) > 0 vdi 4 s6 a, b, c, d duong. -BDHSG DSGT12/1- 29
  • 32. ^2 ^ b) 1 + — x < VI + x < 1 + — x , vai x > 0. 2 8 2 Giai a) Khong mat tinh tong quat, gia su a > b > c > d > 0 Xem ve trai la ham so f(a), a > 0 f '(a) = 4a3 + 2bcd - 2a(b2 + c2 + d2) f "(a) = 12a2 - 2(b2 + c2 + d2) > 0 nen f' dong bien tren (0; +co): a > b => f '(a) > f '(b).Vi f '(b) = 2b(b2 - c2) + 2bd(c - d) > 0 nen f(a) ddng bien tren [0; +oo): a > 0 => f(a) > f(0) = 0=> dpcm. b) Xet ham so f(x) = 1 + -x - Vl + x tren [0; +co). Ta cd: f '(x) = — 1 > 0 vdi x > 0 nen f(x) dong bien tren nua khoang 2 2Vl + x [0; +oo). Do dd f(x) > f(0) = 0 vdi moi x > 0. Xet ham sd g(x) = /l + x - 1 + — tren [0; +oo). 2 8 Tacd:g'(x)= 1 -- + -. g"(x) = 1 . >0 2VTTI 2 4 4 4(l + x ) v T + ^ nen g' dong bien tren [0; +°o), do do g'(x) = g'(0) = 0. Suy ra g dong bien tren [0; +co) nen g(x) > g(0) = 0 vdi moi x e [0; +co) => dpcm. sin x TI Vi du 31: Chung minh vdi moi a <3saocho ( )a > cosx, Vx e (0;—) x 2 Giai 7i . sin x Khi x e (0;—) thi cd 0 < sinx < x nen 0 < < 1 2 x sin x sin x 1 Suy ra ( — ) ° > ( ^ i i ± ) 3 . Va < 3 do do ta chi can chung minh khi a = 3: x x .sinx.3 ,„ TC. sinx ,„ TC. ( ) > cos x, x e (0;-) <o — > x, x e (0; - ) x 2 Vcosx 2 Xet ham sd F(x) = s™_?_ - x, x e [ 0;—) Vcosx 2 , . 2cos2x-3cosx.Vcosx + 1 Ta co F (x) = == 3 cosx. Vcosx Xet G(t) = 2t2 -3tVt +l,te[0;l] thi G'(t) = 4(t - Vt) < 0, Vt e [0;l] nen G(t) nghich bien do do G(t) > G( 1) = 0, Vt e [0; 1] Suy ra F'(x) >0, Vx e [0;- ) nen F(x) ddng bien 2 Do do F(x) > F(0) = 0, Vx e [0; -). 2 30 -BDHSG-DSGT12/1-
  • 33. Vi du 32: Chung minh: (x + l ) c o s— xcos->l, Vx > V3 6 v ; x+1 x Giai n • 9 TC 2sm2 n n T _ rc(2x + l) rc rc BDT co 2xsin — sm > 1 - cos — 2x(x + l) 2x(x + l) x + 1 2(x + l ) . rc(2x + l) rc . 2 71 CO xsin —2x (x + l ) sin 2x(x + l ) > sm 2(x + l ) r -v PS n n rc(2x + l) rc Vi x > v3 => 0 < < < — 2(x + l ) 2x(x + l ) 2 sinrc(2x + l) rc => > sin >0 (1) 2x(x + l ) 2(x + l ) rc rc Ta se chung minh: xsin >sin (2) 2x(x + l ) 2(x + l ) Dat t = . t > 0 thi (2) co xsint > sinxt 2x(x + l ) Xet f(t) = xsint - sinxt, t > 0, f '(t) = x cost - xcosxt = x(cost - cosxt) Vi 0 < t < xt < - => f Yt) > 0 vdi t > 0. 2 => f(t) ddng bien tren [0; +oo) =o f(t) > f(0) = 0 =o (2) dung Tu (1), (2) =o dpcm. Vi du 33: Cho x, y, z>0vax + y + z= l. 7 Chung minh: 0 < xy + yz + zx - 2xyz < — 2 V Giai Gia sir z la sd be nhat thi 0 < z < — .Ta cd 3 T = xy+ y + zx - 2 xyz = xy(l - 2z) + (x + y)z > - xy +(x + y)z > 0 3 Va cd T = ( l - 2 z ) + (x + y)z = - ( 1 - z)2(l - 2z) + (1 - z)z = - ( - 3 z 3 + z2 + 1) 4 4 Xet f(z) = -3z3 + z2 + 1, 0 < z < - thi f Yz) = - 6z2 + 2z = 2z(l - 3z) > 0 tren f(z) ddng bien tren [0; - ]. do do 3 T = f(z)<f(-)= — ; . 3 27 -BDHSG DSGT12/1- 31
  • 34. C. BAI LUYEN TAP Bai 1: Tim khoang don dieu cua ham sd x2 + 4x - 2 a) Y = x 2 + 1 - b) y = (x + 2)5(2x + lY a) y = —— x + 1 c) y = 2x3 + 3x2 + 6x -13 DS: a) dong bien tren ( — ; 2) va nghich bidn tren (-co ; — ) va (2; +oo). 2 2 Bai 2: Tim khoang don dieu cua ham so x x + 1 x2 X a) y = V,x = - x + 1 b) y = —e c) y l n x DS: b) dong bien tren (0; 2) va nghich bi£n tren (-co; 0) va (2; +oo). c) dong bien tren (e; +co) va nghjch bidn tren (0; 1) va (1; e). Bai 3: Tim khoang don dieu cua ham so: a) y = x.lnx b) y = sinx + sin2x Bai 4: Tim khoang don dieu cua ham sd: a) y = | x2 - 3x - 4 | b)y = ^^ cx + d Bai 5: Chung minh ham sd ddng bien tren tap xac dinh: > m(x + l ) 3 , a ) y =— -.m>0 b)y = ln(x + V4 + x 2 ) x - x + 1 HD: b) y ' = 1 >Q,yx V4 + x2 Bai 6: Chung minh ham sd: a) y = x - ex nghich bien tren khoang (0; +oo) x2 - 4x + 3 b ) v = — i — luon dong bien tren tirng khoang xac dinh. HD: b) y ' > 0 tren (-co; -1), (-1;2), (2; +oo). Bai 7: Chung minh ham so a) y = sinx + cosx + 2x luon dong bien tren R. b) y = ( i + _ ) * dong bien tren (0,+ co). HD: a) y '= cosx - cosx + 2 > 0, Vx b) Lay In trudc khi tinh dao ham. Bai 8: Tim tham sd de ham sd: 1 1 3 a ) y = — x3 - — (sin a + cos a)x2 + — sm 2a.x ddng bien tren R. b) y = (m - 3)x - (2m + l)cosx nghich bien tren R. DS: a) — + kn < a < — + krc 12 12 32 -BDHSG DSGT12/1-
  • 35. Bai 9: Tim tham so de ham sd: a) y = a x + 4 nghich bien tren (-°o;l) x + a b) y = 2x3 + 3x2 + 6(m + l )x nghich bien tren (-2; 0). DS: b) m< - 3 Bai 10: Tim tham sd de ham sd: a) y = x3 + 3x2 + mx + m nghich bien tren mot doan cd do dai bang 3. — 2x + m ' ' b) y = dong bien tren khoang (-co; 0). x - l Bai 11: Tim m de ham sd a) y = mX + ^X—- nghich bien tren nua khoang [1; +oo) x + 2 b) y = x3 - 3x2 + (m - 2)x + 7 ddng bidn tren R. DS: a)m< -— b)m >5. 5 Bai 12: Tim m de ham so: 3 2 ' a) y = x - m x + x + l nghich bien tren khoang (1, 2). b) y = — 2mx + m + 2 ^Qn^ ^-«n t r - n j ^ ^ n g (.+ ^ y x - m DS: a)m > —; b) m<3~^;m>2 4 4 Bai 13: Tim m de ham so: . x2 + (m + 2)x m + 3 .x , • - < - - . . • i u - - A- U a) y = dong bien tren tung khoang xac dmh. x + 1 2 1 2 ! -X b) y = 2mx - 2cos x - m.sinx.cosx + — cos 2x dong bien tren R. 4 D S : a ) m > l . b)m> l. Bai 14: Tim dieu kien de y = a.sinx + b.cosx + 2x dong bien tren R. DS: a2 + b2 < 4. Bai 15: Giai phuong trinh a) v x 2 + 15 + 2 = Vx2 +8 + 3x b) v / (x + 2 ) ( 2 x - l ) +7(x + 6 X 2 x - l ) = 4 + 3(7x + 2 + Vx + 6) DS: a) x = 1. b) x =7 Bai 16: Giai bat phuong trinh : a) Vx + Vx + 7 < 9 - V x - 5 b) x5 + x3 > V l - 3 x - 4 DS: a) 5 < x < 9 b) x < - 1 Bai 17: Giai bat phuong trinh: a) V2x3 +3x2 +6x + 16 > 2 V3 + V 4 - x b)Vx + l + 2Vx + 6 > 20 - 3Vx + 13 -BDHSG DSGT12/1- 33
  • 36. DS: a) 1 < x < 4. b) x > 3. 1 Bai 18: Giai he: a) DS: a)x = y = l ; x = y 1 x — = v — x y 2y = x 3 + 1 1 + V5 ^ [cot x - cot y = x - y | l 5 x + 7y = rc;.x,y £ (0, rc) b) 71 X = 22 TC y = 22 Bai 19: Chung minh phuong trinh: x3 + x 2 + 12x - V3 = 0 co nghiem. HD: Ham y = x3 + x 2 + 12x - V3 don dieu tren R. Bai 20: Chung minh phuong trinh x3 + 2x3 - x2 + x - 1 = 0 cd nghiem duy nhat. HD: Ham y = x5 + 2xJ - x2 + x - 1 don dieu tren R. Bai 21: Cho so tu nhien n chan va a > 3. Chung minh phuong trinh: (n + 1) x n + 2 - 3(n + 2)xn + 1 + a n + 2 = 0 vo nghiem HD: y ' = (n + l ) (n + 2).xn _ 1.(x - 3) Bai 22: Cho tam giac ABC cd cd canh a < b < c. Chung minh phuong trinh V x - s i n A + V x - s i n B = Vx - smC co nghiem duy nhat. HD: Tam giac ABC co canh a < b < c thi gdc A > B > C. Bai 23: Chung minh vdi moi m > 0 thi phuong trinh cd 2 nghiem phan biet: x2 + 2x - 8 = v /m(x-2) Bai 24: Tim m de phuong trinh cd 2 nghiem phan biet: mVx2 + 4 - x + 1 = 0. DS: -2^<m<-l 2 Bai 25: Tim m de phuong trinh cd nghiem: 3Vx - 1 + mVx + 1 = 2%/x2 - 1 . DS: -Km< - 3 Bai 26: Tim m de phuong trinh: x4 - (m - l)x3 + 3x2 - (m - l)x + 1 = 0 co nghiem. DS: m< —; m > —. 2 f 2 Bai 28: Tim m de phuong trinh: 2.cosx.cos2x.cos3x + m = 7.cos2x co dung 1 nghiem thuoc doan [-3TC/8:-TC/8]. HD: Dat t = cos2x vdi -— < t < — 2 2 Bai 29: Tim m de bat phuong trinh: x2 + (1 - x 2 ) 3 ' 2 > m cd nghiem. DS: m < 1 . Bai 30: Tim a, b de bat phuong trinh: 3x4 + 8x + ax +b > 0 cd nghiem x thuoc [-1 ;1] 34 -BDHSG DSGT12/1-
  • 37. HD: Tfnh dao ham cua ham sd y = 3x4 + 8xJ + ax2 +b roi xet a > 6, a = 6 va a < 6. Bai 31: Chung minh vdi moi so nguyen duong n thi phuong trinh: x + x2 + x3 + ... + x 2 n + 2007x2 n + 1 = 1999 co nghiem duy nhat. Bai 32: Chung minh phuong trinh: x 1 3 - x6 + 3x4 - 3x2 + 1 = 0 cc nghiem duy nhat. Baj 34: Giai phuong trinhVx2 + 15 = 3x - 2 + Vx2 + 8 DS: x = 1 Bai 35: Chung minh cac bat dang thuc: sin a sin b vdi 0 < a < b < HD: Dat f(x) = vdi x g (0; - ) x 2 Bai 36: Cho tam giac ABC cd 0 < A < B < C < 90° Chung minh: 2 cos3C - 4 cos2C + 1 cosC >2 Bai 37: Chung minh rang vdi ba so duong a. b. c bat ki thi: |c~ a b c >—+—+- a b c a HD: Chung minh: x + m - 1 > mx vdi moi x > 0, m > 1 3/3x = cos(rcy) 3V3y = COS(TIZ) 3V3z = cos(rc t) 3V3t = cos(rcx) Bai 38: Giai he phuong trinh: Bai 39: Chung minh he phuong trinh: 2x2 2y2 a • y = - y co nghiem duy nhat vdi a> 0 Bai 40: Chung minh bat dang thuc: |sin a - sin p| < [a - p| vdi moi a , p Bai 41: Chung minh bat dang thuc: 10a9(b - a) < b 1 0 - a1 0 < 10 b9(b - a) vdi b > a > 0 Bai 42: Chung minh bat dang thuc: a sina - p sinP > 2 (cosP - cosa) vdi 0 < a < p < — Bai 43: Chung minh bat dang thuc: -BDHSG DSGT12/1- 35
  • 38. > cosx > vai 0 < x < - UanxJ 2 Bai 44: Chung minh bat dang thuc: |cos2x . sin4x + cos2x| < 1 x3 x5 Bai 45: Chung minh: sinx < x + —,Vx > 0 5 3! 5! x2 x4 Bai 46: Chung minh: cosx>l + — ,Vx 5 2! 4! Bai 47: Chung minh: x4 + y4 > - vdi x, y thoa x + y = 1 8 Bai 48: Chung minh: a2 + b2 > 1 vdi a, b thoa a > b3 + b2 + |b| + 1 Bai 49: Cho f(x) vdi deg f = n va f(x) > 0, Vx e R. Chung minh Jf(k)(x)>0 k=0 Bai 50: Cho tam giac ABC nhpn. Chung minh 2 1 — (sin A + sin B + sin C) + — (tan A + tanB + tanC) > rc 3 3 Bai 51: Chung minh bat dang thuc: > 2 cos2 — vdi AABC khong tu sinA + sinB + sinC „ 2 rc cosA + cosB + cosC 8 Bai 52: Chung minh vdi tam giac ABC thi cd: v A B C 3>/3 a) cos— + cos— + cos— < 2 2 2 2 ABC b) tan— + tan— + tan— > S 2 2 2 Bai 53: Cho a, b, c> 0 va thoa 21ab + 2bc + 8ca < 12. „, , . , 1 2 3 15 Chung minh: — + — + — > — a b c 2 Bai 54: Cho a, b, c > 0 va thoa a + b + c = 1. Chiing minh: xyz( x(— + -) + y(- + —) + z(— + —) + 1) < — y z z x x y 27 Bai 55: Cho a, b, c, d > 0 va thoa man 2(ab + ac + ad + be + bd + cd) + abc + abd + acd + bed = 16. 2 Chung minh: a + b + c + d> — (ab + ac + ad + be + bd + cd) 3 Bai 56: Cho a, b, c, r, s >0 va thoa man a > b > c, r > s. Chung minh ar.bs + bcs + c".as > as.br + bs.c" + cs.a' 36 -BDHSG DSGT12/1
  • 39. § 2 . C U C T R I C U A H A M S O A. K I EN T H t f C CO BAN Cho ham s6 f xac dinh tren tap hop D ( D c R ) ya x 0 e D. a) Xo duoc goi la mpt diem cue dai cua ham sd f neu tdn tai mpt khoang (a; b) chua diem Xo sao cho (a; b ) c D v a f(x) < f(xo) vdi moi x e (a; b) { x 0 } . Khi dd f(Xo) duoc gpi la gia tri cue dai cua ham sd f, ki hieu yco-b) Xo dugc gpi la mpt diem cue tieu cua ham sd f neu ton tai mpt khoang .(a; b) chiia diem XQ sao cho (a; b ) c D v a f(x) > f(Xo) vdi moi x e (a; b) { x 0 } . Khi do f[Xo) duoc gpi la gia tri cue tieu cua ham sd f, ki hieu ycr- Diem cue dai va diem cue tieu duoc gpi chung la diem cue tri. Gia tri cue dai va gia tri cue tieu duoc gpi chung la cue tri, neu x 0 la mpt diem cue tri cua ham so f thi diem (x0 ; f(x0)) duoc gpi la diem cue tri cua do thi ham sd f. i I n ( Dieu kien can de ham sd cd cue tri: Gia su ham sd f dat cue tri tai diem Xo. Khi dd, neu f cd dao ham tai XQ thif'(Xo) = 0. Dieu kien du de ham sd cd cue tri: cd hai dau hieu: - Cho y = f(x) lien tuc tren khoang (a;b) chua xo, cd dao ham tren cac khoang (a;xq) va (x0;b): Neu f '(x) ddi dau tu am sang duong thi f dat cue tieu tai x<>. Neu f '(x) ddi dau tu duong sang am thi f dat cue dai tai xo . - Cho y = f(x) cd dao ham cap hai tren khoang (a;b) chua x0 : Neu f '(xo) = 0 va f "(xo) > 0 thi f dat cue tieu tai xo. Neu f '(x0 ) = 0 va f "(x0 ) < 0 thi f dat cue dai tai x0 . B. PHAN DANG TOAN DANG 1: CUC DAI, CUC TIEU Quy tac 1 l . T i m f ' ( x ) 2. Tim cac diem Xj (i = 1, 2,...) tai dd dao ham cua ham so bang 0 hoac ham sd lien tuc nhung khdng cd dao ham. 3. Xet dau f (x). Neu f '(x) ddi dau t i i " - " sang "+" khi x qua diem x, thi ham sd dat cue tieu tai Xj, cdn neu f '(x) ddi dau tir"+" sang "-" khi x qua diem Xj thi ham sd dat cue dai tai Xj. -BDHSG DSGT12/1- 37
  • 40. Quy tac 2 l . T i m f ' ( x ) , 2. Tun cac nghiem Xj (i = 1,2,...) cua phucmg trinh f '(x) = 0. 3 . T i m f "(x)vatinhf "(xO Neu f "(xj) < 0 thi ham so dat cue dai tai diem Xj. Neu f "(xj) > 0 thi ham so dat cue tieu tai d i im Xj. Chu y: - Gia tri cue dai (cue tieu) f(Xo) cua ham so f ndi chung khdng phai la gia tri ldn nhat (nhd nhat) cua ham sd f tren tap hop D; f(Xo) chi la gia tri ldn nhat (nhd nhat) cua ham sd f tren mot khoang (a; b) nao do chiia diem Xo. - Ham sd f cd the dat cue dai hoac cue tieu tai nhieu diem tren tap hop D, nhung khdng dat tai cac bien. - Tung do cue tri y = f(x) tai x = xo cd 3 hudng tinh: Ham so bat ky: dung phep the yo = f(xo) Ham da thuc: chia dao ham y = q(x). y' + r(x) =5> yo = r(x0 ) Ham huu ti: dao ham rieng tu, rieng mau y = f(x)=^.hiy„=^4 = ^4 v(x) v(x0 ) v'(x0) Dac biet: Vdi ham bac 3 cd CD, CT va neu y = q(x). y' + r(x) thi phuong trinh ducmg thang qua CD, CT la y = r(x). - Bai toan don dieu, cue tri khdng duoc dat an phu. Vi du 1: Tim cue tri cua cac ham sd sau: a)f(x) = - x 3 + 2x2 + 3 x - l 3 c) y = x4 - 5x2 + 4 a) D = R. Tacdf'(x) = x2 + 4x + 3 b ) f ( x )= - x 3 3 x2 + 2x - 10 d) y = (x + 2)2(x - 3)2 Giai f ' ( x ) BBT 0<=> x z + 4x + 3 = 0 <=> x = -3 hoac x = - 1 . x —00 -3 - 1 +00 y' + 0 0 + y —00 . - 1 _ ~* -7/3" +00 Vay ham sd dat cue dai tai diem x = -3, f(-3) = - 1 va dat cue tieu tai 7 diem x = - 1 , f ( - l ) = — 3 b) D = R. Ta cd f '(x) = x2 - 2x + 2 > 0, Vx (do A' = 1 - 2 < 0) nen ham s6 dong bien tren R, khdng cd cue tri. c) D =• R. Ta cd y' = 4x3 - lOx = 2x(2x2 - 5) 38 -BDHSG DSGT12/1-
  • 41. y' = 0 <=> x = 0 hoac x = ± J | ; y" = 12x2 - 10. Ta co y" 20 > 0, y"(0) = -10 < 0 nen ham so dat cue dai tai x = y. (5 9 yco = 4 va dat cue tieu tai x = ±,/— , ycr = — V 2 4 d) y' = 2(x + 2)(x - 3)3 + 3(x + 2)2 (x-3)2 = 5x(x + 2)(x - 3)2 Ta cd y' = 0 <=> x = —2 hoac x = 0 hoac x = 3. BBT X -co _3 0 3 +oo y' + o - 0 + 0 + y o. J)-^00 Vay diem cue dai (-2; 0) va cue tieu (0; -108). Vi du 2: Tim cue tri cac ham sd a) f(x) = | x2 + 3x - 4 | b) f(x) = | x | (x + 2) Giai x2 + 3x - 4 , x < -4 hay x > 1 - x 2 - 3 x + 4, - 4 < x < l a) D = R, y [2x + 3, x <-4hay x > l I -2x - 3 , - 4 < x < l y = BBT - 4 -3/ 1 + 00 + CD-CT ^CT Vay ham sd dat CD I ~ ^ . C T ( - ^ °). C T ( 4 ; ° ) b) Ham sd f lien tuc tren R. Ta cd: f(x) = -x(x + 2) |x(x + 2) Vdi x < 0, f '(x) = -2x + 2; f '(x) = 0 o x = - l . Vdi x > 0, f'(x) = 2x + 2 > 0. BBT khi x < 0 khi x > 0 + - L o 0 +00 Vay diem CD(-1; 1), CT(0; 0). -BDHSG DSGT12/1- 39
  • 42. Vi du 3: Tim cue tri cua ham sd a) y c) y: x - 2x + 3 x + 1 x + 1 b)y: 2x + l x - 5 x 2 + ; d) y = x - 1 + Giai x + 1 a) D = R { - l } . T a c d y ' = x 2 + 2 x 2 5 - y ' = 0 c o x = - l ± ^ 6 (x + 1)2 BBT X -00 - 1 - -1 -1+ +00 y' + 0 - 0 + y - 4 - 2 V6 —co^^* —00 +00 +°o ^ 2 7 6 - 4 ^ Vay diem CD(-1 - 76 ; - 4 - 2 > / 6 ), CT(-1 + &;2S -4). b) D = R {5}. Ta cd y' = —=- < 0, Vx * 5 nen ham so nghich bien tren ( x - 5 ) tung khoang xac dinh, do do khdng cd cue tri. , „ _ „ . , x2 + 8 - 2 x ( x + l ) - x 2 - 2 x + 8 c) D = R.Tacoy = ( x 2 + g ) 2 = y' = 0<=>x = -4 hoac x = 2. BBT (x2 + 8)2 —00 - 4 +O0 0 + 0 .1/4, -1/8. Vay ham sd dat cue dai tai x = 2, yco = — va dat cue tieu dat x = - 4. 4 1 y C T = - - d) D = R {-l},y' = 1 - 7-^TT,y' = Oox = Ohoacx = -2. y - (x+D2 y"(0) = 2 > 0, y"(-2) = -2 < 0. (x + 1)3 Vay ham so dat cue dai tai x = - 2, yco = - 4 va dat cue tieu tai x = 0, ycr = 0. Vi du 4: Tim cue tri cua cac ham so sau: a) y = x V 4 - x 2 b) y = Vx2 - 2 x + 5 c) y = x + Vx2 - 1 Giai a) Dieu kien -2 < x < 2. Vdi - 2 < x < 2 thi 40 -BDHSG DSGT12/1-
  • 43. BBT: x V 4 - x ' V4-x' -2 -VI V2 0 + 0 CD CT-Vay ham sd dat cue dai tai x = V2 , yCo = 2 va dat cue tieu tai x y C T = -2. b) D = R. Tacdy' Vx2 - 2 x + 5 , y ' = 0<=>x= 1. BBT X —00 1 +00 y' 0 + y +00 +c° Vay ham sd dat CT(1; 2). c) D = (-oo;-l] u[l;+oo).Vdix<-lhoacx>lthiy'=l + y' > 0 co y'<Oco Vx2 ^ ! > —1 <=> x > Vx2 - 1 o x > l , x 2 > x 2 - l o x > l Vx2 ^ ! < - 1 CO x < - V x 2 - 1 CO x < - 1 , x2 > x2 - 1 CO X « BTT X —00 — l +00 y' - + y Vay ham so khdng cd cue tri. Vi du 5: Tim cue tri cua ham sd: a) y V x 2 - 6 b ) y = v V ( x - 5 ) Giai a) Tap xac dinh D = (-co; - V6 ) u (^6 ; +<x>) -BDHSG DSGT12/1-
  • 44. . Vx2 - 6 = 3x2(x2 - 6 ) - x 4 _ 2x2(x2 -9) x2-6 sl^W " vV-6)3 y' = 0»x = 0 hoac x = ±3. BBT X -co _3 -A/6 V6 3 +oo y' + 0 - - 0 + y -9A/3 y —00 —oc • +00 +00 9V3 Vay ham so ctat cue dai tai x = -3 va yco = —9 V3 , dat cue tieu tai x = 3 vayCT= 9 A/3 ^ „ x r , . „ , , 3r r 2(x-5) 5(x-2) b) D = R. Vdi x * 0 thi y' = v x 2 y' = 0 <to x = 2. Bang bien thi e+n 3 ^ 3Vx 0 +00 + ,+00 —00 -3V4- Vay ham sd dat cue dai tai x = 0, yco = 0 va dat cue tieu tai x = 2, yCT = -3 A/4 Vj du 6: Tim cue tri cua ham so a) y = x - sin2x + 2 a) D = R, y' = 1 - 2cos2x b) y = 3 - 2cosx - cos2x. Giai 1 TC y' = 0 <=> cos2x = — o x = ±— + kn, k e Z; y'' = 4sin2x. 2 6 Ta cd y"(-— + kre) = 4sin(-—) = -2 A/3 < 0 nen ham sd dat cue dai tai 6 3 t , , .A/3 0 diem x = — + kn, k e Z, yen — + kn + — + 2. 6 t> z Ta cd y"(— + kit) = 4sin— = 2 A/3 > 0 nen ham so dat cue tieu tai cac 6 3 diem: x = — + kn, k e Z; ycr = — + kTt - — + 2. 6 * 6 2 b) y' = 2sinx + 2sin2x = 2sinx(l + 2cosx): y' = 0 o sin x = 0 2rc cosx = - i c=> x = kre hoac x = ± — + 2kTt, k e Z . 42 -BDHSG DSGT12/1-
  • 45. y" - 2cosx + 4cos2x Ta co y"(k7t) = 2coskTC + 4cos2kTC = 2coskTC + 4 > 0, voi moi k e Z , nen ham so eta cho ctat cue t i iu tai cac diem x = kre, ycr = 2 - 2coskTC bang 0 khi k chan va bang 4 khi k le. T , „,, 2rc , . _ 2TC . 4rc 2rc l a c o y ( ± — + 2k7i) = 2 cos — + 4cos—=6cos— = 3 3 3 3 2rc 9 dat cue dai tai diem: x = ± — + 2k7i, k e Z, yco = — 3 2 -3 < 0 nen ham so Vi du 7: Chung minh ham sd sau khdng cd dao ham tai x = 0 nhung dat cue tri tai diem dd. -2x a ) f ( x ) = | x | b)f(x) sin-khi x < 0 khix>0 Giai a) Ham sd xac dinh va lien tuc tai R. Ta cd: f - 1 khi x < 0 f(x) - x khi x < 0 x khi x > 0 f ' ( x ) = 1 khix>0 Do do ham sd khdng cd dao ham tai x = 0 va BBT: X —CO Q +0° y' - + y " *• o ^ * Vay ham sd dat CT(0; 0). b) Ham so xac dinh va lien tuc tren R. Ta cd -2x khi x < 0 f ' ( x ) 1 1 x nen lim f ' ( x ) = 0 * l im f ' ( x ) = —, do do f — cos— khix>0 *->0" x^ 0 + 2 2 2 khong cd dao ham tai x = 0 va BBT tren khoang (-TC; TC). X -TC Q " y' + - y 0 Vay ham sd dat cue dai tai x = 0 va yco = y(0) = 0. Vi du 8: Chung minh rang ham sd ludn luon cd cue dai va cue tieu: a) y = x 3 + ax2 - (1 + b2)x + 2a + b - 3ab b) y = (x - a)(x - b)(x - c) vdi a < b < c. _ x +(m + 2)x+m +2 c)y = x + m -BDHSG DSGT12I1- 43
  • 46. Giai a) D = R. Ta co y' = 3x2 + 2ax - 1 - b2 A' = a2 + 3(a + b2 ) > 0, Ve biet x i , X2. Bang bien thien: - Va, Vb nen y' = 0 luon luon co 2 nghiem phan X —00 Xl X2 +00 y' + 0 - 0 y C T ^ +00 Vay ham so luon luon co mot cue dai va mot cue tieu. b) D = R. y' = (x - b)(x - c) + (x - a)(x - c) + (x - a)(x - b) = 3x2 - 2(a + b + c) + ab + be + ca. A' = (a + b + c)2 - 3(ab + be + ca) = a2 + b2 + c2 - ab - be - ca = - [(a - b)2 + (b - c)2 + (c - a)2] > 0 voi a < b < c. 2 Do do y' = 0 co 2 nghiem phan biet va ddi dau 2 lan khi qua 2 nghiem nen luon ludn cd mot cue dai va mot cue tieu. x2 +2mx + 2 m - 2 c) D = R {-m}. Tacd: y* = (x + m)2 Xet ham sd g(x) = x + 2mx + 2m - 2. Ta cd A' = m2 - 2m + 2 > 0, Vm va g(-m) = - m 2 + 2m - 2 * 0 , Vm nen y' = 0 ludn cd hai nghiem phan biet khac - m , y' doi dau hai lan khi qua 2 nghiem, vay ham sd luon luon cd cue dai va cue tieu. Vi du 9: Tim a de dd thi ham so y = — x2 + — ax2 + x + 7 cd 2 cue tri va 3 2 x2 x2 hoanh do 2 diem cue tri cua ham sd do thoa man —j + —| > 7. x Giai D = R. Ta cd y' = x 2 + ax + 1. V i y' la ham sd bac hai nen ham sd co 2 cue tri khi va chi khi y'(x) = 0 cd hai nghiem phan biet c o A > 0 < = > a 2 - 4 > 0 < = > a < - 2 hoac a > 2. Goi x, va x 2 la hai nghiem cua y'(x) = 0 thi S = Xj + x2 = -a, P = x^2 = 1. Ta cd: — + • ( Q2 >7 co f 2 X l X2 S2-2P v x2 ( Jl Jl 2>7co x1+x2 XjX^ >9 >9co(a2-2)2>9coa2 >5 Chon gia tri a < - -JE hoac a > yfE Vi du 10: Tim cac sd thuc p va q sao cho ham sd f(x) = x + p 44 x + l BDHSG DSGT12I1-
  • 47. ctat cue dai tai diem (-2; -2). Giai Ta cd f '(x) = 1 — . vdi moi x * - 1 . x + 1 Neu q < 0 thi f '(x) > 0 vdi moi x * - 1 . Ham so khdng cd cue dai, cue tieu (loai). Neu q > 0 thi phuong trinh: f '(x) = (x + 1)' 0 cd hai nghiem phan biet Xi = - 1 - <Jq va X2 = - 1 + yfq . BBT: X —oo -i - V q 1 -1 + y[q +C0 y' + 0 - 0 + y Ham sd dat cue dai tai diem (2; -2) khi va chi khi f - l - ^ = - 2 0 W = l 0 [ q = l [f(-2) = -2 [p = l [p = l Vi d u l l : Tim m de ham so: a ) y = ~ ( m + 5m)x + 6mx + 6x - 5 dat cue dai tai x = 1. x2 + ( l - m ) x - 2 b)y x + m dat cue tieu tai x = 0. Giai a) D = R. Ta cd y' = -3(m2 + 5m)x2 + 12mx + 6 Neu ham sd dat cue dai tai x = 1 thi y ' ( l ) = 0 -3m2 - 3m + 6 = 0 <=> m = 1 hoac m = - 2 . Ta cd y" = -6(m2 + 5m)x + 12m Vdi m = 1 thi y" = -36x + 12 nen y " ( l ) = -24 < 0, ham so dat cue dai tai x = 1. Vdi m = - 2 thi y" = 36x - 24 nen y " ( l ) = 12 > 0, ham so dat cue tieu tai x = 1 (loai). Vay vdi m = 1 thi ham sd dat cue dai tai x = 1. b) D = R {-m}.Tacdy' x2 + 2mx - m2 + m + 2 (x + m)2 Neu ham sd dat cue tieu tai x = 0 thi y'(0) = 0 => - m 2 + m + 2 = 0 = >m = - l hoac m = 2. Vdi m -1 thi y x2+2x-2 :x + 3 + - 2 Do dd y" ( x - 1 ) 3 -BDHSG DSGT12/1- x - 1 x-l > y"(0) = -2 < 0 >y' = i - ( x - l f 45
  • 48. => x = 0 la diem cue dai cua ham sd: loai. Tr*. ~ x2 - x - 2 4 Va im = 2 thiy = x + 2 = x - 3 + x + 2 =>y' = l - (x + 2)2 g Do do y" = —. y"(0) = 1 > 0 nen x = 0 la diem cue tieu cua ham (x + 2)3 so. Vay gia tri can tim m = 2. Vi du 12: Tim ham sd f(x) = ax3 + bx2 + cx + d sao cho ham so f dat cue tieu tai diem x = 0, f(0) = 0 va dat cue dai tai diem x = 1, f ( l ) = 1. Giai Ta cd f '(x) = 3ax2 + 2bx + c. Vi f(0) = 0 nen d = 0. Ham sd dat cue tieu tai diem x = 0 nen f '(0) = 0 do dd c = 0. Vi f ( l ) = 1 nen a + b = 1. Ham sd dat cue dai tai diem x = 1 nen f'(1) = 0 do do do 3a + 2b = 0. f a + b = i [a = -2 Ta cd he phuong trinh + 2b = 0 ° jb = -3 Thir lai: f(x) = -2x3 + 3x2, f '(x) = -6x2 + 6x, f "(x) = -12x + 6. f "(0) = 6 > 0. Ham sd dat cue tieu tai diem x = 0 (thoa man). f "(1) = -6 < 0. Ham so dat cue dai tai diem x = 1 (thoa man). , ' a. sin. x cos x 1 * Vi du 13: Tim a de ham sd y = dat cue tri tai 3 diem thuoc a cosx khoang (0; ~ ) . 4 Giai r^ - 1 - 71 , 1 -r - . a-smx « , _ . Dieu kien x * — + kre. Ta co y = — nen y = 0 <=> sinx = a. 2 a cos x , , -sin2 x + 2asinx - 1 1 a co y ' = = a cos x Vdi sinx = a thi a = sinx thi y" = * 0, do dd ham so dat cue tri sinxcosx 9rt tai 3 diem thudc khoang (0; — ) <=> sinx = a cd 3 nghiem thuoc khoang ,„ 9TC . . . rc 3rc . „ . . /2 (0; — ) { - ; — } co 0 < a < -—- v 4 2 2 r 2 Vi du 14: Tim m de ham so: a) y = x +2mx + l - 3 m _ ^ ^ ^ m ^ ^ n & m yx ^ ^ ^ ^ x - m = mx2+(2-4m)x + 4 m + l £ , 2 ^ ^ y . M g j . ^ ^ fr. ^ ^ x - l Giai x 2 -2mx + m2 - 1 a) Dieu kien x * m. Ta cd y' : -2 ' • (x-m) 46 -BDHSG DSGI12/1-
  • 49. Do thi co 2 cue tri d 2 phia cua true tung co y' = 0 co 2 nghiem X,, x2 * m va x,x2 < 0 e o m 2 - l < 0 c o - l < m < l . b) Dieu kien: x*l Ta co y' = mX' ~ 2mX " 3 , dat g(x) = mx2 - 2mx - 3. ( x - l ) D6 thi co 2 cue tri co m * 0, A' > 0, g(x) * 0 co m < -3 hoac m > 0. 3 Ta cd x, + x2 = 2, X]X2 = nen yCo- ycr < 0. m o (2mx, + 2 - 4m)(2mx2 + 2 - 4m) < 0 o 4m2x,x2 + 2m(2 - 4m)(x, + x2) + (2 - 4m)2 < 0. 1 co -12m + 2m(2 - 4m) + (2 - 4m)2 < 0 co 4 - 20m < 0 co m > - . x2 - 2mx + 2 Vi du 15: Cho ham so y = vdi m la tham sd. x - l a) Tim m de do thi ham so cd hai diem cue tri A va B. b) Chung minh rang khi do dudng thang AB song song vdi dudng thang 2x — y - 10 = 0. Tinh khoang each giua 2 cue tri. Giai , x2 - 2x + 2m - 2 a) DK: x * 1. Ta co y = = ( x - l ) 2 Dieu kien cd 2 cue tri la A' > 0 va g ( l ) * 0. 3 c o 3 - 2 m > 0 v 3- 2 m * 0 c o m < - 2 b) Ta cd A ( l - V3- 2m ; 2 - 2m - 2 V 3 - 2m ) B(l + S - 2m ; 2 - 2m + 2 V 3 - 2m ) He so gdc cua dudng thang AB la: . y(x„)-y( x , ) 4/3 - 2m „ , _ in k = 2— 1 = — p = = = 2 . Ta co 2x - y - 10 x 2 - X j 2V3-2m co y = 2x - 10 nen cd he so gdc bang nhau => dpcm. q Va AB2 = 4(3 - 2m) +8(3 - 2m) = 12(3 - 2m) ^>,AB = 2x79 - 6m , m < - Vi du 16: Viet phuong trinh dudng thang di qua diem cue dai, cue tieu cua dd thi: a) y = x3 + 3mx2 + 3(m2 - l)x + m3 - 3m x2 - 2mx + 5m - 4 - m2 b)y x - 2 Giai a) y' = 3x2 + 6mx + 3(m2 - 1), A' = 1 > 0, Vx nen do thi luon luon cd CD va CT vdi hoanh do x i , x2 . Lay y(x) chia cho y'(x) ta cd: y(x) = 11 x+—|y'(x) - 2(x + m). -BDHSG DSGT12/1- 47
  • 50. Do do: y, = y ( X l ) = va y2 = y(x2) = f ^ x , + ^ j y ' ( x 2 ) - 2(x2 + m) = -2(x2 + m) nen dudng thang qua CD, CT la y = -2(x + m). b) DK: x * 2. Ta cd y = x - 2(m - 1) + m - m x - 2 nen y' — 1 -m - m 2 ( x - 2 ) 2 - ( m - m 2) ( x - 2 ) 2 ( x - 2 ) 2 Tu dd suy ra dieu kien co CD va CT l am — m > 0 < = > 0 < m < l . Goi x i , X2 la hoanh dp CD, CT thi xi < 2 < x2 . Ta cd m m2 y(xj = x, - 2(m - 1) + , ^v = x, - 2(m - 1) + (xj - 2) = 2x, - 2m. y(xa) = x2 - 2(m - 1) + 6q-2) m - m (xj-2) x2 - 2(m - 1) + (x2 - 2) - 2x2 - 2m Vay phuong trinh dudng thang qua CD va CT la y = 2x - 2m. DANG 2: UNG DUNG CUA CUC TRI Vi du 1: Chung minh rang phuong trinh 2x3 - 3x2 - 12x - 10 = 0 cd nghiem x = a duy nhat va 3,5 < a < 3,6. Giai Xet ham sd f(x) = 2x3 - 3x2 - 12x - 10 BBT: f ' ( x ) = 6 ( x 2 - x - 2 ) ; f ' ( x ) = 0 o x = X —OO —1 2 +oo y' + 0 - 0 + y +00 " ^ - 3 0 ^ ^ Tu BBT thi phuong trinh f(x) = 0 cd nghiem duy nhat a > 2. Ta cd f(3,5).f(3,6) < 0 nen 3,5 < a < 3,6 => dpcm. Vi du 2: Cho ab * 0. Chung minh phuong trinh: x3 - 3(a2 + b2)x + 2(a3 + b3) = 0 cd 3 nghiem phan biet. Giai Xet ham s6 y = x3 - 3(a2 + b2)x + 2(a3 + b3), D = R y' = 3x2 - 3(a2 + b2), y' = 0 o xl i 2 = ± Ja2 + b2 , (S = 0, P = a 2 + b2) Vi y' bac 2 cd 2 nghiem phan biet nen cd CD va CT. 48 -BDHSG DSGT12/1-
  • 51. Ta co: y = - x . y' - 2(a2 + b2)x + 2(a3 + b3 ) nen: y C D . V c T = (_2(a2 + b 2 ) X l + 2(a3 + b3)) (-2(a2 + b2)x2 + 2(a3 + b3)) = 4(a3 + b 3 ) 2 - 4(a2 + b 2)3 = - 4a2b2(3a2 + 3b2 - 2ab) = - 4a2b2[2a2 + 2b2 + (a - b)2] < 0 Vay phuong trinh cho luon co 3 nghiem phan biet. Vi du 3: Chung minh rang dieu kien can va du de phuong trinh x + px + q = 0 cd ba nghiem phan biet la: 4p3 + 27q < 0. Giai Xet ham sd f(x) = x3 + px + q, D = R. Ta cd f '(x) = 3x2 + p; f '(x) = 0 co 3x2 + p = 0. Vdi p < 0 thi f '(x) = 0 cd nghiem phan biet x = + , do la 2 hoanh do CD, CT. Dieu kien can va du de f(x) = 0 co 3 nghiem phan biet la yco-ycT < 0, p < 0 co 2 q p 3 2 Q + 3 P £ <Q, q < 0 c o 4 p 3 + 27q2<0. < 0 , p < 0 . COq' p' 9 Vi du 4:Tim tham sd m de phuong trinh: x3 - 3mx2 + 3(m2 - l)x - m2 + 1 = 0 cd 3 nghiem duong phan biet. Giai Xet y = x3 - 3mx2 + 3(m2 - l)x - m2 + 1 , D = R y' = 3x2 - 6mx + 3(m2 - 1) Cho y' = 0 => Xj = m - 1, x 2 = m + 1 (S = 2m, P = m2 - 1) Do dd ham sd ludn ludn cd CD, CT. Lay y chia y': y = - (x - m). y' - 2x + m3 - m2 - m + 1. 3 => y C T . yco = (-2x, + m3 - m2 - m + l)(-2x2 + m3 - m2 - m + 1) = (m2 - 1) (m2 - 3) (m2 - 2m - 1) Dieu kien cd 3 nghiem duong phan biet: f (0) < 0 x yCT-yCD < 0 CT' XCD > 0 - m 2 + 1 < 0 •• m - l > f ) ; m + l > 0 ( m 2 - l ) ( m 2 - 3 ) ( m 2 - 2 m - l ) < 0 Giai ra duoc S < m < 1 + V2. Vi d „ 5; Tim m de phuong trinh: x3 + mx2 - 3 = 0 cd mot nghiem duy nhat. Giai Xet m = 0 thi PT: x3 - 3 = 0 co x = : cd nghiem duy nhat. Xet m * 0. Dat f(x) = x3 + mx2 - 3, D = R. -BDHSG DSGT12/1- 49
  • 52. Ta co f '(x) = 3x2 + 2mx = x(3x + 2m) f '(x) = 0 co x = 0 hoac x = —51 c6 2 nghiem phan biet. 3 Phuong trinh f(x) = x 3 + mx2 - 3 = 0 co duy nhat mot nghiem khi va chi khi cue dai va cue tieu cua ham sd cung dau: f(0)f - 2m >0 co (—3) 8m3 4m3 0 — - + 3 27 9 > 0 co 8m3 - 12m3 + 81 > 0 co 4m3 < 81 co m < 3.3 - (m * 0). Vay gia tri can tim: m < 3.3/—. V4 Vj du 6: Tim m de phuong trinh: 2 | x2 - 5x + 41 = x2 - 5x + m cd 4 nghiem. Giai Ta cd: 2 | x2 - 5x + 4 | = x2 ^ 5x + m co 2 | x2 - 5x + 4 | - x2 + 5x = m. Xet y = f(x) = 2 | x2 - 5x + 4 | - x2 + 5x , D = R [-3X2 + 15x - 8, l < x < 4 y = 2 [ x ^ - 5 x + 8, x < l v x > 4 f-6x + 1 5 k h i l < x < 4 [2x - 5 hhi x < 1, x > 4 Cho y - 0 => x = - 2 Bang bien thien: X -oo Vay dieu kien cd 4 nghiem la 4 < m < • Cach khac: dat t = x - 5x Vi du 7: Bien luan theo tham so k ve sd nghiem cua phuong trinh: 2x4 - 1 7 x 3 + 51x2-(36 + k)x + k = 0 (1) Giai Vdi moi k thi x = 1 ludn thoa man phuong trinh (1) 50 -BDHSG DSGT12/1-
  • 53. Ta co (1) o (x - 1) (2x3 - 15x2 + 36x - k) = 0 CO x = 1 hoac 2x3 - 15x2 + 36x - k = 0 (*) -Truong hop x = 1 la nghiem ciia (*) co k = 23 Khi do (*): 2x3 -15x2 + 36x- 23 = 0 eo (x - l)(2x2 - 13x + 23) = 0 CO x = 1 hoac 2x2 - 13x + 23 = 0 eo x = 1 Vay khi k = 23 thi (1) cd nghiem duy nhat x = 1 -Vdi k * 23, khi dd x = 1 khdng phai la nghiem cua (*) nen so nghiem ciia (1) bang 1 cdng vdi sd nghiem cua phuong trinh (*) Xet f(x) = 2x3 -15x2 + 36x thi f '(x) = 6x2 - 30x + 36 = 6(x2 - 5x + 6) f '(x) = 0 e o x = 2 h a y x = 3 g bien t X lien: —00 2 3 +00 f ( x ) H 0 - 0 V f(x) —oo - 2 8 ^ ^ 2 7 ^ - +00 Dua vao bang bien thien ta cd: - Neu 23 * k < 27, k > 28 thi (*) cd nghiem duy nhat nen (1) cd 2 nghiem phan biet. - Neu k = 27 hay k = 28 thi (*) cd hai nghiem phan biet nen (1) cd ba nghiem phan biet. - Neu 27 < k < 28 thi (*) cd ba nghiem phan biet nen (1) cd bon nghiem phan biet. Vi du 8: Tim m de phuong trinh sau cd nghiem x4 - 6x3 + mx2 - 12x + 4 = 0 (1) Giai x = 0 khdng phai la nghiem ciia phuong trinh (1) nen (1) co x — 6x + m 12 _4_ ( 2 4 ^ _ < 2^ X2 H - 6 x + - + m I x2 , f 2^ 2 J 21 CO x + - 6 x + - x; I x j Dat t = x + - x j. = Ixl + 2_ Ixl >2N/2 Tacd: t z - 6 t + m - 4 = 0 (2) >2x/2) Pt (1) cd nghiem co pt (2) cd nghiem thoa |t| > 2 V2 Xet (2) co t2 - 6t - 4 = - m Dat f(t) = t 2 - 6t - 4 ; f '(t) = 2 t - 6 = 0 c o t = 3 Lap BBT thi phuong trinh cd nghiem khi -m > -13 co m < 13. Vi du 9: Chiing minh rang vdi gia tri tuy y n e Z1, phuong trinh: ~ x2 xn , 1 + x + ~x + • • _ 0 khdng the cd nhieu hon 1 nghiem thuc. -BDHSG DSGT12/1- 51
  • 54. Giai 2 n Xet ham da thuc Pn(x) = 1 + x + — + +*- D = R. 2! ' n!" Ta chung minh quy nap: neu n chan thi Pn(x) nhan gia tri duong Vx e R cdn neu n le thi Pn(x) cd duy nhat 1 nghiem thuc khac 0. Vdi n = 0 ta cd P0(x) = 1 > 0, Vx. Gia su khang dinh dung vdi gia tri be hon n, ta chung minh khang dinh dung tdi n. - Xet n le. Ta cd: P'n(x) = Pn-i(x) > 0, Vx nen P„(x) la ham tang, do do Pn(x) cd duy nhat 1 nghiem thuc khac 0 - Xet n chSn: P'n(x) = Pn-i(x) Da thuc Pn_i cd dung 1 nghiem thuc xo * 0 ( vi n - l le) Bang bien thien: X —CO xo +00 P'n(x) = Pn_,(x) - 0 + Pn(x) +00 +oo Do do: P„(x) > Pn(x0) = P^^xo) + ^ = > 0 n! n! Vay khang dinh duoc chung minh. Vi du 10: Cho phuong trinh: ax3 + 27x2 + 12x + 2001 = 0 cd 3 nghiem phan biet. Hdi phuong trinh sau cd bao nhieu nghiem? 4(ax3 + 27x2 + 12x + 2001) (3ax + 27) = (3ax2 + 54x + 12)2 (1) Giai Xet f(x) = ax3 + 27x2 + 12x + 2001, D = R Theo gia thiet thi f(x) = 0 cd 3 nghiem a, p, y Ta cd f (x) = 3ax2 + 54x + 12, f'(x) = 6ax + 54, f"(x) = 6a (1) co 2f(x) f'(x) = ( f ( X ) ) 2 Xet g(x) = 2f(x) f ' ( x ) - (f(x))2 =o g'(x) = 2f '(x).f (x) + 2f(x).f "(x) - 2f (x) f (x) = 2f(x).f "(x) = 12a2(x - a)(x - P)(x - y), a < p < y Bang bien thien: X —00 a P Y +00 g' 0 + 0 0 f g V i B = +00 g(p)= * A - ( f ' ( P ) ) 2<o nen A < 0 va C < 0 +00 Vay phuong trinh cho cd dung 2 nghiem. Vi du 11: Cho 2 sd a, b ma a + b > 0 Chung minh: ( a + - | < a + - VneN* I 2 J 2 52 -BDHSG DSGT12/1-
  • 55. Giai Xet f(x) = x n + (c - x)n , c> 0 , D = R. f '(x) = n.x""1 - (c - x ) n - 1 = n [ x n " 1 - (c - x)n " ' ] , f '(x) = 0 cox"-1 = ( c - x ) n _ 1 ~ c Vai n chan thi n - 1 le nen x = c - x<=>x = - Vai n le thi n - 1 chin nen x = +(c - x) co x BBT: X —OO dl +00 f — 0 -f f Ta co: f(x) > f ( - ) , Vx nen: xn + (c - x)n > ( - ) " 2 2 Chon x = a, c = a + b > 0 = > dpcm du 12: Cho i Chung minh Vi a, b, c > 0 thoa man a2 + b2 + c2 = 1 a b c 3N/3 b2 + c2 c2 + a2 a2 + b2 Giai n n T a b c ^ 3/3 BDT co - + — + -> 1-a2 1-b2 1-c2 2 co 3>/3 a ( 1 - a 2 ) b ( l - b 2 ) c(l-c2) Xet f(x) = x (1 - x2 ) vdi x E (0; 1) f'(x) = 1 - 3x2 = 0 co x = 4 = e (0; 1) BBT: x f ' ( x ) f(x) -~XJ I V3" 3A/3 +00 Do do f(x) < - 4 = , Vxe (0; 1) 3V3 Ap dung thi cd: a2 b2 3V3 3V3 a (1-a2 ) b(l-b2 ) c(l-c2) -BDHSG DSGT12/1- > — (a2+b2+c2) 2 2 (dpcm). 53
  • 56. Vj du 13: Cho y = ax3 + bx2 + cx + d (a * o). Chung minh rang neu ham s6 y'" 1 cd 2 cue tn thi: — < — ' " y' 2 y' Giai Ta cd y' = 3ax2 + 2bx + c, y"= 6ax + 2b, y"' = 6a nen (1) <=> b2 - 3ac> 0 Vi ham sd cd 2 cue tri nen Ay > 0 do dd b2 - 3ac > 0 Vay bat dang thuc (1) duoc chung minh. Vi du 14: Chung minh vdi n nguyen duong thi 1 - x + — - — + ... + (-1)' — + ... + ^— 2! 3! i! (2n)! >0, Vx. Giai x2 x3 - x' X Xetf(x) = 1 - x + 42T! - 4 3T! + - + ( - 1 ) — + •••+ ' Vdi x < 0 thi f(x) > 1 > 0 (dung). Vdi x > 2n thi: f(x) =1 + 2! .4 3 "N A X 4!~~1$!~ 3 l ! ( x2n (2n) , X 6 R (2n)! ( 2 n - l )! = 1 + — ( x - 2 ) + — ( x - 4 ) + ... + - (x-2n)> 1 > 0 (dung). 2! 4! (2n)! B Vdi 0 < x < 2n, do f lien tuc tren doan [0, 2n] nen tdn tai gia tri be nhat tai xo. Neu x0 = 0 hay x0 = 2n thi f(x) > f(x0) > 1 > 0. Neu x0 e (0, 2n) thi f dat cue tieu tai do. V2 V2""1 Y2n f '(x) = - l + x - — + ... + — = — 2! (2n-l)! (2n)! f(x) Vi f'(xo) = 0 nen f(x0 ) = —2— > 0 .Vay f(x) > f(x0 ) > 0 (dung) Vx. (znj. Vi du 15: Cho a, b, c la 3 sd ma phuong trinh: x3 + ax2 + bx + c = 0 co 3 nghiem phan biet. Chung minh: I 27c + 2a3 - 9ab I < 2^(a2 -3b)3 Giai Dat f(x) = x3 + ax2 + bx + c, D = R, f '(x) = 3x2 + 2ax + b. Vi f(x) = 0 cd 3 nghiem phan biet nen f (x) = 0 cd 2 nghiem phan biet. -a + Va2 -3b Xl - a - V a ^ S b , x2 vdi a - 3b > 0 3 3 Va vi he sd cao nhat cua f duong nen yCD = f(xi) >0 va f(x2) = yCT < 0. Ta cd f(x) 1 1 •x + —a 9 f'(x) + -1( 3 b - a 2 ) x + c - a—b 9 9 54 -BDHSG DSGT12/1-
  • 57. ^ f ( x , ) = | ( 3 b - a 2 ) x i + c - ^ Tu f ( X l ) > 0 ^> -2V(a2 - 3 b ) 3 < 2a3 + 27c - 9ab f(x2) < 0 => 2a3 + 27c - 9ab < 2V(a2 -3b)3 Do vay: I 2a3 + 27c - 9ab I < 2V(a2 - 3 b ) 3 Vj du 16: Cho cac so thuc x, y thoa man 0 < x < ^ va 0 < y < Chung minh rang: cosx + cosy < 1 + cos(xy). Giai TC /— x + v TC x + y _ / Dox,y e [ 0 ; - ] n e n O < Vxy < — ^ < - =>cos-— < cos^/xy 3 Z o A x + v x —v x+y /— Ta cd cosx + cosy = 2cos -cos—- < 2cos— < 2cos^xy 2 2 " Xet ham sd f(t) = 1 + cost2 - 2cost vdi t e [0; | - ]. Ta cd f ' ( t ) = 2(sint - tsint2) nen f '(1) = 0, f ( l ) = 1 - cost Neu 0 < t < 1 thi t2 < t < 1 nen tsint2 < sint2 < sint, do dd f '(t) > 0. Neu 1 < t < - thi t < t2 < - nen tsint2 > sint2 > sint, do do f '(t) < 0. 3 2 BBT: X h - 1 - 1 y' 0 + 0 y _ l - c o s k ^ 0 ^ 9 Do cos— > 0 nen f(t) > 0, Vt e [0; - ] 9 3 => 2cos v'xy < 1 + cos(xy) => dpcm. Vi du 17: Chung minh: x2v + r 'z + z2x < — . vdi x, y, z > 0, x + y + z = 1. 27 Giai Khdng mat tinh tdng quat, gia su: y = min{x, y, z} => 0 < y < - Taco f(x) = x"y+ y2z + z2x = x2y + y 2 ( l - x - y ) + x ( l - x - y)2 = x3 + (3y - 2)x2 + (1 - 2y)x - y2 - y3 f '(x) = 3x2 + 2(3y - 2)x + 1 - 2y f '(x) = 0 <=> x = - hoac x = 1 - 2y > - 3 3 V i x = l - y - z ^ l _ y nen ta cd BBT: -BDHSG DSGT12/1-
  • 58. Ta co f — - - y ( l - 3 y + 3 y 2 ) <— , va 27 3 27 f ( i - y) = y d - y ) 2 - - -2y(i - y ) d - y) * l f 2 x + i - y + i - y 4 27 Vay f(x) < — suy ra dpcm. C. BAI LUYEN TAP Bai 1: Tim cue tri cua ham so: a)y = xx/4-x2 b) y = xWl2-3x2 BS: a) CD x = V2 , yCD = 2 va CT x = yfe , ycr = "2. Bai 2: Tim cue tri cua ham sd: a) y = — + cos x 2 r 2x + 3 b) y = v3 sin x + cos x + — - — TC J i r T 5TC . _ r _ 5TC S DS: a) C D x = - + k2TC,yCD= —+ — - C T x = — + k2Tc,yCT- — - — 6 12 2 o i-o & Bai 3: Tim cue tri cua ham so a) y = X.N/X-1 b) y 2x2 - 7 x + 5 x2 — 5x + 7 DS: b) CD(4;3), CT(2;-1). Bai 4: Tim m de ham sd: a) y = mx3 + 3x2 + 5x + 2 dat cue dai tai x = 2. b) y = - (m + l)x3 - (m + 2)x2 + (m + 3)x, m * -1 nhan gdc toa do lam 3 diem cue tieu. 17 DS: a)m = - — Bai 5: Tim m de ham so: b)m = -3. a) y = — X + m , m * 0 co cue dai, cue tieu ma yCT = 2yCD b)y mx - 1 1 - 2x + m x - m ddi vdi Ox. 1 cd cue dai, cue tieu va 2 diem cue tri nam cung phia DS: a) m b) m < 0. 56 -BDHSG DSGT12/1-
  • 59. Bai 6: Tim m ete ham so y= 2x3 + 3(m-3) x2 +1 l - 3m co cue dai, cue tieu va 3 diem cue dai, cue t i i u , B(0-1) thang hang DS: m = 4. Bai 7: Tim k de ham sd y = -2x +1 - W x 2 +1 cd cue tieu. DS: k < - 2 . . . , ' ' 1 1 3 Bai 8: Timcxde ham sdy = — x 3—( s i n a + cosa)x2 + — sin2a..x + 1 cd cue 3 2 4 dai, cue tieu va cac hoanh do cue tri thoa man xi + x2 = X]2 + x 2 2 DS: — +k2rc, k2rc 2 Bai 9: Chung minh khi m < 1 thi ham sd: y = x3 - 3x2 + 3mx + 1 - m dat 2 y — y cue tri tai (xi, y i ) , (x2 , y2 ) va thoa man: (x, - x 2)(x!X2 -1) Bai 10: Chung minh ham so y = |x2 + x - 20| khong cd dao ham nhung van dat cue tri tai x = -5 HD: Dung dinh nghTa dao ham. x2 + 2x + 3m Bai 11: Chung minh ham sd y = —- luon ludn cd cue dai, cue tieu x 2 - 2 x + 2 r ' ' va cac diem cue dai, cue tieu nam tren 1 dudng co dinh. n c x + 1 DS: y = — - x 1 , x2 +(m + l ) x - m + l Bai 12: Cho ham so y = ; luon ludn cd cue dai, cue tieu. , x - m ... Lap phuong trinh duong thang qua 2 diem cue tri do. DS: y = 2x - m Bai 13: Lap phuong trinh dudng thang qua diem cue dai va cue tieu cua ham so y = x3 - x2 - 94x + 95 566 671 DS: y = x + 9 9 Bai 14: Bien luan so nghiem phuong trinh: 2x4 - 17x3 + 51x2 - (36 + k) x + k = 0 theo k HD: y ' = (x - 1)( 2x3 -15x2 + 36x - k) Bai 15: Tim m de phuong trinh: x3 - 3mx2 + 3(m2 - 1) x - m2 + 1 = 0 co 3 nghiem duong phan biet. DS: S <m<l + j2 Bai 16: Tim a de 2 diem cue dai va cue tieu cua ham sd y = x3 - 3x2 + 2 nam trong va nam ngoai dudng trdn x2 + y2 - 2ax - 4ay + 5a2 - 1 = 0. DS: -<a<l. 5 Bai 17: Chung minh bat dang thuc: | cos2x sin4x + cos2x | < 1. -BDHSG DSGT12/1- 57
  • 60. § 3 . G I A T R I L O N N H A T V A G I A T R I N H O N H A T A. K I EN THUC CO BAN Gia su ham so f xac dinh tren tap hop D (D cz R). a) Neu ton tai mot diem x 0 e D sao cho f(x) < f(x0 ) vdi moi x e D thi s6 M = f ( x 0 ) dugc goi la gia t r i ldn nhat cua ham so f tren D, ki hieu la M = maxf(x) xeD b) Neu tdn tai mot diem x^ e D sao cho f(x)-> f(x0 ) vdi moi x e D thi so m = f ( x 0 ) duoc gpi la gia tri nhd nhat cua ham sd f tren D, ki hieu la m = minf(x) B. PHAN DANG TOAN DANG 1: T lM GIATRI LON NHAT, NHO NHAT - Ham sd lien tuc tren mpt doan thi dat duoc gia tri ldn nhat tren doan do. Phirong phap: Ddi vdi ham so y = f(x) tren D Tinh dao ham y' roi lap bang bien thien tu do cd ket luan ve GTLN, GTNN. Neu can thi dat an phu t = g(x) vdi dieu kien day du cua t. - Neu y = f(x) ddng bien tren doan [a;b] thi: min f(x) = f(a) va max f(x) = f(b) - Neu y = f(x) nghich bien tren doan [a;b] thi: min f(x) = f(b) va max f(x) = f(a) -Neu y = f(x) lien tuc tren doan [a;b] thi ta chi can tim cac nghiem x, cua dao ham f '(0)= 0 rdi so sanh ket luan: min f(x) = min { f(a); f(xi); f(x2 ) ; . . . ; f(b) } max f(x) = max { f(a); f(xi); f ( x 2 ) ; . . . ; f(b) } Chuy: - Khi can thiet ta phdi hpp cac bat dang thuc dai sd. - Vdi ham y = | f(x) | thi GTLN tren 1 doan [a,b] la GTLN cua gia tri tuyet ddi cua gia tri CD, gia tri CT va 2 bien f(a), f(b). - Neu ham cd nhieu bien thi cd the chpn bien hoac ddn bien. Vi du 1: Tim gia tri ldn nhat va gia tri nhd nhat cua cac ham sd: a) f(x) = x2 + 2x - 5 tren doan [-2; 3] b) f(x) = — + 2x2 + 3x - 4 tren doan [-4; 0] 3 c) f(x) = | x3 + 3x2 - 72x + 90 I tren doan [-5; 51. Giai 58 -BDHSG DSGT12/1-
  • 61. a) f' ( x ) = 2x + 2 ; f , ( x ) = 0<=>x = - l . Ta co f(-2) = -5, f ( - l ) = -6; f(3) = 10. So sanh thi min f(x) = f ( - l ) = -6 ; max f(x) = f(3) = 10 xe[-2;3] xe[-2;3] b) f '(x) = x2 + 4x + 3, f ' ( x ) = 0 co x = - 1 hoac x = -3. Ta co f(-4) = , f(-3) = -4; f ( - l ) = , f(0) = -4. Vay rnin f(x) = f(-4) = f(-l) = -^; xe[-4;0] 3 max f (x) = f ( - 3 ) = f(0) = -4 xe[-4;0] c) Xet ham sd g(x) = x3 + 3x2 - 72x + 90 tren doan [-5; 5] g'(x) = 3x2 + 6x - 72; g'(x) = 0 <=> x = 4 hoac x = -6 (loai) f(-5) = 500; f(5) = -70; f(4) = -86. Do dd -86 < g(x) < 400, Vx e [-5; 5] va vi ham so g(x) lien tuc tren doan [-5; 5] nen 0 < f(x) = | g(x) | < 400. Vay min f (x) = 0 ; max f (x) = f (-5) = 400 . xe[-5;5] xe[-5;5] Vi du 2: Tim gia tri ldn nhat va nhd nhat cua cac ham so a) f(x) 2x + 3 1 tren doan [-2; 0] b) f(x) = x + — tren khoang (0; +co) x - l x c)y x 4 + x2 tren R d)y 2x2 +2x + 3 x2 + x + 1 tren R. Giai -5 a) Tren doan [-2; 0], ta cd f ' (x) : <0 . Suy ra ham so f(x) nghich bien tren doan [-2; 0] Vay max f (x) = f (-2) = - ; min f (x) = f (0) = -3 XE[-2,0] 3 XE[-2;0] 1 y?-l b) f'(x) = 1 - 4x 2 =^rx- 2 • Vx > 0, f'(x) = 0 » x = ±1, chon x = 1. BBT X 0 i +oo y' - 0 + y +00^^^^ ^ ^ j y +00 Vay min f(x) = f(1) = 2. Ham so khong dat gia tri ldn nhat. •J X€(0.«) ' c) y' (4 + x 2 ) 2 0 o x = +2. Lap BBT thi cd: maxy = f(2) = - ; miny = f(-2) = - - 4 4 -BDHSG DSGT12/1- 59
  • 62. (x2 + x + l ) z " BBT X 0 _i/2 +co y' + 0 y 10/3 2 - ^ 2 Vay maxy = — va khong ton tai GTNN. 3 Vi du 3: Tim gia tri ldn nhat va gia tri nhd nhat cua cac ham sd: a) f(x) = 7 3 - 2 x tren doan [-3; 1] b) f(x) = x + 7 4 - x 2 c) f(x) a ) f ' ( x ) = x + 6 tren doan [0; 1 ] d) f(x) = 7x + 3 + 7 6 - x Giai - 1 7 3 - 2 x < 0 vdi moi x e [-3; 1] nen ham sd f nghich bien tren doan [-3; 1]. Vay max f(x) = f ( - 3 ) = 3 va min f(x) = f ( l ) = 1 xe[-3.l] xe[-3;l] b) Ham sd f xac djnh va lien tuc tren doan [-2; 2] f ( x ) = l - 7 w , vdi moi x e (-2; 2) f'(x) = 0<=> 1 0 <=> 7 4 - x 2 = x <=> !0<x<2 4-x2 = x2 x = 72. 74 - x2 Ta cd f( 72 ) = 2 72 ; f(-2) = -2; f(2) = 2. So sanh thi maxf(x)=2 72 va minf(x)=-2. xe[-2,2] xs[-2;2] c) Xet g(x) = -x2 + x + 6 tren doan [0; 1] thi g'(x) = -2x+l,g,(x) = 0ox=| 1 25 25 Ta cd g(0) = 6, g( —) = — . g(l) = 6 nen 6 < g(x) < — va vi g(x) lien tuc tren [0; 1] nen76 = TgOO <- =>- < f(x) = -7^= <4= 2 5 7g(x) 76 1 2 Vay maxf(x) = - = , minf(x)= —. ' -[o.i] 76 «t«*] 5 d) D = [-3; 6], vdi -3 < x < 6 thi 1 1 76 - x - 7x + 3 y = 27x73 276-x 27x + 3.76-x 60 -BDHSG DSGT12/1-
  • 63. Ta co y' > 0 <=> %/6-x > Vx + 3 <=> -3 < x < - . 2 Lap BBT thi maxy = f - ]= 3-s/2 , mmy = f(-3) = f(6) = 3. VJ du 4: Tim gia tri ldn nhat va nhd nhat cua ham so: a) f(x) = cos2x + cosx + 3 b) y = cos22x - sinxcosx + 4 c)y cosx . rt 3rc tren - ; — 2 2 d) f(x) Giai 1 sin x tren doan TC 5rc 3 ; T a) Vi f(x) la ham so tuan hoan chu ky 2rc, nen ta chi can xet tren doan [0; 2TC]. f '(x) = -2sinxcosx - sinx; f '(0) = 0 <=> x e 0; — ; rc ; — ; 2rc Ta cd f(0) = f(2rc) = 5; f 2TC 11 Vay minf(x) - — ; maxf(x) = 5. 4 Cach 2: Dat t = cosx, -1 < t < 1 thi f(x) = g(t) = t2 + t + 3, g'(t) = 2t + 1 g.(t) = 0ot = ~ So sanh g(-l), g(-I), g(l). b) Ta cd y = 1 - sin22x = 4 = -sin22x - — sm2x + 5 Dat t = sm2x, - 1 < t < 1 thi y = f(t) = - t 2 - - 1 + 5. f '(t) = -2t - -; f '(t) = 0 <=> t = -- 2 4 Ta cd f ( - l ) = - , f 4 16 2 7 81 Vay miny = —, maxy = —, c) Tren khoang BBT rc 3TC 2'T sm x cos x y' = 0 CO X = it. X Tt/2 n 3TC/2 y' + 0 - y Vay max y = - l . Ham sd khong cd gia tri nhd nhat. '« 3n 2' 2 •BDHSG DSGT12/1- 61
  • 64. d) Tren doan rc 5rc 2 ; T f 'M - C Q S X f U n t 1 W - —: n , f (x) = 0 CO x = — sin x 2 * • * < ! ) - £ • < * ) - * ' ( ! ) - • So sanh thi max f (x) = 2 , mm f (x) = 1 YJ du 6: Tim gia tri ldn nhat va nhd nhat cua ham sd a) f(x) = x - sin2x tren doan [— ; rcl 2 b) y = sinx + — sin2x 2 c) f(x) = — x + sin2x tren ["-— ; — 1 2 2 2 • 6 sm x cosx + cos6 X sin x sinx + cosx d)y |sm x| + |cosx| Giai a) f '(x) = 1 - 2cos2x ; f '(x) = 0 eo cos2x = - = cos- 2 3 o 2x = ±- + k2rc eo x = ±- + kre, k e Z. 3 6 Vdi-- <X<7C,f'(x) = 0cOXG (-1; *• ^ 2 1 6' 6' 6 Tac6f(-^) = -l+^,f(l)=2I_2/3 f(5n) = 5rc + V3 6' 6 2 V 6 2 ' 1 6 j 6 2 «-§) = §;««) = *• So sanh thi max f (x) = — + — ; min f (x) = -— +H 6 2 4-H 2 b) Ham so lien tuc tren D = R, tuan hoan vdi chu ki 2rc nen ta xet tren doan [-rc; TC]. TC y' = cosx + cos2x = 0 e o x :=+—. x = ±rc 3 Tacdf(-Tt) = 0,f(-^)=-^,f(l)=^.f(T[) = o. o 4 o 4 373 373 Vay maxy = , miny = 4 4 1 1 c) f '(x) = — + 2sinxcosx = — + sin2x 2 2 62 -BDHSG DSGT12/1-
  • 65. Tren doan [ - - ; - - ] thi f '(x) = 0 o sin2x = - ^ o x = ~ ; ~ T a c d f ( - - ) = 1 - - . f 2 4 5 it 12 (5n^ ( / 6 + ^ 2 5rt [l2j V 4 24 5rc 24 So sanh thi maxy = 1 + —. miny = n 24 d) Ta cd | sinx | + I cosx | > sm2x + cos2x = 1 nen D - R. 1 • I5 + • 5 y = | sinxcosx| sin x cos X |sin x + cosx| = | sinxcosx | ( 1 - | sinxcosx | - sin2x cos2x) 1 Dat t = | sin2x |, 0 < t < 1 thi y = f(t) = + - t O t f(t)= -_t2- -t+ -,f'(t) = 0ot = - hoact = -2 (loai) w 8 2 2 3 Ta cd f(0) = 0, f - = — , f ( l ) = - Vay maxy 27 Vi du 7: Cho cac so nguyen duong p, q, n. 27 , miny = 0. a) Tim gia tri ldn nhat cua y = cospx.sinqx vdi 0 < x < b) Tim gia tri nhd nhat cua y = tanr ,x + cotnx - n2cos22x, 0 < x < — Giai a) Vdi 0 < x < - thi sinx > 0, cosx > 0 nen y > 0. 2 Ta cd y 2 = (cos2x)p.(sin2x)q . Dat t = cos2x, 0 < t < 1 thi y2 = f(t) = tp. (1 - t) f '(t) = tp-x.(l - t)rl.[p - (p + q)t] nen f'(t) = 0ot = 0 hoac t = hoac t = 1. Ta cd f(0) = f(l) = 0, P + q f ,p + q Pp.qq (P + q)' — > 0 nen suy ra maxy PP-q" (p + q)P" b) Xet 0 < x < — thi cotx > tanx > 0, sin4x > 0 4 Ta cd y' = ntann"'x(l + tan2x) - n.cotn_1x(l + cot2x) - 4n2cos2x. sin2x = n(tann_1 - cotn_1x) + n(tann + !x - cotn + 'x) - 2n2sin4x < 0. -BDHSG DSGT12/1- 63
  • 66. ham so nghich bien tren (0; — ] nen min y = f — = 2. Xet — < x < — thi y' > 0 nen ham so dong bien, do do min f — = 2. 4 2 „[H ) U J Vay miny = 2. du 8: Tim GTI tuy y va khong dong thoi bang 0. 2 2 Vi du 8: Tim GTLN, GTNN cua bieu thuc T = . X +y—r. trong do x, y ' ' x + xy + 4y Giai x 2 Xet y = 0 thi x * 0 nen T = — = 1. Xet y * 0, dat x = ty thi: T= ,f^*/ r = ^l±i-=f(t),D = R. t 2y + t y 2 + 4y2 t2 + t + 4 f'(t>= -^±f^i-.f,(t) = 0ot = -3±>/l0 (t + t + 4) Lap BBT thi cd maxT = f(-3 - VlO) = 1 0 + 2 ^ 1 0 • minT = f(-3+ViO)= 10-2^ 15 Vi du 9: Cho 2 so duong thay doi x va y thoa man x + y = 1. Tim GTNN cua a) Q = xy + — b) P = -=L= + y xy Vl-x V l - x Giai 1 a) Dat t = xy, v i x , y > 0 v a x + y = l > 2 ^xy nen 0 < t < Ta cd Q = f(t) = t + -j- => f'(t) = 1 ~jy < 0 nen f nghich bien tren (0; ^]. VayminQ = f(l)=^ 4 4 b) Vdi x, y > 0, x + y = 1 nen dat x = sin2a, y = cos2a vdi 0 < a < — _ sin2 a cos2 a sin3 a + cos3 a P = + = cos a sin a sin a + cos a Dat t = sina + cosa = V2 sin a + — , l<t< — 4 2 - t 3 - 3 t (-3t2 -3)(t2 -1) - 2t(-t3 -3t) _ f + 3 t2-l ' U (t2-l)2 (t2-l)2 -BDHSG DSGT12/1-
  • 67. Nen f nghich bien tren [ 1 ; -J2]. Vay minP = f( spi ) = V2. Vi du 10: Cho cac sd thuc khdng am x, y thay doi va thoa man x + y = 1. Tim gia tri ldn nhat va gia tri nhd nhat cua bieu thiic S = (4x3 + 3y)(4y2 + 3x) + 25xy. Giai Do x + y = 1 nen S = 16x2y2 + 12(x3 + y3) + 9xy + 25xy = 16xV + 12[(x + y)3 - 3xy(x + y)] + 34xy = 16xV - 2xy + 12. Dat t = xy, ta duoc S = 16t2 - 2t + 12 0 < xy < (x + y ) 2 1 t e [ 0 ; - ] . 4 4 Xet ham f(t) = 16t2 - 2t + 12 tren doan [0; i ] f '(t) = 32t - 2; f '(t) = 0 eo t = —— 16 Tacdf(0) = 12,f( — )= llil.f(l)= 25 So sanh thi: 16 16 4 2 maxf(t) = f(-) = — ; min f(t) = f(—) = — t£[o;I] 4 2 tJ0:L V16' 16 25 Gia tri ldn nhat cua S bang — . khi 2 191 Gia tri nho nhat cua S bang , khi i 16 xy=— { 16 ^2 + V3 2-V3 x+y=l , 1 eo fcy) = - ; i xy=4 2 2 fx+y = l <=> (x; y) = hoac (x; y) 2-V3 2 + V3 Vi du 11: Cho 3 sd duong a, b, c thoa man a2 + b2 + c2 = 1. Tim gia tri ldn nhat cua E -2a3 +a .b2 + b5 - 2 b 3 +b b2+c2 Giai Theo gia thiet thi a, b, c e (0; 1) b(l-b2)2 c 2+a2 2 c - 2c3 + c , c + a 2 + b 2= —.a T r j 3 a ( l - a 2 ) 2 Ta co E = — — 1-a ^2 "V, 2 , C(l - C 2 ) 2 _2 1-b2 1-c2 = a(l - a2)b2 + b ( l - b2)c2 + c(l - c2); Xet f(x) = x(l - x2) tren khoang (0; 1) f '(x) - 1 - 3x2, f '(x) = 0 co x = —f= V3 -BDHSG DSGT12/1- 65
  • 68. Lap BBT thi 0 < f(x) < - L . Do do E < — (b2 + c2 + a2 ) 3v3 3v3 1 2 Dau bang khi a = b = c = —==. Vay maxE = — = . V3 ' 3V3 3^3 Vi du 12: Cho x, y la cac so thuc thay doi va thoa dieu kien x < y. Tim gia tri nhd nhat cua bieu thuc: F = x 2 + y 2 - 8x + 16. Giai Neu x > 0 t h i x 6 < y 2 v a F = x2 + y 2 - 8 x + 16>x6 + x 2-8x+16. Xet ham sd: f(x) = x6 + x2 - 8x + 16 vdi x > 0. f '(x) = 6x* + 2x - 8; f "(x) = 30x4 + 2 > 0, GX > 0. Do dd f '(x) dong bien. Ta cd: x > 1 => f '(x) > f '(1) = 0; 0 < x < 1 => f '(x) < f '(1) = 0 BBT X 1 0 I —OO r 0 + f 16 ^ 10 - +00 Tu do: f(x) > 0 => F > 10. Dau dang thuc xay ra khi x = y = 1. Neu x < 0 thi x2 + y2 - 8x + 16 > 16 Vay minF = 10, dat duoc khi x = y = 1. Vi du 13: Cho cac so thuc x, y thay doi va thoa man (x + y)3 + 4xy > 2. Tim gia tri nhd nhat cua bieu thuc A = 3(x4 + y4 + x Y ) - 2(x2 + y2) + 1. Giai Ket hop (x + y ) 3 + 4xy > 2 vdi (x + y ) 2 > 4xy suy ra: (x + y)3 + (x + y)2 > 2 => x + y > 1. A = 3(x4 + y4 + x2y2 ) - 2(x2 + y2) + 1 = W (Xz + f f +-(x4 + y4) - 2(x2 + y2) + 1 2 2 > 1 (X2 + y2)2 + 1 ( x2 + y2)2 _ 2 ( x 2 + y 2 ) + J 2 4 => A > — (x2 + y 2 ) 2 - 2(x2 + y2) + 1. Dat t = x2 + y2 , ta cd 4 xz + f" >2 ^ ( x t Z L . > I ^ t > I > d o d 6 A > ^ t 2 - 2 t + l 2 2 2 4 Xet f(t) = - 1 2 - 2t + 1; f '(t) = - 1 - 2 > 0 vdi moi t > - 4 2 ' 2 • min f(t) = f 9 9 1 —. Do do A > — dau "=" khi x = y = — 16 16 2 Vay gia tri nhd nhat cua A bang _9_ 16' 66 -BDHSG DSGT12/1-
  • 69. Vi du 14. Cho 2 < x < 3 < y. Tim GTNN cua B = Giai 2x' + y" + 2x + y xy v , . , . 2x2+y2+2x + y 2(x + l) y+1 Xet g(y) = = = " - + ^—. v o i 2 < x < 3 < y xy g'(y) = 2 ( x 2 + 1 ) + - , g'(y) = o « y = V2x(x + 1) BBT X 3 72 x ( x + 1) _0° y' - 0 + y Do ddmin g(y) = g (^2x(x +1)) = 2 ^ 2 . - + V x x Xetf(x)= 2>/2j- + l+-.2<x<3thi f '(x) = V2 1 = —- < 0 nen f nghich bien tren doan [2; 3] do dd 1 + 1. x minf(x) = f(3) = iS^l . Do do B < +1, dau bang khi x = 3, y = 2 76 Vay minB = + ~ Vi du 15: Tim gia tri nhd nhat: A = /x-l)2 + y2 + V(x +1)2 + y2 + |y-2|. Giai Trong mat phang (Oxy) chon M(x - 1; -y), N(x + 1; y) V(x-l)2+y2 +v /(x + l)2+y2 = OM + ON>MN= 2^1 + y2 Do do: A > 2^/1 + y2 + I y - 21 = f(y) Khi y < 2 thi f(y) = 2^1 + y2 - y + 2 f ( y ) = - J l = - l = fc£ + y + v 2 l = J - , f ( y ) = O c o y - + y BBT: X -co 2 r — 0 + f minf = f ( - ^ ) = 2 + S 43 Khiy>2thiA> 2yjl + y2 +y-2 > 2/ + y2 >2^ >2+^3 -BDHSG DSGT12/1- 67
  • 70. Vay minA = 2 + ^ 3 khi x = 0, y = 4=- V3 Vj du 16: Cho phuong trinh: x4 + ax3 + bx2 + ax + 1 = 0 cd nghiem. Tim gia tri nhd nhat cua a2 + b2 Giai Goi XQ la nghiem: x4 + ax3 + bx2 + ax0 + l= 0=>x0^0 nen —+ — ( 1 1 ) xo + — + a x0 + — Y b = 0 Dat: v = x0 + — . Dieu kien | y | = | x 0 l + I — I > 2 n (y2 - 2) + ay + b = 0 =o | 2 - y 2 | = I ay + b I < Va2 + b 2 v / y 2 +1 r2-v2V* i (2-t)2 4 => a 2 + b2 > K £ J . Dat: t = y2 , t > 4. Ta chung minh ^ '- >- 1 + y2 ' 1 + t 5 Xet f(t) = (2~t)2 . t > 4 thi f '(t) = 3t ~ 6 > 0 => f ddng bien nen t > 4 w 1 + t (1 + t ) 2 =>f(t)>f(4) = ^ o a b -2-4 Dau "=" khi t = 4=>y = ± 2 v a— = — nen chon b = — . a = — y 1 • 5 5 4 2,4 Phuong trinh: x4 x3 x2 x + l = 0co nghiem x = 1 5 5 5 2 2 4 Vav: min(a + b ) = — " 5 Vi du 17: Mot con ca boi nguoc dong de vuot mot khoang each la 300km. Van toe dong nude la 6km/h. Neu van tdc boi cua ca khi nude dung yen la v (km/h) thi nang luong tieu hao cua ca trong t gio duoc cho bdi cong thuc E(v) = cv3t, trong do c la mpt hang so, E duoc tinh bang jun. Tim van toe boi cua ca khi nude dung yen de nang lupng tieu hao la it nhat. Giai Van toe cua ca khi boi nguoc dong la v - 6 (km/h). Thoi gian ca boi de vuot khoang each 300km la: t = (gid) v - 6 Nang lupng tieu hao cua ca de vuot khoang each do la: E(v) = cv3 -^P- = 300c. . v > 6. v - 6 v - 6 E'(v) = 600CV2 V~9, : E'(v) = 0 => v = 9. ( v - 6 ) 2 Lap BBT thi van toe can tim la v = 9 (km/h). 68 -BDHSG DSGT12/1-
  • 71. Vi du 18: Sau khi phat hien mdt benh dich, cac chuyen gia y te udc tinh so ngudi nhiem benh ke tu ngay xuat hien benh nhan dau tien den ngay thu t la: f(t) = 45t2 - t3 , t = 0, 1, 2, 25. Neu coi f la ham sd xac dinh tren doan [0; 25] thi f '(t) duoc xem la toe do truyen benh (nguoi/ngay) tai thdi diem t. Xac dinh ngay ma toe do truyen benh la ldn nhat va tinh toe do do. Giai f '(t) = 90t - 3t2 , f "(t) = 90 - 6t, f "(t) = 0 co t = 15. BBT X 0 15 -oo f " ( t ) + 0 f ' ( t ) 675 Vay toe do truyen benh la ldn nhat vao ngay thu 15. Toe do do la: f'(15) = 675 (nguoi/ngay). DANG 2: BAI TOAN LAP HAM S6 Bai toan tim gia t r j 16*n nhat, nho nhat cua cac dai luong: Chon dat bien x (hoac t), kem dieu kien ton tai. Dua vao gia thiet, cac quan he cho de xac lap ham sd can tim gia tri ldn nhat, nhd nhat. Tiep tuc giai theo so do tim GTLN, GTNN cua ham sd va cac chu y neu tren, cd the phdi hop cac phuong phap khac. Vi du 1: Trong cac hinh chu nhat cd chu vi 100(m), tim hinh cd dien tich ldn nhat. Giai Goi x(m) la mot kich thudc cua hinh chu nhat thi kich thudc kia la 50 - :.. Dieu kien 0 < x < 50. Dien tich S(x) = x(50 - x) vdi 0 < x < 50, S'(x) = 50 - 2x, S'(x) — 0 <=> x — 25. X 0 25 -oo S'(x) + 0 - S(x) Vay maxS = f(25) = 625(m2) khi hinh chu nhat la hinh vudng canh 25(m). Vi du 2: Trong hinh chu nhat ndi tiep dudng trdn (O; R), tim hinh cd chu vi ldn nhat. Giai Goi x la mot kich thudc cua hinh chu nhat ABCD noi tiep (O; R). Ta co AC = 2R nen kich thudc thu hai la v^R2 - x 2 -BDHSG DSGT12/1- 6Q