1. zorginnovatie
Acht tips om uitvoeringsproblemen te tackelen
Succesvol werken
met e-health
Heleen Croonen De zorg loopt achter, als het om online service gaat.
Patiënten en consumenten worden ongeduldig en willen hun
zorg via internet regelen, net als hun bankzaken. Intussen
lopen e-health-initiatieven vast door problemen met techniek,
organisatie of financiën. Maar die zijn op te lossen.
Z
org en ICT gaan prima hand en hand, beloftes grotendeels onvervuld, zo klaagde de
daarover is iedereen het eens. De Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie
patiënt krijgt meer regie over zijn (NPCF) op 7 december tijdens haar symposium.
zorg, de dokter werkt efficiënter en zelfs de Algemeen directeur Wilna Wind: ‘Waar sinds
hele zorgorganisatie maakt een stap vooruit 2000 vooral gepraat is over e-health, wordt 2011
in doelmatige samenwerking. Toch blijven de wat ons betreft het jaar van de uitvoering’, en
66 nr. 2 | 14 januari 2011 | Medisch Contact | 77
2. zorginnovatie
1
later: ‘Ook iets relatief eenvoudigs als huis- Ga kijken bij collega’s
artsenconsult via e-mail komt te langzaam op Zo’n tien jaar geleden moest iedereen het wiel
gang.’ nog uitvinden met e-health, maar inmiddels is
Eenvoudig? Dat hangt ervan af. Elk e-health- het efficiënter om de techniek af te kijken
initiatief kampt grofweg met dezelfde proble- bij anderen. Het blijkt dat zorgprofessionals
men: de techniek laat het afweten, de doelgroep slecht op de hoogte zijn van wat er al gebeurt
haakt af, de financiering schiet tekort, de op e-health-gebied, zelfs binnen het eigen
enthousiaste voortrekkers trekken aan een ziekenhuis. Nodig jezelf uit bij een collega,
dood paard en de beveiliging is niet water- of juist bij een hele andere tak van de zorg,
dicht. Eurocommissaris Neelie Kroes ziet deze zoals de thuiszorg, en kijk hoe het werkt. Een
problemen ook, maar vindt dat ze de invoering technische toepassing kan vaak eenvoudig door
van e-health niet in de weg anderen worden overgenomen en ingepast
mogen staan. Afgelopen in het eigen werkproces. De internetgedachte
voorjaar riep zij tijdens luidt immers: delen is vermenigvuldigen. Op
De internetgedachte luidt: de e-health-conferentie in de website van de KNMG staan veel praktijk-
2
Barcelona dokters en poli- voorbeelden in het dossier e-health (zie ook
delen is vermenigvuldigen tici op de schouders eron- kader ‘Meer weten over e-health?’ op blz. 80).
der te zetten. Ook tijdens
het aankomend KNMG- Start klein
congres op 9 februari zal zij via een videobood- Kies bij het starten met e-health voor een klein
schap de aanwezige dokters en patiënten een initiatief, met een zo groot mogelijke meer-
hart onder de riem steken. waarde voor de patiënt. Denk bijvoorbeeld aan
De dokter heeft zeker een belangrijke rol als het online aanbieden van voorlichting voor
het gaat om e-health. De betrokkenheid van ouders van kinderen met ADHD. Het routi-
de artsen is een belangrijke succesfactor bij de negesprek in de spreekkamer zal daardoor
implementatie. Organisaties die de stap zetten steeds meer plaatsmaken voor de specifiekere
om het hele zorgproces te voorzien van ICT vragen. Maar ook in de logistiek kan met kleine
kunnen simpelweg niet zonder de inzet van initiatieven veel worden bereikt, zoals een
de artsen. Een ronde langs adviseurs levert online aanmeldformulier of een vragenlijst.
acht adviezen op voor succesvol werken met Een online afsprakensysteem is ingewikkelder,
e-health. vanwege de benodigde organisatieverandering.
Kies in het algemeen voor een toepassing op
internet, en laat deze koppelen aan bestaande
systemen, om te voorkomen dat weer een
nieuw systeem onafhankelijk naast alle andere
loopt. De ICT-afdeling of de leverancier wijst
verzoeken vaak af, omdat ‘het niet past in het
systeem’. Accepteer dit soort afwijzingen niet,
want dergelijke problemen zijn vrijwel altijd
op te lossen. Bij internetbankieren zijn ook
talloze systemen gekoppeld, al heeft dat jaren
gekost. Bedenk dat e-health een vervanging
kan zijn voor bestaande systemen. Internetban-
3
kieren heeft immers ook de acceptgirokaarten
vervangen.
Kruip in de huid van de patiënt
Veel e-health-plannen zijn te veel vanuit de
organisatie bedacht, waardoor de doelgroep het
laat afweten. Jammer, want een toegankelijke
De adviseurs
website kan veel betekenen voor een zorgorga-
Chiel Bos, voormalig Zorgverzekeraars Nederland-topman, biedt nu een nisatie waar patiënten nu nog moeten bellen,
masterclass e-health aan voor professionals via www.ehealthacademy.nl en was formulieren invullen, wachten en terugkomen.
daarvoor kwartiermaker voor de leerstoel e-health aan de Vrije Universiteit. Kruip daarom in de huid van de patiënt en be-
Chris Flim, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor eHealth (NVEH). denk wat een goede service zou zijn. Het is niet
Liesbeth Meijnckens, adviseur bij internet ureau Redmax.
b zo moeilijk, want vrijwel iedereen is consument
op internet, vaak zonder het te beseffen. Denk
78 | Medisch Contact | 14 januari 2011 | 66 nr. 2
3. zorginnovatie
kelijker investeren in ICT. Zie het als een vorm
van gastvrijheid. Het maken van een website
hoeft niet duur te zijn, al verschillen de advi-
seurs van mening over de hoogte van minimale
investeringen. Het voordeel vertaalt zich vaak
niet in harde euro’s, maar bijvoorbeeld in een
betere stroomlijning van patiënten. Kijk naar
het aanbieden van uitslagen op internet, waar-
mee de stroom telefoontjes vermindert, wat een
betere bereikbaarheid oplevert. Denk aan de
oncologische uitslagen die Noord-Hollandse
ziekenhuizen online aanbieden en de ivf-uitsla-
gen van www.mijnzorgnet.nl waar het UMC
St Radboud mee begon.
Dergelijke initiatieven zijn opgezet in samen-
werkingsverbanden, wat het voordeel kan
geven van een gezamenlijke aanbesteding.
Internetbankieren en vliegticketwebsites laten
zien dat cliënten veel van de administratie
op zich kunnen nemen. Dat kan in de zorg
6
bijvoorbeeld door het online laten invoeren van
bloedsuikerwaarden of bijwerkingen.
Word mister e-health
Verschillende dokters hebben hun naam gekop-
peld aan een e-health-inititief en treden als
beeld: iStockphoto
ambassadeur op in vakbladen en op congressen.
Wie ParkinsonNet zegt, zegt Bas Bloem. Achter
de digitale ivf-poli zit Jan Kremer, en Bart van
aan het regelen van bankzaken, het boeken van Aken is verbonden aan Mijn Flevoziekenhuis.
een vliegticket en het bestellen van foto’s. Suc- Op de website van de KNMG zijn steeds meer
4
cesvolle websites als ah.nl en bol.com hebben dokters te vinden die als ambassadeur fungeren
de ‘menselijke maat’. van hun e-health-initiatief. Overigens zijn het
meestal mannen, maar ook de ‘miss e-health’
Geen paniek bij haperende techniek is in opkomst. Het helpt bij de marketing rich-
7
Als er ICT-problemen in de zorg ontstaan, be- ting patiënten, de eigen organisatie, financiers
staat de neiging om met de handen in het haar en collega’s.
te gaan zitten en boze telefoontjes te plegen
met technici. Dat terwijl de meeste mensen Zo veilig mogelijk
binnen een dag een goede oplossing vinden als Werken via internet kan niet 100 procent veilig.
hun nieuwe iPad niet wil synchroniseren met Bij het werken met e-health is het de kunst
hun agenda. Technische problemen zijn beter om het zo veilig mogelijk te maken, maar een
5
op te lossen door ze te benaderen alsof het de protocol voor veilige e-health-toepassing ont-
eigen thuiscomputer is. breekt vooralsnog. In de praktijk mailen artsen
met patiënten over medische gegevens, terwijl
Investeer zelf in ICT dat niet voldoet aan de normen voor beveili-
Als het over financiën gaat, klinken twee gelui- ging van persoonsgegevens.
den. Enerzijds is e-health efficiënter en levert In het algemeen is het goed om bij een e-health-
het geld op, anderzijds zijn verzekeraars huive- toepassing onderscheid te maken in niveaus
rig bij vergoeding van e-health. Het ontbreken van beveiliging en privacy. Patiënten maken
van vergoeding is de belangrijkste reden dat ook onderscheid als het gaat om de privacy van
e-health nog niet grootschalig wordt toegepast. bepaalde gegevens. Wanneer mensen wordt ge-
Zorgverzekeraars vergoeden bestaande werk- vraagd welke gegevens uit hun medisch dossier
wijzen nog steeds, ook al kan het efficiënter met zij echt vertrouwelijk vinden, noemen zij vaak
ICT, waardoor de prikkel ontbreekt om over de gegevens over psychische zaken. Opmerke-
te stappen. Bij tekortschieten van financiering lijk, want e-health heeft juist in de geestelijke
mogen zorgverleners zelf ook wel wat mak- gezondheidszorg een grote opmars gemaakt
66 nr. 2 | 14 januari 2011 | Medisch Contact | 79
4. zorginnovatie
veldwerk
en mensen maken er juist gebruik van vanwége
de privacy. Ze willen bijvoorbeeld niet dat hun Financiële paradox
8
huisarts weet dat ze een misbruiktrauma uit
hun jeugd aan het verwerken zijn. Statistieken liegen niet. Afgelopen
halfjaar hebben we gegevens bijge-
Groei groot houden van ons doen en laten. Wij
Na de proeffase kan e-health breder worden wilden weten of het aantal spreekuren,
toegepast in de organisatie. Sterker nog: behandelingen op de poliklinische ope-
iemand die dat niet doet, staat al snel op ratiekamer (POK) en operaties gelijk
achterstand, doordat hij sneller vastloopt op waren verdeeld over de beschikbare
problemen met techniek en financiën. Maar het dagdelen. Wij, aiossen, voelden ons
gaat niet alleen om techniek. Veel zorgverleners namelijk toenemend productieslaaf. En
maken de fout e-health aan te bieden zonder na er was nog een reden. We wilden ook
te denken over de gevolgen voor de zorgorga- weten of een aios geld kost, kosten-
nisatie. De invoering kan neutraal is of geld oplevert. In 2008
erop stuklopen, waardoor deed organisatieadviesbureau Beren-
Denk bij de pilot direct aan financiers afhaken. Denk schot op verzoek van de minister een
bij de start van een pilot di- kostprijsonderzoek om diezelfde vraag
de fase na eventueel succes rect aan de fase na eventu- te beantwoorden.
eel succes. Het gaat er niet Uit onze tellingen bleek dat wij een
om of een zorgproces met op de drie spreekuren zonder staflid
e-health werkt, maar of het draaiden. Dit waren de zogenaamde
werkt in de dagelijkse praktijk. Gelukkig kiezen wondjespoli’s. Om uit deze cijferbrij
steeds meer organisaties bij hun strategisch conclusies te trekken over de kosten
beleid voor brede toepassing van ICT in alle en de baten van aiossen, was echter
facetten van het primaire zorgproces. Denk aan niet haalbaar.
online zorgpaden, zoals bij de Parnassia Bavo Op basis van andere cijfers bleek ons
Meer artikelen over e-health Groep waarover psychiater Erik Hoencamp zal gevoel een polislaaf te zijn overigens
en interessante links vindt u
bij dit artikel op onze website spreken op het congres van de KNMG (zie kader niet geheel juist, helaas. Wekelijks
www.medischcontact.nl. ‘Meer weten over e-health?’). besteden we een dagdeel zonder
staflid aan POK’jes, waarbij gemiddeld
acht patiënten worden geopereerd. Per
patiënt wordt gemiddeld 150 euro aan
honorarium gedeclareerd. Per maand
Meer weten over e-health? declareert mijn baas dus 4800 euro bij
de verzekeraar. Jaarlijks is dit ongeveer
E-health is de toepassing van online ICT in primaire zorgprocessen, dus formeel
valt bijvoorbeeld ook het landelijk elektronisch patiëntendossier eronder. De 57.600 euro.
Universiteit Twente en de Radboud Universiteit Nijmegen hebben zich gespecia We kwamen met onze registratie uiter-
liseerd in onderwijs en onderzoek op het gebied van e-health, op de websites aard niet tot een volledig inzichtelijke
is veel hierover te vinden. Ook Nictiz biedt informatie en voorbeelden aan op kostenbatenanalyse. Het was mis-
zijn website, evenals de Nederlandse Vereniging voor eHealth (NVEH). De NVEH schien ook wel een beetje arrogant
werkt samen met de Syntens eHealthwijzer, een website met advies voor zorg- van ons om te denken dat wij er wel
professionals die innovatief zijn met e-health. in zouden slagen terwijl het gerenom-
meerde Berenschot in november 2008
Zeker als een project groot wordt is advies niet weg, en er zijn verschillende
de conclusie moest trekken dat het
bureaus te vinden die kunnen adviseren. Wie snel aan de slag wil, kan
die vraag niet kon beantwoorden. De
zich nog inschrijven voor het e-health-congres van de KNMG en de NVEH op
9 februari over de mogelijkheden van zorg op afstand. Een van de keynote- toenmalige minister Ab Klink vond dit
sprekers is Jan Kremer, bekend van de digitale ivf-poli, en ook Ellen Maat, onacceptabel.
IT-topambtenaar van VWS, zal spreken. Op bladzijde 114 staat een interview Jaarlijks kostte een aios de belasting-
met Sabine Pinedo, internist en initiatiefnemer van een online trombosedienst. betaler gemiddeld 130.000 euro. Zal
Tijdens de workshops is er keuze om te luisteren naar meer artsen die ‘mr of ik voorstellen om een volledige dag per
mrs e-health’ in de eerste en tweede lijn zijn. week kleine verrichtingen te doen en
niet met vakantie te gaan? Dan kost
Links naar alle genoemde bronnen zijn te vinden op www.medischcontact.nl
ik de belastingbetaler niets en nemen
onder dit artikel. Deze week in Scoop (blz. 86) bespreking van het boek
ook de wachtlijsten nog af.
‘eHealth in beeld’, dat gratis beschikbaar is voor KNMG-leden.
Bram Akkers,
aios
80 | Medisch Contact | 14 januari 2011 | 66 nr. 2
5. ALLEEN VOOR DE WEBSITE: Bart van Aken over mijnflevoziekenhuis.nl:
http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/Online-
De NPCF vindt dat de ontwikkeling van e-health te traag gaat: dossier-geeft-patient-de-regie.htm
http://www.npcf.nl/index.php?option=com_content&vi Oscar Vogels over het digitaal consult:
ew=article&id=1597:npcf-ontwikkeling-e-health-gaat-te- http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/Web-
traag&catid=44:nieuws&Itemid=64 spreekuur-is-goed-en-snel.htm
Alexander de Vries over medischegegevens.nl:
Deze eendaagse masterclass voor zorgprofessionals, opgezet http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/Patient-
door Chiel Bos, wordt gegeven op diverse locaties in de regio. In krijgt-direct-online-inzage-in-dossier-1.htm
die masterclass worden koppelingen gemaakt met lokale initiatie- Erik Hoencamp over mental e-health: http://medischcontact.
ven, zodat cursisten kunnen aanhaken. artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/Shoppen-in-een-eHealth-
http://www.ehealthacademy.nl/ warenhuis.htm
Recensie over benzodebaas.nl:
Voor bestuurders is er een uitgebreidere vijfdaagse cursus aan de http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/Stop-
Vrije Universiteit, opgezet door Chiel Bos: pen-met-benzodiazepinen.htm
www.few.vu.nl/nl/onderzoek/masterclasses-ehealth/programma/ Recensie over betrouwbarebron.nl:
index.asp http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/
Betrouwbare-informatie-1.htm
Blogserie over e-health in de praktijk van Liesbeth Meijnckens, ad- Interview met Solko Schalm, bekend van expertdoc.nl, maar dan
viseur bij Redmax, op Frankwatching.com, een website over online over leverziekten:
trends, met veel tips: http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/De-
http://www.frankwatching.com/archive/2010/11/22/7-principes- kloof-tussen-kennis-en-praktijk.htm
voor-succesvolle-implementatie-van-e-health-in-je-organisatie/ Bas Bloem over ParkinsonNet.nl:
http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/Parkin-
Meijnckens schreef ook een samenvatting over het Medicine 2.0 son-is-meer-dan-trillen.htm
congres, dat eind november in Maastricht is gehouden: Petra Eland-de Kok over digitaal eczeemportaal:
http://www.frankwatching.com/archive/2010/12/07/medicine-2- http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/Digi-
0-internet-verandert-gezondheidszorg-ingrijpend/ taal-huidcontact.htm
Frank Bosch over delen van uitslagen met patiënten:
Een van de discussiepunten bij e-health is het ontbreken van het http://medischcontact.artsennet.nl/web/file?uuid=29ac559b-
direct contact met de patiënt. In dit artikel is dit punt buiten be- b9ec-4017-b03d-0d4436328cc0&owner=daea937a-cc71-4320-
schouwing gelaten, maar in november is een rapport verschenen a2ba-7e2125009c27
van de RVZ over de ethiek van zorg op afstand: Robert Damstra won in 2004 een prijs met het teledermatologie-
http://www.npcf.nl/images/stories/Actueel/brieven/ver%20 initiatief:
weg%20en%20toch%20dichtbij.pdf http://medischcontact.artsennet.nl/Nieuwsartikel/Teledermatolo-
gie-wint-ICTprijs.htm
Links bij het kader ‘Meer weten over e-health?’: René van Dijk over telecardiologie:
De KNMG biedt informatie, richtlijnen, praktijkvoorbeelden en een http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/Dokter-
besloten discussieplatform samen met de NVEH. Snelle beslis- ICTconsulent.htm
sers kunnen 9 februari nog naar het congres van de KNMG over Marjolein Drent over e-health bij zeldzame ziekten:
e-health: http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/Topre-
www.knmg.nl/dossier/ehealth ferente-zorg-op-afstand.htm
Robert Mol is getest als e-maildokter:
Kenniscentra in Twente en Nijmegen over e-health: http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/Online-
http://www.utwente.nl/ibr/ehealth/ dokters-en-apotheken-getest.htm
http://www.umcn.nl/Zorg/zorg20/Pages/default.aspx Bart Brandenburg en Erik Jansen werken met Twitter:
http://medischcontact.artsennet.nl/Nieuwsartikel/Huisartsen-
De website van de NVEH en de e-healthwijzer: spreekuur-op-Twitter.htm
www.nveh.nl
http://www.ehealthwijzer.nl/
Veel kennis en voorbeelden is te vinden bij het expertisecentrum
voor ICT in de zorg Nictiz:
http://www.nictiz.nl/
Medisch Contact besteedt regelmatig aandacht aan praktijkvoor-
beelden van e-health:
