Manpower witboek - Vitaal vermogen

Wat beweegt
ouderen
om langer
te werken?

Vitaal
vermogen

Een Manpower Witboek • 2009

Wat beweegt
ouderen
om langer

Vitaal
te werken?

vermogen
Inhoud
2 Wat willen oudere werknemers zelf?
4 Samenvatting
6 De steady stayers
10 De worstelende werkzoekers
14 De weifelende werkzoekers
18 De aankomende stoppers
22 De tevreden thuiszitters
24 Conclusies en aanbevelingen

26 Bijlage: Over het onderzoek

2
Witboek > Vitaal vermogen

Inleiding

Wat willen oudere

Blijft het 65, wordt het 67 of misschien zelfs zich eenvoudigweg demografisch uittekenen:
68? De discussie over het al dan niet de komende jaren verlaten vele tienduizenden
verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd babyboomers de arbeidsmarkt. Het aantal
splijt het maatschappelijk middenveld en de toetreders is bij lange na niet voldoende om dat
Haagse politiek. Deze discussie wordt vooral verlies aan kennis en capaciteit te
gevoed door de vraag: hoe houden we de compenseren.
vergrijzing betaalbaar? Hoe belangrijk die
vraag ook is, ze maskeert een ander, zeker In die snel krapper wordende arbeidsmarkt van
zo belangrijk vraagstuk, te weten dat van de morgen is iedereen hard nodig. Ook de oudere
arbeidsmarktkrapte. De vraag welke bijdrage werknemer. Weliswaar is de arbeidsparticipatie
ouderen kunnen leveren aan het oplossen van 50-plussers de laatste jaren al behoorlijk
van de tekorten op de arbeidsmarkt, vindt gestegen, feit blijft dat bijna de helft (46%1) van
Manpower zeker zo relevant. de mensen tussen de 50 en 65 jaar geen
Dat het thema arbeidsmarktkrapte wat naar betaald werk verricht.
de achtergrond is verschoven, is logisch. De Over het nut van langer doorwerken en het
politieke agenda wordt gedomineerd door de vinden van werk op latere leeftijd is al veel
economische teruggang en de snel gezegd en geschreven. Wat bijna al die
oplopende werkloosheid. Maar op dit onderzoeken gemeen hebben, is dat ze vooral
moment mag de arbeidsmarkt dan gekanteld óver de doelgroep spreken, maar ouderen zelf
zijn, dat neemt niet weg dat de krapte zal niet naar hun mening vragen. Dat laatste heeft
terugkeren. Het ontstaan van tekorten op de Manpower nadrukkelijk wel gedaan. In een
arbeidsmarkt is immers niet alleen afhankelijk kwantitatief onderzoek (met een kwalitatief
van economische ontwikkelingen, maar laat onderdeel) uitgevoerd door OSA, Institute for

1) Netto arbeidsparticipatie voor 2007, volgens Statline (CBS).

3

werknemers zelf?
Labour Studies in samenwerking met Plus hun pensioendatum. De worstelende
Magazine kregen de deelnemers de vraag werkzoekers hebben nu geen werk, maar
voorgelegd of, en zo ja, onder welke doen verwoede pogingen om (opnieuw) aan
randvoorwaarden ze bereid zijn om na hun de slag te raken. En de weifelende
pensioenleeftijd (nog door) te werken. Dat werkzoekers zijn eveneens bereid om weer te
onderzoek vond plaats onder zowel gaan werken, maar verbinden daar meer
werkenden als niet-werkenden, mensen van voorwaarden aan. Deze indeling is ook de
zowel boven als onder de 65 jaar (zie verder leidraad geweest voor de opbouw van deze
de bijlage over de opzet van het onderzoek). publicatie.
Het goede nieuws: gemiddeld genomen zijn
ouderen bereid om tot een jaar na hun Dit onderzoek wijst uit dat veel ouderen
pensionering door te werken. Het onderzoek graag nog willen werken. Met dit witboek
laat ook zien dat de arbeidswensen van reiken wij handvatten aan om deze veelal
ouderen sterk verschillen. Daarom gemotiveerde werknemers langer voor de
onderscheiden we in dit witboek vijf typen arbeidsmarkt te behouden. Wij wensen u
oudere werknemers2: de steady stayers, de daarbij veel wijsheid, inspiratie en succes.
worstelende werkzoekers, de weifelende
werkzoekers, de aankomende stoppers en Jilko Andringa
de tevreden thuiszitters. De eerste drie Algemeen directeur Manpower Nederland
groepen zijn interessant voor werkgevers die
ouderen willen werven of aan zich willen
binden. De steady stayers zijn nog aan het
werk en willen daar nog mee doorgaan na

2) Zie de tabel in de bijlage voor de verdeling van de totale groep respondenten over de vijf verschillende groepen.

4

Samenvatting
Hoe ziet de ideale baan voor

oudere werknemers eruit? Willen

ouderen na hun pensioendatum

doorwerken, en zo ja, onder welke

voorwaarden? Als ze zich op

de arbeidsmarkt melden, welke

belemmeringen ondervinden ze bij

hun pogingen om (weer) aan de

slag te raken? Manpower legde

deze en andere vragen voor aan

1.498 personen, werkend en niet-

werkend, onder de 65 en erboven.

Dit onderzoek vormt de basis voor

het witboek Vitaal vermogen.

5

Met de keuze voor dit thema anticipeert Manpower op Wat kunnen werkgevers doen?
een nieuwe periode van arbeidsmarktkrapte die de In de ogen van de deelnemers aan het onderzoek span-
komende jaren onherroepelijk zal ontstaan, veroorzaakt nen werkgevers zich niet bovenmatig in om oudere
door zowel economische als demografische ontwikke- werknemers te behouden. Bovendien ervaren zowel
lingen. Het Manpower-onderzoek onder ouderen wijst baanzoekers als diegenen die van baan willen verande-
uit dat de deelnemers (gemiddeld genomen) bereid zijn ren hun leeftijd vaak als een handicap. Het beeld
langer door te werken dan het eerste moment waarop bestaat dat werkgevers hun vooroordelen klaar hebben
ze kunnen stoppen. In het licht van de discussie over als ouderen komen solliciteren.
het verhogen van de aow-leeftijd is dat een belangwek- Werkgevers die ouderen wél willen aantrekken en aan
kende conclusie. zich willen binden, doen er goed aan om hun aanzienlijk
meer flexibiliteit te bieden. Ouderen hechten daar veel
Vijf typen oudere werknemers belang aan omdat zij naast hun werk andere activiteiten
Het onderzoek laat ook zien dat de arbeidsmotivatie hebben waaraan ze voldoende tijd willen besteden:
van ouderen sterk verschilt; ouderen zijn nauwelijks als vakanties, vrijwilligerswerk en zorgtaken. Verder willen
een homogene groep te beschouwen. Om die reden ze – begrijpelijkerwijze – zware fysieke belasting zoveel
onderscheiden we in dit witboek vijf typen oudere werk- mogelijk vermijden. Voor het overige zijn oudere werk-
nemers: de steady stayers, de worstelende werknemers gewone werknemers: ze hechten belang aan
zoekers, de weifelende werkzoekers, de aankomende een goede beloning (een beloning die in verhouding
stoppers en de tevreden thuiszitters. De eerste drie staat tot de geleverde prestaties), erkenning en waarde-
groepen zijn interessant voor werkgevers die ouderen ring.
willen werven of aan zich willen binden. De steady
stayers zijn nog aan het werk en willen daar nog mee Wat kan de overheid doen?
doorgaan na hun pensioendatum. De worstelende Niet alleen werkgevers kunnen zich ervoor inspannen
werkzoekers hebben nu geen werk, maar doen ver- dat de aansluiting van ouderen op de arbeidsmarkt
woede pogingen om (opnieuw) aan de slag te raken. De beter wordt, ook voor de overheid ligt er een taak. Een
weifelende werkzoekers, tot slot, zijn eveneens bereid aantal deelnemers aan het onderzoek geeft aan dat
om weer te gaan werken, maar verbinden daar meer financiële en fiscale drempels hun rentree op de
voorwaarden aan. arbeidsmarkt in de weg staan.

6

De steady
genoten. De grootste groep steady stayers is middel-
Ze werken en zijn nog niet van plan daarmee op baar opgeleid, een kwart heeft hbo of wo. Hoewel ze
allemaal nog werken, combineren sommigen dat met
te houden. Steady stayers hoeven niet zo nodig een uitkering, meestal is dat prepensioen of aow. Finan-
cieel zijn ze niet te beklagen. Bij de helft ligt het inko-
meer hogerop, maar willen best een cursus volgen men boven modaal.

en zijn nog steeds bereid verantwoordelijkheid te Arbeidsrelatie
Tweederde van de groep steady stayers werkt in loon-
dragen. Het contact met collega’s en de financiële dienst, een kwart is uitzendkracht en 8% werkt zelf-
standig. De meesten werken in de sectoren zorg en
beloning zijn de belangrijkste motieven om door te welzijn, zakelijke dienstverlening of industrie. De gemid-
delde werkweek bedraagt 29,5 uur.
gaan. Gevraagd hoe hun werkgevers omgaan met ouderen,
zegt driekwart dat er speciale regelingen voor ouderen
zijn, zoals extra verlof, vrijstelling van bepaalde diensten
Kenmerken of taken en de mogelijkheid om parttime met pensioen
De groep steady stayers bestaat uit iets meer vrouwen te gaan. De meeste werkgevers gedragen zich middle
(57%) dan mannen. De gemiddelde leeftijd is 57,8* jaar. of the road: ze sloven zich niet bovenmatig uit om
12% is ouder dan 65 jaar, een kwart is tussen de 60 en ouderen binnenboord te houden, maar stimuleren
65. Deze groep voelt zich gezond en fit. Ruim 80% ouderen ook niet om de organisatie te verlaten. Zie ver-
noemt zich even gezond of zelfs gezonder dan leeftijd- der figuur 1.

Figuur 1. Opvattingen over het ouderenbeleid van de werkgever

In onze organisatie:

doet men alles om oudere werknemers gemotiveerd te houden

werken weinig jongeren

is de organisatiecultuur sterk gericht op jongeren

worden regelmatig nieuwe mensen boven de 50 aangenomen

vervullen oudere werknemers sleutelposities

wordt uitstroom naar prepensioen gestimuleerd

stromen oudere werknemers gemakkelijk door naar een andere functie

maken oudere werknemers evenveel kans op het volgen van een
opleiding of cursus als jongere werknemers
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%
helemaal oneens oneens niet eens, niet oneens eens helemaal eens

*) Zie tabel 5 pagina 27

7

stayers
Anneke van Doorne-Huiskes (68): vakgebied van de sociale wetenschappen boeit me
mijn hele leven al. De kwestie van arbeidsparticipatie
‘Mijn vakgebied blijft boeien’ van vrouwen is ook nog steeds actueel: er is nog het
nodige te doen. Daarbij heb ik behoefte aan intellectue-
‘Toen ik in maart 2006 met pensioen ging, veranderde le uitdaging, en aan betrokkenheid.
er eigenlijk niet zo gek veel. Ik was directeur Onderwijs ‘Maar ik hoef niet meer voorop te lopen. Er zijn heel
van drie opleidingen aan de faculteit Sociale Weten- veel uitstekende jongere onderzoekers. Zo langzamer-
schappen van de Universiteit Utrecht, dat hield op. hand krijg ik het gevoel: ik hoef hier niet meer zo veel
Maar er bleven nogal wat andere bezigheden. Langza- aan bij te dragen. Ik krijg ook iets meer behoefte aan
merhand komt er wel meer vrije tijd. Ik werk nu nog vrijheid en rust. Ik wil bijvoorbeeld boeken lezen die niet
zo’n dertig uur per week. Als ik door de agenda’s van direct over mijn vakgebied gaan. En ik volg samen met
2005 en daarvóór blader, dan denk ik: mijn hemel, dat mijn man een aantal cursussen op het gebied van
was wel érg veel. Het leek vaak alsof er te weinig dag- muziek en kunst.
delen in een week zaten. ‘Mijn man doet daar meer aan dan ik; hij is al vijf jaar
‘Ik heb mijn hele leven op universiteiten gewerkt, onder met pensioen. Ook een interessant en vrij nieuw feno-
meer als wetenschappelijk medewerker, universitair meen: de gepensioneerde huisman naast de werkende
hoofddocent en hoogleraar. Ik promoveerde in Utrecht vrouw. Moest ik me dertig jaar geleden nog verant-
met een dissertatie over vrouwen en beroepsparticipa- woorden omdat ik werkte als moeder van kleine kinde-
tie. Later was ik bijzonder hoogleraar in Wageningen en ren, nu moet ik me wel eens verantwoorden omdat ik
elf jaar hoogleraar Arbeid, Organisatie en Emancipatie werk terwijl mijn man met pensioen is. Betaald werk
in Rotterdam. Uiteindelijk kwam ik terug in Utrecht als door vrouwen blijft een precaire categorie, als ik het in
hoogleraar Sociologie. Naast mijn universitaire loop- vaktermen mag zeggen.
baan ben ik sinds 1987 partner van onderzoeks- en ‘Wanneer ik echt ophoud met werken weet ik nog niet.
adviesbureau VanDoorneHuiskes en partners. En ik Het wordt geleidelijk aan iets minder en dat vind ik pri-
vervul een paar toezichthouderschappen. ma. Ik ben wel blij dat ik niet ’s avonds ook nog van
‘Een aantal functies loopt gewoon door. Er zijn wel alles moet. Als ik thuiskom, staat het eten klaar. In die
stopmomenten geweest, maar als zich dan een moge- zin is buitenshuis werken voor mij nu comfortabeler dan
lijkheid tot verlenging voordeed, zei ik toch weer ja. ooit.’
Waarom? Inhoudelijke gedrevenheid, vermoed ik. Het

8

Werk zoeken kerwijs niet meer te wachten. Hemelbestormers zijn het
De helft van de groep steady stayers zocht de afgelo- wellicht niet (meer), maar dat neemt niet weg dat een
pen vijf jaar een (andere) baan. Ongeveer tweederde groot deel van deze groep graag nog opleidingen of
van hen veranderde van baan; eenderde had geen cursussen wil volgen en verantwoordelijkheid wil dra-
betaald werk. De meesten vonden hun nieuwe werk- gen. Zie verder tabel 1.
kring via een uitzendbureau (39%), maar velen werden
ook gevraagd of benaderden zelf hun toekomstige Hoe ziet deze groep de toekomst? De meesten willen
werkgever. Het bemachtigen van een (nieuwe) baan over vijf jaar minder werken, zodat ze meer tijd kunnen
kostte de baanzoekers gemiddeld iets meer dan een besteden aan hun partner, kinderen en kleinkinderen.
half jaar. In de ogen van de oudere werknemer blijkt de Ze hopen echter ook dat hun inkomen dan hoger ligt en
leeftijd vaak een hindernis of zelfs een handicap bij het ze succes hebben in hun werk.
vinden van ander werk. Het beeld bestaat dat werkge-
vers hun vooroordelen klaar hebben. Bijna iedereen uit De omgeving
deze groep heeft wel kennissen of vrienden uit dezelfde De sociale omgeving heeft invloed op keuzes rondom
leeftijdsgroep die er maar niet in slagen om werk te vin- werk, maar helemaal eenduidig is die invloed niet. Drie-
den. kwart van de steady stayers heeft een partner, die voor
het overgrote deel (82%) ook een eigen inkomen heeft.
Motieven Meestal is dat uit betaald werk. Als de partner niet
Waarom werken steady stayers? Het krijgen van waar- werkt, kan de behoefte ontstaan om zelf ook minder te
dering, het contact met collega’s en het gevoel iets bij gaan werken of te stoppen. Dat maakt het makkelijker
te dragen aan de maatschappij zijn belangrijke drijfve- om bijvoorbeeld meer te gaan reizen. Een niet-werkende
ren. De meesten hoeven niet zo nodig ‘hogerop’. Het partner kan echter ook stimuleren om juist stevig door
verwerven van inkomen is wel belangrijk (69%). Zie ver- te werken, gewoonweg omdat het geld dan extra wel-
der figuur 2. kom is.
Eenzelfde, wisselende invloed kan uitgaan van het
De ideale baan van de steady stayers is er een met een werkgedrag van vrienden en kennissen. Het kan lastig
fatsoenlijk salaris (dat ook bijdraagt aan een beter pen- zijn om de enige werkende te zijn in de vriendenkring.
sioen), met veel flexibiliteit in arbeidstijden, veel variatie Maar werkenden die zich in deze situatie bevinden,
in het werk en goede mogelijkheden om in deeltijd te merken soms ook op dat het werk hen juist jong houdt.
werken. Op zware fysieke belasting zitten ze begrijpelij- In de afstemming tussen werk en privé spelen zorgta-

Figuur 2. Mening over werk

betaalde arbeid is noodzakelijk om mijn leven volledig te maken

betaalde arbeid is belangrijk voor mijn zelfontplooiing

betaalde arbeid is voor mij belangrijk vanwege de contacten met anderen

betaalde arbeid is voor mij belangrijk omdat ik zo mijn steentje
bijdraag aan de maatschappij
betaalde arbeid heb ik vooral vanwege het inkomen

ik vind het belangrijk om als collega gewaardeerd te worden

ik vind het belangrijk carrière te maken

ik ben zeer tevreden met mijn huidige baan

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

9

Tabel 1. Kenmerken van de ideale baan (in procenten)

goed loon 69
veel flexibiliteit in arbeidstijden 58
veel variatie in het takenpakket 57
goede mogelijkheden om in deeltijd te werken 55
zonder zware fysieke belasting 43
mogelijkheden voor het volgen van een opleiding of cursus 44
goed/beter pensioen 42
weinig vergaderen 34
veel mogelijkheden om thuis te werken 27
veel vrije dagen 26
weinig administratieve taken 15
niet te veel verantwoordelijkheden 15

ken bij deze groep een belangrijke rol. De zorg gaat uit nen het werk langzaam afbouwen en op een lager pitje
naar zieke partners, broers of zussen en ouders. nog een aantal jaren doordraaien. Ze hebben niet te
Gemiddeld eist deze zorg negen uur op, maar bij som- maken met lastige regelgeving rondom vut en pre-
migen gaat het om wel enkele tientallen uren per week. pensioen die vaak voor werknemers geldt. Deze en
Soms komt het werk daardoor in de problemen, niet andere secundaire regelingen maken het voor oudere
alleen door het tijdsbeslag, ook door de emotionele werknemers vaak moeilijk (lees: onaantrekkelijk) om op
belasting. latere leeftijd door te werken.

Stoppen of doorgaan? Conclusie
Twee op de drie steady stayers kunnen stoppen als ze De steady stayers werken nog en denken er nog niet
63 zijn; de meerderheid wil echter nog een jaartje door- aan om daarmee op te houden. Een deel van hen is
gaan. Eén op de vier wil doorgaan na z’n 65ste. Uiter- bereid om door te gaan na de 65ste verjaardag. Waar-
aard mits de gezondheid het toestaat. dering, contact met collega’s en de financiële beloning
Een goed loon, veel flexibiliteit in arbeidstijden, goede zijn de belangrijkste drijfveren om het arbeidzame leven
mogelijkheden om in deeltijd te werken en weinig nog wat op te rekken. Ze worden in hun ambities overi-
fysieke belasting zijn de belangrijkste voorwaarden gens niet overmatig ondersteund door hun werkgevers.
waaronder deze groep bereid is door te werken. Vooral Bovendien zijn (fiscale) regels soms een sta-in-de-weg.
flexibiliteit springt eruit. Werken in deeltijd, zelf de Werkgevers die zich op deze groep willen richten, doen
arbeidstijden kunnen bepalen, zo af en toe thuis kun- dat door hen in meerdere opzichten (tijd en plaats) flexi-
nen werken: het kan er allemaal toe bijdragen dat het biliteit te bieden, in combinatie met een redelijke belo-
werk minder vermoeiend wordt en makkelijker te com- ning. Naarmate de leeftijd stijgt, willen steady stayers
bineren is met het volgen van een cursus of de zorg minder uren werken of ingeschakeld worden voor kort-
voor een partner. lopende projecten, zodat er meer tijd ontstaat voor
Voor zelfstandigen blijkt het makkelijker en gebruikelij- andere activiteiten dan werken.
ker om na de 65ste verjaardag door te werken. Ze kun-

10

De worstelende
lengd (29%), ze werden ontslagen (19%) of omdat ze
Ze willen zo graag, maar het lukt hen bijna niet: gebruikmaakten van prepensioen, vut of een vergelijk-
bare regeling. Lichamelijke klachten, arbeidsconflicten
worstelende werkzoekers werpen veel in de en faillissementen zijn veel voorkomende oorzaken van
het verbreken van de arbeidsrelatie.
strijd om een betaalde baan te bemachtigen. De meeste worstelende werkzoekers proberen via
vacatures op internet of in de krant of via uitzendbu-
Als succes lange tijd uitblijft, liggen frustratie en reaus weer in contact met werkgevers te komen. Ze
gaan bovendien nog een stapje verder dan andere
verbittering op de loer. groepen. Ze bezoeken bijvoorbeeld ook vakbeurzen om
te informeren naar mogelijkheden om te werken.
Bij een deel van de groep is de frustratie inmiddels
groot. Bovendien stellen sommigen enigszins verbitterd
Kenmerken vast dat ze oneerlijke concurrentie ondervinden van
Een kleine meerderheid van de groep worstelende oudere baanzoekers. Ouderen boven de 65 kunnen
werkzoekers bestaat uit mannen (53%). De gemiddelde aantrekkelijker zijn voor werkgevers, omdat voor hen
leeftijd is 58 jaar. Eén op de zes worstelende werkzoe- geen sociale premies betaald hoeven te worden.
kers is de pensioengerechtigde leeftijd gepasseerd;
57% is tussen de 55 en 65 jaar. Motieven
Net als de steady stayers vindt ook deze groep zichzelf De motieven om te werken komen grotendeels overeen
gezond: 91% beoordeelt de eigen gezondheid als even met die van de steady stayers. Maar opmerkelijk
goed of beter dan die van leeftijdgenoten. Ruim de helft genoeg krijgen de ‘immateriële’ overwegingen bij de
(55%) van deze groep heeft een middelbare opleiding worstelende werkzoekers wat meer gewicht dan bij de
afgerond; 17% zit daaronder, terwijl 28% hbo of wo steady stayers. Gezien de inkomenssituatie zou je ver-
heeft gedaan. wachten dat het salaris zwaar telt, maar dat is niet het
De meeste worstelende werkzoekers ontvangen een geval. 38% is het eens of helemaal eens met de stelling
uitkering: 47% heeft ww, wao of bijstand. Ongeveer een- ‘betaalde arbeid zou ik alleen voor het inkomen doen’.
derde ontvangt prepensioen, vut of is al gepensioneerd. Bij de groep steady stayers beaamde 70% de stelling
Van alle groepen ouderen die we in deze publicatie ‘betaalde arbeid heb ik vooral voor het inkomen’.
beschrijven, ligt het inkomen van deze groep het laagst.
40% moet het doen met minder dan modaal (het inko- De ideale baan van de groep die (nog) geen werk heeft,
men van de partner meegerekend). Een kwart heeft een ziet er anders uit dan die van de steady stayers. Voor
modaal inkomen, een vergelijkbare groep zit tussen de groep werkzoekenden is salaris minder belangrijk,
modaal en twee keer modaal in. terwijl de roep om parttime werken en flexibiliteit luider
klinkt. Ook wordt aan het vermijden van fysiek zware
Werk zoeken belasting meer belang gehecht. Deze groep vindt zich
De ouderen die tot deze groep behoren, kwamen zon- van alle groepen het meest gezond en wil dat kennelijk
der werk te zitten doordat hun contract niet werd ver- graag zo houden.

11

werkzoekers

12



betaalde arbeid is belangrijk voor mijn zelfontplooiing en zelfontwikkeling


betaalde arbeid zou ik alleen voor het inkomen doen


0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

Ook de worstelende werkzoekers is gevraagd welke Eenderde van de worstelende werkzoekenden bevindt
doelen zij de komende vijf jaar willen verwezenlijken. zich in een sociale omgeving waarin bijna alle leeftijdge-
Een betaalde baan staat (hoe kan het anders) zeer noten nog werken. Bij eenderde werkt ongeveer de
hoog op het wensenlijstje; 70% vindt dit doel een helft van de familie, vrienden en kennissen en bij een-
beetje belangrijk dan wel belangrijk. Daarnaast wordt derde is iedereen al gestopt. Vooral die laatste situatie
veel belang gehecht aan immateriële doelen, zoals een is lastig: het kan frustrerend zijn om als enige werk te
grotere vriendenkring en een intensieve band met de moeten zoeken. Andersom kan de buitenwacht jaloers
partner, kinderen en kleinkinderen. zijn op al die vrije tijd.
Ruim een kwart van de worstelende werkzoekers
Omgeving besteedt een deel van de tijd aan zorg voor anderen,
Driekwart van de worstelende werkzoekers heeft een gemiddeld bijna tien uur per week. Bijna driekwart van
partner. Verreweg de meeste partners hebben een hen verwacht dat de combinatie van zorgen en werken
eigen inkomen (81%), meestal uit werk (66%). Een wer- geen problemen zal opleveren.
kende partner kan helpen om gemotiveerd te blijven bij 38% van deze groep doet vrijwilligerswerk, gemiddeld
het zoeken naar werk, zo bleek tijdens de focusgroep- acht uur per week. Vrijwilligerswerk kan een goede
gesprekken. manier zijn om het gemis van betaald werk te compen-
seren. Maar vrijwilligerswerk is niet vrijblijvend. Om die
reden beginnen sommigen er niet aan, ze zijn immers
op zoek naar werk.
Tabel 2. Kenmerken van de ideale baan (in procenten)
Conclusie
goede mogelijkheden om in deeltijd te werken 62 Worstelende werkzoekers zijn naarstig op zoek naar
zonder zware fysieke belasting 61 werk, maar slagen er maar mondjesmaat in om aan een
veel flexibiliteit in arbeidstijden 54 betaalde baan te komen. Hun leeftijd heeft daar zeker
goed loon 57 mee te maken. Hoewel ze vaak niet al te veel te beste-
veel variatie in het takenpakket 43 den hebben, is geld doorgaans niet de belangrijkste
veel mogelijkheden om thuis te werken 30 drijfveer om werk te zoeken. De sociale aspecten tellen
mogelijkheden voor het volgen van een opleiding of cursus 29 zwaarder. Het liefst zouden deze ouderen in deeltijd
weinig vergaderen 29 werken. Ze geven bovendien aan dat ze zware fysieke
goed/beter pensioen 24 arbeid het liefst mijden. De realiteit is echter dat de
niet te veel verantwoordelijkheden 21 meesten elke baan zouden aanvaarden die hun wordt
veel vrije dagen 12 aangeboden.

13

Rob Jonker (73): evenementen als festivals of Koninginnedag. Een oproep-
contract geeft wel heel weinig structuur. Je kunt altijd
‘Ik kan zo veel méér’ gebeld worden. Dat voelt wel wat onrustig.
‘Eigenlijk was ik vijf jaar geleden al toe aan een vast
‘Via Manpower kwam ik aan mijn eerste baan. Dat was in dienstverband, maar dat durfde de werkgever niet aan
1959. Daarna groeide ik van de ene functie in de andere. vanwege mijn leeftijd. Ach, ik snap het wel. Je lóópt ook
Salesmanager, exportmanager, general manager. De rode risico als werkgever. Maar het zit me toch niet lekker. We
draad in mijn carrière is de combinatie techniek en ver- moeten allemaal langer werken, maar degene die dat ook
koop. Pakjes boter kan ik niet aan de man brengen, maar proberen lukt het vaak niet. Langer doorwerken moet
onderhandelen over kapitaalgoederen en uitleggen hoe beter worden gefaciliteerd.
iets werkt, dat kan ik goed. ‘Werken vind ik geen straf. Ik heb er plezier in. Ik vind het
‘Eind jaren zeventig begon ik voor mezelf met een bedrijf leuk om mijn talen te gebruiken, om in andere steden en
voor winkelinrichting en standbouw. Ik bemachtigde ver- landen te komen. Kortom, ik heb vrede met mijn
schillende internationale octrooien voor innovatieve pre- koerierswerk. Maar tegelijkertijd zit in mijn achterhoofd
sentaties. Het was een succesvol bedrijf – totdat mijn altijd de gedachte: ik kan zo veel méér. Ik zou graag iets
vrouw overleed. Alles stond stil, ik wilde niets meer. Een doen met mijn capaciteiten.
paar jaar later, toen ik de draad weer wilde oppakken, ‘Er zijn genoeg banen waarbij je inzicht in techniek nodig
was ik ineens te oud. Met 58 jaar kon ik niet verder gaan hebt, verkooptalent en diplomatie. Ik hoef niet per se een
op het niveau dat ik gewend was. Ik pakte gewoon maar heel verantwoordelijke functie, maar wat ik nu doe vind ik
alles aan, leuk of niet leuk. eerlijk gezegd wel wat ondermaats. Ik doe het noodge-
‘Stoppen met werken vond ik geen optie. Toen niet en nu dwongen. En wat ik als een manco ervaar is dat ik weinig
niet. Dan mis je die prikkel om jezelf te bewijzen. Nu werk erkenning krijg. De mensen die ik ontmoet zijn hartstikke
ik via uitzendbureaus bij verschillende koeriersdiensten, leuk, maar ik merk dat ik in hun ogen vooral een 65-plus-
met een oproepcontract. Ik breng bijvoorbeeld compu- ser ben, en daarom zal ik ook wel weinig weten, denken
teronderdelen naar bedrijven die een acute storing ze. Die houding vind ik jammer. Niet alleen voor mezelf.
hebben. Ik rijd ook grote gelede bussen, voor speciale Zo laten zij ook kansen liggen.’

14

De weifelende
Van alle groepen is deze het hoogst opgeleid. 43%
rondde een hbo- of universitaire opleiding af. De helft is
Als het lukt is het leuk, maar het hoeft niet. middelbaar opgeleid.
Verreweg de grootste groep weifelende werkzoekers
Weifelende werkzoekers willen best nog (82%) maakt gebruik van vut, prepensioen of pensioen.
De anderen hebben een ww-, wao- of bijstandsuitkering.
werken, maar dan wel op hun voorwaarden. De weifelende werkzoekers hebben – vergeleken met
de andere groepen – een gemiddeld inkomen. 36%
Bij elke vacature kijken ze kritisch of de baan heeft een modaal inkomen, 35% zit tussen modaal en
twee keer modaal in.
wel inpasbaar is in hun leven.
Werk
De weifelende werkzoekers zijn gemiddeld zo’n zes jaar
Kenmerken geleden gestopt met werken. De meesten konden
De groep weifelende werkzoekers bestaat voor bijna gebruikmaken van pensioen of prepensioen. Hun motie-
tweederde uit mannen. De gemiddelde leeftijd is wat ven om te stoppen zijn echter minder rooskleurig dan
hoger dan bij de andere groepen: 62,4 jaar. Ruim een op het eerste gezicht lijkt. Hun beslissing werd in een
kwart is ouder dan 65 jaar. Deze groep beoordeelt de aantal gevallen ingegeven door lichamelijke klachten,
eigen gezondheid minder positief dan de andere groe- overbelasting en arbeidsconflicten.
pen: 52% zegt net zo gezond te zijn als leeftijdgenoten; De werkgevers van deze groep ouderen hebben zich er
31% voelt zich gezonder. 17% geeft aan zich iets slech- niet erg voor ingespannen om hen te behouden, dat is
ter of veel slechter te voelen. Opvallend genoeg zeggen althans de mening van de ouderen zelf.
vooral mensen onder de zestig binnen deze groep dat De groep weifelende werkzoekers vindt werk veel min-
ze zich minder gezond voelen. Waarschijnlijk was dat der belangrijk dan de voorgaande twee groepen. Het
een van de redenen om te stoppen met werken. opdoen van sociale contacten zou het belangrijkste






0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

15

werkzoekers

16

motief zijn om weer naar werk uit te kijken. De ideale Weer aan het werk?
baan is in de ogen van de weifelende werkzoeker een Ja, mits... Zo valt de houding van de groep weifelende
parttime baan die goed wordt betaald, veel flexibiliteit werkzoekers kort en bondig samen te vatten. Ze hoe-
biedt, geen zware fysieke belasting met zich meebrengt ven niet zo nodig en hebben dan ook een aardig wen-
en waarbij het werk deels thuis kan worden gedaan. senlijstje. Ook hier is de roep om flexibiliteit en werken
Als je vraagt wat de weifelende werkzoekers over vijf in deeltijd luid. Geen fysieke belasting en een goed
jaar bereikt willen hebben, zullen weinigen spontaan salaris zijn eveneens van belang. Het uitvoeren van
een betaalde baan als doel noemen. Meer vrije tijd, kortlopende projecten wordt aantrekkelijk gevonden.
meer vrienden en een intensievere band met de naaste Dat kan bijvoorbeeld door nulurencontracten aan te
familie wordt als veel belangrijker gezien. Tegelijk hoopt bieden. Als projecten van korte duur zijn, is een deel
de helft van deze groep dat het inkomen over vijf jaar van deze groep bereid fulltime te werken. Sommigen
hoger ligt. zien zich in een coachende rol en willen graag hun ken-
nis en ervaring overbrengen op anderen.
Omgeving Voor de meesten zijn de financiën niet het belangrijkste
81% van de weifelende werkzoekers heeft een partner. motief om te werken. Maar betaalde arbeid moet ook
In de meeste gevallen (70%) heeft deze een eigen inko- weer niet ontaarden in liefdewerk oud papier. Dat
men. Eén op de drie partners werkt nog, maar de helft gevaar ligt op de loer bij diegenen die gebruikmaken
van hen verwacht daarmee binnen vijf jaar te stoppen. van prepensioen. Naast eigenbelang spelen ook altruïs-
De meeste weifelende werkzoekers verkeren in een tische motieven een rol om in die situatie niet te gaan
sociale omgeving waarin niet meer wordt gewerkt. werken; de vacature kan dan beter bezet worden door
De groep weifelende werkzoekers besteedt meer tijd iemand die het inkomen goed kan gebruiken.
aan zorg en aan vrijwilligerswerk dan de andere groe- Als aan de belangrijkste voorwaarden wordt voldaan, is
pen. Een kwart zorgt voor andere mensen (gemiddelde deze groep bereid nog 5,6 jaar te werken. Uitgaande
tijdsbesteding: 14 uur per week). De helft doet vrijwilli- van de gemiddelde leeftijd (62,4 jaar) zou dat beteke-
gerswerk. Gemiddeld wordt daar 9,5 uur per week aan nen dat deze groep de arbeidsmarkt pas op 68-jarige
besteed. Voor een deel van de groep weifelende werk- leeftijd verlaat.
zoekers zal, bij acceptatie van een baan, de afstem-
ming tussen werk en privé problemen opleveren. Conclusie
Het leek zo’n wenkend perspectief: niet langer werken
en doen waar je zin in hebt; veel weifelende werkzoe-
Tabel 3. Kenmerken van de ideale baan (in procenten) kers maakten dankbaar gebruik van vut of prepensioen.
Maar helemaal doof voor de lokroep van de arbeids-
goed loon 62 markt zijn deze ouderen niet. Ze willen best nog wat
veel flexibiliteit in arbeidstijden 58 doen, maar dan moet het hen wel aantrekkelijk
goede mogelijkheden om in deeltijd te werken 55 gemaakt worden. Op al het ‘gedoe’ dat bij een baan
zonder zware fysieke belasting 49 komt kijken (administratie, vergaderen, regeltjes nale-
veel mogelijkheden om thuis te werken 43 ven) zitten ze niet te wachten. Een interessant project,
veel variatie in het takenpakket 29 een kortdurende opdracht, het liefst op flexibele basis,
weinig vergaderen 25 dat lijkt hen wel wat. Kennis en ervaring overbrengen is
niet te veel verantwoordelijkheden 18 voor deze groep een belangrijker motief dan geld ver-
mogelijkheden voor het volgen van een opleiding of cursus 17 dienen.
goed/beter pensioen 16
veel vrije dagen 11

17

Nino Rosenberg (54): landmacht, daar zou ik er met 55 jaar al weer uit moe-
ten, dat was ook te kort.
‘Ik wil er niet op ‘Ik zie wel eens parkeerwachten lopen van wie ik denk:
kun jij eigenlijk wel honderd meter achter iemand aan
achteruitgaan’ rennen? Ik kan dat wel. Uitstekend zelfs. Ik loop mara-
thons en ik geef drie keer per week les op een sport-
‘Van 1974 tot 2008 heb ik altijd gewerkt. Eerst was ik school. Dat doe ik op vrijwillige basis.
zeven jaar beroepsmilitair, totdat ik een gezin kreeg. Ik ‘Gewone bedrijven en uitzendbureaus gaan makkelij-
had een functie waarbij ik elke vijf jaar moest verhui- ker met leeftijd om. Als je de juiste ervaring hebt en je
zen, dat zag ik niet zitten met kleine kinderen. Toen bent fit genoeg, ben je welkom. Ik sta bij een aantal
kon ik aan de slag in de Polaroidfabriek hier in Ensche- uitzendbureaus ingeschreven en overal werd ik hartelijk
de. Daar heb ik 25 jaar gewerkt in de productie en 3,5 ontvangen.
jaar als portier. Toen ging de poort dicht. ‘Maar werk heb ik nog niet. Behalve beveligings- of
‘Aansluitend kon ik terecht bij Kwadrant in Almelo, een handhavingswerk kan ik ook productiewerk doen.
kunststoffenfabriek voor de auto-industrie. Ook hier Maar zelfs daarin is het moeilijk iets te vinden. Ja, op
werkte ik in de productie. Maar niet lang. Eind 2008 afroep, of een nulurencontract, of hier en daar een
werden de laatste dertien werknemers ontslagen, dagje. Maar dat doe ik niet. Het moet wel minstens
onder wie ik. drie maanden werk zijn, vind ik. Want nu loopt mijn ww
‘Sindsdien ben ik werkzoekend. Het valt niet mee om nog, en het is een hoop gedoe om telkens alle veran-
wat te vinden. Vooral mijn leeftijd pleit tegen me, heb ik deringen door te geven. Vanwege die ww heb ik ook
gemerkt. Het liefst zou ik handhaver worden bij een een ondergrens wat loon betreft. Ik wil er natuurlijk niet
gemeente, het rijk of de spoorwegen. Maar ik ben al op achteruitgaan.
twee keer afgewezen op grond van mijn leeftijd. Bij- ‘Ik hoop gewoon dat de economie snel aantrekt. Ik
voorbeeld voor de functie van parkeerwacht. Ik was heb nog tien jaar te gaan tot mijn pensioen. En als ik
toen 52, en met 54 jaar gaan alle parkeerwachten de het ergens naar mijn zin heb, zoals indertijd bij Pola-
straat af en krijgen ze een bureaufunctie. Dus dat von- roid, zou ik best tot mijn zeventigste willen doorwer-
den ze niet de moeite. De tweede afwijzing was van de ken.’

18

De aankomende
te stimuleren. Een kwart van de aankomende stoppers
Het pensioen komt in zicht en hun besluit staat kan geen enkele regeling op dit gebied noemen. Verder
geldt: 49% krijgt meer verlof, 17% is vrijgesteld van
vast: als het even kan, stopt deze groep met bepaalde diensten, 6% van bepaalde taken, terwijl 15%
gebruik kan maken van parttime pensioen.
werken. Om financiële redenen hoeven ze dat niet Uit de antwoorden van de aankomende stoppers blijkt
dat hun werkgevers wat negatiever aankijken tegen
te laten en de ambitie om na de pensioendatum oudere werknemers dan de werkgevers van de mensen
die nog willen doorwerken. De aankomende stoppers
nog langer door te werken, ontbreekt eenvoudig. zien veel minder pogingen van hun werkgever om hen
gemotiveerd te houden. Ook zien ze minder vaak dat er
Knappe werkgever die daar verandering in brengt. mensen worden aangenomen van boven de vijftig.

Werk zoeken
Kenmerken De ervaringen met het zoeken naar werk zijn bij deze
De groep aankomende stoppers bestaat uit ongeveer groep minder positief vergeleken met de mensen die
evenveel mannen als vrouwen. De gemiddelde leeftijd is nog wel langer willen doorwerken. Dit roept een kip-of-
57,4 jaar; de vrouwen in deze groep zijn gemiddeld eivraag op: tonen werkgevers minder interesse omdat
twee jaar jonger. 8% van de aankomende stoppers is deze groep minder motivatie aan de dag legt? Of zijn de
ouder dan 65. De gezondheid van deze groep geeft frustraties door negatieve ervaringen zó hoog opgelo-
geen aanleiding tot juichen, maar ook niet tot klagen. pen dat de motivatie er ernstig onder te lijden heeft?
Tweederde vindt die vergelijkbaar met die van leeftijdge- Hoe dan ook: van deze groep is 31% er de afgelopen
noten, slechts eenvijfde vindt zichzelf gezonder dan vijf jaar in geslaagd van baan te veranderen. Daarvan
leeftijdgenoten. Het opleidingsniveau van deze groep is bleef 21% in dienst bij dezelfde werkgever. 10% ging
wat lager dan die van de andere groepen; de helft is aan de slag na eerder een periode niet te hebben
middelbaar opgeleid, 28% heeft een lagere opleiding. gewerkt. 20% van de nieuwe banen was op een hoger
Deze groep is ongeveer net zo welvarend als de steady niveau, 27% op een lager niveau. Dat komt overeen met
stayers en heeft het in materieel opzicht wat beter voor de groep steady stayers. De aankomende stoppers
elkaar dan de andere drie groepen. zochten gemiddeld twee keer zo lang naar een andere
baan als de mensen die langer door willen werken. Ze
Werk geven zelf ook aan dat ze het moeilijk vinden om de
De aankomende stoppers werken wat vaker bij de over- juiste baan te vinden. Leeftijd en gezondheid zijn voor
heid en minder vaak in de zorg of de zakelijke dienstver- hen de belangrijkste redenen waarom dit moeilijk is.
lening. Driekwart werkt in loondienst, 6% is zelfstandig In de meeste gevallen vond deze groep de nieuwe baan
ondernemer en 15% is uitzendkracht. De werkgevers via het uitzendbureau. Verder kwamen veel matches tot
van deze groep doen er niet zoveel aan om doorwerken stand langs informele weg; de werkzoekenden werden

19

stoppers

Len van Twisk (60): jongere mensen hier heerst de opvatting dat het prima is als
“wij” straks met pensioen gaan, omdat “wij” vernieuwingen
‘Het is mooi geweest’ tegenhouden. Daar heb ik last van, ook al gaat het niet over
mij persoonlijk. Aan de andere kant: er zit ook wel een kern
van waarheid in. Er zijn veel ouderen die de digitale ontwik-
‘Toen ik twintig was begon ik aan mijn eerste baan als filiaal- kelingen niet meer helemaal bijbenen.
hoofd van de openbare bibliotheek in Zaandam. Ik deed van ‘Waar ik wellicht nog de meeste moeite mee heb, is het feit
alles: boeken opruimen, vragen beantwoorden, voorlezen dat de hele cultuur zo is veranderd. Ik ben ooit begonnen
aan kinderen. Daarna was ik veertien jaar bibliothecaris in aan dit vak omdat ik lezen belangrijk vind en ik mensen wil
Uitgeest, daar gaf ik leiding aan dertig vrijwilligers. Het lei- helpen die een informatieachterstand hebben. De bibliotheek
dinggeven ging op gevoel, want de bibliotheekacademie die speelt daarin nog steeds een grote rol. Maar andere waar-
ik had gevolgd, was niet gericht op management. den lijken belangrijker geworden. Zoals marketing en het
‘Later heb ik wel veel trainingen en cursussen gevolgd op pleasen van financiers. Ik ben hier niet tegen, begrijp me niet
het gebied van management. En ik ben nog twee keer over- verkeerd. Mijn eigen werk, kwaliteitszorg, is ook een van die
gestapt naar een andere bibliotheek voordat ik begin deze nieuwe ontwikkelingen. Maar ik zie dat de directie steeds
eeuw startte in mijn huidige functie: adviseur kwaliteitszorg verder af komt te staan van waar het echt om gaat. Het is
bij een ondersteunende organisatie voor openbare bibliothe- gewoon mijn wereld niet meer.
ken. ‘Nu ben ik aan het aftellen. Nog twintig maanden, dan is het
‘Mijn werk is leuk. Ik ga veel naar bibliotheken toe om te hel- mooi geweest. Ergens is het wel jammer dat het zo eindigt.
pen met zaken als beleidsplannen schrijven, een visie ont- Maar ik voel me niet verbitterd, want zo gaan de dingen nu
wikkelen en processen in kaart brengen. Toch stop ik ermee eenmaal. Bovendien heb ik ook gewoon zin in mijn vrije tijd.
zodra dat kan. Over een krappe twee jaar is het zo ver. Ik ga een volkstuin beginnen, en cursussen voor ouderen
‘Het bibliotheekwezen is een vergrijsde sector. Onder de volgen bij de universiteit. En heel veel wandelen. Heerlijk!’

20

benaderd of namen zelf het initiatief om contact op te besteden ze daar zo’n acht uur per week aan. Bij bijna
nemen met een werkgever. eenderde levert de afstemming tussen werk en zorg
problemen op. Dat is meer dan bij andere groepen.
Ambities Waarschijnlijk komt dat doordat deze groep gemiddeld
De arbeidsmotivatie van deze groep wijkt nauwelijks af meer uren per week werkt.
van die van de groep die nog wel door wil. Ze zijn net 22% van de aankomende stoppers doet vrijwilligers-
zo tevreden over hun baan en vinden salaris en zelfont- werk, ze besteden daar zo’n vijf uur per week aan. Dat
plooiing in gelijke mate belangrijk. Wel hebben ze iets is minder dan bij de groepen die niet werken.
minder behoefte aan sociale contacten. De ideale baan
is voor deze groep een baan die fatsoenlijk betaalt, in Stoppen met werken
deeltijd vervuld kan worden, met een gevarieerd taken- De aankomende stoppers kunnen gemiddeld met 63,3
pakket. Aan een goed salaris en een goed pensioen jaar een einde maken aan hun arbeidzame leven en zijn
hechten ze meer waarde dan de groep steady stayers. ook zeker van plan om dat te doen. Ook met meer
Ten slotte valt op dat deze groep wat minder behoefte salaris of andere extra voorwaarden is deze groep nau-
heeft aan flexibiliteit in arbeidstijden en thuiswerken. welijks te porren om nog wat langer actief te blijven.
De toekomstwensen van deze groep bestaan hoofdza- Slechts 10% wil na het bereiken van de 65-jarige leeftijd
kelijk uit meer vrije tijd en een hoger inkomen. Ongeveer nog doorwerken.
de helft wil het over vijf jaar wat rustiger aan gaan doen. Bij de beslissing om al dan niet door te werken, spelen
de regels van pensioenstelsels een belangrijke rol. Als
Omgeving langer doorwerken niet meer bijdraagt aan het verho-
82% van de aankomende stoppers heeft een partner. In gen van het pensioen en er toch al niet veel motivatie is
driekwart van de gevallen heeft deze een eigen inko- om te werken, is de neiging om te stoppen groot.
men. De meeste leeftijdgenoten (ongeveer de helft) van
deze groep werken nog. Een kwart van de groep Conclusie
bevindt zich in de situatie dat de meeste leeftijdgenoten Deze groep voelt niet de behoefte om op relatief jonge
al zijn gestopt met werken. Dat kan tot irritaties leiden. leeftijd te stoppen met werken. Aan de andere kant is
Op feestjes krijgen ze soms de vraag waarom ze toch er ook nauwelijks interesse om langer door te gaan. De
doorwerken: alleen maar voor een beetje luxe en een aankomende stoppers merken nog minder dan andere
beter pensioen? groepen dat hun werkgevers zich ervoor inspannen om
Bijna een kwart (23%) van de aankomende hen nog wat langer te behouden. Ook hebben ze wat
stoppers zorgt voor andere mensen, meestal zijn dat minder positieve ervaringen met werk zoeken. Mis-
(schoon)ouders of andere volwassenen. Gemiddeld schien dat hun wat passieve houding hieruit voortkomt.

Figuur 5. Opvattingen over het ouderenbeleid van de werkgever
In onze organisatie:

doet men alles om oudere werknemers gemotiveerd te houden

werken weinig jongeren

is de organisatiecultuur sterk gericht op jongeren

worden regelmatig nieuwe mensen boven de 50 aangenomen

vervullen oudere werknemers sleutelposities

wordt uitstroom naar prepensioen gestimuleerd

stromen oudere werknemers gemakkelijk door naar een andere functie

maken oudere werknemers evenveel kans op het volgen van een
opleiding of cursus als jongere werknemers
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

21





betaalde arbeid heb ik vooral vanwege het inkomen

ik vind het belangrijk om als collega gewaardeerd te worden


ik ben zeer tevreden met mijn huidige baan

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

22

De tevreden
Zo’n acht jaar geleden zetten
thuiszitters
ze een punt achter hun carrière.
Werk
Werken speelt geen rol meer in De tevreden thuiszitters hebben hun carrière gemiddeld
al zo’n acht jaar geleden beëindigd. Meestal (60%) kon-
hun leven. Hoewel ze het niet altijd den ze met (pre)pensioen of met de vut. 14% kreeg ge-
zondheidsproblemen en stopte om die reden met wer-
breed hebben, zijn de tevreden ken. Ook deze mensen werd gevraagd hoe ze tegen
werk aankijken. Het zal geen verbazing wekken dat be-
thuiszitters op een enkeling na ook taalde arbeid in hun leven niet zo’n grote rol meer speelt.

met financiële prikkels niet meer Ambities
De tevreden thuiszitters streven niet naar meer geld of
naar de arbeidsmarkt te lokken. Er een groter huis. Aan meer vrije tijd en een intensieve
relatie met de naaste familie (partner, kinderen en klein-
zijn belangrijker dingen in het leven. kinderen) wordt veel meer belang gehecht.

Kleinkinderen bijvoorbeeld. Omgeving
80% van deze groep heeft een partner. De meesten van
hen zijn ook al gestopt met werken, net als de meeste
Kenmerken vrienden, kennissen en familieleden van vergelijkbare
De tevreden thuiszitters zijn het oudst van alle groepen leeftijd.
die we in beeld hebben gebracht. De gemiddelde leef- Eenderde van de tevreden thuiszitters zorgt voor ande-
tijd is 65,5 jaar. 42% is tussen de 60 en 64; 9% is jon- ren. Gemiddeld besteden ze daar 14,5 uur per week
ger. De mensen die tot deze groep behoren, zijn wat aan, het hoogst van alle groepen. De helft van de tevre-
negatiever over hun gezondheid dan de groepen die den thuiszitters doet vrijwilligerswerk, gemiddeld zo’n
nog wel te interesseren zijn voor werk. Het opleidings- 9,5 uur per week. Ook dat is meer dan bij de andere
niveau van de tevreden thuiszitters is gemiddeld lager groepen.
dan dat van de andere groepen. De meeste mensen
(88%) hebben na hun schoolopleiding nog wel een cur- Conclusie
sus of aanvullende opleiding gedaan. Deze groep mensen heeft de arbeidsmarkt al geruime
Het inkomen van deze groep is gemiddeld lager dan tijd verlaten en voelt geen enkele behoefte om een ren-
dat van de andere groepen. Het is ook lager dan dat tree te maken. Ze hebben een nieuwe invulling gegeven
van de groepen die nog wel interesse hebben in werk. aan hun leven; ze verrichten veel zorgen vrijwilligersta-
Dat ondersteunt de gedachte dat niet alleen financiële ken en het contact met hun naasten wordt steeds
motieven een rol spelen bij de afweging om al dan niet belangrijker. Financiële prikkels zullen nauwelijks iets
langer door te werken. uithalen, want voor het geld hoeft het ook al niet.

23

Wim Kragten (64): genoeg. De meesten in dit vak stoppen overigens nog
veel eerder, met 58 of 60.
‘Het mooiste is de vrijheid’ ‘Toen ik mijn besluit nam, had ik geen plannen voor mijn
pensioentijd. Of eigenlijk ook wel: ik nam me voor om
‘Ik mocht al met pensioen toen ik 56 was, omdat ik toen helemaal niets te doen. Al gauw stond het ene na het
veertig dienstjaren bij de overheid achter de rug had. andere bestuur op de stoep met de vraag of ik bestuurs-
Maar ik wilde helemaal niet met pensioen, ik was nog lid wilde worden, maar ik heb overal nee op gezegd.
lang niet uitgekeken op mijn werk: leraar techniek op ‘Nu ben ik ruim een jaar met pensioen. Het bevalt uitste-
een havo/vwo. Daarvóór was ik onderwijsassistent voor kend! Ik doe inderdaad niet zo veel. Ik organiseer wel het
natuurkunde, scheikunde en biologie. Bij elkaar heb ik een en ander, voor de Oranjevereniging en de voetbal-
37 jaar in het onderwijs gezeten. vereniging. Verder ga ik graag vissen, dat had ik veertig
‘De laatste jaren gaf ik ongeveer de helft van de tijd les. jaar niet gedaan, en kijk ik veel naar Amerikaanse honk-
De andere helft besteedde ik aan het beheer van de balwedstrijden. Vroeger miste ik daar heel veel van, want
nieuwbouw, die aan de school werd gebouwd: ik zorgde je kunt natuurlijk niet de halve nacht opblijven als je ’s
bijvoorbeeld voor het onderhoud, de verhuur van de aula ochtends weer naar je werk moet. Nu doe ik dat gewoon
en de aansturing van de schoonmaakploeg. Formeel wel. Niemand die er last van heeft.
was dat een taak van twintig uur in de week. Maar het ‘Soms mis ik het contact met de collega’s en de leerlin-
werd steeds meer, soms wel zeventig of tachtig uur bij gen. In september ga ik nog een weekje mee op kamp,
elkaar. Ik moest heel vaak ’s avonds en in het weekend gewoon voor de lol. Zelf ben ik in juni op vakantie
aanwezig zijn. Dat vond ik wel erg zwaar. geweest. Toen ik nog werkte keek ik daar vaak naar uit:
‘Begin vorig jaar besloot ik om helemaal te stoppen. Niet buiten de schoolvakanties op reis gaan. Het is inderdaad
alleen met het beheer, maar ook met lesgeven. Ik was heerlijk.
toen 63. Mijn collega’s vielen van hun stoel van verba- ‘Het mooiste van deze tijd is de vrijheid. Ik laat me ner-
zing. Het is waar dat ik het altijd heel erg naar mijn zin gens meer toe verplichten. Doe alleen maar waar ik zelf
heb gehad in het onderwijs, maar het was gewoon zin in hebt. Klinkt dat ideaal? Tja, dat is het ook.’






0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

24

Conclusies en
aanbevelingen
De deelnemers aan het Manpower-onderzoek

zijn (gemiddeld genomen) bereid langer door te

werken dan het eerste moment waarop ze kunnen nemers willen werven en aan zich willen binden, zijn
drie groepen ouderen interessant: de steady stayers,
stoppen. Ook als dat moment ligt bij het bereiken de worstelende werkzoekers en de weifelende werk-
zoekers. De eerste groep verricht op dit moment
van de 65-jarige leeftijd. Dat is op z’n minst betaald werk en is bereid daar ook na de pensioenleef-
tijd mee door te gaan, de tweede groep zou dat graag
opmerkelijk, gezien de politiek-maatschappelijke willen, maar ondervindt veel problemen bij het vinden
van werk, terwijl de derde groep bereid is om nog te
discussie over het verhogen van de aow-leeftijd. werken, terwijl dit (financieel) niet per se hoeft; deze
groep stelt dan ook de meest specifieke voorwaarden
Wie willen er nog werken? En wat is er nodig aan een baan.
Behalve deze drie groepen onderscheiden we er nog
om oudere werknemers voor de arbeidsmarkt te twee: de aankomende stoppers en de tevreden thuis-
zitters. De tevreden thuiszitters hebben zo goed als
behouden? definitief afscheid genomen van de arbeidsmarkt. De
aankomende stoppers werken nog wel, maar zij zijn
vermoedelijk de tevreden thuiszitters van morgen. Het
zal heel moeilijk zijn om hen te bewegen langer door te
Het onderzoek van Manpower wijst uit dat de pensi- werken.
oengerechtigde leeftijd door de doelgroep zelf als veel De motieven van ouderen om te willen (blijven) werken,
minder beladen wordt ervaren dan door de vakbonden wijken niet of nauwelijks af van de beweegredenen die
en de politiek. De bereidwilligheid van ouderen om lan- andere werknemers hebben. Ouderen willen werken
ger door te werken, lijkt overigens niet in de eerste om financiële redenen, ze willen iets bijdragen aan de
plaats te danken aan de inzet van werkgevers. Bezien maatschappij en zichzelf blijven ontwikkelen. De
vanuit het perspectief van de ouderen spannen werkge- behoefte aan erkenning en waardering wordt eveneens
vers zich niet bovenmatig in om hen te behouden of te vaak genoemd.
werven.
Adviezen aan werkgevers
Wie willen er nog werken? Wat kunnen werkgevers doen om oudere werkzoeken-
De wensen, mogelijkheden en ambities van 50-plussers den (langer) aan zich te binden? Hoewel de motieven
lopen sterk uiteen. Voor werkgevers die oudere werken randvoorwaarden van de drie relevante groepen

25

Adviezen van GrijsWerkt
Hoe krijgen oudere werknemers betere kansen op de
arbeidsmarkt? De Regiegroep GrijsWerkt, die onder lei-
ding stond van Ed Nijpels, heeft een aantal concrete
adviezen voor werkgevers, brancheorganisaties en de
overheid. Bedrijven doen er goed aan om leeftijdsbe-
wust beleid op te nemen in cao’s en werknemers niet
onderling verschillen, zijn ze opmerkelijk eensgezind in automatisch te ontslaan als ze de leeftijd van 65 jaar
de beantwoording van deze vraag. hebben bereikt. Verder zou er een einde moeten komen
aan automatische periodieken, dat maakt loongebouwen
Bied flexibiliteit veel flexibeler. Brancheorganisaties krijgen onder meer
Arbeid neemt bij ouderen een andere plaats in dan bij het advies om een zogenaamde Toekomst Index te ont-
werknemers die tot andere leeftijdscategorieën beho- wikkelen, waarmee bedrijven kunnen nagaan wat de ver-
ren. Andere activiteiten winnen aan belang. Veel oude- grijzing betekent voor de bezetting van kritische functies
ren willen langer op vakantie en besteden veel tijd aan in hun organisatie. De overheid tot slot krijgt onder meer
vrijwilligerswerk en zorgtaken. Een goede afstemming het advies de aow-leeftijd te verhogen, het recht op
tussen privé en werk komt alleen binnen bereik als het doorwerken na het 65ste jaar in de wet vast te leggen
werk voldoende flexibiliteit biedt. Parttime werken is en de mogelijkheden af te bouwen om levenslooprege-
populair. Veel ouderen willen graag – uiteraard tot op lingen te gebruiken voor een compleet prepensioen. Een
zekere hoogte – zelf hun werktijden bepalen. En niet volledig overzicht van de maatregelen die GrijsWerkt
voor niets geven sommige groepen ouderen de voor- voorstelt, vindt u op www.senior-power.nl.
keur aan nulurencontracten en uitzendrelaties. Flexibili-
teit is immers wederkerig: als de werkgever geen vast
aantal uren kan bieden, maakt dat het ook voor werk- (administratie, verslagen maken, vergaderingen bijwo-
nemers makkelijker om ‘nee’ te zeggen op momenten nen) zoveel mogelijk uit hun taken te snijden. Daarnaast
dat werken botst met voorgenomen privéactiviteiten. kan de fysieke belasting, die sommige taken met zich
Andere oudere werknemers hebben de behoefte om meebrengen, een drempel vormen.
voor langere tijd onbetaald verlof te nemen of geven
de voorkeur aan kortlopende projecten (zoals de weife- Wat kan de overheid doen?
lende werkzoekers). Behalve voor werkgevers is er ook een taak voor de
overheid om de aansluiting van ouderen op de arbeids-
Kijk onbevooroordeeld naar mogelijkheden markt te verbeteren, zo laat dit onderzoek zien. Een
Veel ouderen die moeite hebben om werk te vinden of aantal deelnemers geeft aan dat financiële en fiscale
te switchen van baan hebben het idee dat leeftijd een regelingen hen ontmoedigen om opnieuw de stap naar
grote rol speelt. In een aantal gevallen zeggen deelne- werken te zetten.
mers aan het onderzoek dat ze expliciet worden afge-
wezen op grond van hun leeftijd. Ook zittende werkne-
mers kunnen last hebben van vooringenomenheid.
Bijvoorbeeld als werkgevers er al van uitgaan dat ze
geen belangstelling hebben voor een opleiding. Tot slot
Over de strategieën om oudere werknemers langer te
Pas de taakinhoud aan binden en te anticiperen op de vergrijzing van de organi-
Tot slot geven veel ouderen aan dat ze opzien tegen satie heeft Manpower een apart witboek samengesteld:
de rompslomp die een baan doorgaans met zich mee- HR-strategieën voor de oudere werknemer.
brengt, zoals het bijwonen van vergaderingen. Werk- Dit witboek kunt u downloaden via de website van Man-
gevers kunnen ouderen tegemoetkomen door hun power of kosteloos opvragen door een mail te sturen
projecten aan te bieden of bijkomende ‘overhead’ naar pr@manpower.nl.

26

Bijlage
Over het onderzoek
De data voor dit onderzoek zijn verzameld met een Tabel 4. Respondenten naar leeftijd,
internetvragenlijst. In Plus Magazine, een tijdschrift voor werkzaamheid en geslacht
50-plussers met een oplage van 300.000, werd een Nederlandse
oproep geplaatst om mee te doen aan het onderzoek. Respondenten bevolking
Via de website van Plus en de website van Manpower (in %) 50-75 jaar (in %)
konden deelnemers de vragenlijst invullen. In de weke-
lijkse elektronische nieuwsbrief van Plus Magazine werd Werkzaamheid
ook een oproep opgenomen om deel te nemen aan het Werkend < 65 70 58
onderzoek. Deze werd naar circa 80.000 personen ver- Niet-werkend < 65 30 42
zonden. Tegelijk werden 1.683 mensen van 50 jaar of Werkend 65+ 37 7
ouder die via Manpower hebben gewerkt, gemaild met Niet-werkend 65+ 62 93
het verzoek de vragenlijst in te vullen. Al deze acties bij Geslacht
elkaar leverden 1.670 reacties op. Van alle responden- Vrouw 50 50
ten vulden 1.498 personen vulden de vragenlijst hele- Man 50 50
maal of grotendeels in. Leeftijd
50 t/m 54 jaar 23 25
Bijna alle respondenten werken nog of hebben ooit 55 t/m 59 jaar 30 24
gewerkt. Slechts vier personen hebben nooit een 60 t/m 64 jaar 28 22
betaalde baan gehad. Tweederde werkt nog steeds, 65 t/m 69 jaar 12 16
eenderde niet meer. Werkende 50-plussers, en met 70 t/m 74 jaar 3 13
name werkende 65-plussers, zijn daarmee oververte- Totaal (aantal) 1.498 4.541.637
genwoordigd in de onderzoeksgroep. Tabel 4 toont de
verhouding tussen werkenden en niet-werkenden en Bron: CBS Statline (cijfers van werkzaamheid zijn van 2006)

laat de verdeling zien naar de verschillende leeftijdsca-
tegorieën. Ook zijn de vergelijkbare cijfers voor de naast heeft deze groep minder vaak toegang tot inter-
Nederlandse bevolking vermeld. net (bijna de helft van de bevolking tussen de 65 en 75
jaar had dat in 2007 nog niet) en was dus niet in staat
De vragenlijst werd ingevuld door evenveel mannen als om de vragenlijst in te vullen.
vrouwen. De gemiddelde leeftijd van de respondenten
is 59 jaar. In het onderzoek zijn mensen rond de 60 wat Een kwart van de respondenten heeft een huishouden-
ruimer vertegenwoordigd dan in de Nederlandse bevol- inkomen dat lager ligt dan modaal, 30% zit rond
king tussen de 50 en 75 als geheel. Gezien het onder- modaal en 45% heeft meer dan modaal. Bijna twee-
werp is dat niet verrassend. derde van de respondenten ontvangt inkomen dat
De lagere respons boven de 70 zal door een aantal afkomstig is uit werk (64%); 18% maakt gebruik van
aspecten beïnvloed zijn. Ten eerste zullen personen prepensioen of een vergelijkbare regeling. 14% ont-
boven de 70 zich minder aangesproken hebben vangt ww, wao of bijstand. 20% leeft voornamelijk van
gevoeld door het onderwerp van het onderzoek. Daar- pensioen en/of aow.

27

Het gemiddelde opleidingsniveau van de respondenten in de vragenlijst hadden aangegeven dat zij interesse
is middelbaar: ruim eenderde verliet na de middelbare hadden in een dergelijk gesprek. In de gesprekken
school het onderwijs, 19% volgde middelbaar beroeps- kwamen onderwerpen aan bod als de ideale baan, de
onderwijs en een iets grotere groep (22%) hoger omstandigheden waaronder men nog zou willen wer-
beroepsonderwijs. Bijna alle respondenten volgden later ken, de hindernissen die men tegenkomt bij het vinden
nog een opleiding of cursus: 91%. van werk en het moment van stoppen met werken.
Specifieke cijfers over het opleidingsniveau van ouderen Uit het onderzoek kwam het beeld van vijf verschillende
zijn niet voorhanden, maar wel is het opleidingsniveau groepen mensen naar voren. De eerste groep (steady
bekend van de hele Nederlandse bevolking tussen de stayers) werkt nog, en heeft ook interesse om dat lan-
45 en 65 jaar: ruim een kwart (28%) is lager opgeleid, ger te blijven doen dan strikt noodzakelijk, hoewel daar
ruim de helft middelbaar (53%) en iets minder dan een- soms wel voorwaarden aan zitten. De tweede groep
vijfde (18%) is hoger opgeleid. Kortom: het lijkt erop dat (worstelende werkzoekers) wil of moet nog wel werken,
de respondenten gemiddeld genomen iets hoger zijn maar lukt het niet om weer aan de slag te komen. De
opgeleid dan de vergelijkbare leeftijdsgroep in de hele derde groep (weifelende werkzoekers) is al gestopt met
bevolking. werken, maar zou onder bepaalde voorwaarden best
weer aan de slag willen. De vierde groep (aankomende
76% van de respondenten woont samen met een part- stoppers) werkt, heeft een duidelijk idee van wanneer zij
ner, 11% is gescheiden of weduwe of weduwnaar. 9% gaat stoppen met werken en is niet te interesseren voor
van hen heeft een partner met wie niet wordt samenge- langer doorwerken. De vijfde groep (tevreden thuiszit-
woond. 19% van de respondenten deelt het huishou- ters) is de groep die al gestopt is met werk en echt
den nog met andere mensen, zoals kinderen, broers of geen interesse meer heeft in het hervatten van betaalde
zussen. De meeste respondenten (59%) zeggen onge- arbeid, om een uiteenlopende aan redenen.
veer even gezond te zijn als mensen om hen heen. Een
kwart vindt de eigen gezond-
heid beter, 10% iets slechter.
Van de 2% die aangeeft een Tabel 5. Overzicht van de responsgroep
veel slechtere gezondheid te Totaal Steady Worstelende Weifelende Aankomende Tevreden
hebben dan leeftijdgenoten, Werkstatus stayers werkzoekers werkzoekers stoppers thuiszitters
werkt tweederde niet meer, van Werkend Ja Nee Nee Ja Nee
de gezondere mensen is dat Werkzoekend Nee Ja Nee Nee Nee
ongeveer eenderde. Interesse in langer/
weer werken Ja Ja Ja Nee Nee
Aanvullend op deze kwantita- Geslacht
tieve dataverzameling organi- Vrouw 50% 57% 47% 40% 49% 41%
seerden we twee groepsge- Man 50% 43% 53% 60% 21% 59%
sprekken, elk met ongeveer tien Leeftijd
deelnemers. Het eerste gesprek 50 t/m 54 jaar 23 29 28 9 26 2
was met mensen die niet meer 55 t/m 59 jaar 30 34 29 20 43 7
werken, het tweede met men- 60 t/m 64 jaar 28 24 28 43 22 42
sen die nog wel werken. De 65 t/m 69 jaar 12 8 12 19 6 29
deelnemers aan deze gesprek- 70 t/m 74 jaar 3 3 2 9 2 20
ken werden benaderd nadat zij Totaal aantal 1.498 641 178 163 325 191

Manpower witboek - Vitaal vermogen

Manpower witboek - Vitaal vermogen

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Andere mochten auch (13)

Ähnlich wie Manpower witboek - Vitaal vermogen

Ähnlich wie Manpower witboek - Vitaal vermogen (20)

Manpower witboek - Vitaal vermogen