1. กลอนแปด
กลอนแปดสุภาพนั้น บทหนึ่งมี ๒ คํากลอน หนึ่งคํากลอนมี ๒ วรรคแตละวรรคมี ๘ คํา
การสัมผัส
ใหคําสุดทายวรรคแรก(วรรคสดับ) ไปสัมผัสกับคําที่ ๓ หรือ ๕ ของวรรคที่ ๒(วรรครับ)
ใหคําสุดทายวรรคที่สอง(วรรครับ) ไปสัมผัสกับคําสุดทายของวรรคที่ ๓(วรรครอง)
ใหคําสุดทายของวรรคที่สาม(วรรครอง) ไปสัมผัสกับคําที่ ๓ หรือ ๕ ของวรรคที่สี่ (วรรคสง)
การสัมผัสระหวางบท หรือเรียกอีกอยางหนึ่งวา “การสัมผัสเชื่อมรอยระหวางบท” การเชื่อมสัมผัสระหวางบท ใหคํา
สุดทายของวรรคที่สี่ คือ วรรคสง ไปสัมผัสกับคําสุดทายของวรรคที่สอง คือวรรครับของบทถัดไป ใหแตงเชื่อมบทอยางนี้
เรื่อยไปจนจบเนื้อความตามที่ตองการ
ขอบังคับ เรื่องการกําหนดเสียงวรรณยุกต ในคําสุดทายของแตละวรรค มีดังนี้
คําสุดทายของวรรคที่ ๑ ใชเสียง สามัญ เอก โท ตรี จัตวา แตไมนิยมสามัญ
คําสุดทายของวรรคที่ ๒ หามใชเสียง สามัญ และตรี นิยมใช จัตวา เปนสวนมาก
คําสุดทายของวรรคที่ ๓ ใชเสียง สามัญ หรือ ตรี หามใช เอก โท จัตวา
คําสุดทายของวรรคที่ ๔ ใชเสียงสามัญ หรือ ตรี หามเสียง เอก โท จัตวา สวน
มากนิยมเสียงสามัญ
แผนผังกลอนแปดจํานวน ๒ บท
วรรคสดับ(สลับ) วรรครับ
วรรครอง วรรคสง

2. ตัวอยางคําประพันธ ของสุนทรภู
ถึงมวยดิน สิ้นฟา มหาสมุทร ไมสิ้นสุด ความรัก สมัครสมาน
แมนเกิดใน ใตหลา สุธาธาร ขอพบพาน พิศวาส ไมคลาดคลา
แมเนื้อเย็น เปนหวง มหรรณพ พี่ขอพบ ศรีสวัสดิ์ เปนมัจฉา
แมเปนบัว ตัวพี่ เปนภุมรา เชยผกา โกสุม ปทุมทอง
กลอนแปดนี้มีจํานวน ๒ บท
สัมผัสบังคับบทแรกไดแก สมุทร + สุด, สมาน + ธาร+ พาน
สัมผัสบังคับบทที่สอง ไดแก ณพ +พบ , ฉา + รา + กา
สัมผัสบังคับระหวางบท ไดแก คลา + ฉา
ขอสังเกต
สัมผัสบังคับเหลานี้จะปรากฏคําที่สงสัมผัสกันระหวางวรรคหนึ่งไปยังอีกวรรคหนึ่ง และ จะเปนคําที่มีเสียงสระ
คลองจองกัน เทานั้น
คําทีมีเสียงสระคลองจองกัน หรือเรียกวา สัมผัสสระนั่นเอง สัมผัสสระ หมายถึง คําที่มีเสียงสระเดียวกัน และมี
่
ตัวสะกดมาตราเดียวกัน ดังตัวอยาง
สวนสัมผัสที่ไมบังคับ คือ สัมผัสที่ปรากฏภายในวรรค เรียกอีกอยางวาสัมผัสใน ซึ่งสัมผัสในนี้จะมีไดทั้งเสียงสระ
สัมผัสกัน และเสียงพยัญชนะสัมผัสกัน (เรียกวา สัมผัสพยัญชนะ หรือสัมผัสอักษรนั่นเอง)
สัมผัสอักษร หมายถึง คําที่มเสียงพยัญชนะตนเปนเสียงเดียวกัน ดังตัวอยาง
ี
วรรคแรก(วรรคสดับ) มีสัมผัสในที่เปนสัมผัสอักษร ไดแก มวย + ม(หา)+ มุทร (มีเสียง ม. เปนเสียงพยัญชนะตน)
วรรคที่สอง(วรรครับ) ) มีสัมผัสในที่เปนสัมผัสอักษร ไดแก สิ้น + สุด+ส(มัคร) + ส(มาน) (มีเสียง ส.เปนเสียงพยัญชนะ
ตน)
วรรคที่สาม(วรรครอง) มีสัมผัสในที่เปนสัมผัสอักษร ไดแก ธา + ธาร
วรรคที่สี่ (วรรคสง) มีสัมผัสในที่เปนสัมผัสอักษร ไดแก พบ+พาน+พิศ , คลาด+ คลา
สัมผัสในเปนสัมผัสที่ไมไดบังคับ ถามีจะทําใหกลอนมีความไพเราะยิ่งขึ้น