1. Â
Â
Â
Kolegë,
 për
 shkak
 të
 vonesës
 me
 postimin
 e
 prezentimeve
 në
 web-Ââsite
 të
 Fakultetit
Â
Ekonomik
 (shih
 prezentimet
 më
 poshtë),
 testi
 i
 parë
 nga
 lënga
 Biznes
Â
Ndërkombëtar
 shtyhet
 për
 ditën
 e
 premte
 (25
 nëntor
 2011).
 Për
 detajet
 tjera
 ju
Â
informoj
 të
 mërkuren
 gjatë
 mësimit
 të
 rregullt.
Â
Â
Mësimdhënësi
 i
 lëndës,
Â
Â
Dr.
 Petrit
 Gashi
Â
Â
Â
Â
3. PĂ«rmbajtja
 e
 prezen6mit
Â
Â
}ïœâŻ Biznesi
 ndërkombëtar:
Â
}ïœâŻ Cili
 është
 objek6
 i
 studimit
 të
 biznesit
 ndërkombëtar?
Â
}ïœâŻ Pse
 angazhohen
 ïŹrmat
 në
 biznesin
 ndërkombëtar?
Â
}ïœâŻ CilĂ«t
 janë
 faktorët
 e
 rritjes
 së
 biznesit
 ndër.
 sot?
Â
}ïœâŻ Cilat
 janë
 mënyrat
 e
 angazhimit
 në
 biznesin
 ndërkombëtar?
Â
}ïœâŻ Globalizimi:
Â
}ïœâŻ Koncepte
 kyçe;
Â
}ïœâŻ Ins6tucionet
 globale;
Â
}ïœâŻ FaktorĂ«t
 nxitës
 të
 globalizimit;
Â
}ïœâŻ Argumentet
 për
 dhe
 kundër
 globalizimit.
Â
Â
2
4. Objek6
 i
 biznesit
 ndërkombëtar
Â
}ïœâŻ Krijimi
 i
 tregut
 global
 apo
 globalizimi;
Â
}ïœâŻ Rrethina
 (poli6ke,
 ekonomike,
 sociale,
Â
kultura);
Â
}ïœâŻ MĂ«nyrat
 e
 depër6mit
 në
 treg
 (ekspor6,
 nĂ«n-Ââ
kontraktuesit,
 inves6met,
 licencimi,
 franshiza,
Â
aleancat
 strategjike,
 etj.)
Â
}ïœâŻ ĂĂ«shtjet
 tjera
 brenda
 ïŹrmĂ«s,
 si
 strategjia,
Â
organizimi,
 ak6vitetet,
 R&D,
 kapitali
 human,
Â
etj
Â
Â
Â
3
5. Arsyet
 e
 angazhimit
 të
 ïŹrmave
 në
Â
biznesin
 ndërkombëtar
Â
}ïœâŻ TĂ«
 zgjerojnë
 shitjet
 apo
 tregun;
Â
}ïœâŻ TĂ«
 gjejnë
 burime
 (kapital
 dhe
 teknologji);
Â
}ïœâŻ TĂ«
 diversiïŹkojnĂ«
 burimet
 për
 shitjet
 dhe
Â
furnizimet;
Â
4
6. Faktorët
 përcaktues
 të
 rritjes
 dhe
 mënyrat
Â
e
 angazhimit
 në
 biznesit
 ndërkombëtar
Â
}ïœâŻ FaktorĂ«t:
Â
}ïœâŻ Zhvillimi
 teknologjik;
Â
}ïœâŻ Liberalizimi
 i
 tregut
 botëror;
Â
}ïœâŻ Zhvillimi
 i
 ins6tucioneve
 për
 të
 mbështetur
 dhe
 lehtësuar
Â
treg6në
 ndërkombëtare;
Â
}ïœâŻ Rritja
 e
 konkurencës
 globale.
Â
}ïœâŻ MĂ«nyrat:
Â
}ïœâŻ Ekspor6,
 nĂ«n-Ââkontraktuesit,
 inves6met,
 licencimi,
Â
franshiza,
 aleancat
 strategjike,
 etj.
Â
5
7. Globalizimi
Â
}ïœâŻ Globalizimi
 i
 referohet
 tendencave
 drejt
 një
Â
ekonomie
 globale
 më
 të
 integruar
 dhe
 të
Â
ndërvarur;
Â
Â
§ï§âŻ âŠekonomitĂ«
 botërore
 po
 lëvizin
 nga
 sistemet
 rela6visht
 të
Â
izoluara
 nga
 kuïŹzimiet/barrierat
 në
 treg6
 dhe
 inves6me,
Â
pastaj
 nga
 distanca,
 zonat
 kohore,
 gjuha,
 si
 dhe
 dallimet
 në
Â
sistemin
 ligjor
 e
 kulturat
 âŠ
 në
 ekonomi
 të
 hapura
 ku
Â
barrierat
 në
 treg6
 dhe
 inves6me
 po
 zvoglohen;
 distanca
 po
Â
zvoglohet
 si
 rezultat
 i
 zhvillimeve
 në
 teknologji;
 kultura
 po
Â
njësohet;
 dhe
 ekonomitë
 nacionale
 janë
 duke
 u
 shkrirë
 në
Â
ekonomi
 të
 ndërvarura
 dhe
 integruara,
 duke
 krijuar
 kështu
Â
një
 sistem
 unik
 global.
Â
6
8. Globalizimi
 (vazh.)
Â
}ïœâŻ Globalizimi
 i
 tregjeve
 â
 bashkimi
 dhe
 uniïŹkimi
 i
 tregjeve
Â
nacionale
 historikisht
 të
 ndryshme
 në
 një
 treg
 të
 madh
Â
global;
Â
Â
§ï§âŻ Dallimet
 prezente,
 edhe
 pse
 tendencat
 drejt
 uniïŹkimit
 janë
Â
evidente,
 si
 në
 shije
 të
 konsumatorëve,
 kanaleve
 të
 distribuimit,
Â
sistemin
 e
 vlerave
 (kulturat
 e
 ndryshme),
 sistemet
 në
 të
 cilat
Â
operojnë
 bizneset,
 e
 veçanërisht
 sistemin
 ligjor.
Â
}ïœâŻ Globalizimi
 i
 prodhimit
 â
 zhvendosja
 e
 prodhimit
 në
Â
lokacione
 me
 kosto
 më
 të
 ulët
 dhe
 kualitet
 më
 të
 lartë
 të
Â
faktorëve
 të
 prodhimit;
Â
§ï§âŻ Synim
 gjithashtu
 edhe
 zgjerimi
 i
 tregut.
Â
Â
7
9. Ins6tucionet
 globale
Â
}ïœâŻ â
 e
 globalizimit
 të
 tregjeve
 e
 të
 prodhimit
 â
Â
nevojën
 për
 ins6tucione
 formale
 të
 cilat
 do
 ta
Â
menaxhojnë,
 rregullojnë,
 mbikqyrin
 tregun
Â
global,
 si
 dhe
 të
 promovojnë
 marrëveshje
Â
mul6laterale
 me
 qëllim
 të
 funksionimit
 të
Â
sistemit
 global
 të
 biznesit.
Â
§ï§âŻ MarĂ«veshja
 e
 Përgjithshme
 mbi
 Tarifat
 dhe
Â
Treg6në
 (GATT);
 nga
 1994
 Organizata
 Botërore
 e
Â
Treg6së
 (WTO)
Â
§ï§âŻ Funksioni:
 mbikqyrja
 e
 sistemit
 botëror
 të
 treg6së;
Â
šïšâŻ Objek6vĂ«:
 ulja
 e
 barrierave
 për
 treg6
 dhe
 inves6me.
Â
8
10. Ins6tucionet
 globale
 (vazh.)
§ï§âŻ Fondi
 Monetar
 Ndërkombëtar
 (IMF)
Â
§ï§âŻ Funksioni:
 mbajtja
 në
 vijë
 e
 sitemit
 monetar
Â
ndërkombëtar.
Â
šïšâŻ HuadhĂ«nĂ«s
 i
 fundit
 për
 qeveritë
 në
 telashe
 (lender
 of
Â
last
 resort).
Â
§ï§âŻ Banka
 Botërore
 (WB)
Â
§ï§âŻ Funksioni:
 zhvillimi
 ekonomik
Â
šïšâŻ HuadhĂ«nie
 për
 projektet
 në
 infrastrukturë.
Â
Â
§ï§âŻ Kombet
 e
 Bashkuara
 (UN)
Â
§ï§âŻ Sigurimi
 i
 paqës
 përmes
 bashkëpunimit
 ndërkombëtar
 si
Â
dhe
 sigurisë
 kolek6ve.
Â
Â
9
11. Faktorët
 nxitës
 të
 globalizimit
Â
1.⯠Zvoglimi
 i
 barrierave
 në
 qarkullimin
 e
 lirë
Â
të
 mallrave,
 shërbimeve
 dhe
 kapitalit;
Â
§ï§âŻ GATT/WTO:
 8
 runde
 negociatash
Â
§ï§âŻ Rundi
 i
 fundit
 i
 Dohas;
Â
šïšâŻ Agjenda:
 ulja
 e
 tarifave
 në
 produkte
 industriale,
Â
shërbime,
 dhe
 produkte
 bujqësore;
 zvoglimi
 i
Â
subvencioneve
 në
 prod.
 bujqësore,
 zvoglimi
 i
Â
barrierave
 në
 inves6me
 (veçanërisht
 cross-Ââborder),
Â
dhe
 limi6mi
 i
 shfrytezimit
 të
 ligjit
 an6damping.
Â
Â
2.⯠Ndryshimet
 teknologjike,
 sidomos
 në
 teknologji
Â
komunikimi,
 përpunim
 informatash,
 dhe
Â
teknologji
 transpor6;
Â
10
12. Faktorët
 nxitës
 të
 globalizimit
 (vazh.)
Â
}ïœâŻ Implikimet
 në
 prodhimin
 global;
Â
§ï§âŻ â
 shpenzimet
 transpor6t
 â
 shpërndarja
 gjeograïŹke
 e
Â
prodhimit
 u
 bë
 më
 ekonomike;
Â
§ï§âŻ â
 inovacionet
 teknologjike
 (të
 përfolura
 më
 lart),
Â
shpenzimet
 reale
 të
 informacioneve
 â,
 gjë
 që
 mundësoi
Â
krijimin
 dhe
 menaxhimin
 e
 lehtë
 të
 sistemeve
 prodhuese
Â
të
 shpërndara
 gjeograïŹkisht.
Â
Â
Â
}ïœâŻ Implikimet
 në
 tregun
 global;
Â
§ï§âŻ â
 inovacionet
 teknologjike
 â
 rrjete
 komunikuese
 globale
Â
të
 lira
 (psh.
 www )
 â
 tregje
 globale
 elektronike.
Â
§ï§âŻ â
 shpenzimet
 transpor6t
 â
 kosto
 më
 të
 ulta
 për
Â
transpor6n
 e
 produkteve/shërbimeve,
 duke
 lehtësuar
Â
krijimin
 e
 tregjeve
 globale.
Â
11
13. Deba6
 mbi
 globalizimin
Â
}ïœâŻ Globalizimi
 dhe
 vendet
 e
 punës:
Â
§ï§âŻ KundĂ«r:
 â
 i
 barrierave
 në
 treg6/inves6me
 shkakton
 â
 e
 vendeve
Â
të
 punës
 në
 sektorin
 prodhues
 në
 vendet
 e
 avancuara;
Â
§ï§âŻ
 â
 i
 barrierave
 në
 treg6/inves6me
 u
 mundëson
 kompanive
 të
Â
zhvendosin
 ak6vitetet
 në
 vende
 me
 kosto
 më
 të
 ulët
 (sidomos
Â
paga
 më
 të
 ulta);
Â
šïšâŻ KĂ«to
 kompani
 eksportojnë
 vende
 pune ,
 duke
 rritur
Â
papunësinë
 dhe
 ulur
 standardin
 jetësor.
Â
§ï§âŻ PĂ«r:
 Treg6a
 e
 lirë
 (liberalizimi
 i
 treg6së)
 do
 t u
 mundësojë
Â
shteteve
 të
 specializohen
 në
 prodhimin
 produkteve
 dhe
Â
shërbimeve
 në
 të
 cilat
 kanë
 përparësi
 krahasuese;
Â
§ï§âŻ Kur
 një
 ekonomi
 i
 përkushtohet
 liberalizimit
 të
 treg6së,
 me
Â
siguri
 se
 do
 të
 ketë
 dislokim
 të
 ak6vite6t
 ekonomik
 që
 nuk
 do
Â
t i
 përgjigjet
 sicilit
 sektor
 të
 ekonomisë
 mirëpo
 ekonomia
 në
Â
tërësi
 do
 të
 pĂ«rïŹtojĂ«.
Â
Â
12
14. Deba6
 mbi
 globalizimin
 (vazh.)
Â
}ïœâŻ Globalizimi
 â
 poli6kat
 e
 punës
 â
 ambien6;
Â
§ï§âŻ KundĂ«r:
 Zhvendosja
 e
 ak6vite6t
 ekonomik
 në
 vendet
 me
 kosto
 të
Â
ulët
 të
 prodhimit
 bëhet
 me
 qëllim
 të
 pĂ«rïŹ6mit
 nga
 mungesa/(mos-Ââ
zba6mi)
 e
 ligjit
 për
 të
 mbrojtur
 punëtorët
 si
 dhe
 ambien6n;
Â
§ï§âŻ Aplikimi
 i
 standardeve
 strikte
 të
 punës
 dhe
 ruajtja
 a
 ambien6t
 rrit
 koston
 e
Â
ïŹrmĂ«s.
Â
§ï§âŻ PĂ«r:
Â
 mbrojtja
 e
 punëtorëve
 dhe
 ambien6t
 është
 në
 raport
 të
Â
drejtë
 me
 zhvillimin
 ekonomik
 të
 një
 vendi
Â
Â
â
 Meqenëse
 treg6a
 e
 lirë
 ndikon
 pozi6visht
 në
 rritjen
 ekonomike
 të
 një
 vendi
Â
â
 Zhvillimi
 ekonomik
 i
 një
 vendi
 do
 të
 ndikonte
 në
 zba6min
 e
 rregullave
 më
 strikte
Â
në
 vendin
 e
 punës
 dhe
 mbrojtjen
 e
 ambien6t
Â
â
 Andaj,
 përfundimisht,
 treg6a
 e
 lirë
 ndikon
 në
 mbrojtje
 më
 të
 madhe
 të
Â
punëtorëve
 si
 dhe
 ndotje
 më
 të
 vogël
 të
 ambien6t.
Â
Â
Â
Â
Â
13
15. Deba6
 mbi
 globalizimin
 (vazh.)
Â
}ïœâŻ Humbja
 e
 sovranite6t
 të
 vendit:
Â
§ï§âŻ KundĂ«r:
 fuqia
 e
 qeverive
 nacionale
 po
 bie
 vazhdimisht
 dhe
 një
Â
pjesë
 të
 kompetencave
 të
 tyre
 po
 transferohen
 të
 organizatat
 si
Â
UN,
 WTO,
 EU,
 etj.
Â
§ï§âŻ PĂ«r:
 këto
 ins6tucione
 janë
 të
 krijuara
 për
 realizimin
 e
 interesave
Â
kolek6ve
 (pra,
 të
 anëtarëve
 të
 tyre);
Â
§ï§âŻ Fuqia
 e
 tyre
 është
 e
 limituar
 nga
 ajo
 çfarë
 pajtohen
 vet
 qeveritë
Â
nacionale
 të
 vendeve.
Â
â
 si
 rezultat,
 fuqia
 qëndrore
 mbetet
 me
 qeveritë
 nacionale
 e
 jo
Â
me
 organizatat
 supranacionale.
Â
Â
14
17. SotâŠ
âąïâŻTeoritĂ« e tregtisĂ« ndĂ«rkombĂ«tare:
âąï⯠Adam Smith: Teoria e PĂ«rparĂ«sive Absolute;
âąï⯠David Ricardo: Teoria e PĂ«rparĂ«sive
Krahasuese;
âąï⯠Teoria Heckscher-Ohlin;
âąï⯠Teoria e bazuar nĂ« Ciklin JetĂ«sor tĂ« Produktit;
âąï⯠Teoria e Re e TregtisĂ«;
âąï⯠Michael Porter: Teoria e PĂ«rparĂ«sive
Konkuruese Nacionale
18. Teoria e Përparësive Absolute [1]
âąï⯠Adam Smith (Wealth of Nations, 1776):
âąï⯠NjĂ« vend ka pĂ«rparĂ«si absolute nĂ« prodhimin e njĂ«
produkti kur është më efiçient se çdo vend tjetër i cili e
prodhon të njëjtin produkt;
âąï⯠Vendi duhet tĂ« eksportojĂ« ato produkte nĂ« tĂ« cilat ka
përparësi absolute e të importojë ato produkte në
prodhimin e të cilave është më pak efiçient se vendet tjera
Shembull:
SHBA UK
Gruri (thasë/orë) 6 1
Pëlhura (metra/orë) 4 5
19. Teoria e Përparësive Absolute [1]
âąï⯠SHBA-tĂ« pĂ«rparĂ«si absolute dhe specializohen nĂ«
prodhimin e grurit;
âąï⯠UK pĂ«rparĂ«si absolute dhe specializohet nĂ« prodhimin
e pëlhurës;
âąï⯠E para teori e bazuar nĂ« tregtinĂ« e lirĂ«;
âąï⯠âDora e fshehurâ, e jo qeveria, pĂ«rcakton atĂ« se çfarĂ« importohet dhe
eksportohet;
âąï⯠Kjo teori nuk tregon se çfarĂ« do tĂ« ndodhĂ« me vendin i
cili ka përparësi absolute në prodhimin e të gjitha
produkteve;
âąï⯠Ky vend nuk do tĂ« pĂ«rfitonte nga tregtia e jashtme;
âąï⯠Teoria e PĂ«rparĂ«sive Komparative e Rikardos dhe ajo Heckscher-Ohlin janĂ«
në të njëjtën vijë me Smithin dhe sqarojnë dilemen e shtruar më parë;
20. Teoria e Përparësive Krahasuese [1]
âąï⯠Rikardo (Principles of Political Economy, 1817):
âąï⯠âŠnjĂ« vend duhet tĂ« specializohet nĂ« prodhimin e atyre
produkteve të cilat i prodhon me efiçiencën më të
madhe dhe të importojë ato produkte në prodhimin e të
cilave është më pak efiçient edhe nëse kjo do të thotë të
blejĂ« tĂ« mira nga vendet tjera tĂ« cilat do tĂ« mund tâi
prodhonte vet në mënyrë me efiçente në krahasim me
to.
âąï⯠⊠pĂ«rparĂ«sitĂ« krahasuese arrihen bazuar nĂ« differencat
në nivelin e produktivitetit;
âąï⯠Bazohet nĂ« logjikĂ«n e tregut tĂ« lirĂ«;
21. Teoria e Përparësive Krahasuese [2]
Shembull: SHBA UK
Gruri (thasë/orë) 6 1
Pëlhura (metra/orë) 4 2
âąï⯠SHBA-tĂ« kanĂ« pĂ«rparĂ«si absolute nĂ« prodhimin e tĂ« dyja
produkteve;
âąï⯠SHBA-tĂ« pĂ«rparĂ«si mĂ« tĂ« madhe krahasuese dhe
specializohen në prodhimin e grurit (raporti 6:1 krahasuar
me 4:2);
âąï⯠UK-ja disavantazh mĂ« tĂ« vogĂ«l krahasues dhe specializohet
në prodhimin e pëlhurës (raporti 2:4 krahasuar me 1:6).
22. Heckscher-Ohlin (1919 & 1933):
âąï⯠⊠pĂ«rparĂ«sitĂ« krahasuese tĂ« njĂ« vendi varen
nga ajo se sa ai vend është i pasur me faktorë të
prodhimit (veçanërisht me burime natyrore);
âąï⯠Bazohet nĂ« logjikĂ«n e tregut tĂ« lirĂ«;
âąï⯠Vendi do tĂ« eksportoje produkte intenzive
në ato pasuri të cilat i posedon dhe
importojë ato produkte që janë intensive në
faktorët të cilët nuk i posedon.
23. Teoritë e tjera të tregtisë
ndërkombëtare [1]
âąï⯠Raymond Vernon â Cikli JetĂ«sor i Produktit
(1966):
âąï⯠⊠heret nĂ« fillim produkti prodhohet dhe
eksportohet nga vendi i cili e ka shpikur, dhe kur
produkti pranohet ndërkombëtarisht, prodhimi i tij
fillon edhe në vende tjera. Përfundimisht, sikur
sygjerohet nga teoria, i njëjti produkt mund të
importohet nga vendi ku është shpikur.
24. Teoritë e tjera të tregtisë
ndërkombëtare [2]
âąï⯠Paul Krugman â Teoria e Re e TregtisĂ« (1970-
tat dhe 80-tat):
âąï⯠Bazohet nĂ« arritjen e ekonomive tĂ« shkallĂ«s nga
firmat;
âąï⯠PĂ«rmes ndikimit tĂ« ekonomive tĂ« shkallĂ«s, tregtia mund tĂ«
rrisë llojllojshmërinë e produkteve në treg dhe uljen e
shpenzimeve mesatare të këtyre produkteve;
âąï⯠Modelimi i ekonomive jo-konstante tĂ« shkallĂ«s dhe
konkurencës monopolistike nga Stiglitz & Dixit në
1979;
25. Diamanti i Porter-it si sistem
Nodhitë
 e
Â
rastit
STRATEGJIA
 E
Â
FIRMĂS,
Â
STRUKTURA
 &
Â
KONKURENCA
PASURITĂ
 NĂ
Â
KUSHTET
 E
Â
KAPITAL
 DHE
Â
KĂRKESĂS
FAKTORIN
 NJERI
INDUSTRITĂ
 E
Â
LIDHURA
 DHE
Â
ATO
Â
PĂRKRAHĂSE
Qeveria
26. Diskutim
Identifikoni cilët janë sektorët të cilët kanë
potencial për eksport në Kosovë dhe përshkruani
këmbimet e këtyre sektorëve me botën e jashtme
në kontekst të teorive të diskutuara.
28. Hyrje
âąï⯠Dallimet nĂ« biznesin ndĂ«rkombĂ«tar nga ai vendor;
âąï⯠Sistemet politike, ekonomike, dhe legale;
âąï⯠Dallimet nĂ« zhvillimin ekonomik;
âąï⯠Dallimet dhe implikimet e tyre nĂ« BN: pĂ«rfitimet,
kostot, dhe risku.
29. Biznesi vendor vs. ndërkombëtar
âąï⯠Dallimet nĂ« sistemin politik, ekonomik, legal, edhe nĂ« nivelin e
zhvillimit ekonomik;
âąï⯠Kompleksitet mĂ« i madh nĂ« zhvillimin e biznesit ndĂ«rkombĂ«tar;
âąï⯠Lokacionin e prodhimit qĂ« siguron minimizimin e kostove dhe
maksimizimin e vlerĂ«s sĂ« shtuar; Cilat tregje tĂ« hyjnĂ« e cilat tâi
evitojnë; konsiderojnë aspektete etike për shfrytëzimin e zbraztirave
nĂ« ligj (ambient dhe kushtet e punĂ«s â diskutuar mĂ« parĂ«); tĂ«
vendosin mbi formën e depërtimit në treg (tregti apo prodhim); etj.
âąï⯠Tâi njohin rregullat me tĂ« cilat udhĂ«hiqen tregtia e jashtme dhe
investimet;
âąï⯠TĂ« konsiderohet edhe mundĂ«sia e intervenimit tĂ« qeverisĂ« edhe pse kjo e
fundit mund të jetë e përkushtuar për liberalizim;
âąï⯠Biznesi realizohet nĂ« vende me valuta tĂ« ndryshme;
âąï⯠TĂ« konsiderohen ndryshimet konstante nĂ« normat e kĂ«mbimit.
30. Sistemet politike [1]
âąï⯠Sistemet politike definohen sipas dy dimensioneve :
1.⯠Kolektivizmi vs. individualizmi;
âąï⯠Kolektivizmi: nevojat kolektive janĂ« mbi lirinĂ« individuale
(Platoni Marksi);
âąï⯠Format: KomunistĂ«t & social demokratĂ«t.
âąï⯠Individualizmi: orientim sipas sĂ« cilit individi duhet tĂ« jetĂ«
i lirë në synimet e tij ekonomike dhe politike (Aristoteli,
Mill, Smith);
âąï⯠Indvidualizmi Ă«shtĂ« i ndĂ«rtuar mbi 2 premisa:
âąï⯠Sigurimi i lirive individuale dhe lirisĂ« sĂ« shprehurit;
âąï⯠Niveli mĂ« i lartĂ« i mirĂ«qenies sociale arrihet pĂ«rmes
përmbushjes së synimeve individuale nga vetë individi e jo
nga ndonjë organ kolektiv (psh. qeveria) e cila do të
diktonte se çfarë është në interesin e përgjithshëm.
31. Sistemet politike [2]
âąï⯠Sistemet politike:
2.⯠Demokracia vs. totalitatizmit;
âąï⯠Demokracia: qytetarĂ«t janĂ« tĂ« pĂ«rfshirĂ« drejtĂ«pĂ«rdrejtĂ« nĂ«
vendimmarrje;
âąï⯠Demokracia â individualizmi;
âąï⯠Totalitarizmi
âąï⯠Totalitarizmi: tĂ« drejtat e garanuara nĂ« demokraci janĂ«
inekzistente;
âąï⯠Format: totalitarizmi komunist; totalitarizmi teokratik (Irani
& Arabia Saudite); totalitarizmi fisnor (Zimbabve, Tanzania,
Uganda); dhe, totalitarizmi djathtist (Gjermania dhe Italia e
viteve 30-të dhe 40-të).
33. Zhvillimi ekonomik
âąï⯠Sistemi politik, ekonomik, dhe ai legal zhvillimi ekonomik i
një vendi;
âąï⯠BN analizojnĂ« indikatorĂ«t (shih: World Development Indicators nĂ«
www):
âąï⯠GNI (Gross National Income) â tĂ« ardhurat totale tĂ« marra nga
banorët e një vendi;
âąï⯠GNI nuk llogaritĂ« koston e jetĂ«sĂ«s;
âąï⯠Andaj indikatorĂ«t llogariten sipas PPP (Purchasing Power Parity);
âąï⯠GDP (Gross Domestic Product);
âąï⯠Rritja e indikatorĂ«ve tregon nivelin e zhvillimit potencial tĂ« vendit
apo rajonit.
âąï⯠Indeksi i Zhvillimit NjerĂ«zor (Human Development Index)
34. Sistemi ligjor
âąï⯠Sistemi ligjor: korniza ligjore dhe zbatimi i ligjit;
âąï⯠Sistemet/praktikat ligjore:
Zakonor (Common Law) (Britani e Madhe dhe ish kolonitë e saj);
âąï⯠Bazohet nĂ« traditĂ« (apo nĂ« historinĂ« ligjore tĂ« vendit), praktikat e
mëparshme (rastet të cilat janë paraqitur në gjykata), dhe zakon
(çfarë vendimi është marrë në rastet të cilat janë paraqitur para
gjykatave);
âąï⯠Krijon fleksibilitet tĂ« madh nĂ« vendimmarrje.
Civil (Civil Law) (mbi 80 vende në botë: Franca, Gjermania, Japonia)
âąï⯠Bazohet nĂ« njĂ« numĂ«r tĂ« madh tĂ« ligjeve tĂ« detajizuara;
Teokratik (Theocratic Law) (ligji i bazuar në mësimet Islame; gjatë shekullit 20 edhe ai
Hindu dhe Judaik)
âąï⯠Bazohet nĂ« mĂ«simet fetare.
35. Implikimet e sistemeve të ndryshme
ligjore në BN [1]
âąï⯠Ligji mbi kontratat: varet nga sistemi ligjor i aplikuar
në vend;
âąï⯠NĂ« sistemin zakonor: shumĂ« i specifikuar;
âąï⯠NĂ« sistemin civil: i shkurtĂ« dhe mĂ« pak i specifikuar;
âąï⯠NĂ« nivel ndĂ«rkombĂ«tar, kur sistemet ligjore janĂ«
të ndryshme, operon CIGS (UN Convention on
Contracts for the International Sale of Goods).
36. Implikimet e sistemeve të ndryshme
ligjore në BN [2]
âąï⯠TĂ« drejtat pronĂ«sore (Property rights): edhe pse ligjet
ekzistojnë, ato nuk mbrohen;
âąï⯠⊠u referohen tĂ« drejtave ligjore mbi shfrytĂ«zimin dhe pĂ«rfitimet
e caktuara si rezultat i pronësisë mbi faktorët e prodhimit;
âąï⯠TĂ« drejtat pronĂ«sore mund tĂ« cenohen nga:
âąï⯠Aksionet private: hajnitĂ«, piratimi, kĂ«rcĂ«nimet, dhe tĂ« ngjajshme
nga individët apo grupet e caktuara;
âąï⯠Aksionet publike dhe korrupsioni (shih Global Corruption Report);
âąï⯠âŠkur zyrtarĂ«t (psh. qeveritarĂ«t) pĂ«rfitojnĂ« tĂ« ardhura, resurse,
apo pronë nga pronarët;
âąï⯠âŠduke vendosur tatime mĂ« tĂ« larta, kĂ«rkuar licenca tĂ«
shtrenjta, nacionalizimi (apo redistribuimi) i aseteve pa
kompenzim;
âąï⯠Kjo arrihet pĂ«rmes mjeteve jo-ligjore, korrupsionit, mitos, etj.
37. Implikimet e sistemeve të ndryshme
ligjore në BN [3]
âąï⯠Mbrojta e pronĂ«s intelektuale (softuerĂ«t kompjuterik, skenari i filmit,
këngët, formula kimike për një barnishtë, etj.)
âąï⯠KĂ«to ligje janĂ« stimul pĂ«r inovacione dhe punĂ« kreative;
âąï⯠PatentĂ«t, tĂ« drejtat autoriale (copyrights), dhe marka e produktit
(brand) vendosin të drejtat pronësore mbi pronën intelektuale.
âąï⯠BN: nga 1995 TRIPS (Trade Related Aspects of Intellectual Property
Rights) brenda WTO-së.
âąï⯠Siguria e produktit & detyrimet tjera;
âąï⯠Ligjet mbi sigurinĂ« e produktit dhe detyrimet kur produkti shkakton
lëndime, dëmtime apo vdekje;
âąï⯠EkzistojnĂ« ligji civil (qĂ« kĂ«rkon kompenzim monetar pĂ«r dĂ«mtimin)
dhe ai kriminalistik (parasheh pagesë apo edhe burgim për
dëmtuesit).
38. Dallimet në sisteme dhe implikimet e
tyre në BN
âąï⯠Sistemi politik, ekonomik, & ligjor kanĂ« ndikim:
âąï⯠NĂ« fitimet, koston, dhe riskun me tĂ« cilin ballafaqohen BN;
âąï⯠NĂ« mĂ«nyrĂ«n se si bizneset nĂ« vende tĂ« ndryshme duhet
menaxhuar; dhe,
âąï⯠NĂ« strategjinĂ« tĂ« cilĂ«n duhet ndjekur BN-e.
âąï⯠Sistemi politik, ekonomik, & ligjor pĂ«rcakton edhe
nivelin e përgjithshëm të atraktivitetit të një vendi për
të operuar apo investuar (shih World Bank Doing
Business in 2012).
39. Dallimet në Kulturë dhe
Biznesi Ndërkombëtar
Fakulteti Ekonomik, UP
Biznes Ndërkombëtar
41. Kultura: specifikat
âąï⯠Kultura â sistem i vlerave dhe normave tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta pĂ«r
një grup njerëzish që kur të trajtohen së bashku paraqesin
një stil/mënyrë të caktuar të jetës (Hofstede & Namenwirth;
Weber);
âąï⯠Vlerat â ide abstrakte mbi atĂ« se çfarĂ« grupi (shoqĂ«ria)
mendon se është e mirë, e drejtë, dhe e dëshirueshme;
âąï⯠PĂ«rfshijnĂ« pikĂ«pamjet e shoqĂ«risĂ« mbi liritĂ«, demoracinĂ«, tĂ«
vërtetën, sinqeritetin, lojalitetin, përgjegjësitë kolektive, gratë,
seksin, martesën, etj.
âąï⯠Normat â rregulla shoqĂ«rore tĂ« cilat pĂ«rcaktojnĂ« njĂ« udhĂ«zues
të sjelljes së mirë në shoqëri. Normat përcaktojnë rregullat
sociale mbi të cilat bazohen raportet midis njerëzve.
âąï⯠Mbi bazĂ«n e vlerave pĂ«rcaktohen dhe justifikohen normat.
âąï⯠ShoqĂ«ri â grup individĂ«sh tĂ« cilĂ«t ndajnĂ« vlera dhe norma tĂ«
përbashkëta.
42. Kultura dhe dimensionet e saj [1]
Religjioni
Struktura
 Filozofia
Â
Sociale Politike
Kultura,
Â
normat
 dhe
 Të
sistemi
 i
 diskutuara
vlerave
në javën e
Gjuhët
Filozofia
 kaluar
Ekonomike
Edukimi
43. Kultura dhe dimensionet e saj [2]
âąï⯠Struktura sociale i referohet formĂ«s sĂ« organizimit
shoqëror të shoqërisë;
âąï⯠2 dimensionet e strukturĂ«s sociale:
1.⯠Shkalla sa favorizohet individi ndaj grupit;
âąï⯠Aty ku favorizohet individi (vendet perendimore) Ă«shtĂ« i
sprehur individualizmi dhe ndërmarrësia.
âąï⯠Aty ku grupi Ă«shtĂ« fokus (shoqĂ«ria tradicionale Japoneze)
suksesi sigurohet nga qëllimi i përbashkët (presioni brenda
grupit).
2.⯠Shkalla se sa Ă«shtĂ« e stratifikuar/âkastifikuarâ shoqĂ«ria;
âąï⯠KĂ«to shtresa pĂ«rcaktohen nĂ« bazĂ« tĂ« tĂ« ardhurave, tĂ«
kaluarës së familjes, dhe profesionit.
44. Kultura dhe dimensionet e saj [3]
âąï⯠Religjioni pĂ«rcakton sistemin e etikĂ«s (kryesisht);
âąï⯠Etika grup principesh morale apo vlerash mbi tĂ« cilat
përcaktohen sjelljet;
âąï⯠(shih Barro & McCleary, 2003)
47. Kultura dhe dimensionet e saj [4]
âąï⯠Gjuha ndihmon nĂ« definimin e kulturĂ«s;
âąï⯠Vendet me shumĂ« gjuhĂ« janĂ« vende me shumĂ« kultura;
âąï⯠Gjuha e folur dhe me shenja;
48. Kultura dhe dimensionet e saj [5]
âąï⯠Fakte mbi gjuhĂ«t botĂ«rore (nga National Geographic):
âąï⯠NĂ« vitin 2007 janĂ« folur 6,912 gjuhĂ« tĂ« ndryshme;
âąï⯠83 gjuhĂ« (pĂ«rfshirĂ« kĂ«tu gjuhĂ«n mandarine, spanjishtĂ«n, anglishtĂ«n,
dhe gjuhën hindu) dominojnë në tërë botën me 80% të pupullsisë;
âąï⯠MĂ« tepĂ«r se gjysma e gjuhĂ«ve tĂ« botĂ«s flitet nga mĂ« pak se 1% e
popullsisë së botës;
âąï⯠MĂ« pak se 3000 vetĂ« e flasin gjuhĂ«n Urarina nĂ« Amazon;
Halkomelem flitet nga 200 banorë në Kanadë; Tofa flitet vetëm nga
25 njerëz në Siberi;
âąï⯠LinguistĂ«t parashohin se deri nĂ« fund tĂ« shek. 21 vetĂ«m gjysma e
gjuhëve që sot fliten mund të fliten edhe atëherë;
âąï⯠ShkencĂ«tarĂ«t vlerĂ«sojnĂ« se qĂ« nga viti 1600, nga planeti janĂ« zhdukur
rreth 1,200 bimë dhe shtazë të njohura (që përbënë 7% të totalit).
âąï⯠Sot llogatiten 40% tĂ« gjuhĂ«ve nĂ« rrezik tĂ« zhduken si rezultat i
globalizimit.
50. Kultura dhe dimensionet e saj [6]
âąï⯠Edukimi determinantĂ« e pĂ«rparĂ«sive krahasuese
nacionale (Michael Porter);
âąï⯠Edukimi faktor i rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« zgjedhjen e lokacionit
të biznesit ndërkombëtar;
âąï⯠Procesi i aglomerimit/lokalizimit/klasterĂ«ve;
âąï⯠Fuqia punĂ«tore e edukuar dhe e koncentruar nĂ« hapsirĂ« tĂ«
caktuar.
âąï⯠Edukimi pĂ«rcakton kulturĂ«n nĂ« vendin e punĂ«s;
52. Hyrje
âąïâŻKlasikĂ«t dhe roli i qeverisĂ« nĂ« tregtinĂ«
ndërkombëtare;
âąïâŻIntervenimet e qeverisĂ« nĂ« tregtinĂ«
ndërkombëtare;
âąïâŻIntegrimi ekonomik rajonal.
55. Instrumentet e politikës
tregtare [2]
âąïâŻInstrumentet jo-tarifore:
âąïâŻDefinimi (Deardorff dhe Stern, 1997, f. 4):
Vështirësia elementare në përkufizimin e BJT është se ato janë të
definuara me atë çfarë nuk janë. BJT janë pengesa të natyrës jo-tarifore.
Madje definimi i tyre është edhe më i përgjithshëm se aq, sepse ky term
përdoret për të përfshirë edhe intervenimet në politikën tregtare siç janë
subvencionet që shërbejnë për të stimuluar dhe jo për të zbrapsur
tregtinë, andaj edhe logjikisht nuk mund të konsiderohen si 'barriera' në
tregti. BJT përfshijnë edhe ato politika dëmtuese të tregtisë siç janë
kuotat e importit dhe kufizimet vullnetare të eksportit. Ato përfshijnë
gjithashtu një gamë të gjerë politikash potenciale, ndoshta edhe ato që
nuk janë aplikuar ende e që ndikojnë në mënyrë indirekte në çmimet
dhe/apo sasinë e këmbimit.
56. Instrumentet jo-tarifore të
politikës tregtare [1]
âąïâŻSubvencionet;
âąï⯠Format: huazime nĂ« kesh, kredi me kushte tĂ«
volitshme; lirim nga tatimet, pjesëmarrja e
qeverisë në kapitalin e firmës.
âąï⯠QĂ«llimet: (1) kompanitĂ« e vendit tĂ« jenĂ«
konkurentë me kompanitë importuese; dhe, (2)
depërtimi në tregjet e eksportit.
âąï⯠Politika Tregtare Strategjike;
âąï⯠Subvencionet kanal pĂ«r tĂ« pĂ«rfituar nga first-mover
advantage;
57. Instrumentet jo-tarifore të
politikës tregtare [2]
âąï⯠Kuotat e importit dhe kufizimet voluntere tĂ«
eksportit;
âąï⯠PĂ«rzierja nĂ« mes tĂ« kuotave dhe tatimeve pĂ«r
importe;
âąï⯠Komponenta vendore nĂ« pĂ«rmbajtjen e
produktit dhe kushtëzimet për miks të
produkteve;
âąï⯠Politikat administrative;
âąï⯠Politikat anti-damping.
58. Arsyet për intervenimin e qeverisë
në tregtinë ndërkombëtare
âąï⯠FaktorĂ«t Politik:
âąï⯠Mbrojtja e vendeve tĂ« punĂ«s dhe e industrive;
âąï⯠Siguria nacionale;
âąï⯠KundĂ«rveprimi;
âąï⯠Mbrojtja e konsumatorĂ«ve;
âąï⯠Realizimi i qĂ«llimeve tĂ« politikĂ«s sĂ« jashtme;
âąï⯠Mbrojtja e drejtave tĂ« njeriut
âąï⯠FaktorĂ«t Ekonomik:
âąï⯠Mbrojtja e industrive qĂ« janĂ« nĂ« fazĂ«n iniciale tĂ«
zhvillimit;
âąï⯠E arsyeshme edhe sipas GATT/WTO
âąï⯠Politika Tregtare Strategjike;
59. Integrimi rajonal dhe nivelet e
integrimit [1]
âąï⯠Integrimi ekonomik rajonal: marrĂ«veshje mes vendeve nĂ«
një rajon gjeografik me qëllim të zvoglimit apo eliminimit
të barierave tarifore dhe jo-tarifore në qarkullimin e
produkteve, shërbimeve, dhe faktorëve të prodhimit;
âąï⯠Nivelet e integrimit rajonal:
1.⯠Marveshjet e tregtisĂ« sĂ« lirĂ« (FTA) â eliminon barierat tregtare nĂ«
mes të vendeve;
âąï⯠European Free Trade Association (EFTA). Sot anĂ«tarĂ« Norvegjia,
Islanda, Lihtenshtajni, dhe Zvicrra.
2.⯠Union doganor â vendet heqin barierat tregtare dhe aplikojnĂ«
politikë tregtare të përbashkët;
âąï⯠Pakti i Andeve (Bolivia, Ekuadori, Peru, dhe Kolumbia)
60. Integrimi rajonal dhe nivelet e
integrimit [2]
4.⯠Tregu i përbashkët - vendet heqin barierat tregtare, aplikojnë politikë
tregtare të përbashkët, dhe lejojnë lëvizjen e lirë të faktorëve të
prodhimit;
âąï⯠PĂ«r shumĂ« vite BE, ndĂ«rsa tani ka lĂ«vizur nĂ« drejtim tĂ« integrimit edhe mĂ« tĂ« thellĂ«;
âąï⯠MERCOSUR (Argjentina, Brazili, Paraguaji, dhe Uruguaji)
5.⯠Unioni ekonomik â pĂ«rfshinĂ« lĂ«vizjen e lirĂ« tĂ« faktorĂ«ve tĂ«
prodhimit, aplikimin e politikës tregtare të përbashkët, si dhe
valutën e përbashkët, harmonizimin e sistemit tatimor, dhe
politikë të përbashkër monetare;
âąï⯠Bashkimi European edhe pse shume vende nuk kanĂ« aplikuar valutĂ«n e
përbashkët, si dhe sistemi tatimor mbetet i ndryshëm në vendet anëtare;
6.⯠Unioni politik;
âąï⯠BE-ja pjesĂ«risht;
âąï⯠Parlamenti European nga 1970.
61. Faktorët pro dhe kundër
integrimit rajonal
âąï⯠Argumentet pro integrimit:
âąï⯠Argumentet ekonomike bazohen nĂ« faktin se tregtia e lirĂ« u
mundëson vendeve të specializohen në prodhimin e
produkteve dhe shërbimeve në të cilat kanë përparësi
komparative;
âąï⯠Argumentet politike janĂ« tĂ« lidhura me zbutjen e
animoziteteve në mes të vendeve;
âąï⯠Argumentet kundĂ«r integrimit:
âąï⯠IndustritĂ« mund tĂ« ndikohen negativisht nga tregtia e lirĂ«;
âąï⯠Humbja e sovranitetit tĂ« vendit.
63. Hyrje
âąï⯠StrategjitĂ« e depĂ«rtimit nĂ« tregjet;
âąï⯠Vendimet rreth hyrjes nĂ« tregjet e huaja;
âąï⯠Format e depĂ«rtimit nĂ« tregjet e huaja;
âąï⯠Aleancat strategjike.
64. Vendimet kryesore rreth hyrjes
në tregjet e huaja [1]
1.⯠Në cilat tregje të depërtohet;
nïźâŻ Varet nga potenciali afatgjatĂ« i atij tregu pĂ«r tĂ« gjeneruar
fitim;
âąï⯠Fitimi Ă«shtĂ« funksion i [a] madhĂ«sisĂ« tĂ« tregut; [b] pasurisĂ« (fuqisĂ«
blerëse) së konsumatorëve; [c] potenciali i rritjes së kësaj pasurie të
konsumatorëve (që varet nga rritja ekonomike);
2.⯠Momenti i hyrjes në tregun e huaj;
nïźâŻ Firma qĂ« depĂ«rton si e para nĂ« treg gjeneron pĂ«rfitimet nĂ«
kuadër të konceptit first-mover advantage;
nïźâŻ DepĂ«rtimi i hershĂ«m nĂ« treg i ka rreziqet e veta;
âąï⯠Shpenzimet fillestare (pioneering costs); kostot pĂ«r tĂ« mĂ«suar ârregullat
e lojĂ«sâ, edukimi i konsumatorĂ«ve, etj.
65. Vendimet kryesore rreth hyrjes
në tregjet e huaja [2]
3.⯠Në çfarë shkalle të depërtohet në treg;
nïźâŻ DepĂ«rtim rapid apo i fuqishĂ«m; tregon pĂ«r
përkushtim strategjik afatgjatë të firmës në atë treg;
âąï⯠Firma duhet tâi konsirderojĂ« rreziqet dhe inercionin
(mungesën e fleksibilitetit) që është e lidhur me
depërtimin rapid të tregje të huaja;
nïźâŻ DepĂ«rtim nĂ« shakallĂ« tĂ« ultĂ«;
âąï⯠Kjo shĂ«rben si fazĂ« para depĂ«rtimit rapid/masiv nĂ« tregun
e huaj;
âąï⯠Kjo qasje i mundĂ«son kompanisĂ« tâi mĂ«sojĂ« âteketâ e tregut dhe tĂ«
informohet mbi të para se të marrë vendime për zgjerim të
mëtutjeshëm;
66. Format e depërtimit në tregjet
e huaja [1]
1.⯠Eksporti;
nïźâŻ PĂ«rparsitĂ«: [a] kosto e ultĂ« pĂ«r depĂ«rtim nĂ«
tregun e huaj; [b] rreziku mĂ« i ultĂ« pĂ«r tâu
ndikuar firma në rast të dështimit;
nïźâŻ MangĂ«sitĂ«: [a] barrierat e ndryshme tarifore dhe
jo-tarifore prezente; [b] shpenzimet e transportit;
67. Format e depërtimit në tregjet
e huaja [2]
2.⯠Projektet âçelsi nâdorĂ«â (turnkey projects) â kontraktori
obligohet tâi kryej tĂ« gjitha aspektet e projektit pĂ«r klientin,
përfshirë këtu edhe trajnimin e personelit operues;
âąï⯠MĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« eksportuar teknologjinĂ« e procesit nĂ« vendet e huaja;
âąï⯠Aplikohet nĂ« vendet ku depĂ«rtimi i IJD-ve Ă«shtĂ« i kufizuar;
âąï⯠Prezente nĂ« industritĂ« e rafinimit kimik, naftĂ«s, metalike, farmaceutike,
industri ku investimet janë të mëdha;
âąï⯠PĂ«rparsitĂ«: [a] mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rfituar nga teknologjia e
procesit; [b] rreziku më i ultë se për IJD-të;
âąï⯠MangĂ«sitĂ«: [a] mundĂ«sia qĂ« firma e cila e realizon projektit
tâia krijojĂ« vetes konkurencĂ«n; [b] nĂ«se ajo çfarĂ« ofron firma nĂ«
formĂ« tĂ« âturnkey projectâ Ă«shtĂ« pĂ«rparĂ«si kompetitive e firmĂ«s
atëherë kjo do të thotë se është duke ia shitur të njëjtën
konkurencës.
68. Format e depërtimit në tregjet
e huaja [3]
3.⯠Licencimi â i jepen tĂ« drejtat njĂ« kompanie pĂ«r
shfrytëzimin e patentit, invencionit, procesit, dizajnit,
të drejtave autoriale, trademarks, etj.;
âąï⯠PĂ«rparsitĂ«: [a] shpenzimet dhe kostot e ulta;
âąï⯠MangĂ«sitĂ«: [a] kompania qe e jep licencĂ«n nuk ka
kontroll të fuqishëm mbi atë që e merr; [b] mund të
krijojë konkurencë;
69. Format e depërtimit në
tregjet e huaja [4]
4.⯠Franshiza â e ngjashme me licencimin mirĂ«po
aplikohet në projekte më afatgjata;
âąï⯠NĂ« kĂ«tĂ« rast franshizori pĂ«rveç qĂ« ofron atĂ« çfarĂ«
ofron përmes licencës ajo përcakton edhe mënyrën e
bërjes së biznesit;
âąï⯠Licencimi nĂ« prodhim; franshiza nĂ« shĂ«rbime;
âąï⯠PĂ«rparsitĂ« dhe mangĂ«sitĂ« tĂ« ngjashme me licencimin,
por jo edhe aq te shprehura sa në rastin e licencimit;
70. Format e depërtimit në tregjet
e huaja (vazh.)
5.⯠Investimet e përbashkëta;
nïźâŻ PĂ«rparsitĂ«: [a] firma investuese pĂ«rfiton nga njohuritĂ« qĂ« ka
firma vendore për atë treg; [b] shpenzimet ndahen në mes të
partnerëve;
nïźâŻ MangĂ«sitĂ«: [a] firma qĂ« investon rrezikon dhĂ«nien e teknologjisĂ«
të vet; [b] mungësë e kontrollit të mjaftueshëm; [c] konfliktet e
mundshme në mes të partnerëve rreth qëllimeve dhe prioriteteve
të firmës;
6.⯠Investimi 100%;
âąï⯠Kjo mund tĂ« realizohet pĂ«rmes: [a] greenfield investment, apo [b] duke
e blerë një kompani ekzistuese;
nïźâŻ PĂ«rparsitĂ« janĂ« tĂ« lidhura me kontrollin dhe fitimin, ndĂ«rsa
mangësitë janë të lidhura me rreziku e madh që në këtë rast
bartet dhe kostot;
71. Alenacat strategjike
âąï⯠Alenacat strategjike kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me marrveshjet qĂ« lidhen
në mes të konkurentëve ekzistues apo atyre potencial;
âąï⯠Suksesi i alencave strategjike varet nga faktorĂ«t nĂ« vijim:
âąï⯠Zgjedhja e partnerit me tĂ« cilin duhet ndarĂ« vizionin, tĂ« synojnĂ«
qëllime të njëjta strategjike, dhe të mos jetë oportunist;
âąï⯠Struktura e aleancĂ«s â do tĂ« duhej tĂ« evitonte oportunizmin,
marrjen e teknologjisë dhe know-how, etj.
âąï⯠Menaxhimit i aleancĂ«s â do duhej krijuar raporte interpersonale
midis menaxhmentit të firmave që hyjnë në raporte të tilla;
âąï⯠PĂ«rparsitĂ«: [a] aleancat e tilla mund tĂ« lehtĂ«sojnĂ« depĂ«rtimin nĂ«
treg; [b] ndarjen e kostove fikse në krijimin e produkteve të reja;
[c] aleancat mundësojnë komplementaritet në njohuri;
âąï⯠MangĂ«sitĂ«: [a] mundĂ«si pĂ«r konkurencĂ«n tĂ« pĂ«rvetĂ«sojĂ«
teknologjinë dhe tregjet;