2. İÇİNDEKİLER
1. Yönetici Özeti 3
2. Sektöre Genel Bakış 4
2.1 Küresel Sektör 4
2.2 Türkiye Gıda Sektörü 5
2.2.1 Genel Bakış 5
2.2.2 Yiyecek ve İçecek Üretimi 8
2.2.3 Yiyecek Tüketimi 8
2.2.4 İçecek Tüketimi 10
2.2.5 Organize Perakende Sektörü 11
2.2.6 Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti 13
2.3 Sektördeki Önemli Şirketler 13
2.4 Sektördeki Gelişmeler 14
2.5 Konumlanma Haritası 15
2.6 Yatırım Fırsatları 16
2.7 SWOT Analizi 18
2.8 Sektör Kurum ve Kuruluşları 19
ŞEKİLLERİN LİSTESİ 20
KISALTMALAR 21
2
3. 1. Yönetici Özeti
Küresel yiyecek ve içecek pazarının Çin, Hindistan, Brezilya gibi yükselen ekonomilerde sağlıklı ürünlere
yönelik talebin artması ve net gelir seviyesinin yükselmesi sayesinde yıllık % 3 büyümeyle 2010 yılında 3,8
1
trilyon ABD dolarına ulaşması beklenmektedir.
Tüketiciler zorunlu ihtiyaç olmayan ev eşyası gibi ürünlerdeki harcamalarını küresel ekonomik krize bağlı
olarak kısmışlardır. Ancak, yiyecek ve içecek gibi temel ihtiyaç ürünlerindeki harcamalar bu dönemde sabit
kalmıştır. Ekonomik daralmanın tüketim alışkanlıklarını ve önceliklerini etkilemiş olmasına rağmen, kaliteye
olan ilgi, sağlık ve sürdürülebilirlik tüketimde hâlen önemli bir role sahiptir. Gıda güvenliği konusundaki
2
önceliklerin öneminin gelecekte artması beklenmektedir.
Yiyecek ve içecek sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. 2007 yılının en büyük 10 firması küresel pazarın
yalnızca % 12,9’unu elinde bulundurmaktadır. Avrupa Birliği küresel ticaretteki en önemli oyuncudur ve dünya
çapında yiyecek ve içecek ürünlerinin en büyük ihracat ve ithalatçısıdır. Ancak, Çin ve Brezilya’nın geçtiğimiz
yıllardaki artan payları nedeniyle, Avrupa Birliği’nin payı 1998’deki % 24,6 seviyesinden 2007’de % 19,8’e
3
kadar düşmüştür. ABD dünya ticaretinde ikinci sıradadır ve Brezilya ve Çin tarafından takip edilmektedir.
Türkiye potansiyel yatırımcılar için oldukça çekici bir pazardır: Business Monitor International (BMI) tarafından
yiyecek ve içecek sektörü için yapılan 3. Çeyrek 2010 CEE iş ortamı sıralamasında, büyük nüfusu (yaklaşık
73 milyon), pazardaki doymuşluk ve olgunluk seviyesinin düşüklüğü, elverişli bir uzun dönemli ekonomik
yapının varlığı ve tatminkâr düzeydeki kişi başı milli gelir seviyesi sayesinde 5. sırada yer almaktadır. Buna ek
olarak, giderek iyileşen yiyecek ve içecek ticaret dengesine sahip önemli bir tarımsal üretici olarak, Türkiye,
ham maddeye kolay erişim sağlamaktadır. Tarım sektörüne yüksek derecede bağlı olan yiyecek ve içecek
sektörü, ülke üretiminde % 18 – 20 oranıyla önemli bir paya sahiptir.
Türkiye yiyecek ve içecek sektörü üretiminde 2008 yılında 2007 yılına göre % 4,1 oranında artış kaydedilmiştir,
ancak 2009 yılında 2008 yılına göre % 1,3 oranında azalma görülmüştür. Bu azalma küresel ekonomik krizden
4
geçici olarak etkilenen çeşitli sektörlerdeki azalmadan daha düşüktür.
Türkiye gıda sektörü perakendeciler gıda üreticilerinden daha yüksek standartlar talep ettikçe ve sektördeki
yatırımlarla birlikte iyileştirmeler gerçekleştikçe daha da gelişmiş bir hâl almaktadır. Organize perakendeciliğin
yaygınlaşması ve net gelir seviyesinin yükselmesiyle birlikte, Türk tüketicilerinin tüketim tercihleri hazır
yemekler ve dondurulmuş yiyecekler gibi paketlenmiş ve işlenmiş gıdalara kaymıştır. Buna ek olarak, tam
zamanlı işlerde çalışan kadın sayısının artması dondurulmuş ve hazır gıdaya olan talep trendini desteklemiştir.
Ülkedeki yükselen refah düzeyinin bir göstergesi olarak, 2009 yılında % 8,4 olan gıda tüketiminin gayrisafi yurt
içi hasılaya oranının 2014 yılında % 7,2’ye düşmesi beklenmektedir. Özellikle alkolsüz içecek satışlarının
artışına bağlı olarak, 2009 ve 2014 yılları arasında içecek tüketiminin değer bazında % 16,4’lük YBBO ile
5
artması beklenmektedir.
Türkiye’nin yiyecek, içecek ve tütün ticaret dengesinin tahmin döneminde ülkenin hacmi oldukça büyük olan
tarım sektörü sayesinde pozitif olarak büyümesi beklenmektedir. Tüketicilerin giderek daha geniş çeşitlilikte
4
yiyecek ve içecek ürünleri talep etmeleri sonucunda yıllık ticaret dengesinin 2005 yılındaki 4,4 milyar ABD
5
doları seviyesinden 2014 yılında 6,2 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. Aynı zamanda, ihracatın
da bu dönemde % 46 oranında büyümesi ve ihracat hacminin 9,1 milyar ABD dolarına ulaşması
5
beklenmektedir.
1
İlk 10 Yiyecek ve İçecek Şirketi, Business Insights, Şubat 2009
2
Top of Mind araştırması CIES (Tüketim Ürünleri Forumu), 2008
3
AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Rekabet Durumu, Veriler ve Rakamlar 2009, CIAA
4
TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu
5
BMI
3
4. Organik tarım alanında 2000 yılından beri devam eden reformlarla bu alt sektöre yönelik artan uluslararası ilgi
karşılanmaya çalışılmaktadır. Türkiye şu anda ürettiği neredeyse tüm sertifikalı organik gıda ürünlerini,
çoğunluğu Avrupa’ya olmak üzere (yaklaşık % 85’i), ihraç etmektedir. Buna ek olarak, “helal gıda” üretimi
potansiyeli çoğunluğu Müslüman olan Türkiye için önemli fırsatlar sunmaktadır.
2. Sektöre Genel Bakış
2.1 Küresel Sektör
6
Küresel yiyecek ve içecek pazarının 2010 yılında 3,8 trilyon ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. 2007
yılında 3,5 trilyon ABD doları seviyesinde olan bu rakam, küresel krize rağmen yılda yaklaşık % 3 oranında
büyümüştür. Çin, Hindistan ve Brezilya gibi gelişmekte olan pazarlar resesyonun gelişmiş pazarlarda tüketici
harcamalarını azaltmasıyla büyümenin itici gücü olarak görülmeye başlanmıştır. Diğer taraftan, hayvan yemi
gibi ham maddelerin, enerji kaynaklarının ve paketleme malzemeleri gibi diğer bazı malların artan fiyatları
üreticiler için endişe kaynağı olmaktadır.
Tüketiciler zorunlu ihtiyaç olmayan ev eşyası gibi ürünlerdeki harcamalarını küresel ekonomik daralmaya bağlı
olarak kısmışlardır. Ancak yiyecek ve içecek gibi temel ihtiyaç ürünlerindeki harcamalar oldukça sabit kalmıştır.
Ekonomik daralmanın tüketim alışkanlıklarını ve önceliklerini etkilemiş olmasına rağmen, kaliteye olan ilgi,
sağlık ve sürdürülebilirlik tüketimde hâlen önemli bir role sahiptir. Örneğin, organik gıda satışları ABD’de genel
7
olarak sabit kalmayı başarmıştır.
Gıda güvenliğine yönelik ilgi ve kaygıların CIES’in (Tüketim Ürünleri Forumu) yaptığı Top of Mind
araştırmasında belirtildiği üzere artması beklenmektedir. 2010 yılı ve sonrasında beklendiği üzere, yiyecek ve
içecek firmaları altyapının ve kapsamlı standartların eksik olduğu gelişmekte olan pazarlara odaklandıkça gıda
güvenliği daha önemli bir konu haline gelecektir.
Yiyecek ve içecek sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. 2007 yılının en büyük 10 firması küresel pazarın
yalnızca % 12,9’unu elinde bulundurmaktadır. Gıda zincirindeki oyuncular açısından ise perakende sektöründe
konsantrasyon seviyesi yüksektir. Çoğu AB ülkesindeki üç büyük perakendeci pazarın % 40’ından fazlasını
6
elinde bulundurmakta ve Kuzey Avrupa ülkelerinde bu oran % 75’i aşabilmektedir.
Şekil 1 – İlk 10 Küresel Yiyecek, İçecek ve Tütün Şirketi
İlk 10 Yiyecek, İçecek & Tütün Şirketi 2008
2008 Net Satışları
Şirket Adı Ülke Bölge milyon ABD Doları
Nestle İsviçre Avrupa 101.823
Japan Tobacco Japonya Asya/Pasifik 68.323
Philip Morris Intl. ABD Kuzey Amerika 63.640
PepsiCo ABD Kuzey Amerika 43.251
Kraft ABD Kuzey Amerika 42.201
Imperial Tobacco İngiltere Avrupa 40.504
Coca-Cola ABD Kuzey Amerika 31.944
Mars ABD Kuzey Amerika 30.000
Tyson ABD Kuzey Amerika 26.862
AB InBev Belçika Avrupa 23.692
Kaynak: Şirket bilgileri, Delo itte Glo bal P o wers o f the Co nsumer P ro ducts Industry 201 (Tüketim Ürünlerinde Küresel Güçler 201
0 0)
2007 yılında ihracat ve ithalatın toplamı 375 milyar ABD doları olmuştur. AB, küresel ticaretteki en önemli
oyuncudur ve dünya çapında yiyecek ve içecek ürünlerinin en büyük ihracat ve ithalatçısıdır (AB’nin kendi
içindeki ticareti hariçtir). Ancak, Çin ve Brezilya’nın geçtiğimiz yıllardaki artan payları nedeniyle (2007 yılı
6
İlk 10 Yiyecek ve İçecek Şirketi, Business Insights, Şubat 2009
7
Organic Food Sales Remain Strong (Organik Yiyecek Satışları Gücünü Koruyor), Time Magazine, 21
Temmuz 2009
4
5. itibarıyla payları sırasıyla % 6,5 ve 7,4), AB’nin küresel ihracat pazarındaki payı 1998’deki % 24,6 seviyesinden
8
2007’de % 19,8’e düşmüştür.
AB’de yiyecek ve içecek sektörünün katma değerli büyümesi son birkaç yıldır artı % 2 civarında sabitleşmeye
başlamıştır, oysa ki bu oranlar Çin ve Brezilya için 2007 yılında bir önceki yıla göre sırasıyla % 22 ve % 14
9
seviyesindedir.
Şekil 2 – Dünya Yiyecek ve İçecek İthalat ve İhracatı Pazar Payları, 2007
Küresel Yiyecek & İçecek İhracatı - 2007 Küresel Yiyecek & İçecek İthalatı - 2007
AB
19,8% 18,8% ABD
AB
32,9% Japonya
ABD
45,0% Çin
Brezilya
11,5% Rusya
Çin 16,8%
Kanada
Kanada Meksika
7,4%
Avustralya Güney Kore
6,5% 2,1% 9,6%
Yeni Zelanda 2,8% Hong Kong, Çin
Diğer 2,9% 4,4% Diğer
3,3% 3,6% 4,6% 4,6% 5,1%
Kaynak: CIAA, Avrupa Yiyecek ve İçecek Sanayii 2008 Kaynak: CIAA, Avrupa Yiyecek ve İçecek Sanayii 2008
AB en büyük ihracatçı (küresel yiyecek ve içecek endüstrisi ihracatının % 20’si) ve ithalatçıdır (küresel ithalatın
% 19’u). İthalat hacminde AB, ABD ve Japonya tarafından takip edilmektedir. AB’nin ihracatının yaklaşık %21’i
ABD’ye yönelik gerçekleşmektedir, bunun yanında Çin’e yapılan ihracat da sürekli artmaktadır. AB ağırlıklı
olarak Brezilya ve Arjantin’den ithalat gerçekleştirmekte ve bu iki ülkenin toplamı AB’nin ithalatının % 20’sini
10
oluşturmaktadır .
2.2 Türkiye Gıda Sektörü
2.2.1 Genel Bakış
Yiyecek ve içecek sektöründeki üretim 2009 yılında 8,9 milyar TL olup ülkenin toplam üretiminin % 18-20’sini
11
oluşturmaktadır . Bu üretim büyük ölçüde ülkedeki tarım sektörüne bağlıdır. Türkiye’de geniş bir ürün
yelpazesinde ekim yapılabilmesine, genel olarak ılıman olan iklim imkân vermektedir.
Türkiye’de yiyecek ve içecek sektöründeki önemli alt pazarlar et ve et ürünleri, unlu mamuller, süt ürünleri,
sebze ve meyveler, yağlar, şekerli ve çikolatalı mamuller, alkollü ve alkolsüz içecekler, hazır yemekler ve
bebek mamalarından oluşmaktadır.
Türk halkının yiyecek, içecek ve tütün için gerçekleştirdiği tüketim harcamalarının payı % 26 düzeyinde
seyretmekteyken 2009-2010 yılında % 27 - 27,5 seviyesine yükselmiştir. Bu seviye Avrupa standardı olan %
15 - 20 arasındaki orandan yüksek kalmaktadır. Yiyecek, içecek ve tütüne yapılan tahmini toplam tüketici
8
CIAA (AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Federasyonu), 2008 Yıllık Raporu
9
AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Rekabet Durumu, Veriler ve Sayılar 2009, CIAA
10
Confederation of the Food and Drink Industries of the EU (AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Federasyonu)
11
DPT, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, TUİK ve DPT verileriyle Deloitte hesaplaması
5
6. harcamaları 2007 yılında yaklaşık 120 milyar ABD doları, 2008 yılında ise 130 milyar ABD doları
12
seviyesindedir.
Şekil 3 – Türkiye’de Kişi Başına Yiyecek ve İçecek Tüketimi
Kişi Başına Tüketim Verisi
2004e 2005e 2006e 2007e 2008e 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f
Et tüketimi (kişi başına kg) 21.3 22.6 23.4 23.9 23.9 23.0 23.2 23.7 24.1 24.6
Balık tüketimi (kişi başına kg) 7.0 6.9 7.0 7.2 7.2 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4
Meyve tüketimi (kişi başına kg) 105.2 105.3 107.2 109.4 109.5 108.5 109.4 111.1 112.5 114.0
Sebze tüketimi (kişi başına kg) 226.3 224.2 228.0 230.4 230.3 225.8 227.1 229.1 231.1 233.2
Süt tüketimi (kişi başına litre) 126.6 129.9 132.0 134.5 134.8 134.0 135.2 137.2 138.9 140.8
Kahve tüketimi (kişi başına kg) 0.5 0.6 0.6 0.7 0.7 0.6 0.7 0.7 0.7 0.7
Çay tüketimi (kişi başına kg) 2.4 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.8
e: tahmini f : öngörülen
Kaynak: Eco no mist Intelligence Unit
Serbest ve giderek daha liberal hâle gelen ticaret ve yatırım iklimi sayesinde, yeni işletmeler için pazara giriş
engelleri oldukça düşük seviyededir. TOBB’un açıkladığı verilere göre yiyecek ve içecek endüstrisindeki faal
şirket sayısı 2008 yılı sonu itibarıyla 2007 yılı rakamı olan 23.276’dan 22.092’ye düşmüştür. Türkiye’deki
yiyecek ve içecek sektöründeki firmaların çoğunluğu genellikle özel girişim olan KOBİ’lerden oluşmaktadır.
13
Kapasite kullanım oranı yiyecek ve içecek sektörü için % 70 civarındadır.
Türkiye halkının beslenme biçiminde unlu mamullerin yeri oldukça önemlidir. Bundan dolayı toplam gıda
13
firmalarının çoğunluğu (% 65) un ve unlu mamuller alt sektöründe bulunmaktadır.
Şekil 4 – Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009)
Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı
(2009)
5% Un ve unlu mamuller
3% 1%
4% Süt ve süt mamulleri
Meyve & Sebze
12%
Hayvansal ve bitkisel
yağlar
11% Şekerli ve çikolatalı
65% mamuller
Et mamulleri
İçecekler
Kaynak: DPT
Türkiye BMI tarafından hazırlanan CEE İş Ortamı Derecelendirmesine göre 5. sıradadır. Bu analiz yiyecek ve
içecek sektörünün yatırımcılar için çekicilik düzeyini, pazar büyüklüğü, tüketim seviyesi, gelecekteki potansiyel
büyüme ile yasal ve politik duruma dayanarak ölçmektedir.
12
EIU, Türkiye: Tüketim Ürünleri ve Perakende Raporu, 29 Eylül 2009
13
T.C. Merkez Bankası, “İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı”, Şubat 2010
6
7. Şekil 5 – Yükselen Avrupa Yiyecek & İçecek Puanları
Yükselen Avrupa Yiyecek ve İçecek İş Ortamı Puanları 2010 3. Çeyrek
Getirilerin Gerçekleşme
Potansiyel Getirilerin Limitleri Riskleri
Yiyecek &
Yiyecek &
Ülke Pazar İçecek İş Bölgesel
İçecek Lim itler Ülke Riski Riskler
Yapısı Riskleri Ortam ı Sıralam a
Pazarı
Puanları
Rusya 85 65,2 75,1 45 57,6 52,6 68,4 1
Macaristan 67 54,1 60,5 75 63,6 68,1 62,8 2
Polonya 59 60.0 59,5 70 66,1 67,7 62.0 3
Çek Cumhuriyeti 61 52,3 56,6 75 68,6 71,1 61.0 4
Türkiye 58 59,5 58,8 75 54,9 62,9 60.0 5
Slovakya 55 53,9 54,4 70 60,5 64,3 57,4 6
Slovenya 51 50.0 50,5 70 70.0 70.0 56,4 7
Litvanya 61 41,6 51,3 70 65,2 67,1 56.0 8
Romanya 51 51,6 51,3 60 57,2 58,3 53,4 9
Estonya 53 44,1 48,5 65 62,6 63,5 53.0 10
Sırbistan 63 46,6 54,8 50 44,5 46,7 52,4 11
Bulgaristan 45 47,7 46,4 55 60,7 58,4 50.0 12
Hırvatistan 41 48.0 44,5 60 62,5 61,5 49,6 13
Letonya 40 44,1 42.0 70 62,4 65,4 49,1 14
Ukrayna 53 46,4 49,7 35 50,9 44,6 48,1 15
Kaynak: B M I. P uanlama 1 üzerinden, 1 en yüksek o lacak şekilde. Yiyecek & İçecek İş Ortamı ana sıralamadır. İki alt sıralaması vardır: 'P o tansiyel
00 00
getirilerin limitleri' ve 'Getirilerin gerçekleşme riski', sıralamalar sırası ile %70 ve %30 o ranında ağırlıklandırılmıştır.
Özellikle Ülke Yapısı göstergesi açısından, Türkiye neredeyse 73 milyonluk büyük nüfusu, doygunluk ve
olgunluk seviyesi henüz düşük olan pazarı, elverişli bir uzun dönemli ekonomik yapının varlığı ve tatminkâr
düzeydeki kişi başı milli gelir seviyesi sayesinde yüksek bir puana sahiptir. Giderek iyileşen yiyecek ve içecek
ticaret dengesine sahip önemli bir tarımsal üretici olarak, Türkiye ham maddeye kolay erişim sunmaktadır.
Ayrıca, dağıtım ağı, gelişmiş ve büyümekte olan organize perakende sektörü ile sağlanmaktadır. Ancak, gıda
tüketimi büyümesi 2009 yılında GSYİH büyümesini -% 4,7’ye indiren ekonomik krizin etkisiyle yavaşlamıştır.
OECD tahminlerine göre, Türkiye’nin reel büyümesi 2010’da % 6,8, 2011’de ise % 4,5 olarak
14
gerçekleşecektir. BMI’nın büyüme tahminleri ise 2012, 2013 ve 2014 yılları için sırasıyla % 5,2, % 5,7 ve %
15
5,6 şeklindedir.
Getirilerin gerçekleşme riskleri açısından, Türkiye bazı bölge ülkelerinden ülke risk puanı anlamında daha kötü
puana sahiptir. Buna karşın, iş ortamının gelişimine destek veren hükümet aktif bir şekilde AB üyeliğini
gerçekleştirmeye ve bir çok kritik reformu tamamlamaya çalışmaktadır. Uluslararası derecelendirme kuruluşu
Standard & Poor's Türkiye’nin ülke notunu hükümetin borç yükünü azaltma ve finans sektöründe istikrarı
sağlamadaki başarısını dikkate alarak Şubat 2010 itibarıyla yükseltmiştir. Uzun vadeli yabancı ve yerel para
kredi notu BB ve BB+’ya çıkarılmıştır.
14
OECD (Organisation For Economic Co-operation and Development), Ekonomik Görünüm No.87
15
BMI
7
8. 2.2.2 Yiyecek ve İçecek Üretimi
Türkiye yiyecek ve içecek sektöründeki üretimde 2008 yılında 2007 yılına göre % 4,1 oranında artış
kaydedilmiştir, ancak 2009 yılında 2008 yılına göre % 1,3 oranında azalma olmuştur. Bu azalma küresel
16
ekonomik krizden geçici olarak daha fazla etkilenen çeşitli sektörlerdekinden daha düşüktür.
Şekil 6 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Üretim Endeksi
Yiyecek & İçecek Sektörü Üretim Endeksi (aylık ortalama)
160 151
137135131140
140
120 105 108113112105
102
92 95 92 95 98 98
100 85 86
76
80
60
40
20
0
Kış İlkbahar Yaz Sonbahar
2005 2006 2007 2008 2009
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, baz yıl=2005
2.2.3 Yiyecek Tüketimi
Türkiye’deki geleneksel yemek alışkanlıkları toplumun büyük bölümünde fazla değişmeden varlığını
korumaktadır. Bununla birlikte, Türkiye yiyecek sektörü, perakendeciler gıda üreticilerinden daha yüksek
standartlar talep ettikçe ve yatırımlar sayesinde sektörde önemli iyileştirmeler gerçekleştikçe daha gelişmiş bir
hâle gelmektedir. Organize perakendeciliğin yaygınlaşmasıyla ve net gelir seviyesinin yükselmesiyle birlikte,
Türk tüketicilerinin tüketim tercihleri hazır yemekler ve dondurulmuş yiyecekler gibi paketlenmiş ve işlenmiş
gıdalara kaymıştır. Buna ek olarak, tam zamanlı işlerde çalışan kadın sayısının artması, dondurulmuş ve hazır
gıdaya olan talep artışını desteklemiştir. Avrupa’da kişi başına paketlenmiş gıda tüketimi en düşük ülkenin
Türkiye olduğu düşünüldüğünde, söz konusu alt sektörlerde önemli bir potansiyel olduğu görülmektedir.
Türkiye Türk halkının yemek alışkanlıklarında önemli bir payı olan unlu mamuller alanında dünyadaki en büyük
pazarlardan birisidir. Yükselen gelir düzeyiyle birlikte, paketlenmiş ekmek tüketimi yükseliş göstermekte ve
aynı zamanda çok tahıllı ve özel yapım gibi farklı çeşitlerdeki ekmeklere yönelik talep geleneksel unlu
mamullere kıyasla kâr marjının daha yüksek olduğu bu alanda önemli fırsatlar sunmaktadır.
16
TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu
8
9. Şekil 7 – Türkiye Gıda Tüketimi Göstergeleri
Gıda Tüketimi
120 12%
10.0%
9.5%
100 9.0% 10%
8.3% 8.4% 8.1% 7.8% 7.6% 7.4% 7.2%
80 8%
60 6%
40 4%
20 2%
- 0%
2005 2006 2007 2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f
Gıda Tüketimi (milyar TL) Toplam gıda tüketim büyümesi (yıldan yıla)
Gıda tüketiminin GSYİH'daki Yüzdesi
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Basın, BMI
Not: e: tahmini, f: öngörü
Gıda tüketiminin GSYİH’e oranının, ülkedeki yükselen refah düzeyinin bir yansıması olarak, 2009 yılından
2014’e kadar % 8,4’ten % 7,2’ye düşmesi beklenmektedir (bkz. Şekil 7).
Şekil 8 – Türkiye Kişi Başına Gıda Tüketimi
Kişi Başı Gıda Tüketimi
11% 13%
1.200,0 10% 10% 10% 11% 15%
10%
1.000,0 4%
5%
800,0 (1)%
(5)% 0%
600,0 -5%
-10%
400,0
-15%
200,0 (23)% -20%
- -25%
2005 2006 2007 2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f
Kişi başı gıda tüketimi (ABD $) Kişi başı gıda tüketimi büyümesi (yıldan yıla)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu BMI
1,9 milyon tonluk yıllık üretim kapasitesiyle, şekerli ve çikolatalı mamuller sektörü de önemli bir konuma
sahiptir. Dünya çapında ihracatı yapılan bazı şekerleme ürünleri, geleneksel Türk lokumu (“Turkish Delight”),
karamel, sakız ve bonbondur. Yerli marka Ülker pazar lideri konumundadır, Kent (Cadbury yan kuruluşu) ve
17
Intergum da diğer önemli şekerleme üreticileridir.
BMI’nın tahminlerine göre 2009 ve 2014 yılları arasında Türkiye’de toplam gıda tüketiminin % 34, kişi başı gıda
tüketiminin ise % 21 oranında artması beklenmektedir. Bu tahmini büyümenin itici gücü organize
17
perakendecilik alanında ve işlenmiş gıda sektöründeki gelişmeler olacaktır.
17
BMI Industry View, Türkiye Yiyecek ve İçecek Raporu – İkinci çeyrek 2010
9
10. 2.2.4 İçecek Tüketimi
Türkiye’de içecek sektörü, sıcak içecekler, alkolsüz içecekler ve alkollü içecekler olarak analiz edilebilir.
Şekil 9 – Türkiye’de İçecek Satışları
Türkiye İçecek Satışları (ABD Doları milyon)
18,000 15.604
16,000 14.241
14,000 12.665
12,000 10.589
10,000 8.556 8.519
7.695 7.269
6.947
8,000 5.924
6,000
4,000
2,000
-
2005 2006 2007 2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f
Alkolsüz içecekler Alkollü içecekler Çay satışları
Kaynak: Basın, BMI
Not: e: tahmini, f: öngörü
Sıcak İçecekler
Türkiye, çay tarımı yapılan arazi büyüklüğü açısından dünyada 7., kuru çay üretiminde 5. ve kişi başına çay
18
tüketiminde 4. sıradadır. Günlük 6.600 tonluk üretim kapasitesiyle Türkiye’deki kuru çay pazarının % 60-
19
65’ine hakim olan kamu kuruluşu Çaykur geçmişten beri pazar lideridir. Çay piyasasındaki diğer önemli
20
oyuncular özel teşebbüsler olan Doğuş, Doğadan ve Unilever (Lipton) gibi firmalardır.
Diğer sıcak içecekler arasında Türk kahvesi tüketimi yaygınlığını korusa da, Starbucks ve Caffé Nero gibi
çeşitli alternatif ürünler sunan uluslararası kahve zincirleri de piyasaya girmektedir.
Alkolsüz İçecekler
Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu’nun verilerine göre, şişelenmiş su, Türkiye içecek
endüstrisinin toplam kapasitesi olan 13.236 milyon litrenin yaklaşık % 50’sini oluşturarak üretim kapasitesine
21
göre birinci sırada yer almaktadır. 2009 yılında şişelenmiş su satışları yaklaşık 3,1 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir ve 2010 yılında 3,2 milyar TL’ye ulaşması beklenmektedir. Türkiye’de kişi başı yıllık şişelenmiş
su tüketimi 2009 yılında 126 litreyle Fransa (142 litre) ve İtalya (176 litre) gibi gelişmiş ülkelerden çok aşağıda
22
değildir. DanoneSa maden suyu pazarında kendi markası Hayat ile lider konumdadır. Diğer önemli firmalar
20
ise Erikli, Nestle, Pınar, Niksar, Hamidiye ve Saka’dır.
Soda ve meyve suyunun dahil olduğu diğer alkolsüz içecekler 2009 yılında toplam içecek endüstrisinin üretim
21
kapasitesinin % 37’sini oluşturmuştur. Coca Cola, Fanta, Sprite, Nestea, Powerade ve Schweppes
markalarının dağıtıcısı olan Coca-Cola İçecek şişelenmiş su dışındaki alkolsüz içeceklerde açık farkla lider
20
konumundadır ve Pepsi ile Cola Turka tarafından takip edilmektedir.
18
Çaykur, Çay Sektörü Raporu, 2009
19
Çaykur internet sayfası, www.caykur.gov.tr
20
BMI
21
Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu, 2009 Raporu
22
SUDER (Ambalajlı Su Üreticileri Derneği)
10
11. Alkollü İçecekler
Türkiye’de en fazla üretilen ilk dört alkollü içecek bira, rakı, şarap ve votkadır. Başlıca alkollü içecek olan bira,
2009 yılında toplam alkollü içecek üretiminin yaklaşık % 90’ını oluşturmuştur. Her ne kadar bira Türkiye’de
üretilen başlıca alkollü içecek olsa da şarap üretimi ilk dört alkollü ürün arasında en hızlı şekilde artmıştır:
2009’da % 22 oranında artmış ve 2010’un ilk çeyreğinde 2009’un ilk çeyreği ile kıyaslandığında % 52 oranıyla
23
artışına devam etmiştir.
Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’nun verilerine göre, Anadolu Efes ve Türk Tuborg üretim
kapasitesi yılda 1 milyon litreyi geçen iki bira üreticisidir. Efes markasının sahibi olan Anadolu Efes, Türkiye’de
bira pazarının yaklaşık % 80’ini elinde bulundurmaktadır ve geri kalan pazar payının büyük çoğunluğuna sahip
20
olan Tuborg Anadolu Efes’i takip etmektedir.
2009 yılında 104 milyon litreye ulaşmış olan Türkiye’nin alkollü içecek ihracatının % 95’ini bira oluşturmaktadır.
23
Viskinin % 35’ini oluşturduğu ithalat ise 7 milyon litre olmuştur.
Türkiye’nin geleneksel alkollü içeceği olan rakı, şarapla birlikte toplam üretimin % 4,4’ünü oluşturmaktadır.
Büyük şarap üreticilerinin yanı sıra İç Anadolu, Trakya ve Ege bölgelerinde olmak üzere yaklaşık 300 adet
24
küçük ölçekli üretici bulunmaktadır. Şarap sektörünün toplam kapasitesi yaklaşık yılda 120 milyon litredir.
Türkiye 2009 yılında toplamda 7,75 milyon ABD doları değerinde 3,6 milyon litre şarap ihraç etmiştir. İhracat
25
pazarları % 26 payla Belçika, % 25 payla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve % 15 payla Almanya olmuştur.
2.2.5 Organize Perakende Sektörü
Her ne kadar Türk tüketicileri öncelikli olarak küçük market ve bakkallardan alışveriş yapıyor olsalar da,
tüketicilerin daha geniş yelpazede ürünler ve yüksek kaliteli mallar sunan organize perakendecilere
(süpermarket ve hipermarketler) yönelmesiyle bu geleneksel perakendecilerin pazar payları zamanla
düşmüştür.
Şekil 10 – Organize Perakende Sektörü Satışları (2005-2014)
Türlerine Göre Türkiye Organize Perakende Satışları (milyar TL)
40 25%
34.6
35 30.9
27.7 20%
30
24.8
25 22.3
19.7 20.6 15%
20 16.7
14.1
15 11.8 10%
10
5%
5
0 0%
2005 2006 2007 2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f
Süpermarketler
Hipermarketler
İndirim Marketleri
Toplam organize perakende büyümesi (yıldan yıla)
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, BMI
Not: e: tahmini, f: öngörü
23
TAPDK (Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu)
24
IGEME, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Şarap Sektörü Raporu, 2010
25
Türkiye İstatistik Kurumu
11
12. Artan kentleşme, yükselen harcanabilir gelir seviyesi ve iş yaşamında kadın sayısının artması sayesinde
perakendecilik sektörü özellikle büyük şehirlerde yavaş yavaş bu Batı tarzı operasyonlara kaymıştır. Buna
rağmen küçük geleneksel perakendiceler hâlâ perakende yiyecek sektörünün % 60’ını ellerinde
26
bulundurmaktadırlar.
Süpermarketler 1990’lı yıllarda Türkiye yiyecek ve içecek sektöründe faaliyetlerine başlamış ve 2000 yılında
sektörde % 26 oranında pazar payı elde etmişlerdir. Etkileyici bir büyüme gösteren süpermarketler hâlihazırda
sektörün yaklaşık % 40’ına hakim durumdadırlar. Fazla sayıda mağazaya sahip olan modern perakendeciler
26
yüksek alım güçleriyle geleneksel rakiplerinden daha kârlıdırlar.
Organize Perakende Pazarı Oyuncuları
Türkiye organize perakende sektörü oldukça rekabetçidir. Migros % 9 oranla pazarda en büyük paya sahiptir.
26
Migros’u % 8’le Carrefour ve % 7’yle BİM izlemektedir. Diğer uluslararası firmalar Metro ve Tesco Kipa’dır.
Şekil 11 –Türkiye’de Organize Perakende Pazar Payları (%)
Migros, 9%
Carrefour, 8%
BIM, 7%
Metro, 5%
Diğer, 64%
Tansas, 4%
Tesco Kipa,
3%
Kaynak: BMI, 2008 verileri
Organize perakende sektörü satışları büyük ölçüde satışları 2009 yılında 10,7 milyar TL’yi bulan
süpermarketler tarafından gerçekleştirilmiştir. Hipermarket satışları ise yaklaşık 5,6 milyar TL’dir. 2005 ve 2008
27
yılları arasında süpermarketler % 16, hipermarketler % 19 ve indirim marketleri % 30 YBBO sağlamıştır.
Şekil 12 – Türkiye’de Halka Açık Organize Perakende Şirketlerinin Temel Finansal Verileri
ABD Doları Milyon
Toplam Girişim Toplam Ciro Net Kar
Şirket Adı Şirket Türü Piyasa Değeri (*)
Değeri (*) [SOA] [SOA]
BIM Birlesik
Halka açık 3.324 3.432,5 3.184,5 117
Magazalar A.S.
Migros Ticaret
Halka açık 2.375 2.374,8 4.219,4 131,3
A.S.
SOA : So n Oniki A y
Kaynakl Capital IQ ; (*) M art 1 201 verisi
0, 0
26
BMI Industry View, Türkiye Yiyecek ve İçecek Raporu – 2. Çeyrek 2010
27
Türkiye İstatistik Kurumu ve BMI tahmini
12
13. 2.2.6 Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti
Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre 2007 ve 2009 yılları arasında Türkiye’nin yiyecek ve içecek ticaret
dengesinin hareketi negatif yönde olmuştur. Türkiye, kuru meyve, tütün (Ege Bölgesi’nden) ve dünyanın en
büyük tedarikçisi olduğu fındıkta (Karadeniz Bölgesi’nden) önemli bir ihracatçı konumundadır. Türkiye’nin
28
başlıca tarımsal ithalatı pamuk, soya fasulyesi, bitkisel yağ, tütün, mısır ve pirinçtir.
Şekil 13 – Alt Sektöre Göre Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti İstatistikleri
Alt Sektöre Göre Yiyecek & İçecek Sektörü İhracatı Alt Sektöre Göre Yiyecek & İçecek Sektörü İthalatı
ABD$Milyon 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ABD$Milyon 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Hayvan yemleri 2 2 2 5 36 46 Hayvan yemleri 55 61 73 88 113 90
Unlu mamuller 216 231 264 347 424 417 Unlu mamuller 13 15 19 24 37 39
Bira & Malt 31 42 42 48 64 62 Bira & Malt 4 3 4 2 4 2
Şekerli mamuller 391 424 468 611 665 628 Şekerli mamuller 70 67 93 104 144 150
Süt mamulleri 41 62 89 112 136 142 Süt mamulleri 60 67 80 115 133 120
Fermante edilmiş ürünlerden Fermante edilmiş ürünlerden
13 23 29 35 33 27 27 35 47 56 66 92
oluşan etil alkol oluşan etil alkol
Balık ürünleri 110 106 129 148 173 154 Balık ürünleri 82 77 105 134 141 138
Unlu ürünler ( Makarna, Unlu ürünler ( Makarna,
50 66 80 108 182 149 2 2 3 3 4 5
noodle, kuskus vs.) noodle, kuskus vs.)
Et & Et mamulleri 55 67 60 83 112 177 Et & Et mamulleri 461 368 414 426 375 214
İşlenmiş tahıl ürünleri 271 532 377 572 814 787 İşlenmiş tahıl ürünleri 68 91 83 136 184 151
Alkolsüz içecek, gazlı & gazsız Alkolsüz içecek, gazlı &
62 76 67 85 92 82 18 12 21 32 38 31
su gazsız su
Diğer gıda ürünleri 194 234 323 440 545 537 Diğer gıda ürünleri 266 326 393 443 431 362
İşlenmiş sebze ve meyve 1.548 1.850 1.789 2.082 2.318 2.146 İşlenmiş sebze ve meyve 41 63 75 105 179 143
Nişasta ve nişastalı ürünler 37 48 55 52 68 56 Nişasta ve nişastalı ürünler 129 161 161 189 250 167
Şekerli mamuller 38 5 58 16 21 4 Şekerli mamuller 17 25 20 33 46 25
Bitkisel ve hayvansal yağlar 281 497 498 411 785 508 Bitkisel ve hayvansal yağlar 589 737 858 767 1,611 1,172
Şarap 8 8 9 9 8 8 Şarap 2 3 4 4 5 4
Toplam 3.348 4.273 4339 5.164 6.476 5.930 Toplam 1.904 2.113 2.453 2.661 3.761 2.905
Kaynak: Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyo nu, 2009 Rapo ru & TÜİK Kaynak: Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyo nu, 2009 Rapo ru & TÜİK
2.3 Sektördeki Önemli Şirketler
Türkiye yiyecek ve içecek sektöründeki başlıca firmalar aşağıda belirtilmiştir.
Şekil 14 – Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar
Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar,2009
ISO 500 - 2009'da Üretim
2009 Şirket Adı Sektör Şehir Bazlı Satışlar
Sıralaması (milyon TL)
15 Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Şeker ve melas üretimi Ankara 2.007
25 Coca-Cola İçecek A.Ş. İçecek İstanbul 1.308
31 Ak Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Gıda üretim ve dağıtım İstanbul 974
32 Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Çay üretimi Rize 950
34 Anadolu Efes Biracılık ve Malt Sanayii A.Ş. Bira ve içecek İstanbul 921
36 Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş. Şeker üretimi Konya 880
50 Ülker Çikolata Sanayi A.Ş. Çikolata üretimi İstanbul 723
58 Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş. Şeker üretimi Kayseri 681
60 Oltan Gıda Mad. İhr. İth. ve Tic. Ltd. Şti. Fındık üretimi Trabzon 652
62 C.P. Standart Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Tavuk, yumurta ve karides üretimi İstanbul 629
66 SÜTAŞ Süt Ürünleri A.Ş. Süt ve süt ürünleri ürünleri Bursa 621
69 Tat Konserve Sanayi A.Ş. Domates, ketçap, konserve gıda ve sebze üretimi İstanbul 617
86 Eti Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bisküvi ve çikolata üretimi Eskişehir 514
94 Altınmarka Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Önceden paketlenmiş gıda üretimi İstanbul 491
104 Ülker Bisküvi Sanayi A.Ş. Bisküvi üretimi İstanbul 467
105 Pınar Süt Mamülleri Sanayi A.Ş. Süt ve süt ürünleri ürünleri ve meze üretimi İzmir 465
117 Kent Gıda Maddeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. Şekerleme üretimi Kocaeli 427
120 Marsan Gıda San. ve Tic A.Ş. Margarin, makarna ve içecek üretimi Adana 421
149 Önem Gıda San. ve Tic. A.Ş. Yiyecek ve içecek İstanbul 329
157 Biskot Bisküvi Gıda San. ve Tic. A.Ş. Bisküvi üretimi Karaman 314
Kay nak: İstanbul Sanay i Odası
28
EIU, Türkiye: Tüketici Ürünleri ve Perakende Raporu, 29 Eylül 2009
13
14. 2.4 Sektördeki Gelişmeler
Küresel ekonomik daralma sona erdiğinde tüketici alışkanlıkları da değişecektir. Deloitte “Global Powers of the
Consumer Products Industry 2010 (Tüketim Ürünleri Sanayisi Küresel Güçleri 2010)” raporuna göre, her ne
kadar yiyecek ve içecek endüstrisi krizde iyi bir performans göstermiş olsa da, kriz ortamında alışverişlerinde
daha dikkatli ve kalite konusunda daha talepkâr hale gelen tüketiciler indirimli ürünlere yönelmiş ve market
markalarından kaçınmışlardır. Üreticiler bu değişimleri göz önünde bulundurmaktadırlar.
Krizden çıkışla beraber şirket birleşme ve satın alımlarında gelecek yıllarda küresel olarak artış
beklenmektedir. Bu durum aynı zamanda yükselen ekonomilerin pazarlarında büyümeye odaklanılmasıyla
birlikte gıda güvenliği konusundaki dikkati artırmaktadır. BMI’ya göre Türk hükümeti, gıda güvenliğinin önemini
göz önünde bulundurarak Türkiye gıda ve tarım sektörleri arasındaki ilişkileri iyileştirecek şekilde Tarım ve
Gıda Bakanlığı’nın kurulacağını bildirmiştir.
14
15. 2.5 Konumlanma Haritası
Aşağıdaki harita Türkiye yiyecek ve içecek endüstrisindeki ana üreticilerin üretim tesislerini göstermektedir.
Tat Konserve Sanayi
Üretim Kapasitesi Ülker
Domates Salçası 100.000 ton/yıl Üretim Kapasitesi Kent Gıda
Konserve Sebze 40.000 ton/yıl Çikolata 400 ton/gün Üretim Kapasitesi 40.000 ton/yıl
Oltan Gıda
CP Standart
Üretim Kapasitesi
Tavuk 117.000 ton/yıl
Çaykur
Üretim Kapasitesi
Altınmarka Coca Cola Company
29.800 kg/8 saat
Üretim Kapasitesi Üretim Kapasitesi
63.000 ton/yıl 552 mn adet kutu/yıl
Marsan
Üretim Kapasitesi
Margarin 200.000 ton/yıl Türkiye Şeker Fab.
Makarna 80.000 ton/yıl Üretim Kapasitesi
Su 180 milyon lt/yıl Şeker 2 milyon ton/yıl
Sütaş
Üretim Kapasitesi Kayseri Şeker
2.500 ton/gün Üretim Kapasitesi
Şeker 12.000 ton/gün
Yaşar Holding
Üretim Kapasitesi
Et 48.000 ton/yıl
Süt 350.000 ton/yıl
Anadolu Efes
Üretim Kapasitesi Eti
881 mn litre/yıl Üretim Kapasitesi
Konya Şeker
80.300 ton/yıl
İçecek şirketleri
Yiyecek şirketleri
15
16. 2.6 Yatırım Fırsatları
Türkiye yiyecek ve içecek sektöründe faaliyet gösteren yabancı şirketlerin sayısı 2008 yılında 376’dan 2009
yılında 421’e yükselmiştir. Doğrudan yabancı yatırım 2008 yılında 1,2 milyar ABD doları ile en yüksek
seviyesine ulaşmıştır. Küresel finansal krizin etkileriyle 2009 yılında doğrudan yabancı yatırımlar imalat
29
sektöründe % 58 oranında, yiyecek ve içecek sektöründe ise % 83 oranında daralma yaşamıştır.
Şekil 15 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Yatırım Verileri
Yiyecek & İçecek Sektöründe DYY (milyon ABD Yiyecek & İçecek Sektöründe DYY
doları) Şirketlerinin Sayısı
421
1,400 1.252 450 376
400 338 45
1,200
350 300 38
1,000 300 257 38
766 43
800 250 39
608 200
600 150
400 100
210 50
200 78 68 -
- 2005 2006 2007 2008 2009
2004 2005 2006 2007 2008 2009 Yeni Kuruluşlar
Toplam Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sayısı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Organik Gıda Sektörü
Organik tarım 1985 yılında İzmir üzümü, ardından incir ve kayısı üretimiyle başlamıştır. Organik ürünler
genellikle toplam organik üretimin % 39’unu oluşturan Ege Bölgesi’nde ve onu takiben % 18 paya sahip
30
Karadeniz Bölgesi ve % 13 paya sahip İç Anadolu Bölgesi’nde üretilmektedir.
Türkiye, toplam organik gıda üretiminin neredeyse tamamını % 85’i Avrupa’ya yönelik olmak üzere ihraç
31
etmektedir. Avrupa’dan gelen yüksek talep ve organik gıdanın tanıtımı için hâlen devam etmekte olan
reformlarla birlikte, Türkiye organik gıda endüstrisinde büyüme potansiyeline sahiptir.
Helal Gıda Sektörü
Müslüman bir ülke olarak Türkiye, “helal gıda” sektöründe yüksek bir büyüme potansiyeline sahiptir. Dünya
Helal Forumu’na göre, küresel helal gıda sektörünün 2010 yılında 650 milyar ABD dolarına ulaşması
31
beklenmektedir.
29
Hazine Müsteşarlığı
30
ORGUDER (Organik Ürün Üreticileri ve Sanayicileri Derneği)
31
BMI
16
17. Şekil 16 – Türkiye Yiyecek, İçecek & Tütün Endüstrisinde Seçilmiş Satın Alma & Birleşme İşlemleri (2005-2010)
İşlem Değeri
Hisse
# Alıcı Şirket Ülke Alınan Şirket Alt Sektör Tarih (milyon ABD
(%)
doları)
GIDA
1 Altas Sirketler Grubu Türkiye Ordu Yag Sanayi AS Tarım işleme/ tahıl 30/01/2010 100,0% 33
2 Alliance Grain Traders Inc Kanada Arbel Group Companies Tarım işleme/ tahıl 16/07/2009 100,0% 134
Anadolu Efes Biracilik;
3 Sucocitrico Cutrale Ltd. Türkiye; Brezilya Etap Tarim ve Gida Urunleri Taze üretim, alkolsüz içecek 07/01/2009 66,0% 25
4 FEM OGG Türkiye Tekel Ayvalik Tuzlasi Gıda içerikleri 23/09/2008 100,0% 6
5 Yildiz Holding AS Türkiye Kerevitas Gida Sanayi ve Ticaret A.S. Dondurulmuş ve soğuk gıda 17/09/2008 51,0% 17
6 Esas Holding AS Türkiye Peyman Gida Gıda içerikleri, Gıda-diğer 18/04/2008 30,0% 12
7 Fresh Cake Gida Türkiye Doruk&Unmas Unlu Mamuller Unlu Mamuller 30/04/2008 50,0% 38
8 Afia International Suudi Arabistan Yudum Food SA Gıda-diğer 14/01/2008 100,0% 71
9 Klueh Service Management Almanya Emin Catering Gıda diğer,Restaurant/Pubs 22/11/2007 51,0% 13
10 MGS Marmara Gida Türkiye Gidasa SA Gıda içerikleri, Alkolsüz içecek 15/08/2007 99,65% 174
11 Bulutoglu Gida ve Lojistik Türkiye Yalova Soguk Hava Tesisleri Dondurulmuş ve soğuk gıda 07/08/2007 100,0% 13
12 Cadbury Plc İngiltere Intergum Gida Sanayi Ve Ticaret A/S Şeker ve tatlı 28/09/2007 100,0% 450
13 TMSF Türkiye Sagra Süt Ürünleri, Gıda-diğer 07/06/2007 100,0% 104
14 Doruk Una Deger Katma Gida Türkiye Unmas Unlu Mamuller Unlu Mamuller 18/08/2006 50,0% 18
15 Fromageries Bel SA Fransa Karper Süt Ürünleri 28/02/2006 51,0% 16
16 Cadbury Plc İngiltere Kent Gida Maddeleri Şeker ve tatlı 10/04/2006 30,0% 94
17 Gidasa SA Türkiye Marsa Gıda içerikleri, Gıda-diğer 21/12/2005 49,0% 19
İÇECEK & TÜTÜN
18 Ihlas Holding AS Türkiye Kristal Kola AS Alkolsüz içecekler 19
19 Central Bottling Company Ltd İsrail Turk Tuborg Bira ve Malt Sanayii AS Bira 15/09/2008 95,69% 167
20 British American Tobacco Plc İngiltere TEKEL AS (Tobacco Business) Tütün 24/06/2008 100,0% 1.720
21 Sarper Family Türkiye Sarper Tutun Ticarper Ve Sanayi AS Şarap/alkollü içecek 25/06/2007 50,0% 10
22 TPG Capital LP ABD Mey Icki Sanayi ve Tic Şarap/alkollü içecek 01/06/2006 90,0% 810
23 Coca Cola Icecek AS Türkiye Efes Sinai Yatirim Holding AS Şişeleme/konserveleme, Alkolsüz içecekler 02/12/2005 51,87% 305
Kay nak: Mergermarket
17
18. 2.7 SWOT Analizi
S
trengths (Güçlü Noktalar)
Genç ve artan nüfusuyla, Türkiye’de hem üretim hem de
W
eaknesses (Zayıf Noktalar)
Küresel ekonomik krizden etkilenen değişken ekonomik
tüketim artış göstermektedir. ortam tüketici harcamalarını engelleyebilir
Türkiye gıda endüstrisi, ülkedeki mevcut tarımsal ürün Alkollü içeceklerde talebin İslami gelenekler ve yüksek
çeşitliliği sebebiyle önemli ihracat fırsatlarına sahiptir. Özel Tüketim Vergisi sebebiyle Avrupa ülkelerine kıyasla
Gelişen bir ülke olarak, tüketici harcamalarını da pozitif düşük düzeyde kalması.
yönde etkileyecek olan kişi başı GSYİH’da gelecek
yıllarda artış beklenmektedir.
O
pportunities (Fırsatlar)
İlgi düzeyi yüksek genç nüfusun yeni marka ve ürünlere
T
hreats (Tehditler)
Tarımda istikrarsız mevzuat ortamının gıda sektörünü de
açık olması etkilemesi.
Turizm sektöründeki büyümenin yiyecek ve içecek Yüksek enerji ve ham madde maliyetlerinin yiyecek ve
sektöründeki tüketimi de artırması. içecek üreticilerinin performanslarını olumsuz etkilemesi.
Henüz pazarın olgunluğa ulaşmaması sebebiyle yeni Dünyadaki yüksek kalite ve düşük fiyatta şarap üreten
ürünlerin Türkiye’ye girebilme fırsatlarının olması. yeni şarap üreticileri sebebiyle şarap endüstrisinde
yaşanan rekabet.
18
19. 2.8 Sektör Kurum ve Kuruluşları
Şekil 17 – Sektör Kurum ve Kuruluşları
Kurum/
Kısaltma Tanım İletişim Bilgileri
Kuruluş
Altunizade Mah. Kısıklı Cad. Tekin Ak İş Merkezi No:1 Kat:2
23 sektörel dernek ve 1000'den fazla şirketten Apartman no 7 Posta Kodu: 34662 Bağlarbaşı Üsküdar
Türkiye Gıda ve İçecek
oluşmaktadır. ISTANBUL
Sanayi Dernekleri TGDF
Görevi bilimsel prensipler çerçevesinde ülkenin gelişimi ve Tel: (0216) 651 86 81
Federasyonu
serbest Pazar ortamı oluşturmaktır. . Fax: (0216) 651 86 83
Website: w w w .tgdf.org.tr
Organizasyonun 57 üyesi vardır.
Atatürk Bulvarı 231 / 15 Kavaklıdere - ANKARA
Derneğin asıl görevi yurtiçinde gelişen yağlı tohumları
Bitkisel Yağ Sanayicileri Tel: (0312) 426 16 82 - 83
BYSD kullanarak ülkenin bitkisel yağ talebini karşılamak ve
Derneği Fax: (0312) 426 16 95
üyelerin haklarını koruyarak aralarında birliğin korunmasını
Website: http://bysd.org.tr
sağlamaktır.
Cinnah Cad. No:59 Çankaya – ANKARA
Organizasyonun 25 üyesi vardır. Görevi makarna
Türkiye Makarna Sanayicileri Tel: (0312) 441 55 47
TMSD üreticilerine profesyonel, teknik, sosyal ve ekonomik
Derneği Fax: (0312) 438 34 33
konularda asistanlık sağlamaktır.
Website: w w w .makarna.org.tr
General Ali Rıza Gürcan Cad. Merter İş Merkezi No:19/B Kat:2
Organizasyonun 14 şirketi temsil eden 26 üyesi vardır.
Salça İhracatçıları ve Merter - İSTANBUL
SIID Görevi üyelerinin haklarını korumaları için devletle ve
İmalatçıları Derneği Tel & Fax: (0212) 554 71 06
sektörle olan iletişim ve koordinasyonlarını sağlamaktır.
Website: w w w .siid.org.tr
Büyükdere Cad.Somer Apt.No:64 Kat:5 D:13 Mecidiyeköy –
Organizasyonun 115 üyesi vardır. İSTANBUL
Tüm Gıda Dış Ticaret Derneği TÜGİDER Derneğin amacı tüm gıda ithalatçılarının işbirliğini Tel: (0212) 347 72 22
sağlamaktır. Fax: (0212) 347 25 70
Website: w w w .tugider.org.tr
Şehit Ersan Caddesi Çoban Yıldızı Sokak 100. Yıl Apt. No: 1/14
Türkiye Süt, Et, Gıda 06680 Çankaya ANKARA
Organizasyonun 74 üyesi vardır.
Sanayicileri ve Üreticileri SETBIR Tel: (0312) 428 47 74-75
Derneğin görevi sektörün gelişmesini sağlamaktır.
Birliği Fax: (0312) 428 47 46
Wesite: w w w .setbir.org.tr
Büyükdere Cad. Somer Apt.No:64 KaT:5 D:13 Mecidiyeköy –
Tarım Ürünleri Hububat, İSTANBUL
Bakliyat İş ve Paketleme PAKDER Organizasyonun 76 üyesi vardır. Tel: (0212) 347 72 22
Sanayicileri Derneği Fax: (0212) 347 25 70
Website: w w w .pakder.org.tr
Organizasyonun 32 üyesi vardır. Büyükdere Cad. Somer Apt.No:64 Kat:5 D:13 Mecidiyeköy –
Dernek, düzenli işleyişi ve organik ürün sektöründeki İSTANBUL
Organik Ürün Üreticileri ve
ORGUDER gelişmeleri ve yabancı pazarlardaki ihracat fısatlarını Tel: (0212) 347 72 22
Sanayicileri Derneği
geliştirmeyi sağlar. Mevzuatların hazırlanması için gerekli Fax: (0212) 347 25 70
kurumlarla birlikte çalışır. Website: w w w .orguder.org.tr
19
20. ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1 – İlk 10 Küresel Yiyecek, İçecek ve Tütün Şirketi ...................................................................................... 4
Şekil 2 – Dünya Yiyecek ve İçecek İthalat ve İhracatı Pazar Payları, 2007 .......................................................... 5
Şekil 3 – Türkiye’de Kişi Başına Yiyecek ve İçecek Tüketimi ............................................................................... 6
Şekil 4 – Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009) .......................................................................................... 6
Şekil 5 – Yükselen Avrupa Yiyecek & İçecek Puanları.......................................................................................... 7
Şekil 6 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Üretim Endeksi ............................................................................................ 8
Şekil 7 – Türkiye Gıda Tüketimi Göstergeleri ........................................................................................................ 9
Şekil 8 – Türkiye Kişi Başına Gıda Tüketimi ......................................................................................................... 9
Şekil 9 – Türkiye’de İçecek Satışları....................................................................................................................10
Şekil 10 – Organize Perakende Sektörü Satışları (2005-2014) ..........................................................................11
Şekil 11 –Türkiye’de Organize Perakende Pazar Payları (%) .............................................................................12
Şekil 12 – Türkiye’de Halka Açık Organize Perakende Şirketlerinin Temel Finansal Verileri .............................12
Şekil 13 – Alt Sektöre Göre Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti İstatistikleri ...............................................13
Şekil 14 – Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar .......................................................13
Şekil 15 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Yatırım Verileri .........................................................................................16
Şekil 16 – Türkiye Yiyecek, İçecek & Tütün Endüstrisinde Seçilmiş Satın Alma & Birleşme İşlemleri (2005-
2010) ............................................................................................................................................................17
Şekil 17 – Sektör Kurum ve Kuruluşları ...............................................................................................................19
20
21. KISALTMALAR
BMI Business Monitor International
YBBO Yıllık Bileşik Büyüme Oranı
AB Avrupa Birliği
GSYİH Gayrisafi Yurt İçi Hasıla
TYDTA Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı
KOBİ Küçük ve Orta Boy İşletmeler
ABD Amerika Birleşik Devletleri
TL Türk Lirası
21
22. Yasal Uyarı
Bu Belge yatırımcılara Türkiye’deki büyüme öncelikli sektörlere dair bir sektör özeti sağlamak amacıyla, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık
Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı (“TYDTA”) tarafından, DRT Kurumsal Finans Danışmanlık Hizmetleri A.Ş.’nin (“Deloitte”) destekleri ile
derlenen seriden biridir. Belge bu sektörle ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Belge her şeyi kapsama ya da olası bir yatırımcının
bu sektöre yatırım yapma ya da yapmama konusunda karar vermesi için ihtiyaç duyacağı tüm bilgileri içerme iddiasında değildir. Belge’nin
ya da sektöre dair yapılacak diğer incelemelerle bağlantılı olarak herhangi bir olası yatırımcıya ya da danışmanlarına verilecek herhangi bir
yazılı ya da sözlü bilginin doğruluğu ya da tamlığı ile ilgili olarak, açık ya da zımni, herhangi bir beyanda bulunulmayacak ya da garanti
verilmeyecektir ve bu konuyla ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte ya da herhangi bir alıcı ya da ilgili görevli, çalışan ya da temsilci
tarafından herhangi bir sorumluluk kabul edilmeyecektir. TYDTA, Deloitte ve ilgili yan kuruluşları ve ortak şirketleri ile ilgili görevliler,
çalışanlar ve aracılar Belge’ye ya da bu gibi bilgilere ve bu Belge ve bilgilerde ortaya çıkabilecek hatalara ya da ihmallere dayanabilecek
tüm sorumlulukları açıkça reddeder. Belge’de yer alan bilgiler, Belge’nin hazırlandığı dönemde halka açık bilgi kaynaklarına dayanarak
hazırlanmıştır. Özellikle gelecekle ilgili projeksiyonlar, hedefler ve tahminlerin (varsa) elde edilebilmesi ya da kabul edilebilirliği konusunda
herhangi bir beyanda bulunulmamakta ve garanti verilmemektedir. TYDTA ve Deloitte Belge’de yer alan bilgileri doğrulamamıştır. Belge’yi
alan kişiler, Belge’nin içindeki bilgileri yasal, kurumsal, vergisel ya da farklı bir öneri olarak yorumlamamalıdır. Herhangi bir alıcı ya da olası
yatırımcı yatırım kararı verirken bu Belge’ye dayanmamalıdır. Kendi durum tespit çalışmalarını yapmaları ve bağımsız danışmanlık hizmeti
almaları önerilmektedir. Belge, burada anlatılan hisse senetleri ya da şirketler ya da varlıkların satılması ya da satın alınmasına ya da söz
konusu sektöre yatırım yapılmasına yönelik bir teklif ya da davet olmayıp, TYDTA ya da Deloitte ya da ilgili yan kuruluşları ya da ortak
şirketleri tarafından yapılan bir taahhüt ya da öneri niteliğinde de değildir. Belge’nin dağıtımı ya da mülkiyet altına alınması ile ilgili olarak,
TYDTA ya da Deloitte herhangi bir yargı alanında hukuksal sorumluluk kabul etmemektedir ve herhangi bir kayıt gereksinimi ya da diğer
yasal sınırlamaların alıcı tarafından ihlal edilmesinden TYDTA ya da Deloitte sorumlu olmayacaktır. Belge’nin aslı ya da üzerinde
değişiklikler yapılmış versiyonu, hiçbir durumda yayınlanamaz, çoğaltılamaz ya da bir ücret ya da üyelik karşılığında üçüncü taraflara
satılamaz. Belge’nin fikri mülkiyet hakları TYDTA’a aittir.
22