1. (Disa analiza rreth tekstit “Sfida Osmane” të Arbën Xhaferit, të botuar në disa gazeta dhe
faqe elektronike)
Vizioni Davutogllian: vizion real dhe shpresëdhënës
Muhamed Ali
Doktrina e thellësisë strategjike e ekspertit të njohur botëror për marrëdhënie
ndërkombëtare Ahmet Davutogllu, ministër i punëve të jashtme në qeverinë Erdogan luan
rol shume me peshë në politikën e Turqisë në marrëdhëniet ndërkombëtare në përgjithësi,
dhe në Lindjen e Mesme në veçanti. Dhe sipas të gjitha gjasave do të luajë këtë rol madje
edhe në hapësirën ballkanike dhe konkretisht në atë shqiptare dhe boshnjake
Davutogllu me anë të kësaj doktrine përballët në vijën akademike dhe sfidon titanët më të
mëdhenj te politikëbërjes globale, mendimtarët më me famë botërore të shekullit XX, F.
Fukujama dhe Samuel Huntington (që njihen si mendimtarë që prodhojnë teori të
konfliktit) dhe mundohet ta evitojë përmes zgjidhjes së krizave, përmes dialogut dhe
bashkëpunimit, koncepte këto konstruktive në një epokë të kaosit ose çrregullimit botëror
të ri (new global disorder).
Vizioni davutogllian; Përceptimet e gabuara mbi të
Në tekstin e botuar të z.Xhaferit para disa ditëve me titullin “Sfida osmane” vërejta disa
analiza dhe perceptime larg fakteve shkencore dhe të ndërtuara mbi baza joreale. Të them
të drejtën nuk prisja që një intelektual i një kalibri të lartë (siç është z.Xhaferi) të ketë
qasje kaq emotive dhe iracionale ndaj këtj fenomi të ri në politikën e jashtme turke.
Sidoqoftë, për hirë të të vërtetave shkencore dhe për hirë të informimit të saktë dhe të
drejtë të opinionit larg shtrembërimeve ideore dhe ideologjike mendoj se është e udhës që
të nxjerrim në shesh disa nga perceptimet e gabuara dhe të sjellim qasje shkencore dhe
racionale ndaj vizionit davutogllian.
Parasegjithash në tekstin e lartëpërmendur z.Xhaferi disa herë përmend se z.Davutogllu
nëpërmes vizionit të tij mundohet të formojë “një perandori universale të ngjashme me
atë osmane” gjë që nuk përputhet me realitetin. Në fakt vizioni davutogllian përfaqëson
1

2. një teori me implementimin e së cilës shteti turk parashihet që nga një shtet margjinal të
shndërrohet në shtet qendror e më në fund në aktor global apo fuqi globale. (shih,
Davutogllu, Stratejik Derinlik) Pra, nuk kemi të bëjmë me ringjallje të perandorisë
osmane por me faktorizimin e shtetit modern turk në korniza rajonale dhe ato
ndërkombëtare. Kjo analizë e z.Xhaferit ka karakteristika tepër tendencioze dhe radikale
nga fakti se këtë perceptim emotiv nuk mund të hasim në asnjë nga analizat e
intelektualëve të qendrave akademike të Perëndimit apo të Lindjes. (shih librin e strategit
amerikan FULLER, Turkeys New Geopolitics: From the Balkans to Western China)
Elaborimi tjetër i shtremberuar i z.Xhaferit është se “ky vizion nuk ka përkrahës dhe që
duhet parashtruar pyetjen se si do të realizohet në rrjedhat politike reale”. Megjithatë,
realiteti qendron ndryshe. Duhet theksuar se ky vizion është duke u implementuar me
sukses shtatë vite me rradhë, që nga përcaktimi i z.Davutogllut si kryekëshilltar i
kryeministrit Erdogan për politikë të jashtme (2002) dhe se pyetja e z.Xhaferit është
parashtruar shtatë vjet me vonesë. Sa për suksesin e implementimit të vizionit
davutogllian në marrëdhëniet ndërkombëtare mjafton të përmendim disa fakte reale që
mposhtin dhe eliminojnë dyshimet e paraqitura rreth kësaj politike.
Koncepti i thellësisë strategjike të z.Davutogllut forcoi pozitën turke në raportet me
Unionin Evropian. UE-ja kuptoi se s’mund të bëjë punë në Lindjen e Mesme pa
mbështetjen turke. Në rastin e Gazës ku Izraeli ushtroi forcë të paparë mbi civilët
presidenti francez Sarkozi gjatë negociatave për ndalimin e luftimeve kërkoi ndihmën e
kryediplomatit turk Davutogllu. (shih cnnturk.com)
Turqia duke u bazuar në doktrinën e Davutogllut që konsideron Rusinë si aleate natyrore
në Euroazi dhe si kundërbalancë efektive ndaj UE-së ka ngritur në nivel marrëdhëniet me
Rusinë. Kryeministri turk Erdogan mori pjesë aktive në kapërcimin e konfliktit të fundit
ruso-gjeorgjian duke realizuar kontakte të drejtpërdrejta me politikëbërësit rusë,
gjeorgjianë dhe me faktorët tjerë të këtij rajoni. Ky është tregues i respektit që gëzon
Turqia tek elita politike ruse, gjeorgjiane dhe në rajonin e Kaukazit në përgjithësi. Gjithë
kjo ndodh si rezultat i implementimit të vizionit davutogllian. Me zbatimin e politikës
integruese dhe proaktive të z.Davutogllut shteti turk si asnjëherë më parë në kohën
moderne, arriti që të rikthehet e të integrohet me shtetet dhe popujt e rajonit të Lindjes së
Mesme. Popujt e këtij rajoni qysh nga sulltani Abdulhamid nuk kanë përkrahur sa sot
2

3. politikën e jashtme turke dhe nuk kanë ndier simpati ndaj udhëheqësisë dhe popullit turk
sa që ndiejnë kohëve të fundit.
Diplomacia e z.Davutogllut arriti që të korrë sukses edhe në çështjen e Qipros. Mjafton
fakti se në saje të kësaj diplomacie bisedimit dypalëshe turko-greke për ardhmërinë e
këtij ishulli janë në përfundim e sipër. Nuk duhet harruar edhe rastin e Armenisë, shtet ky
me të cilin Turqia nuk kishte marrëdhënie diplomatike. Megjithatë, protokolli i
nënshkruar mes z.Davutogllut dhe z.Nallbant (ministër i jashtëm armen) kohën e fundit
në Zvicër nga ana e autoriteteve politike dhe akademike ndërkombëtare u vlerësua si hap
gjigant në përhapjen e sigurisë dhe mirëqenies në këtë rajon të ndjeshëm.
Diplomacia turke e bazuar në vizionin davutogllian luajti rol të rëndësishëm edhe në
çështjen palestineze. Me anë të kësaj diplomacie shteti turk arriti që të fitojë simpatinë e
botës arabe dhe islame, të kyçet në mënyrë indirekte në katërshin ndërkombëtar - i
përbërë nga OKB-ja, UE-ja, SHBA-ja dhe Rusia - që kishte për synim zgjidhjen e
kontestit izraelito-palestinez, të shndërrohet në balancues të fortë të Iranit lidhur me
çështjen palestineze. Diplomacia turke edhe gjatë krizës së fundit në Gazë u dallua me
aktivitete të frytshme për ndalimin e luftimeve. Nevoja që shprehu presidenti francez
z.Sarkozi dhe z.Sollana për këshillat e Davutogllut rreth zgjidhjes së kësaj çështjeje është
argument që dëshmon përkrahjen e faktorit perëndimor për vizionin davutogllian dhe që
mposhtë mendimin e z.Xhaferit se kinse ky vizion nuk mund të gjejë përkrahës në arenën
ndërkombëtare. Doktrina e thellësisë strategjike ka ndikuar edhe në marrëdhëniet turkoizraelite. Tanimë, për dallim nga vitet e 1990, shteti turk nuk është i varur në aspektin
politik prej Izraelit dhe ka filluar të zhvillojë politika të pavarura në këtë rajon.
Relacionet strategjike midis këtyre dy shteteve ende po mbahen fort dhe nuk janë të
zbehura ashtu siç pretendon z.Xhaferi. Gjithashtu marrëdhëniet e shkëlqyera me Iranin,
Irakun dhe Sirinë gjatë viteve të fundit janë argumente të mjaftueshme për suksesin e
kësaj strategjie dhe nivelin e përkrahjes së saj në nivel rajonal dhe atë global.
Vizioni davutogllian dhe Ballkani
Ndoshta pretendimi më joserioz i tekstit të z.Xhaferit është ai se vizioni i z.Davutogllut
ushqen propagandën serbe në Ballkan në përgjithësi dhe në çështjen shqiptare në veçanti.
A thua vallë, të qenurit e Turqisë si një ndër shtetet e para që e njohën pavarësinë e
3

4. Kosovës ushqen propagandën serbe? Apo, iniciativat formale dhe joformale, zyrtare e
jozyrtare, të hapura e sekrete të diplomacisë turke në kuadër të NATO së dhe të
Konferencës Islamike për njohjen e pavarësisë së Kosovës nga ana e sa më shumë
shteteve ushqejnë propagandën serbe? Apo hapja e paralajmëruar e një dege të
universitetit më prestigjioz turk ODTU në Kosovë me çka do të jepet kontribut të madh
arsimimit të rinjve kosovarë është mjet për ushqimin e propagandës serbe? Kontributi
parazervë i diplomacisë turke për anëtarësimin e Shqipërisë në NATO dhe për ruajtjen e
integritetit territorial të Bosnjës nuk është diç tjetër përveç se rezultat i vizionit
davutogllian që parasheh përkrahje të parezervë ndaj shqiptarëve dhe boshnjakëve në
Gadishullin Ballkanik, rajon ky gjithnjë i karakterizuar me trazira të përmasave të
ndryshme. (shih Davutogllu, Stratejik Derinlik)
Gjithashtu hapat ekonomike të ndërmarra nga sipërmarrësit turq në Shqipëri (si
investimet kapitale në arsim, infrastrukturë, telekomunikacione), në Maqedoni (si
investimet e paralajmëruara të TAV-it, të Shishexham-it), në Kosovë e në Bosnjë janë
rezultat i implementimit të vizionit davutogllian. A thua vallë, kontributi turk për
mirëqenien ekonomike të popullit shqiptar dhe atij boshnjak ushqen propagandën serbe
anti-boshnjake dhe anti-shqiptare? Përgjigjen ia lëmë opinionit publik.
Z.Xhaferi nuk jetojmë në shekullin XX, konkretisht në botën e Pas Luftës së Ftohtë, por
tanimë gjindemi në shekullin XXI, ku kemi një realitet krejtësisht të ri. Kemi të bëjmë me
një Turqi që është faktor rajonal si në Lindjen e Mesme, në Kaukaz gjithashtu edhe në
Ballkan, dhe pretendon të jetë faktor global. Kemi përputhshmëri dhe ujdi të interesave të
Turqisë me ato të SHBA-së ë dhe UE-së në Ballkan. Principet e Davutogllut si siguri për
të gjithë, ndërveprimi ekonomik, pluralizmi, dhe respektimi i diversiteteve kulturore janë
edhe principe dhe karakteristika themelore të politikave amerikane dhe evropiane. Këto
vlera duhet të respektohen qofshin ato nga amerikanët, nga evropianët apo nga vetë turqit
ngase këto janë vlera universale.
Për në fund, sa i takon çështjes së Pjetër Bogdanit se vallë a ka vend në vizionin e
Davutogllut? Padyshim se ka, ngase ky vizion ushqehet nga kultura që thotë se:
Eja, eja, kushdo që të jesh eja.(Mevlana)
Doktorant i se drejtës dhe politikës ndërkombëtare në Universitetin“Shën Cirili dhe
Metodi”,
4

5. Shkup
5