Ekonomia e kosoves dhe be s kapitulli 4

1. Adriatik Hoxha, PhD 1
© Baldwin & Wyplosz 2006
Ekonomia e KS dhe
BE
© Baldwin & Wyplosz 2006
Kapitulli 4
Veglat
Esenciale të
Mikros
© Baldwin & Wyplosz 2006
Paraprake I
• Lakorja e kërkesës tregon
se sa shumë konsumatorët
do ta blejnë një të mirë për
një çmim të dhënë.
• Bazohet në zbatimin e
optimizimit:
– A do t’ia vlente që të blehej
një njësi më tepër?
• Kërkesa e tregut agregohet
për të gjitha lakoret e
kërkesave të
konsumatorëve.
– Një shumë horizontale.
price
mu’
p*
quantityc*c’
mu”
c”
Marginal
utility curve is
the demand
curve for one
consumer
© Baldwin & Wyplosz 2006
Veglat Preleminare I
• Lakorja e Ofertës tregon
se sa shumë do të
ofrojnë firmat në treg për
një çmim të dhënë.
• Bazuar në optimizim:
– A do ta rriste profitin shitja
e një njësie shtesë?
• Oferta e tregut
agregohet për të gjitha
firmat.
– Një shumë horizontale.

2. Adriatik Hoxha, PhD 2
© Baldwin & Wyplosz 2006
Analizat e mirëqenies:
suficiti i konsumatorit
• Pasi që, lakorja e ofertës
e bazuar në dobinë
margjinale mund të
përdoret që të tregoj se
si ndikohet mirëqenia e
konsumatorëve nga
ndryshimet e çmimeve.
• Prandaj, diferenca
ndërmjet dobisë
margjinale prej një njësie
dhe çmimit të paguar për
të tregon ‘suficitin’ prej
blerjes së c* për p*.
= MU
© Baldwin & Wyplosz 2006
Analizat e mirëqenies:
suficiti i konsumatorit
• Nëse çmimi bie:
– Duket se konsumatorët janë më mirë.
– Ndryshimi i suficitit të konsumatorit e
kuantifikon më së miri këtë intuitë.
• Suficiti i konsumatorit rritet, për 2
pjesë:
– Paguajnë më pak për njësitë e
konsumuara, për dallim nga çmimi i
vjetër; masë e kësaj është = fusha A.
• A = rënia e çmimit herë konsumi i vjetër.
– Fitojnë një suficit mbi njësitë e reja të
konsumuara (ato prej c* në c’); masë
e kësaj është = fusha B.
• B = shuma e të gjitha diferencave ndërmjet
dobisë margjinale dhe çmimit.
© Baldwin & Wyplosz 2006
Analizat e mirëqenies:
suficiti i konsumatorit
• Pasi që lakorja e ofertës
bazohet në koston
margjinale, mund të
përdoret që të tregojë së si
do të ndikohet mirëqenia e
prodhuesit nga ndryshimet
në çmim.
• Prandaj, diferenca ndërmjet
kostos margjinale të një
njësie dhe çmimit tregon
‘suficitin’ e krijuar prej të
qenit në gjendje që të shitet
q* për p*.
© Baldwin & Wyplosz 2006
Analizat e mirëqenies:
suficiti i konsumatorit
• Nëse çmimi rritet:
– Duket se prodhuesit janë më mirë.
– Ndryshimi i suficitit të prodhuesit e
kuantifikon më së miri këtë intuitë.
• Suficiti i prodhuesit rritet, 2 pjesë:
– Merr më ëshumë për dallim njësitë e
shitura me çmim të vjetër; masë e
kësaj është = fusha A.
• A = rritja e çmimit herë prodhimi i vjetër.
– Suficiti i shtuar në njësitë e reja të
shitura (ato prej q* në q’).
– Masa e kësaj - fusha B.
• B = shuma e të gjitha diferencave të reja
ndërmjet kostos margjinale dhe çmimit.

3. Adriatik Hoxha, PhD 3
© Baldwin & Wyplosz 2006
Veglat Preliminare II
• Paraqitja e Analizës së Ofertës & Kërkesës në
një Ekonomi të Hapur.
• Fillojmë me lakoren e kërkesës për importe.
– Kjo na tregon se sa shumë një vend do të importojë
për një nivel të dhënë të çmimeve.
– Presupozon se importet dhe prodhimi vendor janë
substitute (produkte të zëvendësueshme) perfekte.
– Importet janë të barabarta me diferencën ndërmjet
konsumit vendor dhe prodhimit vendor.
© Baldwin & Wyplosz 2006
Lakorja e kërkesës për importe (MD)
çmimi çmimi
Oferta
Vendore
P*
P”
P’
Z’ C’ sasia importet
Z” C”
Kërkesa
vendore
Lakorja e
kërkesës së
importeve
vendore, MDH
P”
P’
M’M”
1
2
3
© Baldwin & Wyplosz 2006
Lakorja e ofertës së eksporteve (MS)
P*
P”
P’
C’ sasia eksportet
C” X’ X”
çmimi çmimi
Lakorja e
ofertës së
eksporteve
të jashtme
(huaja),
XSF, ose
MSH.
Oferta e
jashtme
Kërkesa e
jashtme
1
3
Z’ Z”
2
© Baldwin & Wyplosz 2006
Mirëqenia & Lakorja e Kërkesës për Importe
çmimi çmimi
Oferta
Vendore
NB: E=B+D
P*
P”
P’
Z’ C’ sasia importet
Z” C”
Kërkesa
Vendore
A B C D C E
Lakorja e
kërkesës
për importe
vendore,
MDH
P”
P’
M’M”
1
2
3
Efekti ToT

4. Adriatik Hoxha, PhD 4
© Baldwin & Wyplosz 2006
Mirëqenia & lakorja e Ofertës së Importeve
P*
P”
P’
C’ sasia eksportet
C” X’ X”
çmimi çmimi
Lakorja e
ofertës së
eksporteve
të jashtme,
XSF, ose
MSH.
A B
C
D DE
F=C+E
F
Oferta e
jashtme
Kërkesa e
jashtme
1
3
Z’ Z”
2
Efekti i tregtisë në çmime, dmth.
efekti ToT
© Baldwin & Wyplosz 2006
Efekti i vëllimit tregtar &
efekti i çmimit kufitar
• Dekompozimi i humbjes së Vendit prej
rritjes së çmimit, P’ në P”.
– Fusha C: Vendi duhet të paguajë më
shumë për dallim nga njësitë e
importuara për çmimin e vjetër.
• Fusha C është madhësia e kësaj humbje.
– Vendi humb prej të importuarit më pak
dhe atë me një çmim prej P”.
• Fusha E e mat humbjen.
– Vlera margjinale e njësisë së parë të humbur
është lartësia e lakores MD, mirëpo Vendi
më parë ka paguar P’ për atë, kështu që
humbja neto është diferenca ndërmjet, P’
deri MD.
• Mbledhja e të gjitha diferencave na
jep fushën E.
Importet
vendore
MD
MM’
P”
C E
Çmimi vendor
P’
© Baldwin & Wyplosz 2006
Efekti i vëllimit tregtar & efekti
i çmimit kufitar
• Analizë sistematike e
mirëqenies neto duke i përdor
efektet e çmimeve dhe sasisë:
• “Efekti i çmimit kufitar” (fusha
C), dhe “efekti i vëllimit të
importit” (fusha E).
– Është shumë e dobishme në
diagrame më shumë komplekse.
Importet
vendore
MD
MM’
P”
C E
Çmimi
vendor Efekti i çmimit kufitar
Efekti i vëllimit
tregtar
P’
© Baldwin & Wyplosz 2006
Efekti i vëllimit tregtar &
efekti i çmimit kufitar
• Mund të bëjmë të njëjtën
për rritjen e përfitimeve të
të Huajve, prej P’ në P”.
– Përfitimet e të Huajve prej
një çmimi më të lartë të të
mirave të shitura për
dallim nga më parë në P’
(efekti i çmimit kufitar),
fusha D.
– Dhe përfitimet prej të
shiturit më shumë (efekti i
vëllimit të tregtisë), fusha
F.

5. Adriatik Hoxha, PhD 5
© Baldwin & Wyplosz 2006
Modeli bazë: Diagrami MD-MS
• Diagrami është shumë
i dobishëm.
– Bën një identifikim të
lehtë të efekteve të
çmimit dhe vëllimit të
një ndryshimi të
politikës tregtare.
• Ngjashëm janë edhe
ndryshimet e
mirëqenies.
euro
importet
MS
MD
Lakorja e
ofertës së
importeve
Lakorja e
kërkesës së
importeve
importet
PFT
© Baldwin & Wyplosz 2006
MD-MS + kërkesa & oferta
e një ekonomie të hapur
• Diagrami MD-MS mund të përdoret së bashku me diagramin e ofertës dhe
kërkesës së një ekonomie të hapur.
• Lejon përcjelljen e pasojave vendore dhe ndërkombëtare të një ndryshimi të
një politike tregtare.
euros
importet sasia
MS
MD
Z C
Çmimet vendore
euros
Lakorja e ofertës
së importeve
Lakorja e kërkesës vendore
Lakorja e ofertës
vendore
importet
Lakorja e kërkesës
së importeve
importet
Svendore
Dvendore
PFT
© Baldwin & Wyplosz 2006
MFN Analiza e Tarrifave
• Hapi 1rë: përcaktojmë se si tarrifat i
ndryshojnë çmimet dhe sasitë.
– Supozojmë se tarifa e imponuar është e
barabartë me T euro për njësi.
– Një vend i vogël fiktiv.
• Tarrifa e zhvendos lakoren MS për T.
– Eksportuesve i’u duhet një çmim vendor që është
për T më i lartë që të ofrojnë eksportet e njëjta.
• Për shkak se ata fitojnë çmimin vendor minus T.
(MFN-Most Favored Nation (Vendi Më i Preferuar))
© Baldwin & Wyplosz 2006
MFN Analiza e Tarrifave
• Për shembull,
• Sa të larta do të
duhet të ishin
çmimet vendore
në mënyrë që të
Huajt të ofrojnë
eksporte Ma në
Vend?
– Përgjigjja është
Pa+T, ashtu që të
Huajt do ta
shohin një çmim
prej Pa.
Importet
Vendore
MD
Çmimet kufitare
Eksportet e
Huaja
XS=MS
MS w/FT
MS me T
Çmimet vendore
T
Pa
2Pa+T
MaXa=Ma
1

6. Adriatik Hoxha, PhD 6
© Baldwin & Wyplosz 2006
MFN Analiza e Tarrifave
• Ekuilibri i ri në
Vend është
(MD=MS me
T) është P’
dhe M’.
• Çmimi vendor
tani më dallon
nga çmimi
kufitar (çmimin
të cilin e
pranojnë
eksportuesit).
• P’ vs P’-T. Importet
Vendore
MD
Çmimet kufitare
Eksportet
e Huaja
XS=MS
MS
MS me T
Çmimet vendore
T
P’-T
X’=M’ MFT
XFT= MFT
PFT
PFT
M’
P’
© Baldwin & Wyplosz 2006
Efektet Pozitive
• Çmimet vendore rriten.
• Çmimi kufitar bie.
• Importet bien.
• S’mund të shihet në
diagram:
– Konsumi vendor bie.
– Prodhimi venor rritet.
– Konsumi i Huaj rritet.
– Prodhimi i Huaj bie.
• Këto mund të shprehen
në diagram duke e
shtuar S&D të
ekonomisë së hapur në
të djathtë.
Home
imports
MD
Border price
Foreign
exports
XS=MS
MS
MS with T
Domestic price
T
P’-T
X’=M’ MFT
XFT= MFT
PFT
PFT
M’
P’
© Baldwin & Wyplosz 2006
Efektet në mirëqenie: Vend
• Rënia në importe krijon humbje të
barabartë me fushën C. (efekti i vëllimit
tregtar).
• Rënia në çmimin kufitar krijon përfitime të
barabarta me fushën B. (efekti i çmimit
kufitar, dmth. efekti ToT).
• Efekti neto në Vend = -C+B.
• ALTERNATIVISHT:
– Ndryshimi i suficitit privat (shuma e ndryshimit
në suficitin e prodhuesit dhe të konsumatorit)
= - (A+C).
– Rritja në të hyrat tatimore të barabarta me
+A+B.
• I njëjti efekt neto, B-C (por më pak intuitë).
Home
imports
MD
MFT=XFT
PFT
M’=X’
P’
A
C
Domestic
price
Home
P’-T
B
© Baldwin & Wyplosz 2006
Efektet në mirëqenie: Të Huaja
• Rënia në eksporte krijon një humbje të
barabartë me fushën D
– (efekti i vëllimit tregtar).
• Rënia në çmimin kufitar krijon një
humbje të barabartë me fushën B.
– (efekti i çmimit kufitar, dmth. efekti ToT).
• Efekti neto në vendin e Huaj = -D-B.
• ALTERNATIVISHT:
– Ndryshimi i suficitit privat (shuma e
ndryshimit në suficitin e prodhuesit dhe
konsumatorit) = -D-B.
– Efekt i njëjtë neto, B-C (mirëpo më pak
intuitë).
Border
price
Foreign
exports
XS=MS
P’-T
X’ XFT
PFT
D
Foreign
B

7. Adriatik Hoxha, PhD 7
© Baldwin & Wyplosz 2006
Efektet në mirëqenie:
kompresioni i dobishëm
• Në rast të ndryshimeve politike më
komplekse është e dobishme që të
paraqiten në një diagram ndryshimet në
mirëqenie të Vendit dhe të Huajat.
• Diagrami MS-MD e lejon këtë gjë:
– Ndryshimet neto në mirëqenie të Vendit janë –
C+B.
– Ndryshimet neto në mirëqenie të Huaja janë –
D-B.
– Ndryshimet në mirëqenie të Botës janë – D-C.
• Vërejtje: nëse Vendi përfiton (-C+B>0) kjo
ndodh për shkak se i eksploaton të Huajt
duke i detyruar ata që të paguajnë një
pjesë të tarrifës (dmth. fushën B).
• Vëreni ngjashmërinë me analizën e taksës
standarde.
MD
MS
MFT=XFT
PFT
M’=X’
P’
A
C
B
D
Home
imports
Domestic
price
Home and
Foreign in one
diagram
P’-T
© Baldwin & Wyplosz 2006
Konsekuencat distributionale: Vend
• Mbrojta tregtare imponohet kryesisht për shkak të
konsideratave politike të ngritura nga konsekuencat
distribucionale.
• Kështu që është e rëndësishme për disa qëllime që të
shihen konsekuenca vendore të ndryshimeve të politikës
tregtare.
• Për këtë arsye, e shtojmë diagramin e ofertës & kërkesës
të një ekonomie të hapur në të djathtë të diagramit MD-
MS.
– Diagrami MD-MS na tregon efektet në çmime dhe sasi të
ndryshimeve të politikës tregtare.
– S&D e ekonomisë së hapur na tregojnë konsekuencat
distribucionale Vendore.
© Baldwin & Wyplosz 2006
Konsekuencat distributionale: Vend
• Humbin konsumatorët Vendor, fusha E+C2+A+C1; përfitojnë
prodhuesit Vendor për E, të hyrat tarrifore Vendore rriten për A+B.
– Ndryshimet neto = B-C2+-C1 (kjo është e barabartë me B-C në panelin e majtë).
euro
importet sasia
MS
MD
C
Çmimet
vendore, euro
Svendore
Dvendore
PFT PFT
Z
P’
P’-T
P’
P’-T
C’Z’
A C
B D B
E
C2
A
C1
© Baldwin & Wyplosz 2006
Tipologjia për barriera tregtare
• Ka shumë mënyra për të kategorizuar barrierat
tregtare.
• Kategorizimi me tri mënyra.
• Fokusohet në ‘rentë’ dmth. kush e fiton diferencën
ndërmjet çmimit vendor dhe kufitar?
– DCR (rentat e marrura në vend) psh. tarrifat, licencat e
importit.
– FCR (rentat e marrura jashtë), arranzhmani i çmimeve,
taksat e eksportit.
– Friksionale (nuk ka renta pasi që barrierat përfshijnë kosto
reale të importit/eksportit), psh. fshisat në dritat e veturave
Suedeze, reciklimi i letrës për kutitë e kartonit.

8. Adriatik Hoxha, PhD 8
© Baldwin & Wyplosz 2006
Tipologjia për barrierra tregtare
• Mirëqenia vendore
neto ndryshon për:
– DCR = B-C
– FCR = -A-C
– Friksionale = -A-C
• Mirëqenia e huaj neto
ndryshon për:
– DCR = -B-D
– FCR = +A-D
– Friksionale = -B-D
• Vërejtje: vendi i
jashtëm mund të fitojë
prej FCR.
P’-T
Importet
vendore
MD
MS
euros
P’
MFTM’
PFT
B
A C
D