1. Dirk Van Heuven
20 mei 2011
Het Europees Hof van Justitie en de
Belgische Handelsvestigingenwet.
Het arrest C-400/08 van 24 maart 2011

2. /2
Wat voorafging …
DE CONTEXT VAN DE ZAAK

3. /3
Wat voorafging …
DE CONTEXT VAN DE ZAAK
 Federale wet nr. 7/1996
 Definitie “Winkelbedrijf”
 Inschrijven vergunningsplicht (minstens vanaf 2.500 m²)
 Federale criterium: belang van “passende commerciële voorzieningen” en
“de commerciële structuur “van het gebied waarin een winkelbedrijf wordt
gevestigd
 Advies Tribunal de Defensa de la Competencia
 Kan aangevuld worden door regio’s

4. /4
Wat voorafging …
DE CONTEXT VAN DE ZAAK
 Catalaanse wet nr. 18/2005: referentiekader
 Grote en middelgrote winkelbedrijven
 Inwonersaantal gemeenten
 Specifiek regime voor welbepaalde assortimenten
 Vestiging in centrum gemeente
 Uitzonderingen

5. /5
Wat voorafging …
DE CONTEXT VAN DE ZAAK
 Catalaanse wet nr. 18/2005
 Vergunningsplicht
 Opening, bepaalde uitbreidingen, assortimentswijziging, ...
 Getrapt regime
 Middelgrote winkelbedrijven: gemeentelijke vergunning
 Grote winkelbedrijven: vergunning “Generaliteit van Catalonië”
 Afwegingscriteria bij vergunningsaanvraag
 Overeenstemming ruimtelijke plannen, veiligheid, integratie stedelijke
omgeving, mobiliteit en parking, ligging binnen bebouwde kom,
conformiteit gemeentelijk plan voor detailhandel, recht van consument,
 Stilzwijgende weigering

6. /6
Wat voorafging …
DE CONTEXT VAN DE ZAAK
 Catalaanse wet nr. 18/2005
 Rapport over “vestigingsdichtheid”
 Vestigingsdichtheid = “gewicht van een onderneming of groep van
ondernemingen, uitgedrukt in marktaandeel, op haar relevante markt”
 Negatief bindend
 Voor grote winkelbedrijven: rapport gemeenteraad, unaniem, negatief bindend
 Comisión de Equipamientos Comerciales (Commissie voor commerciële voorzieningen)
 7 van de 22 leden: vertegenwoordigers handelssector
 “Taks” bij aanvraag vergunning / aanvraag rapport over vestigingsdichtheid

7. /7
Wat voorafging …
DE CONTEXT VAN DE ZAAK
 Speciaal regime hypermarkten
 Definitie hypermarkt
 Verbod hypermarkten waar voor 2009 overaanbod werd verwacht
 Beperkingen op uitgaven die worden gedaan in hypermarkten

8. /8
Wat voorafging …
DE PROCEDURE VOOR HET HOF
 De inbreukprocedure
 Europese Commissie / Koninkrijk Spanje
 Inbreuk op artikel (toenmalig) 43 EG – verdrag
 Dus niet: Dienstenrichtlijn
 Denemarken ondersteunt in procedure de Spaanse argumentatie
 Basisstelling van het Hof: beperking vrijheid van vestiging
 Maar: gerechtvaardigde beperking?

9. /9
De “eerste grief” van de Europese Commissie
BEPERKING INZAKE LIGGING EN OMVANG
 Commissie
 Onwettige beperking om grote winkelbedrijven te verbieden buiten de
“geconsolideerde bebouwde kom” van beperkt aantal gemeenten
 Onwettige beperking om verkoopoppervlakte in elk gebied en elke gemeente
te beperken
 Spanje
 Doelstelling ruimtelijke ordening en milieubescherming (lange autoritten)
 Hof van Justitie
 Regeling verantwoord voor bescherming ruimtelijke ordening en milieu
 MAAR: beperkingen voor hypermarkt worden niet verantwoord dus schending

10. / 10
De “tweede grief” van de Europese Commissie
DE VERPLICHTE BEDRIJFSVERGUNNING
 1e onderdeel: het bestaan van de vergunningsplicht
 Commissie: streeft enkel economische doelstelling na
 Spanje: streeft bescherming van milieu, R.O. en consumenten na
 Hof: vergunningsplicht is geen schending
 Bescherming van milieu / R.O. vraagt preventieve controle
 Maatregelen a posteriori zouden te laat komen
 Vergelijk Dienstenrichtlijn

11. / 11
De “tweede grief” van de Europese Commissie
ECONOMISCHE CRITERIA
 2e onderdeel
 De verplichting om bij afgifte van de vergunning rekening te houden met de
aanwezigheid van commerciële voorzieningen in het betrokken gebied en het
effect van een nieuwe vestiging op de commerciële structuur van dat gebied
 3e onderdeel
 De verplichting om in vergunningsprocedure een rapport over
vestigingsdichtheid te laten opstellen, dat bindend is wanneer het negatief is en
negatief moet zijn vanaf bepaalde numerieke waarde
 Hof: schending: economische criteria, geen dwingende reden van algemeen belang
 Vergelijk met: Dienstenrichtlijn, Handelsvestigingenwet

12. / 12
De “tweede grief” van de Europese Commissie
ADVIESVERPLICHTING (1)
 4e onderdeel: verplichte niet-bindend advies van mededingingsautoriteit
 Commissie: summiere argumentatie
 Spanje: streeft bescherming van consumenten na
 Hof: gelet op beperkte impact en op doelstellingen: geen schending

13. / 13
De “tweede grief” van de Europese Commissie
ADVIESVERPLICHTING (2)
 5e onderdeel: verplichte raadpleging en samenstelling van de Commissie voor
Commerciële Voorzieningen
 Commissie voor Commerciële Voorzieningen brengt advies uit over
vergunningsaanvragen, over afbakening van gebieden waar
winkelbedrijven mogen worden geopend, …
 Spanje: streeft bescherming van milieu, ruimtelijke ordening en consumenten na
 Hof
 Het instellien van Commissie die advies uitbrengt: geen schending
 MAAR: samenstelling van de Commissie: schending
 Vergelijk: Dienstenrichtlijn, Handelsvestigingenwet (NSECD), Raad van State

14. / 14
De “tweede grief” van de Europese Commissie
ONDUIDELIJKE CRITERIA
 6e onderdeel: te onduidelijke criteria bij beoordeling vergunningsaanvraag
 Commissie heeft geen probleem met de aard van de criteria, wel met de
onduidelijkheid ervan
 Spanje:
 “recht van de consument op een breed en gevarieerd aanbod wat de
kwaliteit, prijzen kenmerken van producten betreft” kan onvoldoende
duidelijk zijn
 Andere criteria echter wel voldoende duidelijk
 Hof
 Voldoende duidelijke criteria om doelstelling te bereiken
 Vergelijk: Dienstenrichtlijn, Handelsvestigingenwet

15. / 15
De “derde grief” van de Europese Commissie
DE STILZWIJGENDE AFWIJZING
 1e onderdeel: de stilzwijgende afwijzing
 Commissie: onevenredig streng. Stilzwijgende instemming was ook mogelijk.
 Spanje: creëert rechtszekerheid en mogelijkheid tot beroep na termijn
 Hof
 Stilzwijgende afwijzing is niet kennelijk onredelijk
 Creëert makkelijkere controle en handhaving voor autoriteiten in
doelstellingen van bescherming milieu, R.O. en consumenten
 Vergelijk: Handelsvestigingenwet

16. / 16
De “derde grief” van de Europese Commissie
“TAKS” VOOR BEHANDELING AANVRAAG
 2e onderdeel: de “taks” voor de behandeling van een vergunningsaanvraag
 Commissie: weerhoudt marktdeelnemers ervan zich in Catalonië te vestigen
 Spanje: voorspelbaar tarief, dat ongeveer 0,1% van de totale kosten van het
project bedraagt
 Hof
 Transparant tarief en gelijke behandeling marktdeelnemers
 Geen schending

17. / 17
Een besluit
LESSEN VOOR BELGIË?
 Vergunningsstelsel voor handelsvestigingen
 Doorstaat – in de Catalaanse vorm – de toets.
 Criterium van impact op de bestaande handelszaken
 Werd terecht opgeheven bij wetswijziging van 22 december 2009.
 De huidige afwegingscriteria
 Zijn ze voldoende duidelijk en pertinent?
 Samenstelling NSECD
 Problematisch!
 Stilzwijgende vergunning
 Delicater dan stilzwijgende weigering?
 Territoriale beperkingen lijken mogelijk
 Voor milieu, stedenbouw, consument (& stedelijk milieu)
 Let wel: enkel toets aan verdrag, niet aan Dienstenrichtlijn

18. / 18
referenties
Dirk Van Heuven
Cogels Osylei 61
2600 Antwerpen
t 03 270 33 50
dvanheuven@publius.be
www.publius.be
Bezoek ook de blog Handelsvestigingen: www.handelsvestigingen.info