SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 47
Downloaden Sie, um offline zu lesen
1-1




                          Një vështrim mbi konceptet
  Qëllimet
                                e probabilitetit
  Pas përfundimit të kësaj ligjerate ju duhet të jeni në gjendje që të:


      Definoni probabilitetin.
      Kuptoni termet: eksperimenti (prova), rezultati, ngjarja.
      Përshkruani qasjet klasike, empirike dhe subjektive të probabilitetit dhe të
      bëni dallimet në mes të tyre.
      Njihni disa nga rregullat e llogaritjes së probabiliteteve.
      Definoni termet: probabiliteti i kushtëzuar dhe probabiliteti i
      përbashkët.
      Njihni disa nga rregullat e llogaritjes së rasteve të volitshme
      (permutacionet, variacionet, kombinacionet)
Irwin/McGraw-Hill
Bazat e Statistikës                                     © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Probabiliteti

     • Probabiliteti është një matës
       numerik për gjasat se një ngjarje
                                                         1                E sigurt
       do të ndodhë.
     • Probabiliteti i një ngjarje duhet të
       jetë në mes të 0 dhe 1.
        0 ≤ P(A) ≤ 1 Për çfarëdo ngjarje A
     • Shuma e probabiliteteve të të gjitha    0.5
       ngjarjeve reciprokisht përjashtuese/të
       papajtueshme/ duhet të jetë i barabartë
          me 1.
                P(A)  P(B)  P(C)  1
              Nëse A, B, dhe C janë reciprokisht
              përjashtuese dhe te domosdoshme            0                E pamundur


Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                             © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-3


                                         Definicionet
       Probabiliteti: Matja e gjasave se një ngjarje e
        pasigurt mund të ndodhë në të ardhmen;
        mund të marrë vlera vetëm në mes të 0 dhe
        1.
       Prova/Eksperimenti: Vështrimi (vrojtimi ) i
        disa aktiviteteve ose veprimi i marrjes së ca
        matjeve, gjegjësisht një proces që shpien deri
        te paraqitja e një (dhe vetëm një) nga disa
        vrojtime të mundshme.
       Rezultati: Rezultati i pjesshëm i një
        eksperimenti.
       Ngjarja: Grumbullimi i një apo më shumë
        rezultateve të një eksperimenti.
Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                 © The McGraw-Hill .
                                                         Companies, Inc., 1999
Hapësira e mostrës/ rezultatet e mundshme
    Hapësira e mostrës /është mbledhja e të gjitha
    ngjarjeve të mundshme
    p.sh. Të gjitha faqet e zarit/kubit (6):




    P.sh. Të gjitha letrat e bixhozit (52):




Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                   © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Shembuj të eksperimentit, rezultatit dhe hapsirës së mostrës




        Eksperimenti           Rezultati              Hapësira e mostrës


Gjuajtja e monedhës      Stema (S) , numri (N)     S= { Stema, Numri}
Gjuajtja e zarit         1,2,3,4,5,6               S= { 1, 2, 3,4, 5, 6}
Gjuajta e monedhës dy    NN, NS, SN, SS            S = {NN, NS, SN, SS}
herë
Loja në lotari           Fitim, Humbje             S ={ Fitim, Humbje}
Dhënja e provimit        Me kalu, mos me kalu S ={Me kalu, mos me
                                              kalu}
Zgjedhja e studentëve    Mashkull, Femer           S= {Mashkull, Femer}




Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                           © The McGraw-Hill .
                                                                   Companies, Inc., 1999
Ngjarjet
  • Ngjarje e thjeshtë
    · Një rezultat nga të gjitha rezultatet e
      mundshme me një karakteristikë.
    · P.sh., Karta e kuqe nga letrat e bixhozit.
  • Ngjarje komplementare e A (e shënuar~A)
    · Të gjitha rezultatet që nuk janë pjesë e ngjarjes
      A
    · P.sh. Të gjitha letrat që nuk janë me shenjën e
      rombit.
  • Ngjarje e përbashkët
    · Përfshin dy e më shumë karakteristika/ngjarje
      që paraqiten njëkohësisht.
    · P.sh., Një As që është gjithashtu i kuq.
Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës               © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Vlerësimi i probabilitetit/Qasjet e probabilitetit

    • Janë tri qasje për vlerësimin e probabilitetit të
      ndodhjes së një ngjarje të pasigurt:

    1. a priori probabiliteti klasik
                                   m     numri i rezultateve te favorshme
                 probabiliteti      
                                   n   numri total i rezultateve te mundshme


    2. a posteriori probabiliteti klasik empirik/frekuenca
       relative
                            Numri ngjarjeve qe kane ndodhur ne te kaluaren m
          Probabiliteti =                                                 
                                       Numri total i vrojtimeve             n


    3. Probabiliteti subjektiv

          Një vlerësim apo opinion individual rreth
          probabilitetit të ndodhjes së ngjarjes.
Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                                            © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-4


                                        Qasjet e probabilitetit


      • Probabiliteti klasik bazohet në
        supozimin se rezultatet e një
        eksperimenti kanë mundësi të
        barabarta.
      • Sipas pikëpamjes klasike ,
                                       Numri i rezultateve tefavorshme
  Probabiliteti i nje ngjarje =
                                Numrii pergjithshem i rezultateve te mundshme
      m
   P
      n

Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                           © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-5


                                  SHEMBULL 1



         • Marrim në konsiderim eksperimentin e
           hudhjes së dy monedhave metalike në
           të njejtën kohë.
         • Numri i rasteve të mundshme S = {NN,
           NS, SN, SS}
         • Marrim në konsiderim ngjarjen për një
           N.
         • Probabiliteti për me ra numri =2/4 =
           1/2.
Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës           © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-6

                         Ngjarjet reciprokisht përjashtuese/të
                                                papajtueshme



         • Ngjarjet reciprokisht përjashtuese/të
           papajtueshme/: Paraqitja e ndonjë
           ngjarje nënkupton se të tjerat nuk
           mund të ndodhin në të njejtën kohë.
         • Në SHEMBULLIN 1, katër rezultatet e
           mundshme janë reciprokisht
           përjashtuese/ të papajtueshme.


Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                         © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-7



                         Ngjarjet e domosdoshme


      • Ngjarjet e domosdoshme : Më së paku
        një ngjarje duhet të ndodhë kur bëhet një
        eksperiment.
      • Në SHEMBULLIN 1, katër rezultatet e
        mundshme janë ngjarje të
        domosdoshme. Me fjalë të tjera shuma e
        probabiliteve është = 1 (0.25 + 0.25 +
        0.25 + 0.25).

Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës             © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-8


  Koncepti i frekuencave relative/Koncepti empirik



• Probabiliteti i një ngjarje që ka ndodhur në
  afat të gjatë përcaktohet nga vështrimi se
  çfarë pjese e kohës si ngjarja ka ndodhur
  në të kaluarën:

                               Numri i rezultateve qe kane ndodhur ne te kaluaren
Probabiliteti i nje ngjarje=
                                            Numri total i vrojtimeve




Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                              © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Probabiliteti empirik/koncepti i frekuencave
                                                   relative

   Supozojme se dëshirojmë të llogaisim probabilitetet e
     këtyre ngarjeve:
   - Probabilitetin se automobili i ardhshëm i prodhuar
     nga fabrika do të jetë me “defekt”.
   - Probabilitetin se një familje e zgjedhur rastësisht
     ka shtëpi te veten.
   - Probabilitetin se një grua e zgjedhur rastësisht nuk
     e punë duhanin.
   - Probabilitetin se një tetëdhjetëvjeçar do të jetoj më
     së paku edhe një vjet, etj.



Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                     © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Shembull

• Dhjetë nga 500 automobila të zgjedhur
  rastësisht të prodhuar në një fabrikë kanë
  qenë me defekt. Sa është probabiliteti që
  automobili i ardhshëm i prodhuar nga kjo
  fabrikë të jetë me defekt.
• n=500             P(A) = 10/500=0.02
             Shpërndarja e frekuencave dhe frekuencave relative
• m=10               në mostrën prej 500 automobilave
                         Automobili   Frekuenca             Frekuenca
                                                            relative
                         I rregullt                 490         490/500=0.98
                         Me defekt                   10           10/500=0.02
                         Gjithsej                   500                       1.00
Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                            © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-9


                                  SHEMBULL 2


      • Përgjatë karrierës së saj prof. Anitë ka
        shpërblyer 186 studentë me A nga
        1200 studentë sa ajo i ka mësuar. Sa
        është probabiliteti që studenti në
        departamentin e saj në këtë semestër
        do të marrë A?
      • Duke aplikuar konceptin e
        frekuencave relative probabiliteti për
        një A është
               • P(A)= 186/1200=0.155
Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës           © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-10


                              Probabiliteti subjektiv

• Probabiliteti subjektiv: Gjasat (probabiliteti) për
  ndodhjen e një ngjarje të veçantë që caktohet nga
  individi duke u bazuar në kombinimet e përvojave të
  kaluara të individit, opinionin personal dhe analizës
  së situatave të vecanta.
• Si shembuj të probabilitetit subjektiv mund të
  shërbejnë si vijon:
- Vlerësimi i probabilitetit se klubi futbollistik “X”
  do të luajë vitin e ardhshëm në ligën e kampionëve.
- Vlerësimi i probabilitetit se studenti do të marrë
  notën 10 nga ndonjë lëndë e caktuar, etj


Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Disa rregulla të probabilitetit



                                               Rregullat e
                                              probabilitetit




                            Rregullat                                   Rregullat e
                             aditive                                   multiplikatorit
                         (të mbledhjes)                               (e shumëzimit)




  Rregulla e               Rregulla e       Rregulla e      Rregulla e               Rregulla e
   veçantë                 plotësuese      përgjithshme     veçantë e              përgjithshme
   aditive               komplementare        aditive      multiplikatorit        e multiplikatorit




Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                                         © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-11


                         Rregullat bazë të probabilitetit
       • Nëse ngjarjet janë reciprokisht përjashtuese,
         atëherë ndodhja e ndonjë nga ngjarjet
         pamundëson ndodhjen e ngjarjeve të tjera.
       • Rregullat aditive ( të mbledhjes): Nëse dy ngjarje
         A dhe B janë reciprokisht përjashtuese, rregulla
         e veçantë aditive thotë se probabiliteti i
         ndodhjes së A ose B është e barabartë me
         shumën e probabiliteteve të tyre.
         P(A ose B) = P(A) + P(B)
       • Rregulla e veçantë aditive P(A ose B ose C ) =
          P(A) + P(B) + P(C)


Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                     © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-12


                                             Shembull 3

    • Aeroporti X së voni ka marrë informata
      për fluturimet nga Prishtina në Gjenevë
                         Arritja    Frekuenca
                          Herët       100
                          Vonë         75
                         Në kohë      800
                         Anuluar       25
                         Gjithsej     1000


Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-13


                                   Shembull 3            vazhdim



       • Nëse A është ngjarja se fluturimi arrin
         herët, atëherë probabiliteti P(A) =
         100/1000 = 0.1
       • Nëse B është ngjarja se fluturimi do të
         arrijë vonë , atëherë P(B) = 75/1000 =
         0.075
       • Probabiliteti se aeroplani do të vijë
         herët ose do të arrijë vonë është;
            P(A ose B) = P(A) + P(B) = 0.1 + 0.075
                            =0.175

Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës               © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-14


                         Rregulla plotësuese/komplementare

       • Rregulla plotësuese/komplementare
         /përdoret për probabilitetin se një
         ngjarje që do të ndodhë përmes heqjes
         së probabilitetit të një ngjarje që nuk do
         të ndodhë nga 1.
       • Nëse P(A) është probabiliteti i ngjarjes
         A dhe P(~A) është plotësues i A,
         atëherë P(A) + P(~A) = 1 ose P(A) = 1
           - P(~A).


Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                      © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-15


                     Rregulla komplemenare/plotësuese           vazhdim




         • Diagrami i Ven-it (J.Venn 1834-1888)
           ilustron rregullën komplementare që do
           të duket si në vijim:


                          A               ~A




Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                      © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-16


                                      SHEMBULL 4

       • I rikthehemi SHEMBULLIT 3.
       • Nëse C është ngjarja se fluturimi do të
         arrijë në kohë, atëherë, P(C) = 800/1000 =
         0.8.
       • Nëse D është ngjarja se flutruimi është
         shtyrë, atëherë,P(D) = 25/1000 = 0.025.
       • Shfrytëzoni rregullën komplementare për
         të treguar se probabiliteti i një fluturimi
         të hershëm (A) ose të vonshëm (B) është
         0.175.

Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës               © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-17


                                   SHEMBULL 4                vazhdim




         • P(A ose B) = 1 - P(C ose D) = 1 -ë0.8
           +.025] =0.175


                                          D
                         C
                                          0.025
                         0.8
                               ~(C ose D) = (A ose B)
                                       0.175



Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                   © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-18


                         Rregulla aditive e përgjithshme



         • Nëse A dhe B janë dy ngjarje që nuk
           janë reciprkisht përjashtuese , atëherë
           ,
          P(A ose B) është i dhënë me formulën
           vijuese:
         • P(A ose B) = P(A) + P(B) - P(A dhe B)



Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                   © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-19


                         Rregulla aditive e përgjithshme



         • Diagram i Ven-it ilustron këtë rregull:



                                                  B

                                A dhe B
                         A



Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                    © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-20


                                            SHEMBULL 5



         • Në një mostër prej 500 studentëve,
           320 kanë thënë se kanë stereo , 180
           kanë thënë se kanë TV, dhe 100
           kanë thënë se i kanë të dyja:
                                             TV
                                             180
                                  Bashkë
                         Stereo   100
                           320


Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                     © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-21


                               SHEMBULL 5              vazhdim



       • Nëse studenti zgjedhet rastësisht , sa
         është probabiliteti që studenti të ketë
         vetëm stereo, vetëm TV dhe të dyja
         stereo dhe TV?
       • P(St) = 320/500 = 0.64.
       • P(Tv) = 180/500 = 0.36.
       • P(St dhe Tv) = 100/500 =0.20.




Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës             © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-22


                              SHEMBULL 5              vazhdim




         • Nëse studenti zgjedhet rastësisht, sa
           është probabiliteti që studenti ka
           gjithashtu stereo ose TV në shtëpinë e
           tij?
         • P(St ose TV) = P(St) + P(Tv) - P(S
           dhe T) = 0.64 +0.36 - 0.20 =0.80.




Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës            © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Shembull

   • Studenti është duke mbajtur dy kurse
     në histori dhe matematikë. Probabiliteti
     se studenti do ta jap historinë është
     0.60, kurse probabiliteti se do ta jap
     matematikën është 0.70. Probabiliteti
     se do t’i kaloj të dyja është 0.50. Sa
     është probabiliteti se së paku do ta jap
     njërin provim.
   • P(A ose B) = P(A) + P(B) – P (A dhe
     B)= 0.60+0.70-0.50 =0.8.

Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës         © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-23


                          Probabiliteti i përbashkët


       • Probabiliteti i përbashkët është
         probabiliteti që mat gjasat se dy ose
         më shumë ngjarje do të ndodhin
         njëkohësisht. Një shembull do të jetë
         ngjarja që studenti i ka të dyja, stereon
         dhe TV në shtëpinë e tij.




Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës              © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-24


                         Rregulla e veçantë e multiplikatorit



         • Rregulla e veçantë e multiplikatorit
           kërkon që dy ngjarje A dhe B të jenë
              të pavarura.
         • Dy ngjarje A dhe B janë të pavaura
           nëse ndodhja e njërës nuk ka efekt në
           probabilitetin e ndodhjes së tjetrës.
         • Rregulla e veçantë e multiplikatorit
           është: P( Adhe B)  P( A)  P( B)

Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                       © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-25


                                    SHEMBULL 6



         • Shpendi posedon dy fletëaksione të
           cilat janë të pavaruara nga njëra tjetra.
           Probabiliteti që fletëaksioni A të rritet
           në vlerë në vitin e ardhshëm është 0.5.
           Probabiliteti se vlera e aksionit B do të
           rritet në vitin e ardhshëm është 0.7.
         • Sa është probabiliteti se vlera e të dy
           aksioneve do të riten vitin e ardhshëm?
         • P(A dhe B) = (0.5)(0.7) = 0.35.

Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës             © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-27


                           Probabiliteti i kushtëzuar



         • Probabiliteti i kushtëzuar është
           probabiliteti i ndodhjes së një ngjarje të
           veçantë duke ditur që një ngjarje tjetër
           ka ndodhur.
         • Vërejtje: Probabiliteti i ngjarjes A duke
           ditur që do të ndodhë ngjarja B
           shënohet me P(A|B).


Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës               © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-28


                         Rregulla e përgjithshme e multiplikatorit

         • Rregulla e përgjithshme e multiplikatorit
           përdoret për të gjetur probabilitetin e
           përbashkët se dy ngjarje që do të ndodhin
           dhe definohet kësisoji: për dy ngjarje A
              dhe B, probabiliteti i përbashkët se të dy
              ngjarjet do të ndodhin gjindet përmes
              shumëzimit të probabilitetit se ngjarja A do
              të ndodhë me probabilitetin e kushtëzuar të
              B duke ditur se ngjarja A ka ndodhur.

                          P( Adhe B)  P( A)  P( B / A)

Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                             © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Shembull


      • Në një anketë, punëtorët e kompanisë ,X’’,
        në pyetjen se: Nëse do t’iu ipej një
        mundësi për të punuar në një kompani
        tjetër, me pozitë të njejtë apo më të mirë
        se kjo që keni tani, do të dëshironit ta
        ndërronit?
      • Përgjigjet e tyre janë të klasifikuara në
        bazë të përvojës së tyre në atë kompani
        sipas tabelës vijuese:


Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës            © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Lojaliteti i punëtorëve ndaj kompanisë dhe përvoja e tyre e punës


       Përvoja -         Me pak    1-     6-10    Më shumë              Totali
           >             se një   5vite    vite   se 10vite
                          vit

         Do të            10       30      5             75               120
       qëndrojnë
       Nuk do të          25       15      10            30                80
       qëndrojnë
          Totali          35       45      15          105                200



Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                            © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
• Sa është probabiliteti se një punëtor i
           zgjedhur rastësisht nga kjo kompani
           do të qëndrojë në atë kompani dhe që
           ka më shumë se 10 vjet përvojë pune ?




Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës            © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Zgjidhja


     • P(A) - do të qëndroj në kompani
     • P(B) ka përvojë pune më se 10 vjet
     • P(B|A) – qëndron në kompani dhe ka
       përvoj më se 10 vite

                         P(A dhe B)= P(A) x P(B|A)
                                  = 120/200 x 75/120
                                     = 9000/24000
                                        = 0.375
Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                     © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Shembull


    Bordi i drejtorëve të firmës “X” përbëhet
      nga 8 meshkuj dhe katër femra. Një
      komitet prej katër anëtarëve duhet të
      zgjidhet në mënyrë të rastësishme për të
      rekomanduar presidentin e ri të kompanisë.
   a) Sa është probabiliteti që të katër anëtarët e
      këtij komiteti të jenë femra?
   b) Sa është probabiliteti që të katër anëtarët të
      jenë meshkuj.
   c) Shuma e probabiliteteve për A dhe B a
      është e barabartë me 1? Spjego.
Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës              © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Zgjidhje


     • a) 0.002
             4   3   2  1
                        0.002
             12   11   10   9 



     • b) 0.14
              8   7   6   5  1680
                                   0.1414
              12   11   10   9  11880

Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                   © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-37



                         Disa parime të llogaritjes

   • Rregullat për llogaritjen e numrit të rezultateve të
     mundshme:
   • Rregulla 1.
   • Formula e Multiplikatorit: Nëse ka m mënyra për
     ta bërë një gjë dhe n mënyra për ta bërë një tjetër
     , atëherë ka m x n mënyra për t’i bërë të dyja.
   • Shembull 10:
       Ju dëshironi të shkoni në park, të hani në
     restaurant dhe të shihni filma. Janë 3 parqe, 4
     restaurante dhe 6 kinema. Sa kombinime të
     ndryshme të mundshme janë:
   • Përgjigje:
   • 3 x 4 x 6 =72 mundësi të ndryshme
Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                 © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Rregullat e llogaritjes
                                                                        (vazhdim)
       • Rregulla 2
             · Mënyrat se si mund të rregullohen n elemente
               sipas rregullit është:

                         n! = (n)(n – 1)…(1)
             · Shembull:
                – Restorani i juaj ka pesë zgjedhje në
                  menynë e tij. Në sa mënyra ju mund të
                  porositni për menynë tuaj?
                Përgjigje:
                5! = (5)(4)(3)(2)(1) = 120 mundësi të
                  ndryshme.


   Bazat e Statistikës
Irwin/McGraw-Hill                              Dr. Rahmije Mustafa -Topxhiu
                                           © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Rregullat e llogaritjes

    • Rregulla 3.                                       (vazhdim)

    • Permutacionet: çdo regullim i X elementeve i
      zgjedhur nga n elementet e mundshme.
       · Shembull:                                   n!
                                           n Px 
          – Restauranti i juaj ka pesë zgjedhje në  X)!
                                                  (n meny,
            kurse tri duhet të zgjidhen për drekë. Sa
            mënyra të ndryshme mund të porositet
            dreka?
          Përgjigje:         n!        5!      120
                                Px                                         60
                                       (n  X)!       (5  3)!
                            n
                                                                       2
                 Vërejte: Renditja e rregullimit të elementeve është e
                    rëndësishme te permutacionet.

   Bazat e Statistikës
Irwin/McGraw-Hill                                            Dr. Rahmije Mustafa -Topxhiu
                                                         © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Rregullat e llogaritjes
                                                                             (vazhdim
• Rregulla 4
• Kombinacionet: Numri i mënyrave të zgjedhjes
  së x elementeve nga grupi i n elementeve pa
  respektuar renditjen
                              n!
                     Cx 
                          X! (n  X)!
                   n

      · Shembull:
         – Restauranti i juaj ka pesë meny për zgjedhe dhe tri
           duhet të zgjidhen për drekë . Sa mënyra të
           ndryshme mund të bëhet kombinimi duke injoruar
           rregullin e zgjedhjes.
                                 n!         5!       120
            – Përgjigje:Cx                               10
                             X! (n  X)! 3!(5  3)! (6)(2)
                       n



   Bazat e Statistikës
Irwin/McGraw-Hill                                   Dr. Rahmije Mustafa -Topxhiu
                                                © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
5-40


                                              SHEMBULL 11

  • Trajneri X duhet të zgjedhë pesë lojtarë
    në mes të 12 sa i ka në ekip për të
    formuar formacionin fillestar. Sa grupe
    të ndryshme janë të mundshme?
                         12   C5 = (12!)/ë5!(12-5)!] =792
  • Supozojmë se Trajneri X duhet ti rangoj
    ata kësisoj:
             12P5 = (12!)/(12-5)! = 95,040.




Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës                         © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
Konceptet kyçe
Probabiliteti               Ngjarjet e domosdoshme
Eksperimenti                Ngjarjet e kushtëzuara
Rezultati                   Regulla aditive e
Ngjarja                     thjeshte
Hapësira e mostrës          Rregulla aditive e
Probabiliteti apriori       përgjithshme
Probabiliteti aposteriori   Rregulla komplementare
Probabiliteti subjektiv     Rregulla e multiplikatorit
Ngjarje e thjeshtë          Rregulla e përgjithshme
                             e multiplikatorit
Ngjarje komplementare
                             Permuatacionet
Ngjarjet e papajtueshme
                             Kombinacionet
                             Variacionet
Irwin/McGraw-Hill
   Bazat e Statistikës               © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Bazat e Statistikes
Bazat e StatistikesBazat e Statistikes
Bazat e Statistikesguestc49863
 
Syprina e trekëndëshit
Syprina e trekëndëshitSyprina e trekëndëshit
Syprina e trekëndëshitRamiz Ilazi
 
Filozofia gjate shekullit XVII
Filozofia gjate shekullit XVIIFilozofia gjate shekullit XVII
Filozofia gjate shekullit XVIIDenisa Caushi
 
Funksionet ne jeten e perditshme
Funksionet ne jeten e perditshmeFunksionet ne jeten e perditshme
Funksionet ne jeten e perditshmematildad93
 
Detyra nga fizika_-_www.unik-place.blogspot.com (1)
Detyra nga fizika_-_www.unik-place.blogspot.com (1)Detyra nga fizika_-_www.unik-place.blogspot.com (1)
Detyra nga fizika_-_www.unik-place.blogspot.com (1)Burim Guri
 
Teoremat e rrethit
Teoremat e rrethitTeoremat e rrethit
Teoremat e rrethitTeutë Domi
 
Gjetja e përqindjes në një biznes
Gjetja e përqindjes në një biznesGjetja e përqindjes në një biznes
Gjetja e përqindjes në një biznesMario Peleshka
 
Projekt; Gjeometria ne programet shkollore e jeten e perditshme
Projekt; Gjeometria ne programet shkollore e jeten e perditshmeProjekt; Gjeometria ne programet shkollore e jeten e perditshme
Projekt; Gjeometria ne programet shkollore e jeten e perditshmesidorelahalilaj113
 
Syprina e katërorit dhe drejtkëndëshit
Syprina e katërorit dhe drejtkëndëshitSyprina e katërorit dhe drejtkëndëshit
Syprina e katërorit dhe drejtkëndëshitAdelina Fejzulla
 
Mënyra dëftore - kohët
Mënyra dëftore - kohët Mënyra dëftore - kohët
Mënyra dëftore - kohët Alush Kryeziu
 
Historia e zhvillimit te matematikes
Historia e zhvillimit te matematikesHistoria e zhvillimit te matematikes
Historia e zhvillimit te matematikesXhuliana Haxhiu
 
funksioni
funksioni funksioni
funksioni koralda
 
Testimi i hipotezave,mostra e madhe
Testimi i hipotezave,mostra e madheTestimi i hipotezave,mostra e madhe
Testimi i hipotezave,mostra e madheMenaxherat
 

Was ist angesagt? (20)

TALESI DHE TEOREMA E TALESIT
TALESI DHE TEOREMA E TALESIT TALESI DHE TEOREMA E TALESIT
TALESI DHE TEOREMA E TALESIT
 
Bazat e Statistikes
Bazat e StatistikesBazat e Statistikes
Bazat e Statistikes
 
Syprina e trekëndëshit
Syprina e trekëndëshitSyprina e trekëndëshit
Syprina e trekëndëshit
 
Filozofia gjate shekullit XVII
Filozofia gjate shekullit XVIIFilozofia gjate shekullit XVII
Filozofia gjate shekullit XVII
 
Funksionet ne jeten e perditshme
Funksionet ne jeten e perditshmeFunksionet ne jeten e perditshme
Funksionet ne jeten e perditshme
 
Detyra nga fizika_-_www.unik-place.blogspot.com (1)
Detyra nga fizika_-_www.unik-place.blogspot.com (1)Detyra nga fizika_-_www.unik-place.blogspot.com (1)
Detyra nga fizika_-_www.unik-place.blogspot.com (1)
 
Syprina e trapezit
Syprina e trapezitSyprina e trapezit
Syprina e trapezit
 
Teoremat e rrethit
Teoremat e rrethitTeoremat e rrethit
Teoremat e rrethit
 
Gjetja e përqindjes në një biznes
Gjetja e përqindjes në një biznesGjetja e përqindjes në një biznes
Gjetja e përqindjes në një biznes
 
Trigonometri
TrigonometriTrigonometri
Trigonometri
 
Projekt; Gjeometria ne programet shkollore e jeten e perditshme
Projekt; Gjeometria ne programet shkollore e jeten e perditshmeProjekt; Gjeometria ne programet shkollore e jeten e perditshme
Projekt; Gjeometria ne programet shkollore e jeten e perditshme
 
Syprina e katërorit dhe drejtkëndëshit
Syprina e katërorit dhe drejtkëndëshitSyprina e katërorit dhe drejtkëndëshit
Syprina e katërorit dhe drejtkëndëshit
 
Figurat letrare
Figurat letrareFigurat letrare
Figurat letrare
 
Syprina e paralelogramit
Syprina e paralelogramitSyprina e paralelogramit
Syprina e paralelogramit
 
Mënyra dëftore - kohët
Mënyra dëftore - kohët Mënyra dëftore - kohët
Mënyra dëftore - kohët
 
Leter motivuese
Leter motivueseLeter motivuese
Leter motivuese
 
Historia e zhvillimit te matematikes
Historia e zhvillimit te matematikesHistoria e zhvillimit te matematikes
Historia e zhvillimit te matematikes
 
funksioni
funksioni funksioni
funksioni
 
Testimi i hipotezave,mostra e madhe
Testimi i hipotezave,mostra e madheTestimi i hipotezave,mostra e madhe
Testimi i hipotezave,mostra e madhe
 
Matematike
Matematike Matematike
Matematike
 

Andere mochten auch

STATISTIKA - Dr. Rahmije Mustafa (Provime nga afatet e kaluara)
STATISTIKA - Dr. Rahmije Mustafa (Provime nga afatet e kaluara)STATISTIKA - Dr. Rahmije Mustafa (Provime nga afatet e kaluara)
STATISTIKA - Dr. Rahmije Mustafa (Provime nga afatet e kaluara)fatonbajrami1
 
Treguesit e dispersionit shperndarjes
Treguesit e dispersionit   shperndarjesTreguesit e dispersionit   shperndarjes
Treguesit e dispersionit shperndarjesMenaxherat
 
Ushtrime statistika all
Ushtrime statistika allUshtrime statistika all
Ushtrime statistika allcoupletea
 
Ushtrime nga lenda e statistikes
Ushtrime nga lenda e statistikesUshtrime nga lenda e statistikes
Ushtrime nga lenda e statistikeskulla 2010
 
Ushtrime nga lenda e statistikes
Ushtrime nga lenda e statistikesUshtrime nga lenda e statistikes
Ushtrime nga lenda e statistikeskulla 2010
 
Analize statistikore
Analize statistikoreAnalize statistikore
Analize statistikoreMenaxherat
 

Andere mochten auch (6)

STATISTIKA - Dr. Rahmije Mustafa (Provime nga afatet e kaluara)
STATISTIKA - Dr. Rahmije Mustafa (Provime nga afatet e kaluara)STATISTIKA - Dr. Rahmije Mustafa (Provime nga afatet e kaluara)
STATISTIKA - Dr. Rahmije Mustafa (Provime nga afatet e kaluara)
 
Treguesit e dispersionit shperndarjes
Treguesit e dispersionit   shperndarjesTreguesit e dispersionit   shperndarjes
Treguesit e dispersionit shperndarjes
 
Ushtrime statistika all
Ushtrime statistika allUshtrime statistika all
Ushtrime statistika all
 
Ushtrime nga lenda e statistikes
Ushtrime nga lenda e statistikesUshtrime nga lenda e statistikes
Ushtrime nga lenda e statistikes
 
Ushtrime nga lenda e statistikes
Ushtrime nga lenda e statistikesUshtrime nga lenda e statistikes
Ushtrime nga lenda e statistikes
 
Analize statistikore
Analize statistikoreAnalize statistikore
Analize statistikore
 

Mehr von Menaxherat

Statistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashi
Statistike   nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashiStatistike   nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashi
Statistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashiMenaxherat
 
Statistike treguesit e korelacionit ardiana gashi
Statistike treguesit e korelacionit   ardiana gashiStatistike treguesit e korelacionit   ardiana gashi
Statistike treguesit e korelacionit ardiana gashiMenaxherat
 
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluara
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluaraStatistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluara
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluaraMenaxherat
 
Statistike indekset
Statistike indeksetStatistike indekset
Statistike indeksetMenaxherat
 
Si te bejme hulumtim
Si te bejme hulumtimSi te bejme hulumtim
Si te bejme hulumtimMenaxherat
 
Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...
Tatimi mbi vleren e shtuar  dhe tatimi ne  te ardhurat e korporatave  taksa d...Tatimi mbi vleren e shtuar  dhe tatimi ne  te ardhurat e korporatave  taksa d...
Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...Menaxherat
 
Sjellja organizative berim ramosaj
Sjellja organizative   berim ramosajSjellja organizative   berim ramosaj
Sjellja organizative berim ramosajMenaxherat
 
Statistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashi
Statistike treguesit statistikor te pozicionit   ardiana gashiStatistike treguesit statistikor te pozicionit   ardiana gashi
Statistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashiMenaxherat
 
Seminar analiza e tregut te punes ne kosove
Seminar   analiza e tregut te punes ne kosoveSeminar   analiza e tregut te punes ne kosove
Seminar analiza e tregut te punes ne kosoveMenaxherat
 
Promocioni nail reshidi
Promocioni nail reshidiPromocioni nail reshidi
Promocioni nail reshidiMenaxherat
 
Treguesit e pozicionit ushtrime
Treguesit e pozicionit ushtrimeTreguesit e pozicionit ushtrime
Treguesit e pozicionit ushtrimeMenaxherat
 
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit   ardian...Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit   ardian...
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...Menaxherat
 
Projektimi i procesit Vehbi Ramaj
Projektimi i procesit Vehbi RamajProjektimi i procesit Vehbi Ramaj
Projektimi i procesit Vehbi RamajMenaxherat
 
Politika e produktit nail reshidi
Politika e produktit   nail reshidiPolitika e produktit   nail reshidi
Politika e produktit nail reshidiMenaxherat
 
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqi
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqiPermbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqi
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqiMenaxherat
 
Politika e cmimit nail reshidi
Politika e cmimit nail reshidiPolitika e cmimit nail reshidi
Politika e cmimit nail reshidiMenaxherat
 
Mjedisi ligjor i bizneseve
Mjedisi ligjor i bizneseveMjedisi ligjor i bizneseve
Mjedisi ligjor i bizneseveMenaxherat
 
Menaxhment ymer havolli permbledhje
Menaxhment   ymer havolli permbledhjeMenaxhment   ymer havolli permbledhje
Menaxhment ymer havolli permbledhjeMenaxherat
 
Menaxhimi i qmimeve
Menaxhimi i qmimeveMenaxhimi i qmimeve
Menaxhimi i qmimeveMenaxherat
 
Menaxhimi i resurseve humane pytje
Menaxhimi i resurseve humane pytjeMenaxhimi i resurseve humane pytje
Menaxhimi i resurseve humane pytjeMenaxherat
 

Mehr von Menaxherat (20)

Statistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashi
Statistike   nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashiStatistike   nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashi
Statistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashi
 
Statistike treguesit e korelacionit ardiana gashi
Statistike treguesit e korelacionit   ardiana gashiStatistike treguesit e korelacionit   ardiana gashi
Statistike treguesit e korelacionit ardiana gashi
 
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluara
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluaraStatistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluara
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluara
 
Statistike indekset
Statistike indeksetStatistike indekset
Statistike indekset
 
Si te bejme hulumtim
Si te bejme hulumtimSi te bejme hulumtim
Si te bejme hulumtim
 
Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...
Tatimi mbi vleren e shtuar  dhe tatimi ne  te ardhurat e korporatave  taksa d...Tatimi mbi vleren e shtuar  dhe tatimi ne  te ardhurat e korporatave  taksa d...
Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...
 
Sjellja organizative berim ramosaj
Sjellja organizative   berim ramosajSjellja organizative   berim ramosaj
Sjellja organizative berim ramosaj
 
Statistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashi
Statistike treguesit statistikor te pozicionit   ardiana gashiStatistike treguesit statistikor te pozicionit   ardiana gashi
Statistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashi
 
Seminar analiza e tregut te punes ne kosove
Seminar   analiza e tregut te punes ne kosoveSeminar   analiza e tregut te punes ne kosove
Seminar analiza e tregut te punes ne kosove
 
Promocioni nail reshidi
Promocioni nail reshidiPromocioni nail reshidi
Promocioni nail reshidi
 
Treguesit e pozicionit ushtrime
Treguesit e pozicionit ushtrimeTreguesit e pozicionit ushtrime
Treguesit e pozicionit ushtrime
 
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit   ardian...Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit   ardian...
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...
 
Projektimi i procesit Vehbi Ramaj
Projektimi i procesit Vehbi RamajProjektimi i procesit Vehbi Ramaj
Projektimi i procesit Vehbi Ramaj
 
Politika e produktit nail reshidi
Politika e produktit   nail reshidiPolitika e produktit   nail reshidi
Politika e produktit nail reshidi
 
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqi
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqiPermbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqi
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqi
 
Politika e cmimit nail reshidi
Politika e cmimit nail reshidiPolitika e cmimit nail reshidi
Politika e cmimit nail reshidi
 
Mjedisi ligjor i bizneseve
Mjedisi ligjor i bizneseveMjedisi ligjor i bizneseve
Mjedisi ligjor i bizneseve
 
Menaxhment ymer havolli permbledhje
Menaxhment   ymer havolli permbledhjeMenaxhment   ymer havolli permbledhje
Menaxhment ymer havolli permbledhje
 
Menaxhimi i qmimeve
Menaxhimi i qmimeveMenaxhimi i qmimeve
Menaxhimi i qmimeve
 
Menaxhimi i resurseve humane pytje
Menaxhimi i resurseve humane pytjeMenaxhimi i resurseve humane pytje
Menaxhimi i resurseve humane pytje
 

Konceptet baze te probabilitetit

  • 1. 1-1 Një vështrim mbi konceptet Qëllimet e probabilitetit Pas përfundimit të kësaj ligjerate ju duhet të jeni në gjendje që të: Definoni probabilitetin. Kuptoni termet: eksperimenti (prova), rezultati, ngjarja. Përshkruani qasjet klasike, empirike dhe subjektive të probabilitetit dhe të bëni dallimet në mes të tyre. Njihni disa nga rregullat e llogaritjes së probabiliteteve. Definoni termet: probabiliteti i kushtëzuar dhe probabiliteti i përbashkët. Njihni disa nga rregullat e llogaritjes së rasteve të volitshme (permutacionet, variacionet, kombinacionet) Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 2. Probabiliteti • Probabiliteti është një matës numerik për gjasat se një ngjarje 1 E sigurt do të ndodhë. • Probabiliteti i një ngjarje duhet të jetë në mes të 0 dhe 1. 0 ≤ P(A) ≤ 1 Për çfarëdo ngjarje A • Shuma e probabiliteteve të të gjitha 0.5 ngjarjeve reciprokisht përjashtuese/të papajtueshme/ duhet të jetë i barabartë me 1. P(A)  P(B)  P(C)  1 Nëse A, B, dhe C janë reciprokisht përjashtuese dhe te domosdoshme 0 E pamundur Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 3. 5-3 Definicionet  Probabiliteti: Matja e gjasave se një ngjarje e pasigurt mund të ndodhë në të ardhmen; mund të marrë vlera vetëm në mes të 0 dhe 1.  Prova/Eksperimenti: Vështrimi (vrojtimi ) i disa aktiviteteve ose veprimi i marrjes së ca matjeve, gjegjësisht një proces që shpien deri te paraqitja e një (dhe vetëm një) nga disa vrojtime të mundshme.  Rezultati: Rezultati i pjesshëm i një eksperimenti.  Ngjarja: Grumbullimi i një apo më shumë rezultateve të një eksperimenti. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill . Companies, Inc., 1999
  • 4. Hapësira e mostrës/ rezultatet e mundshme Hapësira e mostrës /është mbledhja e të gjitha ngjarjeve të mundshme p.sh. Të gjitha faqet e zarit/kubit (6): P.sh. Të gjitha letrat e bixhozit (52): Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 5. Shembuj të eksperimentit, rezultatit dhe hapsirës së mostrës Eksperimenti Rezultati Hapësira e mostrës Gjuajtja e monedhës Stema (S) , numri (N) S= { Stema, Numri} Gjuajtja e zarit 1,2,3,4,5,6 S= { 1, 2, 3,4, 5, 6} Gjuajta e monedhës dy NN, NS, SN, SS S = {NN, NS, SN, SS} herë Loja në lotari Fitim, Humbje S ={ Fitim, Humbje} Dhënja e provimit Me kalu, mos me kalu S ={Me kalu, mos me kalu} Zgjedhja e studentëve Mashkull, Femer S= {Mashkull, Femer} Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill . Companies, Inc., 1999
  • 6. Ngjarjet • Ngjarje e thjeshtë · Një rezultat nga të gjitha rezultatet e mundshme me një karakteristikë. · P.sh., Karta e kuqe nga letrat e bixhozit. • Ngjarje komplementare e A (e shënuar~A) · Të gjitha rezultatet që nuk janë pjesë e ngjarjes A · P.sh. Të gjitha letrat që nuk janë me shenjën e rombit. • Ngjarje e përbashkët · Përfshin dy e më shumë karakteristika/ngjarje që paraqiten njëkohësisht. · P.sh., Një As që është gjithashtu i kuq. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 7. Vlerësimi i probabilitetit/Qasjet e probabilitetit • Janë tri qasje për vlerësimin e probabilitetit të ndodhjes së një ngjarje të pasigurt: 1. a priori probabiliteti klasik m numri i rezultateve te favorshme probabiliteti   n numri total i rezultateve te mundshme 2. a posteriori probabiliteti klasik empirik/frekuenca relative Numri ngjarjeve qe kane ndodhur ne te kaluaren m Probabiliteti =  Numri total i vrojtimeve n 3. Probabiliteti subjektiv Një vlerësim apo opinion individual rreth probabilitetit të ndodhjes së ngjarjes. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 8. 5-4 Qasjet e probabilitetit • Probabiliteti klasik bazohet në supozimin se rezultatet e një eksperimenti kanë mundësi të barabarta. • Sipas pikëpamjes klasike , Numri i rezultateve tefavorshme Probabiliteti i nje ngjarje = Numrii pergjithshem i rezultateve te mundshme m P n Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 9. 5-5 SHEMBULL 1 • Marrim në konsiderim eksperimentin e hudhjes së dy monedhave metalike në të njejtën kohë. • Numri i rasteve të mundshme S = {NN, NS, SN, SS} • Marrim në konsiderim ngjarjen për një N. • Probabiliteti për me ra numri =2/4 = 1/2. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 10. 5-6 Ngjarjet reciprokisht përjashtuese/të papajtueshme • Ngjarjet reciprokisht përjashtuese/të papajtueshme/: Paraqitja e ndonjë ngjarje nënkupton se të tjerat nuk mund të ndodhin në të njejtën kohë. • Në SHEMBULLIN 1, katër rezultatet e mundshme janë reciprokisht përjashtuese/ të papajtueshme. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 11. 5-7 Ngjarjet e domosdoshme • Ngjarjet e domosdoshme : Më së paku një ngjarje duhet të ndodhë kur bëhet një eksperiment. • Në SHEMBULLIN 1, katër rezultatet e mundshme janë ngjarje të domosdoshme. Me fjalë të tjera shuma e probabiliteve është = 1 (0.25 + 0.25 + 0.25 + 0.25). Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 12. 5-8 Koncepti i frekuencave relative/Koncepti empirik • Probabiliteti i një ngjarje që ka ndodhur në afat të gjatë përcaktohet nga vështrimi se çfarë pjese e kohës si ngjarja ka ndodhur në të kaluarën: Numri i rezultateve qe kane ndodhur ne te kaluaren Probabiliteti i nje ngjarje= Numri total i vrojtimeve Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 13. Probabiliteti empirik/koncepti i frekuencave relative Supozojme se dëshirojmë të llogaisim probabilitetet e këtyre ngarjeve: - Probabilitetin se automobili i ardhshëm i prodhuar nga fabrika do të jetë me “defekt”. - Probabilitetin se një familje e zgjedhur rastësisht ka shtëpi te veten. - Probabilitetin se një grua e zgjedhur rastësisht nuk e punë duhanin. - Probabilitetin se një tetëdhjetëvjeçar do të jetoj më së paku edhe një vjet, etj. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 14. Shembull • Dhjetë nga 500 automobila të zgjedhur rastësisht të prodhuar në një fabrikë kanë qenë me defekt. Sa është probabiliteti që automobili i ardhshëm i prodhuar nga kjo fabrikë të jetë me defekt. • n=500 P(A) = 10/500=0.02 Shpërndarja e frekuencave dhe frekuencave relative • m=10 në mostrën prej 500 automobilave Automobili Frekuenca Frekuenca relative I rregullt 490 490/500=0.98 Me defekt 10 10/500=0.02 Gjithsej 500 1.00 Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 15. 5-9 SHEMBULL 2 • Përgjatë karrierës së saj prof. Anitë ka shpërblyer 186 studentë me A nga 1200 studentë sa ajo i ka mësuar. Sa është probabiliteti që studenti në departamentin e saj në këtë semestër do të marrë A? • Duke aplikuar konceptin e frekuencave relative probabiliteti për një A është • P(A)= 186/1200=0.155 Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 16. 5-10 Probabiliteti subjektiv • Probabiliteti subjektiv: Gjasat (probabiliteti) për ndodhjen e një ngjarje të veçantë që caktohet nga individi duke u bazuar në kombinimet e përvojave të kaluara të individit, opinionin personal dhe analizës së situatave të vecanta. • Si shembuj të probabilitetit subjektiv mund të shërbejnë si vijon: - Vlerësimi i probabilitetit se klubi futbollistik “X” do të luajë vitin e ardhshëm në ligën e kampionëve. - Vlerësimi i probabilitetit se studenti do të marrë notën 10 nga ndonjë lëndë e caktuar, etj Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 17. Disa rregulla të probabilitetit Rregullat e probabilitetit Rregullat Rregullat e aditive multiplikatorit (të mbledhjes) (e shumëzimit) Rregulla e Rregulla e Rregulla e Rregulla e Rregulla e veçantë plotësuese përgjithshme veçantë e përgjithshme aditive komplementare aditive multiplikatorit e multiplikatorit Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 18. 5-11 Rregullat bazë të probabilitetit • Nëse ngjarjet janë reciprokisht përjashtuese, atëherë ndodhja e ndonjë nga ngjarjet pamundëson ndodhjen e ngjarjeve të tjera. • Rregullat aditive ( të mbledhjes): Nëse dy ngjarje A dhe B janë reciprokisht përjashtuese, rregulla e veçantë aditive thotë se probabiliteti i ndodhjes së A ose B është e barabartë me shumën e probabiliteteve të tyre. P(A ose B) = P(A) + P(B) • Rregulla e veçantë aditive P(A ose B ose C ) = P(A) + P(B) + P(C) Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 19. 5-12 Shembull 3 • Aeroporti X së voni ka marrë informata për fluturimet nga Prishtina në Gjenevë Arritja Frekuenca Herët 100 Vonë 75 Në kohë 800 Anuluar 25 Gjithsej 1000 Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 20. 5-13 Shembull 3 vazhdim • Nëse A është ngjarja se fluturimi arrin herët, atëherë probabiliteti P(A) = 100/1000 = 0.1 • Nëse B është ngjarja se fluturimi do të arrijë vonë , atëherë P(B) = 75/1000 = 0.075 • Probabiliteti se aeroplani do të vijë herët ose do të arrijë vonë është; P(A ose B) = P(A) + P(B) = 0.1 + 0.075 =0.175 Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 21. 5-14 Rregulla plotësuese/komplementare • Rregulla plotësuese/komplementare /përdoret për probabilitetin se një ngjarje që do të ndodhë përmes heqjes së probabilitetit të një ngjarje që nuk do të ndodhë nga 1. • Nëse P(A) është probabiliteti i ngjarjes A dhe P(~A) është plotësues i A, atëherë P(A) + P(~A) = 1 ose P(A) = 1 - P(~A). Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 22. 5-15 Rregulla komplemenare/plotësuese vazhdim • Diagrami i Ven-it (J.Venn 1834-1888) ilustron rregullën komplementare që do të duket si në vijim: A ~A Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 23. 5-16 SHEMBULL 4 • I rikthehemi SHEMBULLIT 3. • Nëse C është ngjarja se fluturimi do të arrijë në kohë, atëherë, P(C) = 800/1000 = 0.8. • Nëse D është ngjarja se flutruimi është shtyrë, atëherë,P(D) = 25/1000 = 0.025. • Shfrytëzoni rregullën komplementare për të treguar se probabiliteti i një fluturimi të hershëm (A) ose të vonshëm (B) është 0.175. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 24. 5-17 SHEMBULL 4 vazhdim • P(A ose B) = 1 - P(C ose D) = 1 -ë0.8 +.025] =0.175 D C 0.025 0.8 ~(C ose D) = (A ose B) 0.175 Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 25. 5-18 Rregulla aditive e përgjithshme • Nëse A dhe B janë dy ngjarje që nuk janë reciprkisht përjashtuese , atëherë , P(A ose B) është i dhënë me formulën vijuese: • P(A ose B) = P(A) + P(B) - P(A dhe B) Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 26. 5-19 Rregulla aditive e përgjithshme • Diagram i Ven-it ilustron këtë rregull: B A dhe B A Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 27. 5-20 SHEMBULL 5 • Në një mostër prej 500 studentëve, 320 kanë thënë se kanë stereo , 180 kanë thënë se kanë TV, dhe 100 kanë thënë se i kanë të dyja: TV 180 Bashkë Stereo 100 320 Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 28. 5-21 SHEMBULL 5 vazhdim • Nëse studenti zgjedhet rastësisht , sa është probabiliteti që studenti të ketë vetëm stereo, vetëm TV dhe të dyja stereo dhe TV? • P(St) = 320/500 = 0.64. • P(Tv) = 180/500 = 0.36. • P(St dhe Tv) = 100/500 =0.20. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 29. 5-22 SHEMBULL 5 vazhdim • Nëse studenti zgjedhet rastësisht, sa është probabiliteti që studenti ka gjithashtu stereo ose TV në shtëpinë e tij? • P(St ose TV) = P(St) + P(Tv) - P(S dhe T) = 0.64 +0.36 - 0.20 =0.80. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 30. Shembull • Studenti është duke mbajtur dy kurse në histori dhe matematikë. Probabiliteti se studenti do ta jap historinë është 0.60, kurse probabiliteti se do ta jap matematikën është 0.70. Probabiliteti se do t’i kaloj të dyja është 0.50. Sa është probabiliteti se së paku do ta jap njërin provim. • P(A ose B) = P(A) + P(B) – P (A dhe B)= 0.60+0.70-0.50 =0.8. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 31. 5-23 Probabiliteti i përbashkët • Probabiliteti i përbashkët është probabiliteti që mat gjasat se dy ose më shumë ngjarje do të ndodhin njëkohësisht. Një shembull do të jetë ngjarja që studenti i ka të dyja, stereon dhe TV në shtëpinë e tij. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 32. 5-24 Rregulla e veçantë e multiplikatorit • Rregulla e veçantë e multiplikatorit kërkon që dy ngjarje A dhe B të jenë të pavarura. • Dy ngjarje A dhe B janë të pavaura nëse ndodhja e njërës nuk ka efekt në probabilitetin e ndodhjes së tjetrës. • Rregulla e veçantë e multiplikatorit është: P( Adhe B)  P( A)  P( B) Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 33. 5-25 SHEMBULL 6 • Shpendi posedon dy fletëaksione të cilat janë të pavaruara nga njëra tjetra. Probabiliteti që fletëaksioni A të rritet në vlerë në vitin e ardhshëm është 0.5. Probabiliteti se vlera e aksionit B do të rritet në vitin e ardhshëm është 0.7. • Sa është probabiliteti se vlera e të dy aksioneve do të riten vitin e ardhshëm? • P(A dhe B) = (0.5)(0.7) = 0.35. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 34. 5-27 Probabiliteti i kushtëzuar • Probabiliteti i kushtëzuar është probabiliteti i ndodhjes së një ngjarje të veçantë duke ditur që një ngjarje tjetër ka ndodhur. • Vërejtje: Probabiliteti i ngjarjes A duke ditur që do të ndodhë ngjarja B shënohet me P(A|B). Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 35. 5-28 Rregulla e përgjithshme e multiplikatorit • Rregulla e përgjithshme e multiplikatorit përdoret për të gjetur probabilitetin e përbashkët se dy ngjarje që do të ndodhin dhe definohet kësisoji: për dy ngjarje A dhe B, probabiliteti i përbashkët se të dy ngjarjet do të ndodhin gjindet përmes shumëzimit të probabilitetit se ngjarja A do të ndodhë me probabilitetin e kushtëzuar të B duke ditur se ngjarja A ka ndodhur. P( Adhe B)  P( A)  P( B / A) Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 36. Shembull • Në një anketë, punëtorët e kompanisë ,X’’, në pyetjen se: Nëse do t’iu ipej një mundësi për të punuar në një kompani tjetër, me pozitë të njejtë apo më të mirë se kjo që keni tani, do të dëshironit ta ndërronit? • Përgjigjet e tyre janë të klasifikuara në bazë të përvojës së tyre në atë kompani sipas tabelës vijuese: Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 37. Lojaliteti i punëtorëve ndaj kompanisë dhe përvoja e tyre e punës Përvoja - Me pak 1- 6-10 Më shumë Totali > se një 5vite vite se 10vite vit Do të 10 30 5 75 120 qëndrojnë Nuk do të 25 15 10 30 80 qëndrojnë Totali 35 45 15 105 200 Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 38. • Sa është probabiliteti se një punëtor i zgjedhur rastësisht nga kjo kompani do të qëndrojë në atë kompani dhe që ka më shumë se 10 vjet përvojë pune ? Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 39. Zgjidhja • P(A) - do të qëndroj në kompani • P(B) ka përvojë pune më se 10 vjet • P(B|A) – qëndron në kompani dhe ka përvoj më se 10 vite P(A dhe B)= P(A) x P(B|A) = 120/200 x 75/120 = 9000/24000 = 0.375 Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 40. Shembull  Bordi i drejtorëve të firmës “X” përbëhet nga 8 meshkuj dhe katër femra. Një komitet prej katër anëtarëve duhet të zgjidhet në mënyrë të rastësishme për të rekomanduar presidentin e ri të kompanisë. a) Sa është probabiliteti që të katër anëtarët e këtij komiteti të jenë femra? b) Sa është probabiliteti që të katër anëtarët të jenë meshkuj. c) Shuma e probabiliteteve për A dhe B a është e barabartë me 1? Spjego. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 41. Zgjidhje • a) 0.002  4   3   2  1             0.002  12   11   10   9  • b) 0.14  8   7   6   5  1680           0.1414  12   11   10   9  11880 Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 42. 5-37 Disa parime të llogaritjes • Rregullat për llogaritjen e numrit të rezultateve të mundshme: • Rregulla 1. • Formula e Multiplikatorit: Nëse ka m mënyra për ta bërë një gjë dhe n mënyra për ta bërë një tjetër , atëherë ka m x n mënyra për t’i bërë të dyja. • Shembull 10: Ju dëshironi të shkoni në park, të hani në restaurant dhe të shihni filma. Janë 3 parqe, 4 restaurante dhe 6 kinema. Sa kombinime të ndryshme të mundshme janë: • Përgjigje: • 3 x 4 x 6 =72 mundësi të ndryshme Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 43. Rregullat e llogaritjes (vazhdim) • Rregulla 2 · Mënyrat se si mund të rregullohen n elemente sipas rregullit është: n! = (n)(n – 1)…(1) · Shembull: – Restorani i juaj ka pesë zgjedhje në menynë e tij. Në sa mënyra ju mund të porositni për menynë tuaj? Përgjigje: 5! = (5)(4)(3)(2)(1) = 120 mundësi të ndryshme. Bazat e Statistikës Irwin/McGraw-Hill Dr. Rahmije Mustafa -Topxhiu © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 44. Rregullat e llogaritjes • Rregulla 3. (vazhdim) • Permutacionet: çdo regullim i X elementeve i zgjedhur nga n elementet e mundshme. · Shembull: n! n Px  – Restauranti i juaj ka pesë zgjedhje në  X)! (n meny, kurse tri duhet të zgjidhen për drekë. Sa mënyra të ndryshme mund të porositet dreka? Përgjigje: n! 5! 120 Px     60 (n  X)! (5  3)! n 2 Vërejte: Renditja e rregullimit të elementeve është e rëndësishme te permutacionet. Bazat e Statistikës Irwin/McGraw-Hill Dr. Rahmije Mustafa -Topxhiu © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 45. Rregullat e llogaritjes (vazhdim • Rregulla 4 • Kombinacionet: Numri i mënyrave të zgjedhjes së x elementeve nga grupi i n elementeve pa respektuar renditjen n! Cx  X! (n  X)! n · Shembull: – Restauranti i juaj ka pesë meny për zgjedhe dhe tri duhet të zgjidhen për drekë . Sa mënyra të ndryshme mund të bëhet kombinimi duke injoruar rregullin e zgjedhjes. n! 5! 120 – Përgjigje:Cx     10 X! (n  X)! 3!(5  3)! (6)(2) n Bazat e Statistikës Irwin/McGraw-Hill Dr. Rahmije Mustafa -Topxhiu © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 46. 5-40 SHEMBULL 11 • Trajneri X duhet të zgjedhë pesë lojtarë në mes të 12 sa i ka në ekip për të formuar formacionin fillestar. Sa grupe të ndryshme janë të mundshme? 12 C5 = (12!)/ë5!(12-5)!] =792 • Supozojmë se Trajneri X duhet ti rangoj ata kësisoj: 12P5 = (12!)/(12-5)! = 95,040. Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999
  • 47. Konceptet kyçe Probabiliteti Ngjarjet e domosdoshme Eksperimenti Ngjarjet e kushtëzuara Rezultati Regulla aditive e Ngjarja thjeshte Hapësira e mostrës Rregulla aditive e Probabiliteti apriori përgjithshme Probabiliteti aposteriori Rregulla komplementare Probabiliteti subjektiv Rregulla e multiplikatorit Ngjarje e thjeshtë Rregulla e përgjithshme e multiplikatorit Ngjarje komplementare Permuatacionet Ngjarjet e papajtueshme Kombinacionet Variacionet Irwin/McGraw-Hill Bazat e Statistikës © The McGraw-Hill Companies, Inc., 1999