1. πουλου, ο οποίος πιθανότατα να µη βρίσκεται στην
Ελλάδα σήµερα. Το ποσό αυτό ήταν αστρονοµικό και
ίσως ασύλληπτο για την τότε εποχή, αν σκεφτεί κανείς
ότισήµερααντιστοιχείπερίπουσε3.555.000δολάρια»
αποκαλύπτει η κυρία Παφίτη. Επίσης, ο πίνακας «Στέ-
ψη της Παναγίας», που ανήκει στη συλλογή του Κοι-
νωφελούς Ιδρύµατος Αλέξανδρου Σ. Ωνάση, είχε αγο-
ραστεί στις 11 Ιανουαρίου 1991, µέσω του οίκου
Christie’s, έναντι 2.310.000 δολαρίων (χωρίς την
προµήθεια του οίκου), έναντι των αρχικών προβλέψε-
ων που κυµαίνονταν µεταξύ 300.000 και 400.000
δολαρίων. Επιπλέον, ο µικρότερος πίνακας «Ενταφια-
σµόςτουΧριστού»,δηµιούργηµατηςιταλικήςπεριόδου,
που ανήκει στην Εθνική Πινακοθήκη, πωλήθηκε το
1995 για 354.500 δολάρια (Christie’s, 11 Ιανουαρίου
1995, αρ. 59). «Η Βάπτιση του Χριστού», επίσης έργο
της ιταλικής περιόδου, αγοράστηκε από τον ∆ήµο Η-
ρακλείου το 2004 προς 789.250 στερλίνες (Christie’s,
8 ∆εκεµβρίου 2004, αρ. 91). «Η όψη του Ορους Σινά»,
που ανήκε στη συλλογή του λόγιου Φούλβιο Ορσίνι
(1529-1600), προσφέρθηκε σε δηµοπρασία το 1988
(Sotheby’s, 7 ∆εκεµβρίου 1988, αρ. 84, εκτίµηση
500.000-700.000 στερλίνες). Παρόλο που τότε δεν
βρήκε αγοραστή, αποκτήθηκε στη συνέχεια από τον
∆ήµο Ηρακλείου.
33ΣΑΒΒΑΤΟ 7 - ΚΥΡΙΑΚΗ 8 NOΕΜΒΡΙΟΥ 2015
Artmarket
ΠΡΙΝ ΑΠΟ µερικές ηµέρες, εγκαινιάστηκε στο Μουσείο
Casa dei Carraresi στο Τρεβίζο της Ιταλίας µεγάλη έκθεση
µε πίνακες του Ελ Γκρέκο, που είχε δηµιουργήσει κατά τη δι-
αµονή του στην Ιταλία, και η οποία θα διαρκέσει έως τις 10
Απριλίου 2016. H πρωτοβουλία ήταν του καθηγητή Lionello
Puppi, ο πρώτος ακαδηµαϊκός στον κόσµο που άρχισε τόσο
νωρίς να µελετά την ιταλική περίοδο του Ελ Γκρέκο. Το
πρώτο µέρος της έκθεσης παρουσιάζει την αφετηρία της
ζωγραφικής του στην Κρήτη και τους πολιτιστικούς περίγυ-
ρους στους οποίους εκπαιδεύτηκε ως αγιογράφος. Το δεύ-
τερο µέρος παρουσιάζει επιλογή από πίνακες της ισπανικής
περιόδου. Επιπλέον, στην έκθεση το κοινό έχει την ευκαιρία
να δει από κοντά πίνακες του Ελ Γκρέκο που δεν έχουν πα-
ρουσιαστεί προσφάτως. Ερώτηµα που προκύπτει για την
αγορά του είναι αν υπάρχουν διαφορές ως προς τη διαµόρ-
φωση των τιµών µεταξύ των έργων δηµιουργήθηκαν κατά
την ισπανική και την ιταλική περίοδο, που ενδεχοµένως θα
πρέπει να γνωρίζει κάθε συλλέκτης και επενδυτής. «Ο ∆ο-
µήνικος Θεοτοκόπουλος έζησε στην Ιταλία για µια δεκαετία
(1567-1576/7), ενώ στην Ισπανία πέρασε το κυρίως µέρος
της ώριµης ζωής του, περίπου τριάντα οκτώ χρόνια. Είναι,
λοιπόν, επόµενο τα έργα της ιταλικής περιόδου να είναι πο-
λύ λιγότερα σε αριθµό, συγκριτικά µε τη µεγάλη ισπανική
παραγωγή του, κάτι που αντανακλάται και στη διαθεσιµότη-
τά τους στην αγορά» ξεκαθαρίζει η κυρία Παφίτη, τονίζο-
ντας ότι τα περισσότερα από αυτά τα έργα χρονολογούνται
στην ισπανική και όχι στην ιταλική περίοδο.
Σύµφωνα µε την κυρία Παφίτη, σηµαντικό ρόλο παίζει η
παραµονή του στην Ιταλία. Εχοντας φύγει από την Κρήτη ως
ένας αναγνωρισµένος αγιογράφος, γνώρισε στη Βενετία και
στη Ρώµη τα έργα των µεγάλων καλλιτεχνών της Αναγέννη-
σης και πιθανότατα µαθήτευσε σε κάποια εργαστήρια, όπως
για παράδειγµα του Τισιανού. Υιοθέτησε καινούργιες µεθό-
δους, που του επέτρεψαν να µεταµορφωθεί σε έναν δυτικό
καλλιτέχνη. «Η ιταλική περίοδός του χαρακτηρίζεται από πει-
ραµατισµό και διαφοροποίηση στην εκτέλεση των έργων
του, σε αντίθεση µε το συγκεκριµένο και αναγνωρίσιµο χαρα-
κτήρα που διακρίνει τα έργα της ισπανικής περιόδου. Εχω
παρατηρήσει ότι τα έργα της ιταλικής περιόδου ήταν πάντοτε
αποδεκτά και αρκετά επιθυµητά από το συλλεκτικό κοινό. Για
την ακρίβεια, πριν από το 1980-1990 (τότε περίπου εδραιώ-
θηκε η ισπανική παραγωγή του καλλιτέχνη), τα ιταλικά έργα
είχαν περισσότερη ζήτηση από τα ισπανικά, διότι σε µεγάλο
βαθµό η τεχνοτροπία τους ήταν πιο κοντά στην αναγεννησια-
κή, µια “οπτική γλώσσα” που το κοινό αντιλαµβανόταν καλύ-
τερα, εν αντιθέσει µε το ιδιόρρυθµο και ανένταχτο ύφος της
ισπανικής περιόδου του καλλιτέχνη. Από το 1990 κι έπειτα, η
ζήτηση για τα ισπανικά έργα του Ελ Γκρέκο ακολούθησε µια
αυξητική τάση, τόσο από δηµόσιες συλλογές όσο και από ιδι-
ώτες, και κορυφώθηκε το 2013-14. Ο “Αγιος ∆οµήνικος
προσευχόµενος” της ισπανικής περιόδου αγοράστηκε από
ιδιώτη το 2013 για 9.154.500 στερλίνες, ποσό που αποτελεί
παγκόσµιο ρεκόρ για τον Ελ Γκρέκο (Sotheby’s, 3 Ιουλίου
2013, αρ. 19). Εξι µήνες αργότερα, το Ιδρυµα Villar Mir της
Μαδρίτης αγόρασε τον “Ευαγγελισµό”, έργο της πρώιµης
ιταλικής περιόδου για 5.877.000 δολάρια (Sotheby’s, 31 Ια-
νουαρίου 2014, αρ. 44). Αυτό είναι το υψηλότερο ποσό που
πληρώθηκε ποτέ για έργο της ιταλικής περιόδου».
«Περισσότερη ζήτηση υπάρχει για την
ιταλική περίοδο, παρά για την ισπανική»
Ο ακριβότερος πίνακας της ιταλικής περιόδου του ∆. Θεοτοκόπουλου. «Ευαγγελισµός» (1568/9) λάδι σε πανί 63x76 εκ.
Ο συλλέκτης Henry Clay Frick µε φόντο πίνακα
του Ελ Γκρέκο.
$5.877.000
ΤΙΤΛΟΣ ΠΙΝΑΚΑ
«Φυγή στην Αίγυπτο»
1978 2000
Ο πίνακας πωλήθηκε
για δεύτερη φορά
έπειτα από 22
χρόνια αυξάνοντας
εντυπω-
σιακά την αρχική
αξία του. Ο
δεύτερος
αγοραστής του
ήταν το Μουσείο
Πράδο της Μαδρίτης
Πρώτη πώληση Δεύτερη πώληση
90.000
στερλίνες
Οίκος
Sotheby’s
ΛΟΝΔΙΝΟ
1.323.750
στερλίνες
Οίκος Christie’s
ΛΟΝΔΙΝΟ
Αξία
μεταπώλησης
ΔΙΑΣΗΜΟΙ ΑΓΟΡΑΣΤΕΣ
ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ
Henry Clay Frick
Fayez Sarofim
Juan-Miguel Villar Mir
Αιμίλιος Βελιμέζης
Σταύρος Νιάρχος
Ιδρυμα Ωνάση
Φούλβιο Ορσίν
£©FondoCulturalVillarMir,Madrid