Module 2 Taj version

1. Осебпазирї ба оќибатҳои
таuирѐбии иќлим
Модули 2

2. Маќсади модул
• Маҳфумҳои асосии осебпазирӣ ба
таъuирѐбии иќлим
• Гузаронидани баходихии осебпазирӣ
• Ниошндиҳандаҳои асосии мониторинги
осебпазирӣ

3. Осебпазирӣ чї маъно дорад?
- Осебпазирӣ ба таuирѐбии иклим –ин дараҷаест,ки дар он
системаҳои геофизики, биологи ва иҷтимоию иќтисоди ба
оќибатҳои мухолифи таuирѐбии иклим, дучор мешаванд, ва
имконияти бартараф намудани ин оќибатҳоро надоранд.

4. Тавсифи Осебпазирї
Беҳимоягӣ Таъсирпазирӣ
Иќтидори
Таъсири эҳтимолӣ
мутобикшавй
Осебпазирӣ
Беҳимоягӣ метавонад, масъалан, дар шакли ҳимоя набудан аз хушксолӣ, ѐ
ихтилофот, ѐ баландшавии нархҳо, ѐ аз шароитҳои иҷтимоию – иќтисодӣ ва
шароитхои экологӣ. Осебпазирӣ на факат вобаста аз бему{офизатии
система{о, балки аз дараҷаи таъсирпазирии иншо{от{ои махсус шароит{о
(системаи экологӣ, дарѐ, хоҷаги, мамлакат, минтаќа)ва иќтидори
мутобикшавй низ вобаста аст.
.

5. Мисоли Таъсир:
таuирѐбии боришот ва осебпазирї
Таuирѐбии Таъсири Таъсир ба некуахволии одамон
вазъи хаво Экологӣ ва Саломатии Амнияти Бехатарии Таъсири
Системавӣ ахолӣ Озукавори чисмонї Иҷтимоию-
иктисодї
Боришот Обхези Беморихо, Зарари Микдори Заррари
вобаста ба киштукор фавт ва молӣ
сифати об вайрони{о
Хушксоли Нимгуруснагӣ Камшавии
{осил

6. Мисол: Таъсири Хушксоли дар
Тоҷикистон
Нимгуруснагӣ
Камшавии {осил Му{оҷират

7. Кор дар гуруњњо
• Ба гуруњњо таќсим шавед.
• Ноњия ѐ мањалаеро (шањр,ноњия,
ќишлок, ҷамоат, гуруњње аз ҷамоат–
масъалан гуруњњи занон)интихоб
кунед, ки дар бораи он маълумот
дошта бошед.

8. Ба саво{лои зеррин ҷавоб ди{ед:
• Таъсири ассосии (1-2 мисол{оро) муаян кунед, ки дар
но{ия/ҷамоат/ гуру{{и интихобкардаи шумо, мушо{{ида
карда мешавад.
• Таъuирпазирихои ассосии (норасоии захирахои озука,
тухмӣ,восита{ои пулиро……) муаян кунед.
• Иќтидори мутобикшавии асосиро(тачрибаи анъанавии
заминдори дастгирии чамоат,тачрибаи мубориза бар зидди
беобӣ, обхезӣ- масъалан таъсири об ба бино{о) -ро муаян
кунед.
• Маълумоти мухтасарро такдим кунед

9. Гузаронидани ба{оди{ии осебпазирї ба
таъuирѐбии иќлим

10. Меъери гузаронидани бањодињии
осебпазирї ба таѓирѐбии иќлим
• Дониш ва тачриба бояд хаматарафа ва гуногуншакл бошанд (бо
муносибат нисбати иштироки якљоя)
• Баходихии осебпазирї бояд дар чои муаян гузаронида шавад
• Таuирѐбии умумичахони низ ба назар гирифта шавад.
• Намудхои гуногуни иќтидори мутобикшавй дар бањодихии
осебпазири ба назар гирифтан лозим аст.
• Љанбањои институционалиеро, ки на танхо барои бањодихии
осебпазири инчунин амалигардонии чорабинихои мутобикшави
равона карда шудаанд, бояд барраси гаррданд.

11. Осебпазирї нисбат ба чї, кай ва дар
куљо?
• Нисбат ба чї: масъалан, нисбат ба чунин љараѐнњои
ба мисли беморй ѐ таuирѐбии муњит.
• Кай: Осебпазирї - чараени паїдархам ва таъсироти
сахт ба саломатии инсонї ва системахои экологї ва бо
мурури замон иќтидори мутобикшавй доимо тагир
меѐбанд.
• Дар кучо: Байни мамлакатњо,минтакањо,чамеахо ва
хатто хочагихо фаркияти осебпазирї вучуд дорад.

12. Мониторинги осебпазирї
• Барои гузаронидани мониторинги
осебпазирї ва дарачаи осебпазирї
ба таъғирѐбии иқлим мо метавонем
нишондињандањоро муаян кунем.
• Ин нишондињандањо барои муаян
кардани таъғирот бо гузаштани
вакти муаян истифода бурда
мешаванд.

13. Мисоли Нишондињандањо
Нишондињандањо барои ташхиси бемухофизатї ва таъсирпазирї истифода
бурда мешаванд.
Мисол{ои нишонди{анда{ои мониторинги бемуњофизати
Миқдори рузњои сармои
бармањал
Такроршавии офатњои табии, вобаста ба Миқдори Рузњо боришот/ њарорати (
таъғиребии иқлим (обхезї, беобї) яъне зиѐдтар аз миқдори муқараршуда )
ғайримуқаррарї

14. Мисоли Нишондињандањо
Нишонди{анда{ои мониторинги
бемуњофизати
• Шумораи ањолии бо офатхои табии
дучор шуда (масалан, беобї,обхезї, хар
як ходиса дар як сол)
• Инфраструктураи харобшуда
(масъалан, дарози, масохат ва намуди
рохи бо обхези вайроншуда , хар як
ходиса дар тули 1 сол)
• Заминистифодабари (масъалан,
таъгиребии майдони чарогохо е
чангалхо)

15. Мисоли Нишондињандањо (озуќа)
• Миқдори кифояи ѓизо
(масъалан,захираи озуқавори
барои муддати муқарраршуда).
• Фоизи хољагињое, ки берун аз
њадди қашшоқи зиндаги
мекунанд.
• Дараљаи саводнокї.
• Беморї ва системаи тандурустї.

16. Мисоли Нишондињандањо
• Нишондињандањо барои
мониторинги иќтидори мутобиќшавї.
• Дастрас кардани маълумот дар бораи
вазъи обу хаво ва иклим (интернет, радио).
• Микдори љойњо барои нигоњ доштани
озуқаворї.
• Микдор ва андозаи системањои обѐри
барои як хољагии дењқконї.
• Инфрасохтор ва роњњо (аз он љумла,
роњњои ба обхезї тобовар).
• Миқдори паногоњњои њангомї обхезї.
• Микдори беморхонањо, духтурон ва
нуқтањои ѐрии тиљилї.
• %заминњои бо зироатњои устуворї кишт
кардашудаи хољагии қишлоқ.

17. Бањодињии Осебпазирї дар
ноњияњои Тољикистон
• Бењимоягї нисбат ба таъѓир ва таъѓирѐбандагии иклим дар ВМКБ ва
водињои Хатлони Љанубї бо сабаби вобастагии таъѓирѐбии ғайриодии
харорат ва пањншавиии њарорат, њармоња бештар мушохида карда
мешавад.
• Таъсирпазирї нисбатан баланд дар њудуди шарқии куњии РТР бо
сабаби вобастагии ноњия аз хољагии қишлоқ, инчунин таъсирпазирї
нисбат баофатњои табии ва сатњи пасти амниятии озукавориї мебошад.
Таъсирпазирї инчунин дар љануби Суғд, шимоли –шарқии Хатлон,
Заравшон ва ВМКБ низ баназар мерасад.
• Иќтидори мутобиќшавї Баландтарин иктидор дар ВМКБ бо сабаби
дараљаи баланди саводнокї ва гуногунии манбаи даромад; инчунин дар
љанубу шарќии Хатлон ва дар РТР низ гуногунии манбаи даромад ва
дараљаи баланди саводнокї ба назар мерасад.

18. Индекси осебпазирї дар Тоҷикистон
(маҷмуаи нишондиҳандаҳо)
Бемухофизатй Сусти Имконияти Мувофикшави
Адаптационный потенциал
Шимоли Шарки
Гарби ападный
Чануби шаркии
Рудаки, Вахдат
Чануби Хатлон
Шимолй Сугд
НТМ, Варзоб,
Чануби Сугд
Шарки НТМ
Гарби НТМ,
Зеравшан
Хатлон
Хатлон
Шахр
ГБАО
НТМ
World Bank Poverty Reduction and Economic Management Unit, Europe and Central Asia Region (2011)

19. Кор дар гуруҳҳо
• Ба гуруҳҳои худ баргашта дар (муддати 5 даќиќа) тарафҳои
осебпазириро (таъсир,таъсирпазири, иктидор) барраси
кунед.
• Дар гуруҳҳо аз иштирокчиѐн хоњиш кунед,ки
нишондихандахои эҳтимолие, ки барои мониторинги
таъсирпазирї истифода бурда мешаванд, муаян кунанд.
• Барои муњокима 15 даќиќа дода мешавад.
• Дар болои флипчарт нависед.