Krizat ekonomike kriza ne shqiperi ligj.9 myrvete badivuku pantina
Doktrinat e ekonomise
1. DOKTRINAT E EKONOMISË
APLIKATIVE
Merkantilizmi
• Elementet e para të ekonomisë aplikative i hasim te merkantilistët,
përkatësisht në sferën e ekonomisë .
• Intervenimi i shtetit në ekonomi, në forma të ndryshme në fazën
e hershme dhe të vonshme .
2. • Spanja : është e ndaluar repësisht eksportimi i metaleve të
çmueshme. (kërcnim me vdekje) .
• Italia : Antonio Serra i pari në mënyrë të drejt e përdori termin
bilanci i tregtisë së jashtme, ku angazhohej për një bilanc pozitiv
të tregtis së jashtme .
• Franca : Antoin Monkretien në veprën e tij “Traktati i ekonomisë
politike i pari në historinë e mendimit ekonomik përdori termin
“ekonomia politike “ .
3. Merkantilizmi i zhvilluar në Francë paraqitet në kohën e
Luigjit XIV dhe ministrit të tij- Kolbert Colbert (1661-1683), ky tip
i merkatilizmit në literaturën ekonomike njihet me emrin
Kolbertizëm .
Gjermania . ( shek. XVII-XVIII ) kameralizmi
Anglia . ( XVI-XVII ) Tomas Mani
• paraqitjen e parë moderne të ekonomisë aplikative .
4. FIZIOKRATIZMI
( Françios Quesnay 1694-1774 ) , formuan një tip të doktrinës të
mendimit ekonomike që quhej Fiziokratizëm .
• Koncepti i fiziokratëve bazohet në liri ekonomike, ku rregullimi i
suskeshëm shoqëror dhe ekonomik duhet të jetë në pajtim me
ligjet natyrore .
• Fiziokratë formuan parimin ekonomik të liberalizimit “laissez-fair”
ku rregullimi pozitiv shoqëror duhet të jetë në pajtim me ligjet
natyrore .
5. • Fiziokratët kërkimet e tyre i përqendruan në sferën e prodhimit
dhe atë vetëm në bujqësi e jo në ekonominë e përgjithshme,
(karakter njësektoral) .
• Quensnay në veprën e tij “ Parimet e pushtetit ekonomik “ bën
ndarjen së shoqërisë në klasa .
1. Klasa prodhuese .
2. Klasa e pronarëve .
3. Klasa sterile .
• Idet e fiziokratëve patën ndikim në paraqitjen e mendimeve të
reja në teorin ekonomike .
6. Doktrina Liberale
• Përfaqësuesit kryesorë të kësaj doktrine janë : Adam Smith
dhe David Ricardo .
• Në veprën The Theory of Moral Sentiments (1759) zhvilloi një
teori të motivimit që synonte të pajtonte egoizmin njerzorë me
një vend shoqëor të parregullt .
• Vepra më e njohur e Smithit The Wealth of Natons (1776) përbën
përpjekjen e parë sistematike për të shpejguar veprimtarinë
ekonomike me termat e tregut .
7. DOKTRINA PROTEKSIONISTE
• Dimensioni kohor dhe hapësinor është i pranishëm gjatë
zhvillimit ekonomik, në ekonominë vendore dhe atë
ndërkombëtar, që rezulton në paraqitjen e proteksionizmit .
• Proteksionizmi paraqitet në fillim të shekullit XIX, si mjet i
përshtatshëm kundër monopolit industrial anglez .
• Këto ide i hasim në SHBA, Gjermani, Francë e vende tjera të
Evropës .
• Idet e protkesionizmit në Gjermani i përpunoi List ( Friderich List
1789-1846 ) .
8. Intervencionizmi
• Elementi kryesor i sfidës së Keynsit ndaj ekonomisë politike
klasike, i shtjelluar në veprën “ Teoria e përgjithshme e punësimit,
interesit dhe e parasë 1936 ka qenë lidhja e sakt e idesë së një
rendi ekonomik të ndryshëm, të mbështetur në një treg
rregullues .
• Sipas këndëveshtrimit të Keynsit, ekonomitë kapitaliste janë
rrokullisë në krizën e thellë gjatë viteve 1930 sepse, duke qënë
se papunësia shkonte gjithnjë në rritje, forcat e tregut vendosën
shkurtime pagash, gjë që më pas zvogloi kërkesën për mallra
dhe shërbime .
9. • Kur papunësia rritet, qeveria duhet ta rifryejë ekonomin duke
rritur shpenzimet publike apo duke ulur taksat .
• Kejnesianizmi për disa ishte çelsi i bumit të gjatë të viteve
1950-60, periudha më e qëndrueshme e rritjes ekonomike që bota
kish njohë ndonjëherë .
10. • Keynsi në analizat e veta markoekonomike niset nga dy madhësi
kryesore :
1. Të ardhurat kombëtare .
2. Akumulimi .
• Kejnsi, është për forcimin e rolit të shtetit në ekonomi .
• Kejnsi, hedh poshtë mendimin se kursimi eshte gjithmonë pozitiv
në aspektin ekonomik .
• Sipas Kejnsit, konsumi dhe kursimi janë madhësi komplementare
në mes vete .
11. • Politika fiskale dhe investive në teorin kejnsiane zë vend të
konsiderueshëm si instrument i poltikës aplikative ekonomike .
• Parimi i multiplikatorit (në kuptim matematikor paraqet numrin i
cili paraqet raportin në mes investimeve fillestare dhe të ardhurave
kombëtare .
• Teoria e përgjitshme e Kejnsit ka vërtetuar se intervenimi shtetëror
është e vetmja forcë e cila mund të ketë sukses në luftë kundër
krizës dhe recesionit nxitjes së zhvillimit ekonomik dhe punësimit .
• Shteti duhet të intervenojë me forcën ekonomike, politikën fiskale
dhe tatimeve .
• Kejnsi në vend të “ dorës së padukshme ” rekomandon
“ dorën publike ” .
12. • Besueshmëria e kejnsianizmit u njollos nga dalja e “stagflacionit
”
të viteve 1970 (rritje e një kohshme e papunësisë së inflacionit ),
rrethanë të cilën teoritë e Keynsit se kishin parashikuar dhe
s’mund ta shpejgonin .
13. DOKTRINA SOCIALISTE
• Tradicionalisht socialstët kanë kërkuar të ndërtojnë një
alternativë ndaj kapitalizmit të tregut .
• Ajo që kanë të përbashkët modelet socialiste është besimi se
mekanizmi i tregut mund zëvendësuar nga palnifikimi ekonomik
• Marksi nuk parashtroi një skicë për organizimin ekonomik të
shoqërisë së ardhshme socialist duke e kufizuar vetveten në vend
të kësaj tek një numër parimesh të përgjithshme .
14. • Planifikimi nuk përshtatet ndërlikushmërisë së një ekonomie
moderne të industrializuar .
• Vendos opinionin e elitave mbi masën e popullit, në vend që t’i
përgjigjet kërkesës së konsumatorëve .
• Nuk arrin të shpërblejë apo të nxisë sipërmarrjen dhe ka prirje
të shkojë drejt vendqëndrimit burokratik .
15. Pasqyrojnë
Rolin e shtetit në ekonomi
Mendimet- Doktrinat ekonomike që
Doktrinat Liberale Doktrina intervencioniste
përfaqësues : përfaqësues :
Adam Smith (723-1790) Xhon Mejnard Kejnz (1883-
David Ricardo (1772- 1964)
1823
Mendimi Ekonomik i viteve 60- Teoria Neokenjziane e viteve
Ta 60-ta
Doktrina Monetariste Franko Modigliani,
Përfaqësues : Milton Fridman, Nga Universiteti MIT
nga Jams Tobini, Universiteti Yale
Universiteti i Çikagos
Mendimi ekonomik i viteve 70-ta
Doktrina Neoklasike
16. Mendimi i viteve 80-ta Gjenerate viteve 70-ta
Vrehet ndikimi i teorisë
Neoklasike
Robert Salow dhe Paul
Samuleson nga Univerziteti
MIT-së
Keneth Arrow, Universiteti
Standford
Gjenerate e viteve 80-ta
Përkrahës të teorisë konjziane :
Xhon Keneth Gallbrajt dhe
Tobolt