Nadbużańscy Olędrzy. Rolnicy, budowniczowie, rzemieślnicy i melioranci

NADBUŻ
NADBUŻAŃSCY OLĘDRZY -
OLĘ
rolnicy, budowniczowie, rzemieślnicy i melioranci

ANTONI CHORĄŻY – Mościce Dolne
Prezentacja: Nadbużańscy olędrzy_Antoni Chorąży_Mościce Dolne

Olędry i Olędrzy
w Polsce


OLĘDRZY (Hollendrzy, Holędrzy, Holendrzy, Olędrzy, Olendrzy).
Pierwotnie osadnicy z Fryzji i Niderlandów, najczęściej
wyznania mennonickiego, którzy w XVI-XVII wieku
zakładali wsie w Prusach Królewskich, wzdłuż Wisły i jej
dopływów, na Kujawach, Mazowszu i w Wielkopolsce.
Posiadali umiejętność melioracji i reprezentowali wysoką
kulturę rolną. Byli wówczas najzamożniejszą grupą
chłopów. Zachowywali wolność osobistą, własną religię i
przekonania. Po I rozbiorze Polski częściowo
wyemigrowali na Ukrainę.

Z czasem termin utracił swoje znaczenie
narodowościowe, zaś olędrami zwano wszystkich
osadników, otrzymujących przywileje opierające się na
prawie wprowadzonym przez niderlandzkich kolonistów.

PRAWO HOLENDERSKIE (olęderskie)

Korzyści z prawa (h)olenderskiego:
wolność osobista
wieloletnia bądź wieczysta dzierżawa gruntów
możliwość przekazania gruntów spadkobiercom
zbiorowa, solidarna odpowiedzialność całej gminy
olęderskiej za powinności wobec pana
szczególny charakter samorządu gminnego
Wyróżnikiem tego osadnictwa były kwestie
prawne, a nie etniczne, religijne czy
gospodarcze, zaś słowo olęder nie było
tożsame z osadnikiem holenderskim.

PRZYCZYNY KOLONIZACJI NA ZIEMIACH POLSKICH

prześladowania religijne w Niderlandach
- emigracja protestantów w poszukiwaniu bardziej
tolerancyjnego środowiska
sytuacja gospodarcza w Niderlandach
- spustoszenia wojenne, powszechny głód, epidemia dżumy i
częste powodzie
spustoszenie Prus po wojnie polsko-krzyżackiej i
dążenie feudałów do zwiększenia zysków,
- spustoszone i opuszczone przez dotychczasowych
mieszkańców wsie na pograniczu Prus krzyżackich
- dążenie właścicieli ziemskich do zwiększenia swoich dochodów,
m.in. poprzez zagospodarowanie nowych ziem, szczególnie zaś
osuszenie mokradeł oraz wyrąb lasów


TYPY OSAD I GOSPODARSTW
Typy osad
- zabudowa rzędowa
- zabudowa rozproszona (kolonijna)

Typy zabudowy gospodarstw
- styl fryzyjski
- styl niemiecki
- styl polski

Inne elementy
- melioracja, kanały i stawy, groble, wały, jazy, śluzy, przepusty,
wiatraki
- wierzby rosochate, topole, płoty plecione


REGULACJE PRAWNE I USTRÓJ OSAD
Przywilej lokacyjny (kontrakt osadniczy)
Możliwie precyzyjnie regulował stosunki gminy
olęderskiej z panem i innymi osobami i
instytucjami – (wolnizna, dzierżawa = emfiteuza)
Zależność osobista i prawna
Osadnicy olęderscy byli ludźmi wolnymi.
Zależność osobista od pana nie istniała w ogóle,
co podkreśla większość przywilejów dla nowych
wsi. Mogli w dowolnej chwili sprzedać swoje
gospodarstwo i opuścić majętność.


REGULACJE PRAWNE I USTRÓJ OSAD
Ustrój gminy olęderskiej
Silny samorząd był jednym z najistotniejszych
wyróżników osadnictwa olęderskiego. Samorząd
gminny stanowił sołtys z dwoma lub trzema
ławnikami. Nie byli mianowani przez pana, ale
obierani przez wszystkich mieszkańców osady.
Wybory do samorządu odbywały się najczęściej co
roku, czasami tylko kadencja wynosiła dwa albo trzy
lata.
Samorząd z jednej strony pełnił rolę pośrednika
między osadą a dworem. Z drugiej strony sołtys i
ławnicy zajmowali się administracją gminy i jej
sądownictwem.

NADBUŻAŃSCY
OLĘDRZY


PIERWSI „ZASADŹCY”
NADBUŻAŃSKICH OLĘDRÓW
Leszczyńscy herbu Wieniawa z Leszna – dziedzice po księżnej
Fedorze (Teodorze) Leszczyńskiej, drugiej żonie Andrzeja
Leszczyńskiego, zmarłej w 1598 roku
Wcześniej, Fedora była żoną księcia Aleksandra Prońskiego,
właściciela dóbr sławatyckich do jego śmierci w 1595 roku.

Procesy spadkowe toczą się do 1615 roku.
Dziedzicem dóbr sławatyckich zostaje Rafał Leszczyński, syn
Andrzeja i Anny z Firlejów, ożeniony z córką Teodory – Anną
Radzymińską, spadkobierczynią po matce.

Kontrakt związany z osadzeniem olędrów nad Bugiem w okolicy
miasteczka Sławatycze zostaje spisany we Włodawie w dniu
3 czerwca 1617 roku.


PIERWSI OLĘDRZY NAD BUGIEM
Pierwsza grupa osadników z Żuław Gdańskich
Neubruch – rok 1617
Brühl - (Ryll, Ryl), Lodewich – (Ludwig, Ludwik, Lodwig, Lodwich), Witt – (Wit),
Sillentin – (Selent, Zelent, Zelentyn), Kuntz (Kunc, Kunz), Asmann, Bodryk, Horn,
Mamrau, Kelt, Olbrecht, Ties

Druga grupa osadników z Żuław Gdańskich
Neudorf-Neubruch - po powstaniu kozackim i „potopie” szwedzkim:
Baum, Krebs, Holz (Holc), Pastrich (Pastrik, Pastryk), Hildebrandt, Schippenbeill,
Hüneburg (Huneborg), Bütow (Bytow, Bytoff, Bytof), Bendik (Bendyk, Będyk) , Bab,
Mülart (Mulart, Milard), Popko, Brzóska, (późn. Rozin, Heyda, Kling, Milch i inni),

Inni „Olędrzy” (przełom XVII i XVIII w.)
- XVII / XVIII wiek (radziwiłłowskie „Państwo Sławatyckie”) – osadnicy
polscy na prawie olęderskim (koligacje, osadnicy ze Śląska)
Parczewski, Ślązak, Chorąży, Łuszczewski, Krukowski, Jarocki, Jasiński,
Buraczyński, Kuczyński, Wereszczyński, Dąbrowski, Jaworski, Kozakiewicz,
Trybuchowicz, Wilczyński, Witowski, Konopko, Wawryszewicz, Winowski,
Malicki, i inni

DOKUMENTACJA HISTORYCZNA


LESZCZYŃSCY h. Wieniawa z Leszna – działalność w XVI i XVII w.
Z fragmentu komentarza do Przywileju lokacyjnego miasta Leszna,
wystawionego w Krakowie dnia 30 IV 1547 przez Zygmunta I Starego, króla
polskiego, na prośbę Rafała Leszczyńskiego, dziedzicznego posesora tych dóbr,
wpisanego do akt grodzkich wschowskich dnia 17 VI 1597 r., dowiedzieć się
można, że: „Lokacja Leszna przeprowadzona została w połowie XVI w. na terenie
wsi. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był Rafał Leszczyński, kasztelan
przemęcki, dziedziczny posesor dóbr leszczyńskich. W 1547 r. uzyskał on u króla
polskiego, Zygmunta I Starego przywilej lokacyjny, pozwalający mu jako
dziedzicznemu właścicielowi wsi Leszno na sprowadzenie z zachodu grupy
rzemieślników i kupców. Starając się o przywilej królewski zezwalający na
podniesienie wsi Leszno do rangi miasta, Rafał Leszczyński prowadził już
konkretne działania przygotowawcze. Licząc na napływ osadników, zaczął
wznosić domy, osadzając w nich najpierw ludzi ze swej służby i dając im prawo
targowe, pozwalające na uprawianie rzemiosła i handlu. Szacuje się, że
osadników miejscowych, pochodzących z okolic miasta było około 200. W 1548 r.
dołączył do nich większą grupę przybyszy (około 800 osób). Byli nimi członkowie
jednego z odłamów kościoła reformowanego, nazywani braćmi czeskimi lub
jednotą braterską, wygnani z Czech. Wędrując ze Śląska, przechodzili oni przez
Wielkopolskę (za zgodą Andrzeja Górki, starosty generalnego Wielkopolski) do
Prus Książęcych, pod opiekę księcia Albrechta Hohenzollerna.


LESZCZYŃSCY h. Wieniawa z Leszna – działalność w XVI i XVII w.
Zwerbowana przez zasadźcę grupa braci czeskich, złożona głównie z
sukienników (tkaczy), zatrzymała się w Lesznie, gdzie czekały wymierzone
wcześniej działki, a nawet gotowe domy.
Razem z rodzinami i pojedynczymi przybyszami z różnych stron, pierwsza gmina
miejska w Lesznie mogła liczyć około 1500 osób. Była to grupa polsko-śląska, a
pod względem językowym polsko-niemiecka (język czeski szybko zanikał na
rzecz niemieckiego).
W 1567 r. Leszno przejął Rafał Leszczyński, bratanek założyciela miasta,
najbogatszy wówczas magnat wielkopolski, senator, kierownik mennicy
koronnej, kasztelan śremski. Został członkiem jednoty braterskiej i wybitnym
działaczem reformacyjnym.
Na początku XVII w. kolejny dziedzic, Andrzej Leszczyński, wojewoda brzesko-
kujawski, zorganizował w Lesznie polski zbór braci czeskich (dotąd był tam tylko
zbór niemiecki) i zreformował szkołę leszczyńską. Jego syn i następca Rafał
Leszczyński, starosta wschowski, podniósł ją w 1624 r. do poziomu tzw.
gimnazjów akademickich, jakimi były podobne szkoły w Gdańsku i Toruniu. W
1628 r. przybyła do Leszna duża, bo licząca 1500 lub nawet 2000 osób grupa
braci czeskich, wygnanych przez Habsburgów z Czech, w tym także ze Śląska, po
klęsce czeskiego powstania narodowego pod Białą Górą w 1620 r.”

Jest zatem możliwe, że kilku osadników z polsko brzmiących nazwiskami mogło trafić
nad Bug wraz z często goszczącymi tu przedstawicielami rodu Leszczyńskich.

LOKALIZACJA NEUDORF-NEUBRUCH


LOKALIZACJA NEUDORF-NEUBRUCH – wg mapy z 1700 r.


Władysław hr. Leszczyński - jako wieloletni
protektor nadbużańskich olędrów
Syn Rafała Leszczyńskiego - hrabia Władysław Leszczyński i
jego małżonka Świętosława byli największymi protektorami
pierwszych olęderskich osadników nad Bugiem.

Władysław hr. Leszczyński sprecyzował zarówno przywileje dla
osadników, jak i mieszczan sławatyckich - którym odebrano
część nadbużańskich łęgów i przydzielono olędrom.
Wykazywał również troskę o ich byt materialny i praktyki religijne.

Kilka ostatnich lat przed zakupem dóbr sławatyckich przez
Radziwiłłów bialskich protektorami olędrów byli:
brat i syn - Andrzejowie.

Zmiany właścicieli dóbr sławatyckich
W 1667 roku dobra sławatyckie zakupił Michał Kazimierz
Radziwiłł, podkanclerzy litewski, hetman polny litewski,
wojewoda wileński, VI ordynat nieświeski, IV ordynat ołycki, III
pan na Białej.
Dobra te, nazwane przez Radziwiłłów „Państwem Sławatyckim” -
pozostają ich własnością do1828 roku.
Następnie, po ślubie w 1828 roku Stefanii Radziwiłłówny (1809-
1832) z hrabią Ludwikiem von Wittgensteinem (1799-1866),
carskim generałem, protestantem, urodzonym z Polki -
ogromne dziedzictwo Radziwiłłów (ok. 1 miliona ha) po młodo
zmarłej Stefanii staje się jako tzw. „scheda wittgensteinowska”
własnością jej męża i dzieci, Piotra i Marii Wittgensteinów.
W 1861 roku Ludwig Wittgenstein otrzymuje dziedziczny tytuł
książęcy. Umiera w 1866 roku.

Zmiany właścicieli dóbr sławatyckich
Sukcesorem dóbr staje się Piotr Wittgenstein. Umiera bezdzietnie w
1877 r.
Dobra na terenie Cesarstwa Rosyjskiego i Królestwa Polskiego stają się
własnością siostry Piotra – Marii, małżonki księcia Chlodwiga zu
Hohenlohe-Schillingsfürst, kanclerza Rzeszy i premiera Prus w latach
1894 – 1900. Księżna Maria zmarła w 1897 roku, jej mąż w 1901 r.
Pozostawiają pięciorgu dzieciom olbrzymi spadek. Księżna Maria nie
zgadza się na propozycję przyjęcia przez jej syna Filipa
obywatelstwa Cesarstwa Rosyjskiego.
Dzieci, nie będące poddanymi carskimi nie mogą dziedziczyć dobór w
tymże Cesarstwie, a na ich sprzedaż otrzymują od cara niewiele
czasu.
W ten sposób dawna radziwiłłowska fortuna została rozprzedana za
bardzo niskie ceny towarzystwom ziemiańskim, prywatnym
nabywcom, bądź dotychczasowym dzierżawcom.


LOKALIZACJA NEUDORF-NEUBRUCH (Neubrow)

Kolonie macierzyste
Neudorf - Neubruch

Najbliższe kolonie „córki”
(migracja z Nejdorf-
Nejbrowa od końca XVIII
wieku


DOKUMENTACJA METRYKALNA – najstarsze zapisy

Księga małżeństw par. rzymsko-kat. w Sławatyczach – od 1685 roku

Większość wyznawców stanowią olędrzy nadbużańscy z Nejdorf-Nejbruch z
wpisem zamieszkania – Holendry, Holędry, Olendry lub Olędry



Zapis małżeństwa Grzegorza Hüneburga z Elżbietą
Wittówną Holendrów w 1687 roku
Księga małżeństw par. rzymsko-kat. w Sławatyczach – od 1685 roku


Zapis małżeństwa
Krzysztofa Dąbrowskiego
z Anną Chorążówną z
Olendrów w 1703 roku,
przy świadkach:
Stanisławie,
Parczewskim, Marcinie
Dąbrowskim, Zuzannie i
Zofii Parczewskiej



Zapis małżeństwa luteranów: Jakuba Ryluka z Katarzyną Witówną - w 1707
roku, świadkowie: Piotr Lodwig, Marcin Dąbrowski, Katarzyna Lodwikowa



Zapis małżeństwa Jakuba Zelenta – z Olendrów - luteranina, z panną
Katarzyną Klikowską – katoliczką - w 1718 roku


Zapis małżeństwa Jana Zelentyna (Zelenta, przyp. autora) z panną Katarzyną
Kuncówną – w 1731 roku


Zapis małżeństwa Grzegorza Bütowa z Marianną Pastrichówną – w 1732 roku



Zapis małżeństwa Franciszka Parczewskiego z Zofią Chorążanką – w 1751
roku, świadkowie: Kazimierz Chorąży, Joanna Parczewska



Zapis małżeństwa Michała Wita z Marianną Pastryk w 1785 roku (przy
świadkach – Jakubie Chorążym i Antonim Buraczyńskim (zmiana księdza,
błędy w pisowni nazwisk- przyp. autora)



Zapis małżeństwa z użyciem nazwy wsi Neydorf (łacina) z 1777.
Michał Ryll (nie katolik) i Marianna katoliczka Ryllowa, świadkowie: Piotr
Lodwik i Zuzanna Witówna



Zapis małżeństwa Michała Parczewskiego z Felicjaną Chorążyną - z użyciem
nazwy wsi Neybrof (łacina) z 1777 r.



Pierwsza wzmianka metrykalna świadcząca o obecności olędrów niemieckich we
wsi Sajówka w 1791 roku. Nazwiska: Ryl, Pastrych (Pastrich), Hyneborg (Hüneburg).


Inwentarz „Państwa Sławatyckiego” 1764-5 r.


Wieś niemieckich Holędrów Neybroff
(późn. Mościce Górne)


Wieś niemieckich Holędrów Neydroff
(późn. Mościce Dolne)


(późn. Mościce Górne) – 1 str.


(późn. Mościce Górne) – str. 2, fragm. 1


(późn. Mościce Dolne) – str.1, fragm. 1


(późn. Mościce Dolne) – str.1, fragm. 2


(późn. Mościce Dolne) – str. 1, fragm. 3


(późn. Mościce Dolne) – str. 2


Proporcje w pochodzeniu nazwisk we wsiach
niemieckich Holędrów Neybroff i Neydroff

W okresie sporządzania inwentarza we wsi
Neybroff 30 nazwisk (z ogólnej liczby 69), a we
wsi Neydorff 26 (z ogólnej liczby 61) miało
pochodzenie niesłowiańskie, co stanowiło 43%.
Powyższe dotyczy brzmienia nazwisk a nie
liczby noszących je osób w tych wsiach*

* Zapis z zachowaniem pisowni nazw wg inwentarza państwa Sławatyckiego


Wieś Nowosiółki - Holendrowie Ruscy – fragm. 1


Sumariusz Generalny wszelki Państwa Sławatyckiego - XVIII w.


DOKUMENTACJA HISTORYCZNA – powinności olędrów wg
Inwentarza „Państwa Sławatyckiego z 1765 roku”

… „Holędrowie wszyscy Bydła swego nikomu na stronę
pod winą i karą przedawać nie powinni, tak Ci jako i
Ruscy tylko im wolno między sobą przedawać, a jeśliby
kogo koniecznie przymuszała potrzeba, to ze dworu u
takich kupować będą a jeśliby który potajemnie na
stronę przedał, takowy jako za kryminał powinien być
karany - raz na zawsze przykazuje się tą Dyspozycją”.



…„Ciż Holędrowie aby Drzewa Fruktowe i morwowe w
ogrodach swoich sadzili nie otkazując się tym, że w
zimie wymarzają, gdyż jest na to sposób, obłożyć
dobrze gnojem i słomą, to marznąć nie będą, z których
(Holędrów) jeżeliby miał się żenić - nie wprzód mu ślub
powinien być dany aż póki cztery drzewa Fruktowe w
ogrodzie swoim nie zasadzi i nie zaszczepi” .


„Sądzą się obydwie wsie przed Woytami swemi y Gromadami a w większych
sprawach przed obydwoma Woytami y Gromadami, od których sądu dopiero
któraby strona nie była kontenta appeluie do Dworu. Obierają Woytami
corocznie Gromady we wtorek Świąteczny wybrawszy statecznych Trzech
Ludzi pod któremi się kreskują, takoż y Radzkiego Jednego. Po obraniu Woyta
drugiego Radzkiego Woyt sam obiera który mu się podoba. Z win które na
Woyta nie powinny przy Elekcji nowego, stary Woyt każdy na Gromadę swoją
Beczkę Piwa podług dawnego Zwyczaju stawić powinien.”


DOKUMENTACJA HISTORYCZNA – Attynencye „Państwa Sławatyckiego
wg inwentarza 1765 roku” – różnice w ilości sprzężaju konnego

*Attynencja
(przyległość) -
historyczna jednostka
osadnicza nie związana
funkcjonalnie z
miastem, jednak leżąca
pod obszarem jego
jurysdykcji,
**syny – synowie (w
tym przypadku ilość
synów poszczególnych
gospodarzy w dymie-
zagrodzie
gospodarskiej),
***sprzężaj - konie,
bydło zaprzęgane do
wozu, pługa itp.


Kopia Przywileju Karola Stanisława Radziwiłła
(1734 – 1790) dla miasta Sławatycz…

… w związku z tym, że łąki
mieszczan sławatyckich były im
niegdyś „w Holendryą odebrane.

Przywilej zwalniał mieszczan z
części podatków i czynszów.
Była to aprobacja przywilejów
nadanych przez hrabiego
Władysława Leszczyńskiego,
syna Rafała

Prezentacja: Nadbużańscy olędrzy_Antoni Chorąży_Mościce Dolne (dokument zarchiwow. w par. MBR w Sławatyczach

Migracja olędrów z Nejdorf – Nejbrow od
schyłku XVIII w.

Główne dotychczasowe źródła utrzymania:

uprawa ziemi,
hodowla bydła
rzemiosło,
prace melioracyjne, budowa umocnień wodnych, mostów i
budynków przystosowanych do życia na terenach nizin
rzecznych

Przyczyny migracji:

rozdrobnienie gospodarstw (rodziny wielodzietne),
sytuacja polityczna (utrata niepodległości, skutki wojen, walki
powstańcze)


Migracja olędrów z Nejdorf – Nejbrow od schyłku
XVIII i w XIX wieku.
Kierunki migracji:

Pierwsza grupa, mieszana wyznaniowo - założenie kolonii Holendry
na dobrach Adama księcia Czartoryskiego (prawy brzeg), lata 1776
– 1779, kilka rodzin (Michał Ryl, Tomasz Paszkiewicz, Józef Wereszczyński,
Antoni Trybuchowicz, Wojciech Chorąży, Andrzej Chorąży)

Druga grupa - protestanci - lewy brzeg Bugu, wsie mało zaludnione
w odległości 3 – 8 km: Zańków i Sajówka, oraz częściowo Liszna -
kilkadziesiąt rodzin. W tym czasie tereny pod zaborem austriackim.

Od lat 30-tych XIX wieku, protestanci, 50 – 70 km od wsi
macierzystych: Zabuskie Holendry, Holendry Świerżowskie, oraz
częściowo zasiedlanie istniejących wsi wołyńkich: Zamostecze,
Nowiny, Jaźwiny, Aleksandrówka, Oleszkiewicze, i inne, na Wołyniu
(kilkadziesiąt rodzin)


Przywilej lokacyjny – kol. Holendry n/Bugiem - 1776 r.
Gm. Przyborowo (prawobrzeżny Bug, naprzeciwko Włodawy)


Naliczenie czynszu dzierżawnego – 1779 r.
(Holendry – Gm. Przyborowo (prawobrzeżny Bug, naprzeciwko Włodawy)


Naliczenie czynszu dzierżawnego
Holendry – Gm. Przyborowo


HOLENDRY - kolonia założona w 1776 r.


HOLENDRY - kolonia założona w 1776 r.
(Stanisławówka od 1931 r.)

Dotyczy postanowienia
Starosty Powiatowego
Brzeskiego w sprawie
zmiany m.in. nazwy kolonii
Holendry na kolonię
Stanisławówka (koło
Komarówki)


LOKALIZACJA NEUDORF-NEUBRUCH (Neubrow) i
pobliskich tzw. kolonii „córek”


KOLONIE „CÓRKI” – Holendry Zabuskie i Świerżeńskie

Prezentacja: Olędrzy Nadbużańscy_Antoni Chorąży_Mościce Dolne

ROBOTY ZIEMNE Z KOŃMI I WOZAMI
Migracja w poszukiwaniu nowych, lepszych warunków
gospodarowania nie rozwiązała głodu ziemi olęderskich
rodzin nad Bugiem.
Olędrzy, wyspecjalizowani w różnego rodzaju robotach
ziemnych i budowlanych już od połowy XIX wieku
rozpoczynają wyjazdy na roboty ziemne z końmi i wozami.
Współuczestniczą w budowach nasypów kolejowych,
wąwozów, kanałów, mostów, niwelacjach terenu pod
powstające manufaktury i obiekty przemysłowe.
Najwięcej pracy jest carskiej Rosji i w Prusach. Jednakże
ziemie polskie są pod zaborami. Niełatwo kierować się
sentymentami w wyborze klienta.


Z czasem zyskują uznanie wielu przedsiębiorców w
Królestwie Polskim, w Rosji, Prusach i zniewolonych
państwach Cesarstwa Austrowęgierskiego.
W okresie międzywojennym najchętniej pracują na
odradzających się ziemiach kresowych II RP, jak również
przy budowie COP, portów morskich, fortyfikacji
wojskowych, i wielu nowych budowach w całej Polsce.
Po II wojnie światowej, jeszcze tzw. żelaźniakami pracują
przy odgruzowywaniu i odbudowie wielu polskich miast,
budowie nasypów kolejowych, dróg i kanałów
melioracyjnych. Dość liczna grupa mężczyzn pracuje
dorywczo przy bieżącym utrzymaniu kanałów
melioracyjnych dojeżdżając na w odległości do 40 km.



W latach 60-tych i 70-tych „żelaźniaki” zastępowane są
przez wozy ogumione, wyposażane dodatkowo w hamulce
niezbędne w terenach górzystych i wysokich skarpach.
Niewielkie niegdyś konie zastępują silniejsze konie
pociągowe.
Jednakże w dalszym ciągu zaprząg konia z
charakterystyczną duhą (u olędrów „dugą”), jest ten sam.
Ten rodzaj zaprzęgu, to tajemnica olęderskiego sukcesu w
tego typu pracach.



Tradycja przetrwała do końca lat 70-tych XX wieku, choć
zdarzały się przypadki zleceń takich prac w
trudnodostępnych terenach województwa
zachodniopomorskiego jeszcze w ostatniej dekadzie
minionego wieku.
Dziś olęderskich wozaków, konie, wozy i szpadle - zastąpiły
maszyny.
Mimo to, niektórzy potomkowie olędrów nadbużańskich są
przedsiębiorcami lub robotnikami kontynuującymi tradycję
przodków – już za pomocą nowoczesnego sprzętu.


OLĘDRZY NA ROBOTACH ZIEMNYCH
Z KOŃMI I WOZAMI


Z KOŃMI I WOZAMI – wozy w drodze na wyrobisko


Z KOŃMI I WOZAMI – dawny zaprzęg z ładunkiem
wiezionym do miejsca budowy nasypu


Z KOŃMI I WOZAMI
Dawny zaprzęg na wyrobisku, tzw. „paju”


Z KOŃMI I WOZAMI – karczunek drzew i wywóz ziemi – lata 60-te


Z KOŃMI I WOZAMI

Lata międzywojenne, po bokach bracia Chorąży z Holendrów-Stanisławówki, w środku robotnik najemny


OLĘDRZY NA ROBOTACH ZIEMNYCH Z KOŃMI I WOZAMI
Dojazd do miejsca rozładunku wozu


Rozładunek wozu przy budowie nasypu drogi


Wóz w stanie gotowości do załadunku


Wozy z wyposażeniem do wyjazdu w nieznane miejsce robót – lata 60-te XX wieku


Eksponaty wyposażenia „wozaków”


WYSTAWA „OLĘDERSCY WOZACY” – Sławatycze 26.07.2009

Projekt i wykonawstwo: Antoni Chorąży – Mościce Dolne. Ekspozycja prywatna

DOŻYNKI POWIATOWE 2009 – WYSTAWA OLĘDERSKA


Cieśle, tracze i inni rzemieślnicy
Niemalże samowystarczalna wspólnota olęderska, dość
zamknięta na przenikanie do jej wnętrza zwyczajów
sąsiadów, sama otwarta była na wszelkie możliwości
zarobkowania.
Pierwsi osadnicy wnieśli na tę ziemię wiele nowości z
dziedziny hodowli, uprawy ziemi, sadownictwa,
pszczelarstwa i rzemiosła.
Umiejętności te dziedziczyli ich potomkowie, będąc
niejako „żywiołem” twórczym oddziaływującym na nieco
zacofane sąsiednie wsie z ludnością o wschodnich
korzeniach, która za czasów Jagiellonów migrowała tu ze
wschodniej Ukrainy bądź Ziemi Pińsko – Turowskiej.


Dziewiętnasty wiek sprzyjał rozwojowi rzemiosła.
Przygotowania wyjazdów na roboty ziemne z końmi
wymagały współuczestnictwa wielu fachowców. Choć były
to profesje ogólnie znane, ale nigdzie indziej jak tu ogrom
pracy mieli rzemieślnicy obrabiający drewno i okucia do
wyrobu i naprawy wozów konnych, uprzęży, i
wyposażenia wozaków w szpadle, kilofy, lady, kufry,
beczki i inny sprzęt. Zajęcia te wypełniały zwłaszcza
zimowy i wczesnowiosenny czas cieśli, stolarzy,
kołodziejów, stelmachów, bednarzy, rymarzy, tkaczy.
Szczególną profesją było kowalstwo, nie tylko
stacjonarne, gdyż większa grupa olęderskich wozaków
chętnie widziała w swym gronie tych rzemieślników
podczas odległych wyjazdów na roboty ziemne.


Inną, niż roboty ziemnych z końmi i wozami profesją
wymagającą opuszczenia rodzinnych domów na tygodnie
lub miesiące była praca traczy i ciesiołka.
Zwłaszcza tracze na długi okres czasu wychodzili ze
swoimi dużymi piłami do wzdłużnego i poprzecznego cięcia
drewna, i innymi użytecznymi narzędziami - takimi jak sznur
ciesielski, ośnik, siekiera - w odległe miejsca.
Cieśle posiadali też inne użyteczne narzędzia, jak strugi
(heble), piłki, narżnice, dłuta, młotki, kątowniki i kątomierze,
miary, świdry różnych rozmiarów, ściski, znaczniki, i inne.


– narzędzia ciesielskie i trackie


Cieśle, tracze i inni rzemieślnicy – narzędzia
ciesielskie i trackie
Tracze często towarzyszyli
cieślom przy większych
zleceniach robót budowlanych.
Niejednokrotnie cieśle sami
wykonywali prace traczy,
zwłaszcza przy dorabianiu
brakujących elementów
budynku, mostu, lub umocnień
fortyfikacyjnych.


Tracze – rekonstrukcja. Wystawa. Biesiada Nadbużańska
Dni Sławatycz – 2012.

Projekt i wykonawstwo: Antoni Chorąży – Mościce Dolne. Ekspozycja prywatna

Tracze – rekonstrukcja. Wystawa. Dni Sławatycz – 2012
Swoich umiejętności jako tracze – próbują goście z Flandrii Zachodniej (Belgia)

Projekt i wykonawstwo: Antoni Chorąży – Mościce Dolne

Kościół ewangelicki w Nejdorfie zbudowany w 1760 roku


Modlitewniki ewangelickie dawnych parafian nejdorfskich
zachowane do dnia dzisiejszego


Informacje o życiu zboru ewangelickiego w Nejdorfie - z prasy
ewangelickiej 1889 r.

Nr 5. 3 (15) marca 1889

Informacja o całej par.
ew.- augsb. w Nejdorf i
jej historii. Wzmianka o
kilkunastu zaledwie,
licznie powtarzających
się nazwiskach: Zelent,
Ryl, Ludwig, Kunc,
Hineborch, Popko, i in.
Informacje dot.
urodzin, zgonów,
zaślubin, uczestników
konfirmacji i przyjętych
komunii św. w roku.



Nr 15. 3 (15) sierpnia 1889

Refleksja nad stanem parafii
ewangelicko-augsburskiej w
Nejdorf. Wszyscy członkowie zboru
używają tylko jednego języka -
polskiego. Wszyscy należą do
stanu drobnych rolników. To są
czynniki ułatwiające pracę
duchownego. Utrudnieniem
natomiast jest fakt pracy mężczyzn
z dala od domu. Wracają tylko na
zimę. Izolacja geograficzna
powodem zbliżenia praktyk i
zwyczajów religijnych - do
katolickich. Wielkie przywiązanie
wyznawców do swojego pastora. W
opinii autora, są to związki o
cechach patriarchalnych. Autor
pozostaje z nadzieją na zmiany na
lepsze w zborze. Wiąże się to z
instalacją na stałe nowego pastora -
administratora (ksiądz E. Schultz)


Nr 7. 3 (15) stycznia 1889

Informacja o poświęceniu 11
(23) października) nowego
cmentarza w parafii Nejdorf-
Nejbrowo przez księdza T.
Zirkwitza. Cały plac z
przyległą górką (Borek)
został przekazany
bezinteresownie. Wydzielono
na dobrach księcia
Hohenlohe. Pomoc okazał
administrator dóbr - pan
Triburcy. Jako ciekawostkę
zapisano fakt, że parafia
składa się z ewangelików
używających polskiej mowy.


Kościół olędrów katolików w Domaczewie – zbudowany w
1854 roku (kaplica), powiększony w 1905 roku

Stan po remoncie w
ostatnich latach
Stan w okresie
międzywojennym

Dawny kościół katolicki p.w. św. Michała w Sławatyczach -
świątynia również dla olędrów katolików z lewego brzegu Bugu


Dokumenty metrykalne z kościoła rzym.-kat. w Sławatyczach - 1837 r.


Dokumenty metrykalne z kościoła rzym.-kat. w Sławatyczach

Skrócony opis
1847 r.
… zawarte
zostało
religijne
małżeństwo
między
Antonim
Chorążym
młodzianem
Holendrem w
Kolonii
Nejbrow
zamieszkałym
i tamże
urodzonym …
z Teresą córką
...małżonków
Jaworskich we
wsi Jabłeczna
zamieszkałych
…


Dokumenty metrykalne z Kościoła rzym.-kat. w Sławatyczach

Skrócony odpis
Akt małżeństwa z 1858 roku
….w przytomności
świadków Michała Kunc … i
Michała Zelent … obydwóch
Holendrów gospodarzy
rolnych nad rzeką Bugiem w
Cesarstwie Rosyjskim
zamieszkałych na dniu
dzisiejszym zawarte zostało
religijne małżeństwo
pomiędzy Ludwikiem Kunc
młodzianem lat dwadzieścia
sześć Holędrem
gospodarzem rolnym na wsi
Holendry zwanej w
Cesarstwie Rosyjskim …a
panną Anną córką
Antoniego i Józefy z Holców
małżonków Chorążych, na
Holendrach
zamieszkałych…


Dokumenty metrykalne z Kościoła rzym.-kat. w Sławatyczach

Akt
urodzenia
z 1883 roku
w języku
rosyjskim


Spis mieszkańców wsi Sajówka 1894 – 1914 – statystyka wyznaniowa


Spis mieszkańców wsi Sajówka 1894 – 1914 – lista dla nazwiska Witt


Spis mieszkańców wsi Sajówka 1894 – 1914 – lista dla nazwiska Ryl


Spis mieszkańców wsi Zańków 1894 – 1914 – lista dla nazwiska Ryl


NADBUŻAŃSCY OLĘDRZY I ICH POTOMKOWIE - XX i XXI wiek
Rok 1905 przynosi złagodzenie carskich represji. Do zamkniętych na
okres dwudziestu kilku lat kościołów katolickich powracają księża. W
latach 1913 – 1919 buduje się nowy kościół w Sławatyczach i
rozbudowuje kaplica w Domaczewie. Nadbużańscy olędrzy
niejednokrotnie wcielani są do armii carskiej. Kontynuowana jest
dawna tradycja robót z końmi i wozami, hodowla i rzemiosło.
Tak naprawdę wolna Polska na tych terenach funkcjonuje od końca
1920 roku. Wszyscy mieszkańcy Nejdorf – Nejbrowa (ówczesna
pisownia) określają swoją narodowość - jako polską. Rozpoczyna się
nowy czas pracy i nadziei. Wiele inicjatyw gospodarczych i duchowych
do życia potomków olędrów nadbużańskich wnoszą proboszczowie
parafii: protestanckiej – ks. Ewald Lodwich, i katolickiej – ks. Piotr
Tatarynowicz. Powstają Koła Młodzieży: przy par. Ewangelickiej w
Mościcach i Katolickiej w Domaczewie. Działa Kółko Rolnicze,
Spółdzielnia Mleczarska i Ewangelicka Kasa Kredytowa.


NADBUŻAŃSCY OLĘDRZY I ICH POTOMKOWIE - XX i XXI wiek
Zaangażowany politycznie pastor Ewald Lodwich, związany z polskim nurtem
narodowym głosi teorię o kaszubskim pochodzeniu olęderskich osadników nad
Bugiem - noszących niesłowiańskie nazwiska. Teoria ta, nie jest jednak
udowodniona wiarygodnymi dokumentami. Doprowadza do wizyty w dni 1 lipca
1928 roku w Domaczewie i Nejdorf-Nejbrowie prezydenta II RP, Ignacego
Mościckiego, nawiązując w swym przemówieniu do kaszubskiego rodowodu
olędrów nad Bugiem. Zaraz po tej wizycie składa stosowne wystąpienie do
władz samorządowych w Brześciu n/Bugiem o zmianę nazwy kolonii Nejdorf
na Mościcze Dolne, a Nejbrow – na Mościcze Górne. Również władze
sanacyjne w Polsce dążą do zmiany nazw obco brzmiących wsi i kolonii.
Urzędowy zapis zmienionej od 1 stycznia 1929 roku brzmi jednak nieco
inaczej: Mościce Dolne i Górne. Mijają lata, w latach 30-tych w obu koloniach i
w kościele ewangelickim pojawiają się niejednokrotnie jacyś obcy ludzie z
Wołynia. To dawni niemieccy osadnicy na Ukrainie, wzniecają niepokój i głoszą
inną niż pastor i zwyczajni ludzie teorię o tożsamości olędrów.
Większość ludzi uważa siebie za Holendrów, tak się utarło przez wieki. Jednak
zasiany niepokój pozostaje. Ludzie są zagubieni. Sporo z nich przestaje ufać
zarówno pastorowi, jak i owym przybyszom. Zbliża się wojna…


Domaczewo 1 lipca 1928 roku – wizyta Prezydenta I. Mościckiego


Nejdorf - 1 lipca 1928 roku – wizyta Prezydenta I. Mościckiego


Mościce Dolne – drewniany most na Bugu – okres międzywojenny


„Niechże wszystkim to wiadomem będzie, iż Roku Pańskiego tysiąc dziewięćset
dwudziestego ósmego dnia pierwszego miesiąca lipca o godzinie szóstej po
południu w plebanii parafii Ewangelicko – Augsburskiej Św. Trójcy w Nejdorf-
Nejbrowie, gminy Domaczewskiej, powiatu Brzeskiego na Polesiu odbyło się
uroczyste powitanie przybyłego w te strony Najdostojniejszego Gościa,
PREZYDENTA RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ Pana IGNACEGO
MOŚCICKIEGO i złożenie mu najgłębszej czci i hołdu przez przedstawicieli Zboru,
miejscowego Kółka Rolniczego „Łan” oraz zaprzyjaźnionych z niem organizacyj:
Ewangelickiej Spółdzielni Kredytowej i Spółdzielni Mleczarskiej – w miejscu.
O czem niniejszy akt sporządzony przez obecnych podpisany i
potomności na wieczną rzeczy pamiątkę przekazany został”
Ze strony gości akt podpisali:
- prezydent Ignacy Mościcki, Wincenty Tyszko, wicewojewoda poleski, Piotr
Olewiński, poseł na Sejm II RP, Michał Mościcki, sekretarz legacyjny, płk Kazimierz
Stamirowski, szef sztabu DOK IX i goście towarzyszący delegacji.
Natomiast ze strony tutejszej społeczności podpisy złożyli:
- Michał Józef Bytof, M. Baum – Azbum*, Lodwich – Brzóskowski*, Karol Zelent –
Dubelt*, Edward Zelent – Witowski*, Zygmunt Zelent – Dubelt*, Edward Zelent –
Pawłowski*, Lidia Szypelbaumówna, Elżbieta Lodwichowa, Leokadia Zelent –
Pawłowska*, Ks. Ewald Lodwich-Ledwa*, August Zelent – Pasieczny*, Jan Ryl –
Janowski*, Michał Kojc, Adolf Zelent – Kupiec*, Jan Baum – Kapitan*, Karol Baum
– Mielnik* oraz przedstawiciele starszyzny zborowej.


DOŻYNKI W NEJDORF-NEJBROWIE – PASTOR E. LODWICH –
lata 30-te XX wieku



Relacja z wizyty Pana Prezydenta
Rzeczpospolitej Polskiej Ignacego
Mościckiego w Województwie
Poleskim. Pan Prezydent, na
początku swojej podróży odwiedził
Domaczewo i kolonie Nejdorf-
Nejbrowo. Witany był przez wójta
gminy Domaczewo - Edwarda
Zelenta-Pawłowskiego i księdza
Ewalda Lodwicha, oraz licznie
zgromadzonych mieszkańców.


Zmiana nazwy kolonii olęderskich

Ksiądz Ewald Lodwich, wnioskodawca
zmiany nazwy kolonii Nejdorf-Nejbrowo
występuje do władz wojewódzkich o
restytucję nazwy Mościce na Mościcze.
W swoim pierwotnym wniosku ksiądz
Lodwich wystąpił o zmianę tej nazwy na
Mościcze. Nawiązywało to - miejscowej
tradycji i porównania na przykład do
sąsiedniej - dużej osady Sławatycze.
Nazwa Mościce została zapisana w
uchwale władz administracyjnych i w
przyszłości utrzymała moc.

PRZYDOMKI DO KILKU NAZWISK OLĘDRÓW NADBUŻAŃSKICH

BAUM LODWICH, RYL, RYLL ZELENT
LUDWIG

Azbum Adamowski Bekieca Komiażnik Borkowy
Dojcz Andrzejczuk Buninowski Kowal Cieśla
Duchowny Brzóskowski Daniluk Kowalczuk Człeczko
Feteryk Grutkowy Dołeczkowy Kowalczuk Dubelt
Grabowski Handziuk Fońka Krystianowski Dziędziel
Grochowski Jakubyk Frydruk Kucharuk Horyczny
Jasieńczuk Jańczuk Galoca Michalczuk Jańczuk
Jurańczuk Ledwa Hans Mostowy Kamiężny
Kapitan Marciniuk Hiruk Olszyński Kasjer
Marciniuk Matros Jedynak Przewoźny Kowal
Michaluk Nadbużny Jenerał Stachowski Krestuszek
Panycz Nadrowny Jurańczuk Walkowski Kupiec
Petruczyk Posesor Kapral Wania Lipiński
Petrulan Ślusaruk Wojciechowski Mazanowski
Ślusarz Mielnik
Mocny
Olszyński
Przydomki ułatwiały
Pasieczny
HILDENRANDT HÜNEBURG identyfikacje ludności
Pawłowski
noszącej to samo,
Podzieleniec
Tokarz Bocian licznie nazwisko
Sas
rodowe
Żywy

NADBUŻAŃSCY OLĘDRZY I ICH POTOMKOWIE – II wojna światowa
1 września 1939 - wojna, kilkanaście dni później uderzają sowieci. Gaśnie
nadzieja. Większość olęderskich potomków zamieszkuje na prawym brzegu
Bugu. Tam niepodzielnie rządzą sowieci. Zapada decyzja radzieckich władz
okupacyjnych o likwidacji domostw znajdujących się do 2 km od rzeki.
Rzekomo w trosce o możliwy ostrzał. Okupanci – tymczasowi przyjaciele –
snują plany pozbycia się ludności o niesłowiańskich nazwiskach, a przy tym
protestantach. Wszyscy mieszkający w tej strefie są przerażeni wizją
budowania na nowo. Osadnikom o korzeniach niemieckich podsuwane są
propozycje określenia narodowości z możliwością wsparcia przez Rzeszę
Niemiecką w zagospodarowaniu się na zachodnich ziemiach Polski i w
Niemczech. Ludzie boją się zmian, ale boja się także sowietów. Ci drudzy mają
dość miejsca, kilka tysięcy kilometrów na wschód od Bugu. Jest zima roku
1940, większość decyduję się na podpisanie volkslist. Wyjeżdżają do różnych
obozów przejściowych, stamtąd też kierowani w różne miejsca. Potomkowie
olędrów polskich na prawym brzegu nie maja wyboru. Przenoszą swoje domy
do przysiółka Kacie koło Domaczewa. Już od dawna mieszka tam kilkanaście
rodzin, bliżej Domaczewa. Przenoszone domostwa powoli zapełniają lesiste
place przy drodze na Leplówkę. Kilkadziesiąt rodzin protestanckich zostaje też
nadal w Kaciach, Domaczewie i innych nieco oddalonych od rzeki wsiach.

NADBUŻAŃSCY OLĘDRZY I ICH POTOMKOWIE – II wojna światowa
Życie staje się trudne, jednych i drugich nękają bandy Poleszuków, grabiąc z
żywności, ubrań, zwierząt i sprzętu domowego.
Po wybuchu wojny niemiecko – radzieckiej, jak głosi stalinowska propaganda
„niepewny element – to zagrożenie”. Kilkanaście pozostających do końca
rodzin protestanckich trafia na Syberię,
W połowie 1942 roku ginie wraz z innymi księżmi i przedstawicielami polskiej
inteligencji proboszcz katolickiej parafii w Domaczewie – ks. Stanisław Nowak
zagazowany w samochodzie w obozie w Kołdyczewie.
Los obozowego więźnia w Dachau przechodzi też ostatni proboszcz par.
ewangelickiej w Mościcach ks. W. Lucer, następca ks. H. Zalewskiego, który
opuszcza Mościce wraz z grupą przesiedleńców na zachód.
Opustoszałe domostwa w lewobrzeżnych Mościcach Dolnych, które zostawili
ciągnąc za swoimi współbraćmi z prawego brzegu zamieszkujący je ludzie,
zajęli przesiedlani przez okupanta niemieckiego do Generalnego
Gubernatorstwa mieszkańcy Zachodniego Mazowsza, Wielkopolski i Kujaw.
Nie wprawieni do życia w ciężkich warunkach olęderskiego bytowania, cierpieli
nędzę i głód - niejednokrotnie zdani na pomoc nielicznych po tej stronie rzeki
rodzin potomków polskich nadbużańskich olędrów.

PRZESIEDLEŃCY z Wielkopolski, Mazowsza i Kujaw do Mościc – 1940 r.


CZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ
Dokumenty z parafii rzym.-kat. w Domaczewie


Powojenne Mościce Dolne - lewy brzeg
Jest rok 1945. Trudne decyzje na prawym brzegu. – Czy wróci tu
Polska? Tu są nasze domy, tak niedawno wzniesione po
przebudowie. Tu leżą doczesne szczątki matek i ojców, dziadów i
pradziadów, czasami dzieci …
-Decyzja jest jedna, idziemy tam gdzie jest Polska!
Spalony most na rzece, ludzie zabierają na łodzie i tratwy co się da,
niewielki dorobek życia w czasie wojny, i tego, czego nie zabrali
okupanci, wyzwoliciele i zwykli bandyci. I znów pod strzechę
leciwych langhofów po tych, którzy wyjechali w 1940 roku na
zachód. Oni nie mają możliwości powrotu nad Bug. Jednak
większość z nich zatrzymuje się w Polsce po powrocie z
syberyjskich łagrów, w większości na w zachodnich ziemiach
odzyskanych. Chcą żyć w kraju, który przygarnął ich 330 lat
wcześniej…


Nad Bugiem zaś zaczyna się walka o ziemię i domostwa
przynajmniej w części rekompensująca pozostawione za Bugiem
mienie. Znowu sierp lub kosa, szpadel i „wozka” (roboty ziemne z
końmi), ciesiołka i „traczka”. Długie lata nowego dorobku, bieda
powodzie, głód i brud. Tak jest co najmniej 20 lat po wojnie.
Lata 70-te, powoli znikają leciwe langhofy, ale lepsze domy nadal
buduje się tylko drewniane. Wieś tętni życiem, by z początkiem lat
80-tych zacząć powoli wymierać. Trudno tu żyć.
Kontakty z ze znajomymi zza wschodniej, jak i zachodniej granicy
bardzo ograniczone. Dawni sąsiedzi - wtedy już obcokrajowcy -
tęsknią za dawnymi sąsiadami. Z rzadka udaje się komuś
jednostronnie lub wzajemnie odwiedzić. Jednakże po zburzeniu
muru berlińskiego odsłania się cień zapomnienia, odnawiają
kontakty ludzi i rodzin, tworzy się dokumentacja wspólnej historii i
dziedzictwa kulturowego.

Powojenne Mościce Dolne


Mościce Dolne ( d. Nejdorf ) – stare budynki olęderskie

Prezentacja: Nadbużańscy olędrzy_Antoni Chorąży_Mościce Dolne (wg J. Górak: Olęderskie domy nad Bugiem)

Mościce Dolne (d. Nejdorf - Niz)
Stary langhof na naturalnej terpie – lata 60-te


Mościce Dolne (d. Nejdorf - Niz)
ten sam stary langhof - lata 70-te

Widok budynku z
drugiej (nie
frontowej) strony,
kilka lat później,
już po
elektryfikacji wsi
dokonanej w
1968 roku


Mościce Dolne – stare budynki olęderskie – technika budowy domów

Komin "deskowy"

. Sposoby osadzania krokwi Końce belek pułapowych


Mościce Dolne – budynki olęderskie w ruinie


MOŚCICE DOLNE – LANGHOF PO MODERNIZACJI


MOŚCICE DOLNE – BUDYNKI UNIESIONE NA SŁUPACH


MOŚCICE DOLNE – BUDYNKI NA SZTUCZNYM WZNIESIENIU


MOŚCICE DOLNE – STARY LANGHOF OLĘDERSKI NA TERPIE


MOŚCICE DOLNE – LANGHOF OLĘDERSKI NA TERPIE


Cmentarze w ruinie – ewangelicki w Nejdorf i katolicki w Domaczewie


Cmentarze ewangelicki w Zańkowie – lewy brzeg Bugu


STARE NARZĘDZIA I PRZEDMIOTY Z MOŚCIC DOLNYCH


STARE NARZĘDZIA I PRZEDMIOTY – PRZETWÓRSTWO LNU - KUZAWKA


WYSTAWA „OLĘDRZY NA POLESIU” – Sławatycze 26.07.2008


WYSTAWA „OLĘDERSCY WOZACY” – Sławatycze 26.07.2009


WYSTAWA „OLĘDERSCY WOZACY” – DOŻYNKI POWIATOWE -
KOBYLANY 2009


DOŻYNKI POWIATOWE – KOBYLANY 2009 – WIENIEC GMINY SŁAWATYCZE


DOŻYNKI GMINNE – LISZNA 2010 – WYSTAWA OLĘDERSKA


ROCZNIK NADBUŻAŃSKIE SŁAWATYCZE
(m.in. prezentacja tematyki olęderskiej)
Skany książek dostępne w Internecie:
Google: Bialska Biblioteka Cyfrowa
Szukaj: Nadbużańskie Sławatycze
na stronie http://bbc.mbp.org.pl


DOŻYNKI POWIATOWE – LEŚNA PODL. 2010
stoisko Gminy Sławatycze


MIĘDZYNARODOWE SPOTKANIA POTOMKÓW OLĘDRÓW NADBUŻAŃSKICH

I Spotkanie – kwiecień 2010 - grobowiec rodziny pastora E. Lodwicha w Siedlcach


Tablica na grobowcu rodziny pastora Ewalda
Lodwicha w Siedlcach


Tablica na grobowcu rodziny pastora Ewalda Lodwicha w
Siedlcach


I Spotkanie – kwiecień 2010 (Mościce D. - po powodzi w 2010 roku)


II Spotkanie – październik 2010 (UG w Sławatyczach)


II Spotkanie – październik 2010 (nad łukiem Bugu w Sławatyczach)


II Spotkanie – październik 2010 (UG w Sławatyczach – wystawy fotografii)


II Spotkanie – październik 2010 (Sugry)


Spotkanie – październik 2010 (u rodziny Zelent we Włodawie)


III MIĘDZYNARODOWE SPOTKANIE POTOMKÓW OLĘDRÓW NADBUŻAŃSKICH
Nabożeństwo ekumeniczne z udziałem księży trzech wyznań – Sławatycze, 28.04.2011


Nabożeństwo ekumeniczne z udziałem księży trzech wyznań – Sławatycze,
kościół rzym.-kat. MBR, 28.04.2011


Urząd Gminy w Sławatyczach – 28.04.2011


III MIĘDZYNARODOWE SPOTKANIE POTOMKÓW OLĘDRÓW
NADBUŻAŃSKICH
Spływ rzeką Bug na odcinku Kuzawka – Mościce Dolne, 28.04.2011


Zwiedzanie nadbużańskiej okolicy – 28.04.- 2.05.2011


IV MIĘDZYNARODOWE SPOTKANIE POTOMKÓW OLĘDRÓW NADBUŻAŃSKICH
Mościce Dolne, Wiejskie Centrum Aktywności Społecznej – 8.05.2012
przyjęcie dla zorganizowane przez Stowarzyszenie „Bużanie”


Urząd Gminy Sławatycze – 9.05.2012


Spływ rzeką Bug na odcinku Sławatycze – Mościce Dolne – Jabłeczna, 9.05.2012


RODZINNA TRADYCJA - ZJAZD RODZINY ZELENT „KUPIEC”


PODTOPIENIA ZIMOWE – MOŚCICE DOLNE 2010


PODTOPIENIA I POWODZIE – MOŚCICE DOLNE 2010


PODTOPIENIA ZIMOWE – MOŚCICE DOLNE 2010. EWAKUACJA ZWIERZĄT


Uszczelnianie (smołowanie) łódki


Powodziowy pejzaż


Powodziowy pejzaż i pływanie


Zaopatrzenie wiejskiego sklepu


PODTOPIENIA I POWODZIE – MOŚCICE DOLNE
Suszenie łodzi po powodzi.


PODTOPIENIA I POWODZIE – MOŚCICE DOLNE


TRADYCJA KULINARNA
III Europejski Festiwal Smaku – Lublin 2011


TRADYCJA KULINARNA
Dom Heleny Kunc – Wereszczyńskiej. Przygotowanie poczęstunku na III Europejski Festiwal
Smaku – Lublin 2011 – olęderskie pierogi tzw. smażeniki z nadzieniem sera i suszonych gruszek z
dodatkami smakowymi


WIEJSKIE CENTRUM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ
W MOŚCICACH DOLNYCH


WIEJSKIE CENTRUM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ W MOŚCICACH DOLNYCH
Uroczystość otwarcia w 2011 roku


RZEKA BUG - MOŚCICE DOLNE


MOŚCICE DOLNE - OLĘDERSKIE WIERZBY


OLĘDERSKIE WIERZBY W ZAŃKOWIE


ZAŃKÓW – DROGA PRZEZ DAWNĄ OLĘDERSKĄ WIEŚ


MOŚCICE DOLNE - WIERZBY i PLECIONY PŁOT
Gospodarstwo Kazimierza Holca


Nabożeństwo w filiale lubelskiej par. kościoła ewang.-augsb. w
Kuzawce n/Bugiem – dom rodziny Zelent ”Mielnik’ - 2007 r.


Nabożeństwo w filiale lubelskiej par. kościoła ewang-augsb. w
Kuzawce n/Bugiem – dom rodziny Zelent ”Mielnik’ – 2007 r.


Nabożeństwo w filiale lubelskiej par. kościoła ewang-augsb. W
Kuzawce n/Bugiem – dom rodziny Zelent ”Mielnik’ – 2008 r.


Nabożeństwo w filiale lubelskiej par. kościoła ewang-augsb. w Kuzawce
n/Bugiem – dom rodziny Zelent ”Mielnik’ – 2008 r.
Ks. dr Dariusz Chwastek z Lublina m.in. z gośćmi z Bawarii i Lublina


Sławatycze. Vis a vis siebie 100 - letnie najnowsze świątynie: kościół
katolicki p.w. MBR i cerkiew prawosławna Opieki Matki Bożej
– domy modlitwy m.in. dla potomków olędrów polskich i ruskich.


Jabłeczna. Zabytkowa cerkiew unicka, obecnie kościół rzym.-kat. p.w.
Przemienienia Pańskiego, drewniany, wzniesiony w 1750r
– dom modlitwy m.in. dla potomków olędrów polskich z lewobrzeżnych Mościc Dolnych.


MAPA NAZWISK (Polska i Niemcy) - RYLL


MAPA NAZWISK (Polska i Niemcy) - RYL


MAPA NAZWISK (Polska i Niemcy) - Lodwich


MAPA NAZWISK (Polska i Niemcy) – Zelent – Selent)


Dzisiejsza wieś Mościce Dolne – to niewielka enklawa
dawnych kolonii olęderskich Neubruch i Neudorf. Ocalała
dzięki nieokiełznanej przyrodzie. W 1821 roku rzeka Bug
zmienia koryto. Robi uskok w lewo w Sławatyczach i dwa
kilometry dalej dzieli Nejdorf na 2 części.
W ten sposób współczesne Mościce Dolne stają się
dziedziczką kilkusetletniej tradycji nadbużańskich olędrów.
Jak długo jeszcze potrwa życie w tej urokliwej
nadbużańskiej dolinie? Łęgi zaczynają zarastać
chaszczami!

Potrzebni są tu nowi olędrzy!

ZAPRASZAMY

Dziękuję Prezesowi Nekielskiego
Stowarzyszenia Kulturalnego Panu
Jerzemu Osypiukowi i wszystkim
współorganizatorom za zaproszenie mnie
do wygłoszenia wykładu o Nadbużańskich
Olędrach, a Wszystkim Państwu za
obecność, uwagę i wspólnie spędzony czas

Antoni Chorąży
Nekla, 14 października 2012 r.


Nadbużańscy Olędrzy. Rolnicy, budowniczowie, rzemieślnicy i melioranci

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Andere mochten auch (6)

Ähnlich wie Nadbużańscy Olędrzy. Rolnicy, budowniczowie, rzemieślnicy i melioranci

Ähnlich wie Nadbużańscy Olędrzy. Rolnicy, budowniczowie, rzemieślnicy i melioranci (20)

Nadbużańscy Olędrzy. Rolnicy, budowniczowie, rzemieślnicy i melioranci