1. პოლარული
ნათება
პოლარული ციალი ,
ჩრდილოეთის ნათება ,
ციალი ,
The Aurora

2. ძირითადად პოლარული მხარეების
მოვლენაა . ორივე ნახევარსფეროს
მაღალი
განედების ოვალური სარტყელის
ზონებში
აღინიშნება .

3. მისი სიკაშკაშე , ფერი და ფორმა
სწრაფად
იცვლება . კაშკაში ხან ისე ძლიერია ,
რომ
ღამის სიბნელეს თითქოს ძალას
უკარგავს .

4. ჩრდილოეთის ქვეყნებში ეს
ჩვეულებრივი მოვლენაა . მაგრამ
არის შემთხვევები , როცა
პოლარული ნათება შედარებით
დაბალ სიგანეებზე გამოჩნდება ,
სადაც ეს იშვიათია და
განსაკუთრებულ ყურადღებასაც
იქცევს .

5. 1941 წლის 5
მარტს ,
პოლარული
ნათების დანახვა
ყირიმიდანაც
შეიძლებოდა ,190
9 წელს იგი
ხილული იყო
დედამიწის
მთელი
ნახევარსფეროდ
ან ეკვატორის
მიდამოების
ჩათვლითაც კი .
1989 წ .
იამაიკიდანაc
მოჩ a ნდა .

6. ჩრდილოეთის ნათებაზე ერთი ლეგენდა
მოგვითხრობს, რომ ალიონის რომაულ
ქალღმერთ ავრორას ღამის ცაზე ეს ციალი
მოუვლენია რათა შეგებებოდნენ
განთიადს.

7. ვიკინგების ლეგენდების თანახმად ეს ’მოცეკვავე
შუქებია ’. მათ სწამდათ რომ ამ დროს
ვალკირიებს (Valkyrie) დაღუპული მეომრების
სულები ვალხალაში (Valhalla) მიჰყავდათ .

8. პირველად პოლარული ნათების მეცნიერული
ახსნა ლომონოსოვმა მოგვცა , მან დაადგინა
რომ ამ მოვლენის ქვედა საზღვარი დედამიწის
ზედაპირიდან ~150 კმ , ატმოსფეროს მაღალ ,
ძლიერ გაიშვიათებულ ფენებში წარმოიშვება .
ნათების გამომწვევი კი ელექტრული
მოვლენა უნდა ყოფილიყო .

9. მინის სფეროდან ჰაერი გამოქაჩა
და მასში ელექტროდენი
გაატარა , დაინახა რომ სფეროში
რაღაც მკრთალი სუსტი ნათება
გაჩნდა და თითქოს ციმციმი
დაიწყო , თუ ჩვენ ასეთ
მილაკებში იშვიათ გაზს არგონს
წყალბადს ან აზოტს
მოვათავსებთ , და ელექტრო
დენს გავატარებს მილაკში
მოთავსებული გაზის
ნაწილაკები სწრაფად მსრბოლას
დაიწყებენ და მოციმციმე
ნათება წარმოიქმნება .

10. ციალის შემდგომი შესწავლის
საფუძველძე დადგინდა , რომ
ჩნდება თერმოსფეროში , მისი
ქვედა საზღვარი 65 კმ .–დან 180
კმ –მდე ცვალებადობს , ზედა
საზღვარი კი 1000 კმ
მახლობებშია .

11. საიდანაა ელექტრონები ატმოსფეროს მაღალ
ფენებში ?
მზეზე წყალბადის ჰელიუმად გარდაქმნის
შედეგად მზე გარემო სივრცეში დიდი
სისწრაფით გამოსტყორცნის ელქტრონების
მძლავრ ნაკადს .

12. ეს ელექტრონები შემოიჭრებიან რა დედამიწის
ატმოსფეროს მაღალ ფენებში , სადაც ჰაერი ძლიერ
გაიშვიათებულია , სხვადასხვა გაზის
მოლეკულებთან დაჯახებით წარმოშობენ
პოლარულ ნათებას .

13. მზიდან გამოფრქვეული ელექტრონები , რომლებიც
დედამიწისკენ მიისწრაფვის მაგნიტური ველის
გავლენით პოლუსებისკენ მიიზიდება და მათი
სიუხვით ამ მიდამოებში აიხსნება ის გარემოება , რომ
ასეთი ნათება პოლუსებში ჩნდება .

14. ავრორალური ოვალების დიამეტრი წყნარი მზის
პირობებში 3000 კვ . მეტრს შეადგენს , დღის მხარეს
ზონის საზღვარი მაგნიტური პოლუსიდან 10–16° არის
დაშორებული , ღამით — 20–23°. რამდენადაც
დედამიწის მაგნიტური პოლუსების გეოგრაფიულს
ჩამორჩება ~12°-ით , პოლარული ციალი შეინიშნება 67–
70° განედებზე . თუმცა , მზის აქტიურობისას
ავრორალური ოვალი ფართოვდება და ქვედა
განედებშიც — 20–25° შეიძლება შემჩნევა

15. მზე წარმოიქმნება ე .წ აქტიური არეები ,
მზის აქტიურობას ციკლურობა ახასიათებს ,
11 წელიწადში ერთხელ მზეზე აქტიური
არეების მაქსიმუმია და ერთხელ მინიმუმი .
მზის აქტივობის ცვალებადობის მიხედვით
პოლარული ნათების სიხშირე და სიძლიერეც
იცვლება

16. პოლარული ნათება გაზაფხულობითა და
შემოდგომობით უფრო ხშირია , ვიდრე ზამთრობით
და ზაფხულობით . სიხშირის პიკი საგაზაფხულო
და საშემოდგომო ბუნიობისას აღწევს . ნათების
ხანგრძლივობა რამდენიმე საათიდან რამდენიმე

17. ატმოსფეროში სხვადასხვა გაზი სხვადასხვა
ფერის ნათებას იძლევა .
არგონი– მტრედისფერს ,
ნეონი, აზოტი– წითელს.

18. პოლარული ნათების სპექტრის შესწავლისას
პირველად შეამჩნიეს მწვანე სპექტრული
ხაზი , რომელიც დედამიწაზე არსებული არც
ერთი გაზის სპექტრულ ხაზსს არ ემთხვევოდა ,
შემდეგ გაარკვიეს რომ ეს ხაზი ატომური
ჟანგბადის გამოსხივებას ეკუთნის .
ატმოსფეროს მაღალ ფენებში მზის
ულტრაიისფერი სხივების გავლენით ხდება
ჟანგბადის მოლეკულების დაშლა ატომებად ,
ასეთ ატომებად დაშლილი ჟანგბადი კი
ატმოსფეროს დაბალ ფენებში არსად არ
გვხვდება , ამიტომეც ეს მოვლენა დიდხან
უცნობი იყო .

19. დება თუ არა სხვა პლანეტებზე პოლარული ნათებ
მაეცნიერებმა მაგნიტური გადაერთება შეამჩნიეს
პლანეტებზე, რომლებსაც საკუთარი მაგნიტური ველი
გააჩნიათ - მერკური, დედამიწა, იუპიტერი და სატურნი.
მაგნიტური გადაერთება მაგნიტოსფეროში შეიძლება
მოხდეს, რაც პოლარული ნათებებისა და მაგნიტური
ქარიშხლების მიზეზი ხდება.

20. იგივე მაგნიტური მოვლენა,
მოულოდნელად ვენერაზეც იქნა
აღმოჩენილი, პლანეტაზე,
რომელსაც მაგნიტური ველი არ
გააჩნია.
ქარის ზემოქმედების ქვეშ
მყოფი პლანეტის მხრიდან
საწინააღმდეგო მხარეს,
მაგნიტური ველი
წაგრძელებულ ფორმას იღებს.
მაგნიტური ველის არ ქონის
მიუხედავად, ვენერასაც
გაუჩნდა ასეთი კუდი,
გამოწვეული მზის ქარის მიერ.
ქარი ვენერას იონოსფეროზე
ზემოქმედებს, რომელიც
ელექტრულად დამუხტული

21. მცირედი მზის აქტიურობის შესახებ …
2010 წლის 6 ნოემბრის ანთებამ მიაღწია M5.4
და წარმოქმნა იონიზაციის ტალღები ატმოსფეროს
ზედა ფენებში , რომელთაც შეცვალეს დაბალი
სიხშირის ტალღების გავრცელების მაჩვენებელი .
საბედნიეროდ , მზის ლაქების ჯგუფი , რომელმაც
გამოიწვია ეს ანთება , იმყოფებოდა მზის დისკოს
კიდესთან , ასე რომ კორონალური ამონაფრქვევი
დედამიწას აცდა . თუ ხსენებული
ლაქების აქტიურობა არ შემცირდება , მაშინ უნდა
ველოდოთ სურპრიზებს . მზის ბრუნვის გამო
ხსენებული რეგიონი შემდეგში აღმოჩნდება
დისკოს ცენტრთან ახლოს . ასეთი განლაგების
შემთხვევაში , შემდგომი მძლავრი ანთებები
გამოიწვევენ მზიდან პლაზმის ამოფრქვევას და
მინიმუმ ძლიერ პოლარულ ნათებებს
დედამიწაზე . თუმცა შედეგები უფრო
სერიოზულიც შეიძლება იყ ოს .

22. iv.javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo
universiteti
socialur da politikur mecnierebaTa
fakulteti
sazogadoebrivi geografia
მარიამ გელეტაშვილი