1. Geel, 16 mei 2013
Roel Meeus
Buitencontractuele aansprakelijkheid
van de gemeente als
vergunningverlenende overheid

2. / 2Roel Meeus / 16 mei 2013
Overzicht
– korte inleiding: begrip & grondslagen van de buitencontractuele overheidsaansprakelijkheid
– de gemeente als vergunningverlenende overheid: de stedenbouwkundige vergunning
– administratieve procedure
– buitencontractuele aansprakelijkheid van de gemeente
– de gemeente als vergunningverlenende overheid: de milieuvergunning
– administratieve procedure
– buitencontractuele aansprakelijkheid van de gemeente
– medebewind: beperking van de buitencontractuele aansprakelijkheid van de gemeente als
vergunningverlenende overheid

3. / 3Roel Meeus / 16 mei 2013
Korte inleiding
Wat is buitencontractuele overheidsaansprakelijkheid?
- burgerrechtelijke overheidsaansprakelijkheid: juridische gehoudenheid van de overheid tot
herstel van de schade veroorzaakt aan een persoon door de overtreding van een subjectief
recht, vastgesteld door de burgerlijke rechter
- buitencontractueel: geen contractueel verband (>< contractueel: geldige overeenkomst)

4. / 4Roel Meeus / 16 mei 2013
Korte inleiding
Grondslagen van de buitencontractuele overheidsaansprakelijkheid
- principes van overheidsoptreden voor 1920:
- gemeente als privaat persoon
- gemeente als openbare macht
- Cassatie 5 november 1920: buitencontractuele aansprakelijkheid
- artikel 144 G.W.: gewone hoven en rechtbanken bij uitsluiting bevoegd voor geschillen
over burgerlijke rechten
- idee van de rechtstaat
- artikelen 1382-1383 Burgerlijk Wetboek
- fout – schade – oorzakelijk verband

5. / 5Roel Meeus / 16 mei 2013
De stedenbouwkundige vergunning
Reguliere administratieve procedure
- Bevoegdheden van het College van Burgemeester en Schepenen van de gemeente:
- ontvankelijkheids- en volledigheidsonderzoek van het aanvraagdossier
- ! Nieuwe termijn: dertig dagen na de dag waarop de aanvraag werd ingediend
- organisatie openbaar onderzoek
- noodzakelijke adviezen diverse overheidsinstanties inwinnen
- besluit van de Vlaamse Regering van 5 juni 2009 tot aanwijzing van de instanties die
over een vergunningsaanvraag advies verlenen
- specifiek voor niet-ontvoogde gemeenten: advies gewestelijke stedenbouwkundige
ambtenaar

6. / 6Roel Meeus / 16 mei 2013
De stedenbouwkundige vergunning
Reguliere administratieve procedure
- Bevoegdheden van het College van Burgemeester en Schepenen van de gemeente
- beslissing over de vergunningsaanvraag binnen de decretaal voorziene vervaltermijnen
- 75 dagen voor ontvoogde gemeente, indien er geen openbaar onderzoek werd
gehouden of indien de aanvraag niet is samengevoegd met een
milieuvergunningsaanvraag
- 105 dagen in alle andere gevallen
- geen beslissing binnen decretaal voorgeschreven vervaltermijn: aanvraag wordt
geacht afgewezen te zijn

7. / 7Roel Meeus / 16 mei 2013
De stedenbouwkundige vergunning
Reguliere administratieve procedure
- Administratieve beroepsprocedure bij de deputatie van de bevoegde provincieraad
- volheid van bevoegdheid van de deputatie
- gevolg: beslissing deputatie neemt de beslissing van de gemeente uit het rechtsverkeer
- Jurisdictionele beroepsprocedure bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen
(voorheen: Raad van State)

8. / 8Roel Meeus / 16 mei 2013
De stedenbouwkundige vergunning
Toepassing van de buitencontractuele aansprakelijkheidsleer
- foutvereiste: overtreding van een regelgevende norm of miskenning zorgvuldigheidsplicht
- bv. Gent 7 april 2006: afgifte van een onwettige stedenbouwkundige vergunning
- bv. Gent 8 januari 2010: onterecht ontvankelijk en volledig verklaren van een
aanvraagdossier
- bv. Antwerpen 21 september 2010: beraadslaging BPA en stedenbouwkundige
vergunningsaanvraag door schepen van de gemeente
- bv. Brussel 12 april 2011: foutieve informatie stedenbouwkundig attest
- bv. Antwerpen 3 januari 2006: intrekken van een regelmatige verkavelingsvergunning
- ! De gemeente begaat geen fout bij het verlenen van een stedenbouwkundige vergunning
op basis van een onwettige verkavelingsvergunning, afgeleverd door de hogere overheid
- bv. Rb Brussel 27 oktober 2011

9. / 9Roel Meeus / 16 mei 2013
De stedenbouwkundige vergunning
Toepassing van de buitencontractuele aansprakelijkheidsleer
- foutvereiste: hoe wordt de fout in hoofde van de gemeente vastgesteld?
- vernietigingsarrest van de Raad van State / Raad voor Vergunningsbetwistingen, gevolgd
door een procedure voor de burgerlijke rechter aangaande het aansprakelijkheidsluik
- arrest RvS / RvvB heeft gezag erga omnes: fout in hoofde gemeente staat vast
- burgerlijke rechter moet beslissen dat de gemeente een fout heeft begaan
- bv. Cassatie 21 december 2001
- exceptie van onwettigheid voor de burgerlijke rechter (artikel 159 Grondwet)

10. / 10Roel Meeus / 16 mei 2013
De stedenbouwkundige vergunning
Toepassing van de buitencontractuele aansprakelijkheidsleer
- foutvereiste: gedeelde aansprakelijkheid indien begunstigde van de onwettige vergunning ook
een fout heeft begaan
- bv. Gent 7 april 2006: begunstigde onwettige vergunning had zich moeten informeren
over de stedenbouwkundige toestand van zijn eigendom

11. / 11Roel Meeus / 16 mei 2013
De stedenbouwkundige vergunning
Toepassing van de buitencontractuele aansprakelijkheidsleer
- schade: ten gevolge van de onwettige vergunning- of weigeringsbeslissing heeft de
begunstigde of een derde schade geleden
- diverse voorbeelden:
- herstelvordering na de uitvoering van een onwettige stedenbouwkundige vergunning
- vertraging bij de uitvoering van een project na onterechte weigering vergunning
- eisende partij draagt de bewijslast
- risicoaanvaarding begunstigde onwettige vergunning?
- bv. Gent 8 januari 2010
- compensatie schade met voordelen uit onwettige vergunningsbeslissing
- bv. Gent 7 april 2006

12. / 12Roel Meeus / 16 mei 2013
De stedenbouwkundige vergunning
Toepassing van de buitencontractuele aansprakelijkheidsleer
- oorzakelijk verband: zonder fout had de schade zich niet, of niet in dezelfde mate, voorgedaan
- loutere vernietiging van een onwettige vergunning door de RvS / RvvB volstaat niet
- bv. Gent 18 maart 2011: motiveringsgebrek in de vergunning volstaat niet om
het oorzakelijk verband aan te tonen
- regularisatie onwettige vergunning: doorbreking oorzakelijk verband
- quid invloed administratieve beroepsprocedure bij de deputatie?
- principe: doorbreking oorzakelijk verband (Antwerpen 6 december 2006)
- uitzondering: fouten in de administratieve afhandeling van de
vergunningsprocedure (geen adviezen opgevraagd of openbaar onderzoek
gehouden)

13. / 13Roel Meeus / 16 mei 2013
De milieuvergunning
Administratieve procedure klasse 2-vergunning
- Bevoegdheden van het College van Burgemeester en Schepenen van de gemeente:
- ontvankelijkheids- en volledigheidsonderzoek van het aanvraagdossier
- organisatie openbaar onderzoek
- noodzakelijke adviezen van diverse overheidsinstanties inwinnen
- beslissing over de vergunningsaanvraag binnen de 105 dagen na de
ontvankelijkheidsbeslissing
- Administratieve beroepsprocedure bij de deputatie van de bevoegde provincieraad
- Jurisdictionele beroepsprocedure bij de Raad van State
Administratieve procedure klasse 3-vergunning
- Loutere aktename van de melding van de klasse 3-actviteiten, met mogelijkheid tot het opleggen

14. / 14Roel Meeus / 16 mei 2013
De milieuvergunning
Toepassing van de buitencontractuele aansprakelijkheidsleer
- principes aangaande de stedenbouwkundige vergunning gelden mutatis mutandis ook voor de
milieuvergunning
- foutvereiste : overtreding regelgevende norm of miskenning zorgvuldigheidsplicht
- bv. Rb. Kortrijk 19 januari 2004: gemeente heeft geen passende voorwaarden in de
milieuvergunning opgelegd
- bv. Gent 24 september 1996: verlenen van een (onwettig) ongunstig advies
- bv. Rb. Brussel 29 juli 2010: passieve houding aanvrager leidt tot
gedeelde aansprakelijkheid
- bv. RvS 15 december 2011: weigeren aktename klasse 3-melding is niet mogelijk

15. / 15Roel Meeus / 16 mei 2013
De milieuvergunning
Toepassing van de buitencontractuele aansprakelijkheidsleer
-schade: ten gevolge van de onwettige vergunning- of weigeringsbeslissing heeft de begunstigde
of derde schade geleden
- bv. Rb. Brussel 29 juli 2010: onwettige weigering milieuvergunning: verdedigingskosten,
kosten regularisatie-aanvragen, kosten juridische procedures superheffingen inzake
nutriëntenhaltes, kosten strafrechterlijke procedure uitbaten zonder milieuvergunning,
kosten inschakelen milieubureau, administratieve kosten, en bevriezingsschade
- bv. Gent 3 mei 2000: materiële schade van 26 miljoen BFR (totaal) en 250.000 BFR
(ieder) voor meer dan een kwart eeuw procesgang waarin de deputatie in totaal 6x een
milieuvergunning weigerde af te leveren
- oorzakelijk verband: zie bespreking stedenbouwkundige vergunning

16. / 16Roel Meeus / 16 mei 2013
Medebewind
- begrip: hogere overheden belasten de gewesten, provincies, gemeenten of hun organen met
de uitvoering van wetten, decreten, ordonnanties of reglementen
- lagere overheid treedt op in naam en voor rekening van de overheid die deze bevoegdheid
heeft doorgeschoven of gedelegeerd
- bv: Ruimtelijke Ordening en Milieu:
- bevoegdheid Vlaams Gewest (artikel 6 BWHI 1980)
- gemeente staat in voor het verlenen van de stedenbouwkundige- en
milieuvergunning

17. / 17Roel Meeus / 16 mei 2013
Medebewind
- medebewind heeft echter geen verschuiving van de aansprakelijkheidsvordering naar het
Vlaams Gewest tot gevolg:
- Gent 3 mei 2000: het feit dat aan de deputatie in het kader van een wet of decreet
bepaalde bevoegdheden worden toegekend, brengt niet mee dat zij bij de
uitoefening van die bevoegdheid geacht moet worden te handelen als een orgaan
van een andere overheid en zou ophouden een orgaan van de provincie te zijn
- Cassatie 12 april 2002: deputatie neemt op volkomen autonome wijze een beslissing over
een vergunningsaanvraag. Zodoende is zij aansprakelijk voor eventuele door haar begane
fouten
- actueel debat: eventuele gedeelde aansprakelijkheid tussen de gemeente en het Vlaams
Gewest?

18. / 18
referenties
spreker:
Roel Meeus
t 02 234 66 00
rmeeus@publius.be
www.publius.be
Roel Meeus / 16 mei 2013