12.AWID Konferansı, İstanbul, 22 Nisan 2012'de yaptığımız sunumların slaytları. dosya buyuklugu nedeniyle icindeki film ve fotografları cikararak yayinliyoruz...

1. EV-EKSENLİ
ÇALIŞMA:
DENEYİM PAYLAŞIMI
Kozadan İpeğe Ev-eksenli Çalışan Kadınlar Kooperatifi
ve
Ev-eksenli Çalışan Kadınlar Çalışma Grubu
AWID, 12.Konferans, İstanbul, 22 Nisan 2012

2. EV-EKSENLİ ÇALIŞMA
VE ÇALIŞMA
YÖNTEMLERİNDEN
ÖRNEKLER
Seniye Nazik IŞIK
AWID, 12.Konferans, İstanbul, 22 Nisan 2012

3. 1) Türkiye’de
ev-eksenli çalışma

4. «Geleneksel ev-eksenli
işler»de çalışanlar
«Yeni ev-eksenli
işler»de çalışanlar

5. Geleneksel ev-eksenli çalışmalar
- El tezgahında kumaş, halı, kilim
dokuma,
- Dikiş dikmek,
- Dantel, nakış vb becerilerle
çeyizlik eşya üretmek,
- Evde kışlık gıda üretip satmak,
şarap üretip satmak,
- Evde başkalarının çamaşırlarını
yıkamak, ütülemek,
- Kendi evinde başkasının Van / Kilim
çocuğuna bakmak, vb.

6. Yeni gelişen ev-eksenli işler
•Ambalaj işleri: Baharat paketleme, eldiven kutulama, vb çeşitli…
•Konfeksiyon atölyelerinin çeşitli işleri
•Ayakkabı dikimi
•Montaj işleri: kalem, fiş-priz, otomobil sileceği,
•Hediyelik eşya üretimi: Seramik ve tahta
boyama, takı, vb
•Bilgisayar üzerinden yazı yazma ve danışmanlık
•Değerli mücevher, parafin üzerine değerli taş
montürü hazırlama
•Oyuncak, takı, hediyelik eşya yapım işleri
•Fıstık ayıklama, pestil-sucuk yapımı, lokanta ve pastanelere yemek-
pasta yapımı
•Gece kıyafetlerine pul, boncuk, nakış işleme, geleneksel kıyafet
işlemeleri
•Ev pansiyonculuğu

7. Her gün
yeni yeni işler
çıkıyor.
Her gün
çalışan sayısı
artıyor.

8. Türkiye’de neden arttı?
1. 1980 sonrası uygulanan ve ihracata yönelik sanayileşme
yaklaşımlı neo-liberal politikalar
2. 1990’lardaki ve 2000’lerin başlarındaki ekonomik krizler:
a) Zaten yetersiz olan kamusal bakım hizmetlerinin daha da kısıtlı
hale gelmesi (kapanan kamu kreşleri vs.)
b) İşyerlerinden çıkabilen işlerin çıkmasında hızlanma, eve giden
iş sayısındaki artış…
3. Yaygın yoksulluk, sınırlı formel iş yaratma kapasitesi, açık iş
sayısının yetersizliği, yüksek oranlı işsizlik (kentsel kesimde
ortaöğretim mezunu genç kadın işsizliği % 20’nin üzerinde)
4. Kadınların izin, mahalle baskısı, aile/bakım sorumlulukları gibi
nedenlere dayanan hareketlilik azlığı

9. 2)
Ev-eksenli Çalışan Kadınlarla
Çalışmalarda Kullandığımız
Yöntemlerden Örnekler

10. 2.1.) Yerel atölyelerden iki örnek
2.1.a) Derinlemesine tanışma
2.1.b) Yerel öncelikleri belirleme
2.2) Ev-eksenli çalışan kadınlara ulaşma
araçlarından iki örnek
2.2.a) Haritalama
2.2.b) Kadın örgütleriyle çalışma

11. Küçük Grup Çalışması-1:
Ne iş(ler) yapıyorum?
İşi nasıl buluyorum? (İş beni nasıl buluyor?)
Küçük Grup Çalışması-2:
Paramı ne yapıyorum? Nereye harcıyorum?
• Malzemeyi kim veriyor/alıyor? Örnek • Yaptıklarımı kime/nereye veriyorum? Ya
veriliyor mu? İşi öğreten kimse oluyor mu? da nerde/nasıl satıyorum?
• Parça başı ücretler ya da diğer ücretlerim • Fiyatı nasıl belirliyorum? Ne kadar ve nasıl
nasıl belirleniyor? Ne kadar ve nasıl pazarlık ediyorum?
pazarlık ediyorum? • Ödeme nasıl yapılıyor?
• Ücretler nasıl ödeniyor?
Küçük Grup Çalışması-3:
• Neden ev-eksenli çalışıyorum?
• Evimde ev-eksenli çalışırken bana işimde yardım eden kimse var mı? Kim(ler)? Evimizde
benden başka “ev-eksenli çalışan” kimse var mı? Kim(ler)? Ben ev-eksenli çalışırken ev
işlerine yardım eden kimse var mı? kimler
•Ne kadar zamandır evde çalışıyorum?
•Üretimde ne gibi malzemeler kullanıyorum? Benim ve evdekilerin sağlığına nasıl etki
yapıyor? Benim sağlığım ne durumda? (İşle ilişkili sağlık sorunlarım neler?)
•Herhangi bir sigortam var mı? Yoksa kimin sigortasından yararlanıyorum?

12. Derinlemesine Tanışmanın
Yararları
• Katılımcılara hareketlilik getiriyor
• Katılan ev-eksenli çalışanların raportörlük, küçük grup
sözcülüğü gibi çeşitli görevleri üstlenmeleri
güçlendirici etkiler yapıyor: kendilerini ifade, güven…
• Her küçük grup kendisine bir isim verdiğinden,
ortaklık duygusu ve ilk birliktelik için olumlu bir ortam
sağlanmış oluyor
• Katılımcıların birbirini tanıma ve dinleme eğilimleri
artıyor

13. Üç temel sorun:
• Görünmezlik (çalışanın kendisi, çevresi ve
kamu için görünür olmama)
• Örgütsüzlük
• Yasal haklar (Yasal hakların ve diğer kamu
politikalarının olmayışı, olsa da
uygulanmayışı)

14. Örnek-2
177 sayılı ILO Sözleşmesi ve
Ev-Eksenli Çalışan Kadınların
Hak Temelli Önceliklerinin Belirlenmesi
«eşit muamele ilkesi»
Devletler,
evde çalışanların diğer işçilerle eşit
muamele görmesini,
teşvik etmeli.

15. Madde-4:
Muamele eşitliği gerektiren haklar
1. İstediği örgüte üye olmak ve örgütün çalışmalarına
katılmak, isterse kendi ayrıca örgüt kurabilmek.
2. Faaliyet ve istihdamda ayrımcılığa karşı koruma.
3. İş sağlığı ve güvenliğinde koruma.
4. Ödemelerde koruma.
5. Yasal sosyal güvenlik koruması.
6. Mesleki yetiştirmeye katılım.
7. İstihdama (çalışmaya) başlamada asgari yaş olması.
8. Analıkta koruma.

16. Neden bu yöntem ve araçlarla
öncelik belirleme?
• Çalışanlara evrensel ve standart çalışma
haklarından söz etmek, ILO ve 177 sayılı Evde
Çalışma Sözleşmesi’ni tanıtmak
• «Çalışma» ve «hak» kavramlarının bir araya
gelmesi: «hak temelli yaklaşım»a başlangıç
yapmak…
• Ev-eksenli çalışanların kendi aralarında ve
çalışmaya dair konuşma-tartışma ve birlikte karar
vermeye bir başlangıç yapmaları

17. 2.2)
Ev-eksenli çalışan
kadınlara ulaşma
araçlarından iki örnek

18. Örnek-2
Kadın örgütleriyle çalışma
Gözler, her zaman ve kendiliğinden
gerçekleri görmeyebilir.
Örnek olay:
Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı’nda
yaşadıklarımız

19. KOZADAN İPEĞE
EV-EKSENLİ
ÇALIŞAN KADINLAR
KOOPERATİFİ
Nurcan YALÇIN
AWID, 12.Konferans, İstanbul, 22 Nisan 2012

21. Güçlenme çalışmasının ana başlıkları
• Toplumsal cinsiyet
• İletişim, çatışma, çözme
• Kadınlar nasıl çalışır? Çalışma haklarımız
• Kadına yönelik şiddet
• Bedenimiz ve üreme sağlığı
• Siyaset ve karar mekanizmalarında kadın
• Yurttaşlık ve hak alma bilinci
• Örgütlenme, kadın hareketi-kadın örgütleri
• Ürün geliştirme ve Pazar bulma
• Liderlik
+ Kreş/etüd… + psikolojik ve hukuksal danışmanlık

22. Ürün örnekleri

23. YASAL DÜZENLEMELER
VE
KAMU POLİTİKALARINI
ETKİLEME ÇALIŞMALARI
Gülcan KAÇAN
AWID, 12.Konferans, İstanbul, 22 Nisan 2012

24. 1) Kamu Politikaları
Atölyeleri

25. Kamu politikaları atölyelerini
neden yapıyoruz?
• Anlamak istiyoruz: Ev-eksenli çalışma ve ev-eksenli
çalışan kadınlar açısından durum ne?
• Paylaşmak istiyoruz: Yerel çalışmalardan elde
ettiğimiz bilgileri paylaşmak, ev-eksenli çalışan kadınların
taleplerini doğrudan konuşabildikleri bir ortam yaratmak
istiyoruz
• Politikalar geliştirmek ve uygulamadaki
gelişmeleri izlemek için ortaklık oluşturmak
istiyoruz: Kamu kesimindeki gelişmeleri birlikte
görmek, değerlendirmek, gelişme kanallarını oluşturmaya
katkıda bulunmak istiyoruz.

26. Kamu Politikaları
Atölyelerinden Ne Bekliyoruz?
 Devletin ilgili kurumlarının kendi çalışmaları kapsamında
ev eksenli çalışmaya yer vermeye, kendi ev-eksenli
çalışma politikalarını belirlemeye başlaması,
 Devlet kurumlarının ortak bir ev eksenli çalışma
politikası belirleme yönünde bir planlama ve hazırlık
yapmaya başlaması,
 İşbirliği ve izleme imkanı yaratılması
 ILO Sözleşme ve Tavsiye Kararı'nın var olan hukuki ve
pratik yapı içinde ev-eksenli çalışma ile ilişkili bir şekilde
uygulanabilme imkanları hakkında fikir oluşturulması,
 Ev-eksenli çalışan temsilcilerinin temsil yeteneklerinin,
kendi önceliklerini savunma ve takip açısından
güçlenmeleri (kamunun yaptıklarına müdahil olma gücü
kazanma).

27. 2)
Yasal haklarda durum

28. (1) Türkiye, 177 sayılı ILO Sözleşmesi’ni
onaylamış bir ülke değildir.
(2) 2.Ülke Konferansı’nda (2011)
Sözleşme’nin onaylanmasını ve
uygulanmasını talep etme kararı
aldık.

29. «işçi» olarak çalışan
ev-eksenli çalışanlar
• 4857 sayılı İş Kanunu’nun kapsamındadırlar. (Yasaya iş yeri tanımına
eklenen «ekli yerler» ifadesi nedeniyle)
• Yargıtay’ın 2000’de aldığı karar nedeniyle bağımlı çalışanlar evde
çalışsalar da işçi sayılmalıdır.
• İşçi olan ev-eksenli çalışanlar:
– 5510 sayılı Yasa’nın (Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)
kapsamındadır.
– Asgari ücretten yararlanma hakları vardır. (2006’da ev-eksenli çalışanların 5000’den
fazla imza ile yaptığı başvuruya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da yazılı olarak
hakları olduğunu belirterek cevap verdi.)
– Sigortalı olanlar sendika üyesi de olabilirler. (İşyeri ve işçi sigorta sicil numaraları
varsa.)
• Borçlar Kanunu 2011’de yenilendi. (6098 sK) 1 Temmuz 2012’de
yürürlüğe girecek yeni Kanun’da hizmet akti başlığı altındaki 9
maddede ev-eksenli çalışma düzenlenmiş durumda.

30. SORUN:
YASALARIN UYGULANMASI
BOŞLUKTA.
EV NASIL DENETLENEBİLİR EN
ÖNEMLİ SORU

31. «kendi hesabına» çalışan
ev-eksenli çalışanlar
• Dışarıdan işçi olmaksızın kendi araçlarıyla evde üretim
yapan ve dükkan açmadan satanlar, gelir vergisinden
muaftır.
• Kermeslerde, pazar yerlerinde ve sokaklarda satış vergi
muafiyetini engellemez.
• Vergi muafiyeti olanlar gönüllü olarak sigortalı olabilirler.
Bu sigorta iş kazası ve meslek hasatlığı risklerine karşı
sigortayı kapsamaz. Zaten genel olarak sigorta primleri
ev-eksenli çalışanlar için ödenebilir düzeyde değildir.

32. Örgütlenme hakkı
• Sendika kurma hakkı yasal olarak yoktur.
• Mevcut bir sendikaya üye olmak için işçinin sigorta sicil numarası
olması ve işyerinin sigorta sicil numarası istenmektedir.
• Esnaf ve sanatkarlar odalarına/birliklerine üye olmaları
mümkündür. Ama kayıtlı/formel üretici olmak özellikle vergi ve
yasla diğer sorumluluklarla ilgili korkular nedeniyle çok da
istenmemektedir.
• Ev-eksenli çalışan kadınlar kendi kooperatiflerini kurmaktadırlar.
(Örnek Kozadan İpeğe Ev-eksenli Çalışan Kadınlar Kooperatifi)
• Ev-eksenli çalışan kadınlar dernek de kuruyorlar. Ama iş yapmak
istediklerinde şirketlerle aynı yasal düzenlemelere tabi
oluyorlar.

33. ÜLKE
KONFERANSLARI
ve
BALKANLAR AĞI
Ayşen KARAKULAK
AWID, 12.Konferans, İstanbul, 22 Nisan 2012

34. TÜRKİYE HOMENET’E DOĞRU
1. Ülke Konferansı Sonuçları
26 - 28 Kasım 2004, Ankara
• Kamu ve Devlet Politikalarında Görünürlük
• İş ve Sosyal Güvenlik Hakkı
• İş Mevzuatında Tanımlanma
• İşçilik Haklarının Kullanılması
• Yerel Yönetimlerin Sorumlulukları
• İstihdam, Kreş, Yaşlı Bakım Hizmetlerinde
Destek

35. 2. Ülke Konferansı Sonuçları
2 - 4 Aralık 2011, Ankara
• ILO 177 Evde Çalışma Sözleşmesinin Onaylanması
• Dayanışma ve Örgütlenme
• Görünürlük
• Sendikaların Duyarlılığı
• Yerel Yönetimlerden Beklentiler
(istihdam, çocuk-yaşlı-hasta bakımı, pazar-danışmanlık-malzeme alımı-
ürün geliştirme)
• Devlet Politikalarında Yer almak;
- ev-eksenli çalışmaya ilişkin ortak ve standart tanımlar
- veri tabanı oluşturma
- örgütlenme desteği
- iş ve sosyal güvenlik hakkı
- iş arama ve bulmada destek
- cinsiyete duyarlılık
- kayıt dışı çalışma

36. BALKANLAR AĞI
• Türkiye-Balkanlar arası iş kaymaları
yüksek
• 2002’den başlayarak Balkanlardaki
örgütlenmelerle bir araya geldiğimiz
çalışmalar yaptık ya da yapılanlara katıldık
• 24-28 Şubat 2012, Sofya/Bulgaristan,
Güneydoğu Avrupa Ev-Eksenli Çalışanlar
Ağı kuruluş toplantısı…

37.  Kozadan İpeğe Ev-Eksenli Çalışan
Kadınlar Kooperatifi
kozadanipege@hotmail.com
Tel: 0090.312.3674014
 Ev-Eksenli Çalışan Kadınlar
Çalışma Grubu
eeckcg@gmail.com
Fax: 0090.312.2170160
Facebook: Ev Eksenli Çalışan Kadınlar