SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 22
Downloaden Sie, um offline zu lesen
TÜRKİYE CUMHURİYETİ BAŞBAKANLIK
       Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı

    TÜRKİYE GIDA SEKTÖRÜ RAPORU




   DECEMBER 2009
     TEMMUZ 2010
İÇİNDEKİLER
1.      Yönetici Özeti                             3
2.      Sektöre Genel Bakış                        4
2.1     Küresel Sektör                             4
2.2     Türkiye Gıda Sektörü                       5
2.2.1   Genel Bakış                                5
2.2.2   Yiyecek ve İçecek Üretimi                  8
2.2.3   Yiyecek Tüketimi                           8
2.2.4   İçecek Tüketimi                           10
2.2.5   Organize Perakende Sektörü                11
2.2.6   Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti   13
2.3     Sektördeki Önemli Şirketler               13
2.4     Sektördeki Gelişmeler                     14
2.5     Konumlanma Haritası                       15
2.6     Yatırım Fırsatları                        16
2.7     SWOT Analizi                              18
2.8     Sektör Kurum ve Kuruluşları               19
ŞEKİLLERİN LİSTESİ                                20
KISALTMALAR                                       21




                                                       2
1.          Yönetici Özeti
Küresel yiyecek ve içecek pazarının Çin, Hindistan, Brezilya gibi yükselen ekonomilerde sağlıklı ürünlere
yönelik talebin artması ve net gelir seviyesinin yükselmesi sayesinde yıllık % 3 büyümeyle 2010 yılında 3,8
                                               1
trilyon ABD dolarına ulaşması beklenmektedir.
Tüketiciler zorunlu ihtiyaç olmayan ev eşyası gibi ürünlerdeki harcamalarını küresel ekonomik krize bağlı
olarak kısmışlardır. Ancak, yiyecek ve içecek gibi temel ihtiyaç ürünlerindeki harcamalar bu dönemde sabit
kalmıştır. Ekonomik daralmanın tüketim alışkanlıklarını ve önceliklerini etkilemiş olmasına rağmen, kaliteye
olan ilgi, sağlık ve sürdürülebilirlik tüketimde hâlen önemli bir role sahiptir. Gıda güvenliği konusundaki
                                                       2
önceliklerin öneminin gelecekte artması beklenmektedir.
Yiyecek ve içecek sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. 2007 yılının en büyük 10 firması küresel pazarın
yalnızca % 12,9’unu elinde bulundurmaktadır. Avrupa Birliği küresel ticaretteki en önemli oyuncudur ve dünya
çapında yiyecek ve içecek ürünlerinin en büyük ihracat ve ithalatçısıdır. Ancak, Çin ve Brezilya’nın geçtiğimiz
yıllardaki artan payları nedeniyle, Avrupa Birliği’nin payı 1998’deki % 24,6 seviyesinden 2007’de % 19,8’e
                                                                                                          3
kadar düşmüştür. ABD dünya ticaretinde ikinci sıradadır ve Brezilya ve Çin tarafından takip edilmektedir.
Türkiye potansiyel yatırımcılar için oldukça çekici bir pazardır: Business Monitor International (BMI) tarafından
yiyecek ve içecek sektörü için yapılan 3. Çeyrek 2010 CEE iş ortamı sıralamasında, büyük nüfusu (yaklaşık
73 milyon), pazardaki doymuşluk ve olgunluk seviyesinin düşüklüğü, elverişli bir uzun dönemli ekonomik
yapının varlığı ve tatminkâr düzeydeki kişi başı milli gelir seviyesi sayesinde 5. sırada yer almaktadır. Buna ek
olarak, giderek iyileşen yiyecek ve içecek ticaret dengesine sahip önemli bir tarımsal üretici olarak, Türkiye,
ham maddeye kolay erişim sağlamaktadır. Tarım sektörüne yüksek derecede bağlı olan yiyecek ve içecek
sektörü, ülke üretiminde % 18 – 20 oranıyla önemli bir paya sahiptir.
Türkiye yiyecek ve içecek sektörü üretiminde 2008 yılında 2007 yılına göre % 4,1 oranında artış kaydedilmiştir,
ancak 2009 yılında 2008 yılına göre % 1,3 oranında azalma görülmüştür. Bu azalma küresel ekonomik krizden
                                                                      4
geçici olarak etkilenen çeşitli sektörlerdeki azalmadan daha düşüktür.
Türkiye gıda sektörü perakendeciler gıda üreticilerinden daha yüksek standartlar talep ettikçe ve sektördeki
yatırımlarla birlikte iyileştirmeler gerçekleştikçe daha da gelişmiş bir hâl almaktadır. Organize perakendeciliğin
yaygınlaşması ve net gelir seviyesinin yükselmesiyle birlikte, Türk tüketicilerinin tüketim tercihleri hazır
yemekler ve dondurulmuş yiyecekler gibi paketlenmiş ve işlenmiş gıdalara kaymıştır. Buna ek olarak, tam
zamanlı işlerde çalışan kadın sayısının artması dondurulmuş ve hazır gıdaya olan talep trendini desteklemiştir.
Ülkedeki yükselen refah düzeyinin bir göstergesi olarak, 2009 yılında % 8,4 olan gıda tüketiminin gayrisafi yurt
içi hasılaya oranının 2014 yılında % 7,2’ye düşmesi beklenmektedir. Özellikle alkolsüz içecek satışlarının
artışına bağlı olarak, 2009 ve 2014 yılları arasında içecek tüketiminin değer bazında % 16,4’lük YBBO ile
                            5
artması beklenmektedir.
Türkiye’nin yiyecek, içecek ve tütün ticaret dengesinin tahmin döneminde ülkenin hacmi oldukça büyük olan
tarım sektörü sayesinde pozitif olarak büyümesi beklenmektedir. Tüketicilerin giderek daha geniş çeşitlilikte
                                                                                                       4
yiyecek ve içecek ürünleri talep etmeleri sonucunda yıllık ticaret dengesinin 2005 yılındaki 4,4 milyar ABD
                                                                                  5
doları seviyesinden 2014 yılında 6,2 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. Aynı zamanda, ihracatın
da bu dönemde % 46 oranında büyümesi ve ihracat hacminin 9,1 milyar ABD dolarına ulaşması
                5
beklenmektedir.


1
    İlk 10 Yiyecek ve İçecek Şirketi, Business Insights, Şubat 2009
2
    Top of Mind araştırması CIES (Tüketim Ürünleri Forumu), 2008
3
    AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Rekabet Durumu, Veriler ve Rakamlar 2009, CIAA
4
    TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu
5
    BMI
                                                                                                                3
Organik tarım alanında 2000 yılından beri devam eden reformlarla bu alt sektöre yönelik artan uluslararası ilgi
karşılanmaya çalışılmaktadır. Türkiye şu anda ürettiği neredeyse tüm sertifikalı organik gıda ürünlerini,
çoğunluğu Avrupa’ya olmak üzere (yaklaşık % 85’i), ihraç etmektedir. Buna ek olarak, “helal gıda” üretimi
potansiyeli çoğunluğu Müslüman olan Türkiye için önemli fırsatlar sunmaktadır.

2.          Sektöre Genel Bakış
2.1         Küresel Sektör
                                                                                                                                                        6
Küresel yiyecek ve içecek pazarının 2010 yılında 3,8 trilyon ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. 2007
yılında 3,5 trilyon ABD doları seviyesinde olan bu rakam, küresel krize rağmen yılda yaklaşık % 3 oranında
büyümüştür. Çin, Hindistan ve Brezilya gibi gelişmekte olan pazarlar resesyonun gelişmiş pazarlarda tüketici
harcamalarını azaltmasıyla büyümenin itici gücü olarak görülmeye başlanmıştır. Diğer taraftan, hayvan yemi
gibi ham maddelerin, enerji kaynaklarının ve paketleme malzemeleri gibi diğer bazı malların artan fiyatları
üreticiler için endişe kaynağı olmaktadır.
Tüketiciler zorunlu ihtiyaç olmayan ev eşyası gibi ürünlerdeki harcamalarını küresel ekonomik daralmaya bağlı
olarak kısmışlardır. Ancak yiyecek ve içecek gibi temel ihtiyaç ürünlerindeki harcamalar oldukça sabit kalmıştır.
Ekonomik daralmanın tüketim alışkanlıklarını ve önceliklerini etkilemiş olmasına rağmen, kaliteye olan ilgi,
sağlık ve sürdürülebilirlik tüketimde hâlen önemli bir role sahiptir. Örneğin, organik gıda satışları ABD’de genel
                                   7
olarak sabit kalmayı başarmıştır.
Gıda güvenliğine yönelik ilgi ve kaygıların CIES’in (Tüketim Ürünleri Forumu) yaptığı Top of Mind
araştırmasında belirtildiği üzere artması beklenmektedir. 2010 yılı ve sonrasında beklendiği üzere, yiyecek ve
içecek firmaları altyapının ve kapsamlı standartların eksik olduğu gelişmekte olan pazarlara odaklandıkça gıda
güvenliği daha önemli bir konu haline gelecektir.
Yiyecek ve içecek sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. 2007 yılının en büyük 10 firması küresel pazarın
yalnızca % 12,9’unu elinde bulundurmaktadır. Gıda zincirindeki oyuncular açısından ise perakende sektöründe
konsantrasyon seviyesi yüksektir. Çoğu AB ülkesindeki üç büyük perakendeci pazarın % 40’ından fazlasını
                                                                                6
elinde bulundurmakta ve Kuzey Avrupa ülkelerinde bu oran % 75’i aşabilmektedir.
                                             Şekil 1 – İlk 10 Küresel Yiyecek, İçecek ve Tütün Şirketi

             İlk 10 Yiyecek, İçecek & Tütün Şirketi 2008
                                                                                                                             2008 Net Satışları
               Şirket Adı                                       Ülke                         Bölge                           milyon ABD Doları
               Nestle                                           İsviçre                      Avrupa                                         101.823
               Japan Tobacco                                    Japonya                      Asya/Pasifik                                     68.323
               Philip Morris Intl.                              ABD                          Kuzey Amerika                                    63.640
               PepsiCo                                          ABD                          Kuzey Amerika                                    43.251
               Kraft                                            ABD                          Kuzey Amerika                                    42.201
               Imperial Tobacco                                 İngiltere                    Avrupa                                           40.504
               Coca-Cola                                        ABD                          Kuzey Amerika                                    31.944
               Mars                                             ABD                          Kuzey Amerika                                    30.000
               Tyson                                            ABD                          Kuzey Amerika                                    26.862
               AB InBev                                         Belçika                      Avrupa                                           23.692
             Kaynak: Şirket bilgileri, Delo itte Glo bal P o wers o f the Co nsumer P ro ducts Industry 201 (Tüketim Ürünlerinde Küresel Güçler 201
                                                                                                           0                                       0)



2007 yılında ihracat ve ithalatın toplamı 375 milyar ABD doları olmuştur. AB, küresel ticaretteki en önemli
oyuncudur ve dünya çapında yiyecek ve içecek ürünlerinin en büyük ihracat ve ithalatçısıdır (AB’nin kendi
içindeki ticareti hariçtir). Ancak, Çin ve Brezilya’nın geçtiğimiz yıllardaki artan payları nedeniyle (2007 yılı

6
    İlk 10 Yiyecek ve İçecek Şirketi, Business Insights, Şubat 2009
7
  Organic Food Sales Remain Strong (Organik Yiyecek Satışları Gücünü Koruyor), Time Magazine, 21
Temmuz 2009
                                                                                                                                                            4
itibarıyla payları sırasıyla % 6,5 ve 7,4), AB’nin küresel ihracat pazarındaki payı 1998’deki % 24,6 seviyesinden
                                8
2007’de % 19,8’e düşmüştür.

AB’de yiyecek ve içecek sektörünün katma değerli büyümesi son birkaç yıldır artı % 2 civarında sabitleşmeye
başlamıştır, oysa ki bu oranlar Çin ve Brezilya için 2007 yılında bir önceki yıla göre sırasıyla % 22 ve % 14
                9
seviyesindedir.


                                   Şekil 2 – Dünya Yiyecek ve İçecek İthalat ve İhracatı Pazar Payları, 2007

    Küresel Yiyecek & İçecek İhracatı - 2007                              Küresel Yiyecek & İçecek İthalatı - 2007

                                                                                                                            AB
                               19,8%                                                                18,8%                   ABD
                                                           AB
                                                                             32,9%                                          Japonya
                                                           ABD
       45,0%                                                                                                                Çin
                                                           Brezilya
                                      11,5%                                                                                 Rusya
                                                           Çin                                            16,8%
                                                                                                                            Kanada
                                                           Kanada                                                           Meksika
                                   7,4%
                                                           Avustralya                                                       Güney Kore
                               6,5%                                       2,1%                       9,6%
                                                           Yeni Zelanda    2,8%                                             Hong Kong, Çin
                                                           Diğer            2,9% 4,4%                                       Diğer
               3,3% 3,6% 4,6%                                                           4,6% 5,1%
     Kaynak: CIAA, Avrupa Yiyecek ve İçecek Sanayii 2008                  Kaynak: CIAA, Avrupa Yiyecek ve İçecek Sanayii 2008



AB en büyük ihracatçı (küresel yiyecek ve içecek endüstrisi ihracatının % 20’si) ve ithalatçıdır (küresel ithalatın
% 19’u). İthalat hacminde AB, ABD ve Japonya tarafından takip edilmektedir. AB’nin ihracatının yaklaşık %21’i
ABD’ye yönelik gerçekleşmektedir, bunun yanında Çin’e yapılan ihracat da sürekli artmaktadır. AB ağırlıklı
olarak Brezilya ve Arjantin’den ithalat gerçekleştirmekte ve bu iki ülkenin toplamı AB’nin ithalatının % 20’sini
                 10
oluşturmaktadır .


2.2             Türkiye Gıda Sektörü
2.2.1           Genel Bakış
Yiyecek ve içecek sektöründeki üretim 2009 yılında 8,9 milyar TL olup ülkenin toplam üretiminin % 18-20’sini
               11
oluşturmaktadır . Bu üretim büyük ölçüde ülkedeki tarım sektörüne bağlıdır. Türkiye’de geniş bir ürün
yelpazesinde ekim yapılabilmesine, genel olarak ılıman olan iklim imkân vermektedir.
Türkiye’de yiyecek ve içecek sektöründeki önemli alt pazarlar et ve et ürünleri, unlu mamuller, süt ürünleri,
sebze ve meyveler, yağlar, şekerli ve çikolatalı mamuller, alkollü ve alkolsüz içecekler, hazır yemekler ve
bebek mamalarından oluşmaktadır.
Türk halkının yiyecek, içecek ve tütün için gerçekleştirdiği tüketim harcamalarının payı % 26 düzeyinde
seyretmekteyken 2009-2010 yılında % 27 - 27,5 seviyesine yükselmiştir. Bu seviye Avrupa standardı olan %
15 - 20 arasındaki orandan yüksek kalmaktadır. Yiyecek, içecek ve tütüne yapılan tahmini toplam tüketici




8
     CIAA (AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Federasyonu), 2008 Yıllık Raporu
9
    AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Rekabet Durumu, Veriler ve Sayılar 2009, CIAA
10
     Confederation of the Food and Drink Industries of the EU (AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Federasyonu)
11
     DPT, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, TUİK ve DPT verileriyle Deloitte hesaplaması
                                                                                                                                             5
harcamaları 2007 yılında yaklaşık 120 milyar ABD doları, 2008 yılında ise 130 milyar ABD doları
                12
seviyesindedir.


                                                Şekil 3 – Türkiye’de Kişi Başına Yiyecek ve İçecek Tüketimi

       Kişi Başına Tüketim Verisi
                                                          2004e 2005e 2006e 2007e 2008e 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f
         Et tüketimi (kişi başına kg)                      21.3      22.6       23.4    23.9      23.9      23.0    23.2      23.7    24.1    24.6
         Balık tüketimi (kişi başına kg)                      7.0        6.9     7.0     7.2       7.2       7.0       7.1     7.2     7.3     7.4
         Meyve tüketimi (kişi başına kg)                  105.2     105.3      107.2   109.4    109.5      108.5   109.4     111.1   112.5   114.0
         Sebze tüketimi (kişi başına kg)                  226.3     224.2      228.0   230.4    230.3      225.8   227.1     229.1   231.1   233.2
         Süt tüketimi (kişi başına litre)                 126.6     129.9      132.0   134.5    134.8      134.0   135.2     137.2   138.9   140.8
         Kahve tüketimi (kişi başına kg)                      0.5        0.6     0.6     0.7       0.7       0.6       0.7     0.7     0.7     0.7
         Çay tüketimi (kişi başına kg)                        2.4        2.7     2.7     2.7       2.7       2.7       2.7     2.7     2.7     2.8
        e: tahmini f : öngörülen
       Kaynak: Eco no mist Intelligence Unit




Serbest ve giderek daha liberal hâle gelen ticaret ve yatırım iklimi sayesinde, yeni işletmeler için pazara giriş
engelleri oldukça düşük seviyededir. TOBB’un açıkladığı verilere göre yiyecek ve içecek endüstrisindeki faal
şirket sayısı 2008 yılı sonu itibarıyla 2007 yılı rakamı olan 23.276’dan 22.092’ye düşmüştür. Türkiye’deki
yiyecek ve içecek sektöründeki firmaların çoğunluğu genellikle özel girişim olan KOBİ’lerden oluşmaktadır.
                                                                          13
Kapasite kullanım oranı yiyecek ve içecek sektörü için % 70 civarındadır.
Türkiye halkının beslenme biçiminde unlu mamullerin yeri oldukça önemlidir. Bundan dolayı toplam gıda
                                                                               13
firmalarının çoğunluğu (% 65) un ve unlu mamuller alt sektöründe bulunmaktadır.


                                                   Şekil 4 – Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009)

                                               Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı
                                               (2009)
                                                                    5%                         Un ve unlu mamuller
                                                         3% 1%
                                                    4%                                         Süt ve süt mamulleri

                                                                                               Meyve & Sebze
                                                    12%
                                                                                               Hayvansal ve bitkisel
                                                                                               yağlar
                                                   11%                                         Şekerli ve çikolatalı
                                                                                65%            mamuller
                                                                                               Et mamulleri

                                                                                               İçecekler
                                                Kaynak: DPT



Türkiye BMI tarafından hazırlanan CEE İş Ortamı Derecelendirmesine göre 5. sıradadır. Bu analiz yiyecek ve
içecek sektörünün yatırımcılar için çekicilik düzeyini, pazar büyüklüğü, tüketim seviyesi, gelecekteki potansiyel
büyüme ile yasal ve politik duruma dayanarak ölçmektedir.




12
     EIU, Türkiye: Tüketim Ürünleri ve Perakende Raporu, 29 Eylül 2009
13
     T.C. Merkez Bankası, “İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı”, Şubat 2010
                                                                                                                                                     6
Şekil 5 – Yükselen Avrupa Yiyecek & İçecek Puanları

       Yükselen Avrupa Yiyecek ve İçecek İş Ortamı Puanları 2010 3. Çeyrek
                                                                                        Getirilerin Gerçekleşme
                                 Potansiyel Getirilerin Limitleri                                 Riskleri
                                                                                                                                   Yiyecek &
                            Yiyecek &
                                                Ülke                                 Pazar                                         İçecek İş        Bölgesel
                              İçecek                             Lim itler                         Ülke Riski        Riskler
                                               Yapısı                               Riskleri                                         Ortam ı        Sıralam a
                               Pazarı
                                                                                                                                    Puanları
       Rusya                           85            65,2                 75,1               45            57,6            52,6            68,4                  1
       Macaristan                      67            54,1                 60,5               75            63,6            68,1            62,8                  2
       Polonya                         59            60.0                 59,5               70            66,1            67,7            62.0                  3
       Çek Cumhuriyeti                 61            52,3                 56,6               75            68,6            71,1            61.0                  4
       Türkiye                         58            59,5                 58,8               75            54,9            62,9            60.0                  5
       Slovakya                        55            53,9                 54,4               70            60,5            64,3            57,4                  6
       Slovenya                        51            50.0                 50,5               70            70.0            70.0            56,4                  7
       Litvanya                        61            41,6                 51,3               70            65,2            67,1            56.0                  8
       Romanya                         51            51,6                 51,3               60            57,2            58,3            53,4                  9
       Estonya                         53            44,1                 48,5               65            62,6            63,5            53.0                  10
       Sırbistan                       63            46,6                 54,8               50            44,5            46,7            52,4                  11
       Bulgaristan                     45            47,7                 46,4               55            60,7            58,4            50.0                  12
       Hırvatistan                     41            48.0                 44,5               60            62,5            61,5            49,6                  13
       Letonya                         40            44,1                 42.0               70            62,4            65,4            49,1                  14
       Ukrayna                         53            46,4                 49,7               35            50,9            44,6            48,1                  15
       Kaynak: B M I. P uanlama 1 üzerinden, 1 en yüksek o lacak şekilde. Yiyecek & İçecek İş Ortamı ana sıralamadır. İki alt sıralaması vardır: 'P o tansiyel
                                      00              00
       getirilerin limitleri' ve 'Getirilerin gerçekleşme riski', sıralamalar sırası ile %70 ve %30 o ranında ağırlıklandırılmıştır.




Özellikle Ülke Yapısı göstergesi açısından, Türkiye neredeyse 73 milyonluk büyük nüfusu, doygunluk ve
olgunluk seviyesi henüz düşük olan pazarı, elverişli bir uzun dönemli ekonomik yapının varlığı ve tatminkâr
düzeydeki kişi başı milli gelir seviyesi sayesinde yüksek bir puana sahiptir. Giderek iyileşen yiyecek ve içecek
ticaret dengesine sahip önemli bir tarımsal üretici olarak, Türkiye ham maddeye kolay erişim sunmaktadır.
Ayrıca, dağıtım ağı, gelişmiş ve büyümekte olan organize perakende sektörü ile sağlanmaktadır. Ancak, gıda
tüketimi büyümesi 2009 yılında GSYİH büyümesini -% 4,7’ye indiren ekonomik krizin etkisiyle yavaşlamıştır.
OECD tahminlerine göre, Türkiye’nin reel büyümesi 2010’da % 6,8, 2011’de ise % 4,5 olarak
                    14
gerçekleşecektir. BMI’nın büyüme tahminleri ise 2012, 2013 ve 2014 yılları için sırasıyla % 5,2, % 5,7 ve %
                 15
5,6 şeklindedir.
Getirilerin gerçekleşme riskleri açısından, Türkiye bazı bölge ülkelerinden ülke risk puanı anlamında daha kötü
puana sahiptir. Buna karşın, iş ortamının gelişimine destek veren hükümet aktif bir şekilde AB üyeliğini
gerçekleştirmeye ve bir çok kritik reformu tamamlamaya çalışmaktadır. Uluslararası derecelendirme kuruluşu
Standard & Poor's Türkiye’nin ülke notunu hükümetin borç yükünü azaltma ve finans sektöründe istikrarı
sağlamadaki başarısını dikkate alarak Şubat 2010 itibarıyla yükseltmiştir. Uzun vadeli yabancı ve yerel para
kredi notu BB ve BB+’ya çıkarılmıştır.




14
     OECD (Organisation For Economic Co-operation and Development), Ekonomik Görünüm No.87
15
     BMI
                                                                                                                                                                      7
2.2.2       Yiyecek ve İçecek Üretimi
Türkiye yiyecek ve içecek sektöründeki üretimde 2008 yılında 2007 yılına göre % 4,1 oranında artış
kaydedilmiştir, ancak 2009 yılında 2008 yılına göre % 1,3 oranında azalma olmuştur. Bu azalma küresel
                                                                                            16
ekonomik krizden geçici olarak daha fazla etkilenen çeşitli sektörlerdekinden daha düşüktür.




                                            Şekil 6 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Üretim Endeksi

                 Yiyecek & İçecek Sektörü Üretim Endeksi (aylık ortalama)
                  160                                                                                           151
                                                                                                    137135131140
                  140
                  120                                               105              108113112105
                                                                                  102
                                      92 95 92             95 98          98
                  100            85                   86
                            76
                   80
                   60
                   40
                   20
                    0
                                      Kış                  İlkbahar                       Yaz          Sonbahar

                                                    2005      2006         2007    2008     2009
                  Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, baz yıl=2005



2.2.3       Yiyecek Tüketimi
Türkiye’deki geleneksel yemek alışkanlıkları toplumun büyük bölümünde fazla değişmeden varlığını
korumaktadır. Bununla birlikte, Türkiye yiyecek sektörü, perakendeciler gıda üreticilerinden daha yüksek
standartlar talep ettikçe ve yatırımlar sayesinde sektörde önemli iyileştirmeler gerçekleştikçe daha gelişmiş bir
hâle gelmektedir. Organize perakendeciliğin yaygınlaşmasıyla ve net gelir seviyesinin yükselmesiyle birlikte,
Türk tüketicilerinin tüketim tercihleri hazır yemekler ve dondurulmuş yiyecekler gibi paketlenmiş ve işlenmiş
gıdalara kaymıştır. Buna ek olarak, tam zamanlı işlerde çalışan kadın sayısının artması, dondurulmuş ve hazır
gıdaya olan talep artışını desteklemiştir. Avrupa’da kişi başına paketlenmiş gıda tüketimi en düşük ülkenin
Türkiye olduğu düşünüldüğünde, söz konusu alt sektörlerde önemli bir potansiyel olduğu görülmektedir.
Türkiye Türk halkının yemek alışkanlıklarında önemli bir payı olan unlu mamuller alanında dünyadaki en büyük
pazarlardan birisidir. Yükselen gelir düzeyiyle birlikte, paketlenmiş ekmek tüketimi yükseliş göstermekte ve
aynı zamanda çok tahıllı ve özel yapım gibi farklı çeşitlerdeki ekmeklere yönelik talep geleneksel unlu
mamullere kıyasla kâr marjının daha yüksek olduğu bu alanda önemli fırsatlar sunmaktadır.




16
     TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu
                                                                                                                      8
Şekil 7 – Türkiye Gıda Tüketimi Göstergeleri

                 Gıda Tüketimi
                  120                                                                                                        12%
                             10.0%
                                      9.5%
                  100                           9.0%                                                                         10%
                                                           8.3%   8.4%       8.1%     7.8%      7.6%     7.4%      7.2%
                    80                                                                                                       8%

                    60                                                                                                       6%

                    40                                                                                                       4%

                    20                                                                                                       2%

                     -                                                                                                       0%
                             2005    2006       2007       2008   2009e      2010f    2011f    2012f     2013f    2014f
                               Gıda Tüketimi (milyar TL)                              Toplam gıda tüketim büyümesi (yıldan yıla)
                               Gıda tüketiminin GSYİH'daki Yüzdesi
                  Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Basın, BMI
                  Not: e: tahmini, f: öngörü



Gıda tüketiminin GSYİH’e oranının, ülkedeki yükselen refah düzeyinin bir yansıması olarak, 2009 yılından
2014’e kadar % 8,4’ten % 7,2’ye düşmesi beklenmektedir (bkz. Şekil 7).
                                                Şekil 8 – Türkiye Kişi Başına Gıda Tüketimi


                 Kişi Başı Gıda Tüketimi
                                                                                        11%      13%
                  1.200,0                10%      10%                                                     10%      11%      15%
                                                                                                                            10%
                  1.000,0                                    4%
                                                                                                                            5%
                    800,0       (1)%
                                                                               (5)%                                         0%
                    600,0                                                                                                   -5%
                                                                                                                            -10%
                    400,0
                                                                                                                            -15%
                    200,0                                            (23)%                                                  -20%
                         -                                                                                                  -25%
                                2005     2006     2007      2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f

                               Kişi başı gıda tüketimi (ABD $)               Kişi başı gıda tüketimi büyümesi (yıldan yıla)
                  Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu BMI



1,9 milyon tonluk yıllık üretim kapasitesiyle, şekerli ve çikolatalı mamuller sektörü de önemli bir konuma
sahiptir. Dünya çapında ihracatı yapılan bazı şekerleme ürünleri, geleneksel Türk lokumu (“Turkish Delight”),
karamel, sakız ve bonbondur. Yerli marka Ülker pazar lideri konumundadır, Kent (Cadbury yan kuruluşu) ve
                                                   17
Intergum da diğer önemli şekerleme üreticileridir.
BMI’nın tahminlerine göre 2009 ve 2014 yılları arasında Türkiye’de toplam gıda tüketiminin % 34, kişi başı gıda
tüketiminin ise % 21 oranında artması beklenmektedir. Bu tahmini büyümenin itici gücü organize
                                                                           17
perakendecilik alanında ve işlenmiş gıda sektöründeki gelişmeler olacaktır.




17
     BMI Industry View, Türkiye Yiyecek ve İçecek Raporu – İkinci çeyrek 2010
                                                                                                                                   9
2.2.4       İçecek Tüketimi
Türkiye’de içecek sektörü, sıcak içecekler, alkolsüz içecekler ve alkollü içecekler olarak analiz edilebilir.
                                                       Şekil 9 – Türkiye’de İçecek Satışları

                 Türkiye İçecek Satışları (ABD Doları milyon)
                  18,000                                                                                              15.604
                  16,000                                                                                     14.241
                  14,000                                                                            12.665
                  12,000                                                                   10.589
                  10,000                                       8.556              8.519
                                                      7.695              7.269
                                           6.947
                    8,000        5.924
                    6,000
                    4,000
                    2,000
                        -
                                 2005      2006       2007     2008     2009e     2010f    2011f    2012f    2013f    2014f
                                               Alkolsüz içecekler      Alkollü içecekler    Çay satışları
                  Kaynak: Basın, BMI
                  Not: e: tahmini, f: öngörü




Sıcak İçecekler
Türkiye, çay tarımı yapılan arazi büyüklüğü açısından dünyada 7., kuru çay üretiminde 5. ve kişi başına çay
                         18
tüketiminde 4. sıradadır. Günlük 6.600 tonluk üretim kapasitesiyle Türkiye’deki kuru çay pazarının % 60-
                                                                           19
65’ine hakim olan kamu kuruluşu Çaykur geçmişten beri pazar lideridir. Çay piyasasındaki diğer önemli
                                                                                     20
oyuncular özel teşebbüsler olan Doğuş, Doğadan ve Unilever (Lipton) gibi firmalardır.
Diğer sıcak içecekler arasında Türk kahvesi tüketimi yaygınlığını korusa da, Starbucks ve Caffé Nero gibi
çeşitli alternatif ürünler sunan uluslararası kahve zincirleri de piyasaya girmektedir.


Alkolsüz İçecekler
Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu’nun verilerine göre, şişelenmiş su, Türkiye içecek
endüstrisinin toplam kapasitesi olan 13.236 milyon litrenin yaklaşık % 50’sini oluşturarak üretim kapasitesine
                                      21
göre birinci sırada yer almaktadır. 2009 yılında şişelenmiş su satışları yaklaşık 3,1 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir ve 2010 yılında 3,2 milyar TL’ye ulaşması beklenmektedir. Türkiye’de kişi başı yıllık şişelenmiş
su tüketimi 2009 yılında 126 litreyle Fransa (142 litre) ve İtalya (176 litre) gibi gelişmiş ülkelerden çok aşağıda
         22
değildir. DanoneSa maden suyu pazarında kendi markası Hayat ile lider konumdadır. Diğer önemli firmalar
                                                        20
ise Erikli, Nestle, Pınar, Niksar, Hamidiye ve Saka’dır.
Soda ve meyve suyunun dahil olduğu diğer alkolsüz içecekler 2009 yılında toplam içecek endüstrisinin üretim
                                       21
kapasitesinin % 37’sini oluşturmuştur. Coca Cola, Fanta, Sprite, Nestea, Powerade ve Schweppes
markalarının dağıtıcısı olan Coca-Cola İçecek şişelenmiş su dışındaki alkolsüz içeceklerde açık farkla lider
                                                                   20
konumundadır ve Pepsi ile Cola Turka tarafından takip edilmektedir.



18
     Çaykur, Çay Sektörü Raporu, 2009
19
     Çaykur internet sayfası, www.caykur.gov.tr
20
     BMI
21
     Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu, 2009 Raporu
22
     SUDER (Ambalajlı Su Üreticileri Derneği)
                                                                                                                               10
Alkollü İçecekler
Türkiye’de en fazla üretilen ilk dört alkollü içecek bira, rakı, şarap ve votkadır. Başlıca alkollü içecek olan bira,
2009 yılında toplam alkollü içecek üretiminin yaklaşık % 90’ını oluşturmuştur. Her ne kadar bira Türkiye’de
üretilen başlıca alkollü içecek olsa da şarap üretimi ilk dört alkollü ürün arasında en hızlı şekilde artmıştır:
2009’da % 22 oranında artmış ve 2010’un ilk çeyreğinde 2009’un ilk çeyreği ile kıyaslandığında % 52 oranıyla
                         23
artışına devam etmiştir.
Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’nun verilerine göre, Anadolu Efes ve Türk Tuborg üretim
kapasitesi yılda 1 milyon litreyi geçen iki bira üreticisidir. Efes markasının sahibi olan Anadolu Efes, Türkiye’de
bira pazarının yaklaşık % 80’ini elinde bulundurmaktadır ve geri kalan pazar payının büyük çoğunluğuna sahip
                                                20
olan Tuborg Anadolu Efes’i takip etmektedir.
2009 yılında 104 milyon litreye ulaşmış olan Türkiye’nin alkollü içecek ihracatının % 95’ini bira oluşturmaktadır.
                                                                   23
Viskinin % 35’ini oluşturduğu ithalat ise 7 milyon litre olmuştur.
Türkiye’nin geleneksel alkollü içeceği olan rakı, şarapla birlikte toplam üretimin % 4,4’ünü oluşturmaktadır.
Büyük şarap üreticilerinin yanı sıra İç Anadolu, Trakya ve Ege bölgelerinde olmak üzere yaklaşık 300 adet
                                                                                                            24
küçük ölçekli üretici bulunmaktadır. Şarap sektörünün toplam kapasitesi yaklaşık yılda 120 milyon litredir.
Türkiye 2009 yılında toplamda 7,75 milyon ABD doları değerinde 3,6 milyon litre şarap ihraç etmiştir. İhracat
                                                                                                         25
pazarları % 26 payla Belçika, % 25 payla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve % 15 payla Almanya olmuştur.


2.2.5        Organize Perakende Sektörü
Her ne kadar Türk tüketicileri öncelikli olarak küçük market ve bakkallardan alışveriş yapıyor olsalar da,
tüketicilerin daha geniş yelpazede ürünler ve yüksek kaliteli mallar sunan organize perakendecilere
(süpermarket ve hipermarketler) yönelmesiyle bu geleneksel perakendecilerin pazar payları zamanla
düşmüştür.

                                       Şekil 10 – Organize Perakende Sektörü Satışları (2005-2014)


             Türlerine Göre Türkiye Organize Perakende Satışları (milyar TL)
             40                                                                                                       25%
                                                                                                              34.6
             35                                                                                       30.9
                                                                                            27.7                      20%
             30
                                                                                   24.8
             25                                                          22.3
                                                       19.7    20.6                                                   15%
             20                             16.7
                                14.1
             15      11.8                                                                                             10%

             10
                                                                                                                      5%
              5
              0                                                                                                       0%
                    2005        2006       2007        2008   2009e     2010f     2011f    2012f      2013f   2014f
                                                   Süpermarketler
                                                   Hipermarketler
                                                   İndirim Marketleri
                                                   Toplam organize perakende büyümesi (yıldan yıla)
              Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, BMI
              Not: e: tahmini, f: öngörü




23
     TAPDK (Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu)
24
     IGEME, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Şarap Sektörü Raporu, 2010
25
     Türkiye İstatistik Kurumu
                                                                                                                            11
Artan kentleşme, yükselen harcanabilir gelir seviyesi ve iş yaşamında kadın sayısının artması sayesinde
perakendecilik sektörü özellikle büyük şehirlerde yavaş yavaş bu Batı tarzı operasyonlara kaymıştır. Buna
rağmen küçük geleneksel perakendiceler hâlâ perakende yiyecek sektörünün % 60’ını ellerinde
                    26
bulundurmaktadırlar.

Süpermarketler 1990’lı yıllarda Türkiye yiyecek ve içecek sektöründe faaliyetlerine başlamış ve 2000 yılında
sektörde % 26 oranında pazar payı elde etmişlerdir. Etkileyici bir büyüme gösteren süpermarketler hâlihazırda
sektörün yaklaşık % 40’ına hakim durumdadırlar. Fazla sayıda mağazaya sahip olan modern perakendeciler
                                                                 26
yüksek alım güçleriyle geleneksel rakiplerinden daha kârlıdırlar.




Organize Perakende Pazarı Oyuncuları
Türkiye organize perakende sektörü oldukça rekabetçidir. Migros % 9 oranla pazarda en büyük paya sahiptir.
                                                                                                           26
Migros’u % 8’le Carrefour ve % 7’yle BİM izlemektedir. Diğer uluslararası firmalar Metro ve Tesco Kipa’dır.



                                       Şekil 11 –Türkiye’de Organize Perakende Pazar Payları (%)

                                                                                Migros, 9%
                                                                                                       Carrefour, 8%

                                                                                                               BIM, 7%

                                                                                                                 Metro, 5%
                                                   Diğer, 64%

                                                                                                                 Tansas, 4%

                                                                                                              Tesco Kipa,
                                                                                                                 3%
                             Kaynak: BMI, 2008 verileri




Organize perakende sektörü satışları büyük ölçüde satışları 2009 yılında 10,7 milyar TL’yi bulan
süpermarketler tarafından gerçekleştirilmiştir. Hipermarket satışları ise yaklaşık 5,6 milyar TL’dir. 2005 ve 2008
                                                                                                            27
yılları arasında süpermarketler % 16, hipermarketler % 19 ve indirim marketleri % 30 YBBO sağlamıştır.

                   Şekil 12 – Türkiye’de Halka Açık Organize Perakende Şirketlerinin Temel Finansal Verileri
                                                                                      ABD Doları Milyon
                                                               Toplam Girişim                          Toplam Ciro      Net Kar
                         Şirket Adı          Şirket Türü                         Piyasa Değeri (*)
                                                               Değeri (*)                              [SOA]            [SOA]

                         BIM Birlesik
                                        Halka açık                       3.324               3.432,5          3.184,5             117
                         Magazalar A.S.

                         Migros Ticaret
                                             Halka açık                  2.375               2.374,8          4.219,4         131,3
                         A.S.
                         SOA : So n Oniki A y
                         Kaynakl Capital IQ ; (*) M art 1 201 verisi
                                                         0,  0




26
     BMI Industry View, Türkiye Yiyecek ve İçecek Raporu – 2. Çeyrek 2010
27
     Türkiye İstatistik Kurumu ve BMI tahmini
                                                                                                                                        12
2.2.6               Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti
Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre 2007 ve 2009 yılları arasında Türkiye’nin yiyecek ve içecek ticaret
dengesinin hareketi negatif yönde olmuştur. Türkiye, kuru meyve, tütün (Ege Bölgesi’nden) ve dünyanın en
büyük tedarikçisi olduğu fındıkta (Karadeniz Bölgesi’nden) önemli bir ihracatçı konumundadır. Türkiye’nin
                                                                                         28
başlıca tarımsal ithalatı pamuk, soya fasulyesi, bitkisel yağ, tütün, mısır ve pirinçtir.

                                       Şekil 13 – Alt Sektöre Göre Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti İstatistikleri



Alt Sektöre Göre Yiyecek & İçecek Sektörü İhracatı                                                       Alt Sektöre Göre Yiyecek & İçecek Sektörü İthalatı
 ABD$Milyon                              2004     2005      2006      2007      2008          2009        ABD$Milyon                             2004      2005       2006       2007      2008      2009
 Hayvan yemleri                             2         2         2         5           36        46        Hayvan yemleri                            55        61         73        88          113     90
 Unlu mamuller                            216      231       264        347       424          417        Unlu mamuller                             13        15         19        24          37      39
 Bira & Malt                               31        42        42        48           64        62        Bira & Malt                                 4         3          4         2          4       2
 Şekerli mamuller                         391      424       468        611       665          628        Şekerli mamuller                          70        67         93       104          144    150
 Süt mamulleri                             41        62        89       112       136          142        Süt mamulleri                             60        67         80       115          133    120
 Fermante edilmiş ürünlerden                                                                              Fermante edilmiş ürünlerden
                                           13        23        29        35           33        27                                                  27        35         47        56          66      92
 oluşan etil alkol                                                                                        oluşan etil alkol
 Balık ürünleri                           110      106       129        148       173          154        Balık ürünleri                            82        77        105       134          141    138
 Unlu ürünler ( Makarna,                                                                                  Unlu ürünler ( Makarna,
                                           50        66        80       108       182          149                                                    2         2          3         3          4       5
 noodle, kuskus vs.)                                                                                      noodle, kuskus vs.)
 Et & Et mamulleri                         55        67        60        83       112          177        Et & Et mamulleri                        461       368        414       426          375    214
 İşlenmiş tahıl ürünleri                  271      532       377        572       814          787        İşlenmiş tahıl ürünleri                   68        91         83       136          184    151
 Alkolsüz içecek, gazlı & gazsız                                                                          Alkolsüz içecek, gazlı &
                                           62        76        67        85           92        82                                                  18        12         21        32          38      31
 su                                                                                                       gazsız su
 Diğer gıda ürünleri                      194      234       323        440       545          537        Diğer gıda ürünleri                      266       326        393       443          431    362
 İşlenmiş sebze ve meyve                 1.548   1.850     1.789     2.082     2.318         2.146        İşlenmiş sebze ve meyve                   41        63         75       105          179    143
 Nişasta ve nişastalı ürünler              37        48        55        52           68        56        Nişasta ve nişastalı ürünler             129       161        161       189          250    167
 Şekerli mamuller                          38         5        58        16           21         4        Şekerli mamuller                          17        25         20        33          46      25
 Bitkisel ve hayvansal yağlar             281      497       498        411       785          508        Bitkisel ve hayvansal yağlar             589       737        858       767     1,611      1,172
 Şarap                                      8         8         9         9           8          8        Şarap                                       2         3          4         4          5       4
 Toplam                                  3.348   4.273      4339     5.164     6.476         5.930        Toplam                                 1.904     2.113      2.453     2.661     3.761      2.905
Kaynak: Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyo nu, 2009 Rapo ru & TÜİK                      Kaynak: Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyo nu, 2009 Rapo ru & TÜİK




2.3 Sektördeki Önemli Şirketler
Türkiye yiyecek ve içecek sektöründeki başlıca firmalar aşağıda belirtilmiştir.
                                             Şekil 14 – Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar
     Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar,2009

      ISO 500 -                                                                                                                                                                       2009'da Üretim
      2009       Şirket Adı                                                                Sektör                                                                   Şehir               Bazlı Satışlar
      Sıralaması                                                                                                                                                                          (milyon TL)

      15               Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.                                      Şeker ve melas üretimi                                                   Ankara                           2.007
      25               Coca-Cola İçecek A.Ş.                                               İçecek                                                                   İstanbul                         1.308
      31               Ak Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.                                      Gıda üretim ve dağıtım                                                   İstanbul                           974
      32               Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü                                     Çay üretimi                                                              Rize                               950
      34               Anadolu Efes Biracılık ve Malt Sanayii A.Ş.                         Bira ve içecek                                                           İstanbul                           921
      36               Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş.                                  Şeker üretimi                                                            Konya                              880
      50               Ülker Çikolata Sanayi A.Ş.                                          Çikolata üretimi                                                         İstanbul                           723
      58               Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş.                                        Şeker üretimi                                                            Kayseri                            681
      60               Oltan Gıda Mad. İhr. İth. ve Tic. Ltd. Şti.                         Fındık üretimi                                                           Trabzon                            652
      62               C.P. Standart Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.                           Tavuk, yumurta ve karides üretimi                                        İstanbul                           629
      66               SÜTAŞ Süt Ürünleri A.Ş.                                             Süt ve süt ürünleri ürünleri                                             Bursa                              621
      69               Tat Konserve Sanayi A.Ş.                                            Domates, ketçap, konserve gıda ve sebze üretimi                          İstanbul                          617
      86               Eti Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.                                     Bisküvi ve çikolata üretimi                                              Eskişehir                         514
      94               Altınmarka Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.                              Önceden paketlenmiş gıda üretimi                                         İstanbul                          491
      104              Ülker Bisküvi Sanayi A.Ş.                                           Bisküvi üretimi                                                          İstanbul                          467
      105              Pınar Süt Mamülleri Sanayi A.Ş.                                     Süt ve süt ürünleri ürünleri ve meze üretimi                             İzmir                             465
      117              Kent Gıda Maddeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.                          Şekerleme üretimi                                                        Kocaeli                           427
      120              Marsan Gıda San. ve Tic A.Ş.                                        Margarin, makarna ve içecek üretimi                                      Adana                             421
      149              Önem Gıda San. ve Tic. A.Ş.                                         Yiyecek ve içecek                                                        İstanbul                          329
      157              Biskot Bisküvi Gıda San. ve Tic. A.Ş.                               Bisküvi üretimi                                                          Karaman                           314
     Kay nak: İstanbul Sanay i Odası




28
     EIU, Türkiye: Tüketici Ürünleri ve Perakende Raporu, 29 Eylül 2009
                                                                                                                                                                                                             13
2.4       Sektördeki Gelişmeler
Küresel ekonomik daralma sona erdiğinde tüketici alışkanlıkları da değişecektir. Deloitte “Global Powers of the
Consumer Products Industry 2010 (Tüketim Ürünleri Sanayisi Küresel Güçleri 2010)” raporuna göre, her ne
kadar yiyecek ve içecek endüstrisi krizde iyi bir performans göstermiş olsa da, kriz ortamında alışverişlerinde
daha dikkatli ve kalite konusunda daha talepkâr hale gelen tüketiciler indirimli ürünlere yönelmiş ve market
markalarından kaçınmışlardır. Üreticiler bu değişimleri göz önünde bulundurmaktadırlar.
Krizden çıkışla beraber şirket birleşme ve satın alımlarında gelecek yıllarda küresel olarak artış
beklenmektedir. Bu durum aynı zamanda yükselen ekonomilerin pazarlarında büyümeye odaklanılmasıyla
birlikte gıda güvenliği konusundaki dikkati artırmaktadır. BMI’ya göre Türk hükümeti, gıda güvenliğinin önemini
göz önünde bulundurarak Türkiye gıda ve tarım sektörleri arasındaki ilişkileri iyileştirecek şekilde Tarım ve
Gıda Bakanlığı’nın kurulacağını bildirmiştir.




                                                                                                            14
2.5       Konumlanma Haritası
Aşağıdaki harita Türkiye yiyecek ve içecek endüstrisindeki ana üreticilerin üretim tesislerini göstermektedir.

                                      Tat Konserve Sanayi
                                        Üretim Kapasitesi                                       Ülker
                           Domates Salçası 100.000 ton/yıl                          Üretim Kapasitesi                                          Kent Gıda
                            Konserve Sebze 40.000 ton/yıl                        Çikolata 400 ton/gün                    Üretim Kapasitesi 40.000 ton/yıl
                                                                                                                                                                                Oltan Gıda


                 CP Standart
            Üretim Kapasitesi
        Tavuk 117.000 ton/yıl
                                                                                                                                                                                                 Çaykur
                                                                                                                                                                                       Üretim Kapasitesi
                            Altınmarka                                                                             Coca Cola Company
                                                                                                                                                                                        29.800 kg/8 saat
                      Üretim Kapasitesi                                                                              Üretim Kapasitesi
                         63.000 ton/yıl                                                                           552 mn adet kutu/yıl

                          Marsan
                 Üretim Kapasitesi
          Margarin 200.000 ton/yıl                                                                                                                                             Türkiye Şeker Fab.
           Makarna 80.000 ton/yıl                                                                                                                                               Üretim Kapasitesi
               Su 180 milyon lt/yıl                                                                                                                                         Şeker 2 milyon ton/yıl


                                                                 Sütaş
                                                     Üretim Kapasitesi                                                                           Kayseri Şeker
                                                        2.500 ton/gün                                                                        Üretim Kapasitesi
                                                                                                                                         Şeker 12.000 ton/gün


                         Yaşar Holding
                     Üretim Kapasitesi
                      Et 48.000 ton/yıl
                    Süt 350.000 ton/yıl
                                                                     Anadolu Efes
                                                                 Üretim Kapasitesi                                                                                        Eti
                                                                   881 mn litre/yıl                                                                         Üretim Kapasitesi
                                                                                                        Konya Şeker
                                                                                                                                                               80.300 ton/yıl



            İçecek şirketleri
           Yiyecek şirketleri




                                                                                                                                                                                                           15
2.6            Yatırım Fırsatları
Türkiye yiyecek ve içecek sektöründe faaliyet gösteren yabancı şirketlerin sayısı 2008 yılında 376’dan 2009
yılında 421’e yükselmiştir. Doğrudan yabancı yatırım 2008 yılında 1,2 milyar ABD doları ile en yüksek
seviyesine ulaşmıştır. Küresel finansal krizin etkileriyle 2009 yılında doğrudan yabancı yatırımlar imalat
                                                                                               29
sektöründe % 58 oranında, yiyecek ve içecek sektöründe ise % 83 oranında daralma yaşamıştır.
                                           Şekil 15 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Yatırım Verileri

 Yiyecek & İçecek Sektöründe DYY (milyon ABD                        Yiyecek & İçecek Sektöründe DYY
 doları)                                                            Şirketlerinin Sayısı
                                                                                                                          421
     1,400                                       1.252                 450                                      376
                                                                       400                            338                 45
     1,200
                                                                       350                    300               38
     1,000                                                             300        257                 38
                                          766                                                  43
       800                                                             250         39
                                   608                                 200
       600                                                             150
       400                                                             100
                                                          210           50
       200        78       68                                            -
          -                                                                      2005      2006    2007       2008        2009
                2004      2005     2006   2007   2008    2009                    Yeni Kuruluşlar
                                                                                 Toplam Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sayısı
     Kaynak: Hazine Müsteşarlığı                                     Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

Organik Gıda Sektörü
Organik tarım 1985 yılında İzmir üzümü, ardından incir ve kayısı üretimiyle başlamıştır. Organik ürünler
genellikle toplam organik üretimin % 39’unu oluşturan Ege Bölgesi’nde ve onu takiben % 18 paya sahip
                                                                            30
Karadeniz Bölgesi ve % 13 paya sahip İç Anadolu Bölgesi’nde üretilmektedir.
Türkiye, toplam organik gıda üretiminin neredeyse tamamını % 85’i Avrupa’ya yönelik olmak üzere ihraç
            31
etmektedir. Avrupa’dan gelen yüksek talep ve organik gıdanın tanıtımı için hâlen devam etmekte olan
reformlarla birlikte, Türkiye organik gıda endüstrisinde büyüme potansiyeline sahiptir.


Helal Gıda Sektörü
Müslüman bir ülke olarak Türkiye, “helal gıda” sektöründe yüksek bir büyüme potansiyeline sahiptir. Dünya
Helal Forumu’na göre, küresel helal gıda sektörünün 2010 yılında 650 milyar ABD dolarına ulaşması
                31
beklenmektedir.




29
     Hazine Müsteşarlığı
30
     ORGUDER (Organik Ürün Üreticileri ve Sanayicileri Derneği)
31
     BMI
                                                                                                                                 16
Şekil 16 – Türkiye Yiyecek, İçecek & Tütün Endüstrisinde Seçilmiş Satın Alma & Birleşme İşlemleri (2005-2010)

                                                                                                                                                            İşlem Değeri
                                                                                                                                                   Hisse
#   Alıcı Şirket                  Ülke              Alınan Şirket                         Alt Sektör                                  Tarih                  (milyon ABD
                                                                                                                                                      (%)
                                                                                                                                                                   doları)
GIDA
1   Altas Sirketler Grubu         Türkiye           Ordu Yag Sanayi AS                    Tarım işleme/ tahıl                         30/01/2010   100,0%             33
2   Alliance Grain Traders Inc    Kanada            Arbel Group Companies                 Tarım işleme/ tahıl                         16/07/2009   100,0%            134
    Anadolu Efes Biracilik;
3   Sucocitrico Cutrale Ltd.      Türkiye; Brezilya Etap Tarim ve Gida Urunleri           Taze üretim, alkolsüz içecek                07/01/2009   66,0%              25
4   FEM OGG                       Türkiye           Tekel Ayvalik Tuzlasi                 Gıda içerikleri                             23/09/2008   100,0%              6
5   Yildiz Holding AS             Türkiye           Kerevitas Gida Sanayi ve Ticaret A.S. Dondurulmuş ve soğuk gıda                   17/09/2008   51,0%              17
6   Esas Holding AS               Türkiye           Peyman Gida                           Gıda içerikleri, Gıda-diğer                 18/04/2008   30,0%              12
7   Fresh Cake Gida               Türkiye           Doruk&Unmas Unlu Mamuller             Unlu Mamuller                               30/04/2008   50,0%              38
8   Afia International            Suudi Arabistan Yudum Food SA                           Gıda-diğer                                  14/01/2008   100,0%             71
9   Klueh Service Management      Almanya           Emin Catering                         Gıda diğer,Restaurant/Pubs                  22/11/2007   51,0%              13
10 MGS Marmara Gida               Türkiye           Gidasa SA                             Gıda içerikleri, Alkolsüz içecek            15/08/2007   99,65%            174
11 Bulutoglu Gida ve Lojistik     Türkiye           Yalova Soguk Hava Tesisleri           Dondurulmuş ve soğuk gıda                   07/08/2007   100,0%             13
12 Cadbury Plc                    İngiltere         Intergum Gida Sanayi Ve Ticaret A/S   Şeker ve tatlı                              28/09/2007   100,0%            450
13 TMSF                           Türkiye           Sagra                                 Süt Ürünleri, Gıda-diğer                    07/06/2007   100,0%            104
14 Doruk Una Deger Katma Gida Türkiye               Unmas Unlu Mamuller                   Unlu Mamuller                               18/08/2006   50,0%              18
15 Fromageries Bel SA             Fransa            Karper                                Süt Ürünleri                                28/02/2006   51,0%              16
16 Cadbury Plc                    İngiltere         Kent Gida Maddeleri                   Şeker ve tatlı                              10/04/2006   30,0%              94
17 Gidasa SA                      Türkiye           Marsa                                 Gıda içerikleri, Gıda-diğer                 21/12/2005   49,0%              19
İÇECEK & TÜTÜN
18 Ihlas Holding AS               Türkiye           Kristal Kola AS                       Alkolsüz içecekler                                                          19
19 Central Bottling Company Ltd   İsrail            Turk Tuborg Bira ve Malt Sanayii AS   Bira                                        15/09/2008   95,69%            167
20 British American Tobacco Plc İngiltere           TEKEL AS (Tobacco Business)           Tütün                                       24/06/2008   100,0%          1.720
21 Sarper Family                  Türkiye           Sarper Tutun Ticarper Ve Sanayi AS Şarap/alkollü içecek                           25/06/2007   50,0%              10
22 TPG Capital LP                 ABD               Mey Icki Sanayi ve Tic                Şarap/alkollü içecek                        01/06/2006   90,0%             810
23 Coca Cola Icecek AS            Türkiye           Efes Sinai Yatirim Holding AS         Şişeleme/konserveleme, Alkolsüz içecekler   02/12/2005   51,87%            305
Kay nak: Mergermarket




                                                                                                                                                                     17
2.7       SWOT Analizi



  S
  
      trengths (Güçlü Noktalar)
      Genç ve artan nüfusuyla, Türkiye’de hem üretim hem de
                                                                    W
                                                                    
                                                                           eaknesses (Zayıf Noktalar)
                                                                        Küresel ekonomik krizden etkilenen değişken ekonomik
      tüketim artış göstermektedir.                                     ortam tüketici harcamalarını engelleyebilir
     Türkiye gıda endüstrisi, ülkedeki mevcut tarımsal ürün           Alkollü içeceklerde talebin İslami gelenekler ve yüksek
      çeşitliliği sebebiyle önemli ihracat fırsatlarına sahiptir.       Özel Tüketim Vergisi sebebiyle Avrupa ülkelerine kıyasla
     Gelişen bir ülke olarak, tüketici harcamalarını da pozitif        düşük düzeyde kalması.
      yönde etkileyecek olan kişi başı GSYİH’da gelecek
      yıllarda artış beklenmektedir.




  O
  
       pportunities (Fırsatlar)
      İlgi düzeyi yüksek genç nüfusun yeni marka ve ürünlere
                                                                    T
                                                                    
                                                                        hreats (Tehditler)
                                                                        Tarımda istikrarsız mevzuat ortamının gıda sektörünü de
      açık olması                                                       etkilemesi.
     Turizm sektöründeki büyümenin yiyecek ve içecek                  Yüksek enerji ve ham madde maliyetlerinin yiyecek ve
      sektöründeki tüketimi de artırması.                               içecek üreticilerinin performanslarını olumsuz etkilemesi.
     Henüz pazarın olgunluğa ulaşmaması sebebiyle yeni                Dünyadaki yüksek kalite ve düşük fiyatta şarap üreten
      ürünlerin Türkiye’ye girebilme fırsatlarının olması.              yeni şarap üreticileri sebebiyle şarap endüstrisinde
                                                                        yaşanan rekabet.




                                                                                                                                     18
2.8           Sektör Kurum ve Kuruluşları
                                                        Şekil 17 – Sektör Kurum ve Kuruluşları

 Kurum/
                               Kısaltma   Tanım                                                          İletişim Bilgileri
 Kuruluş
                                                                                                         Altunizade Mah. Kısıklı Cad. Tekin Ak İş Merkezi No:1 Kat:2
                                          23 sektörel dernek ve 1000'den fazla şirketten                 Apartman no 7 Posta Kodu: 34662 Bağlarbaşı Üsküdar
 Türkiye Gıda ve İçecek
                                          oluşmaktadır.                                                  ISTANBUL
 Sanayi Dernekleri             TGDF
                                          Görevi bilimsel prensipler çerçevesinde ülkenin gelişimi ve    Tel: (0216) 651 86 81
 Federasyonu
                                          serbest Pazar ortamı oluşturmaktır. .                          Fax: (0216) 651 86 83
                                                                                                         Website: w w w .tgdf.org.tr


                                          Organizasyonun 57 üyesi vardır.
                                                                                                         Atatürk Bulvarı 231 / 15 Kavaklıdere - ANKARA
                                          Derneğin asıl görevi yurtiçinde gelişen yağlı tohumları
 Bitkisel Yağ Sanayicileri                                                                               Tel: (0312) 426 16 82 - 83
                               BYSD       kullanarak ülkenin bitkisel yağ talebini karşılamak ve
 Derneği                                                                                                 Fax: (0312) 426 16 95
                                          üyelerin haklarını koruyarak aralarında birliğin korunmasını
                                                                                                         Website: http://bysd.org.tr
                                          sağlamaktır.



                                                                                                         Cinnah Cad. No:59 Çankaya – ANKARA
                                          Organizasyonun 25 üyesi vardır. Görevi makarna
 Türkiye Makarna Sanayicileri                                                                            Tel: (0312) 441 55 47
                              TMSD        üreticilerine profesyonel, teknik, sosyal ve ekonomik
 Derneği                                                                                                 Fax: (0312) 438 34 33
                                          konularda asistanlık sağlamaktır.
                                                                                                         Website: w w w .makarna.org.tr



                                                                                                         General Ali Rıza Gürcan Cad. Merter İş Merkezi No:19/B Kat:2
                                          Organizasyonun 14 şirketi temsil eden 26 üyesi vardır.
 Salça İhracatçıları ve                                                                                  Merter - İSTANBUL
                               SIID       Görevi üyelerinin haklarını korumaları için devletle ve
 İmalatçıları Derneği                                                                                    Tel & Fax: (0212) 554 71 06
                                          sektörle olan iletişim ve koordinasyonlarını sağlamaktır.
                                                                                                         Website: w w w .siid.org.tr


                                                                                                         Büyükdere Cad.Somer Apt.No:64 Kat:5 D:13 Mecidiyeköy –
                                          Organizasyonun 115 üyesi vardır.                               İSTANBUL
 Tüm Gıda Dış Ticaret Derneği TÜGİDER     Derneğin amacı tüm gıda ithalatçılarının işbirliğini           Tel: (0212) 347 72 22
                                          sağlamaktır.                                                   Fax: (0212) 347 25 70
                                                                                                         Website: w w w .tugider.org.tr
                                                                                                         Şehit Ersan Caddesi Çoban Yıldızı Sokak 100. Yıl Apt. No: 1/14
 Türkiye Süt, Et, Gıda                                                                                   06680 Çankaya ANKARA
                                          Organizasyonun 74 üyesi vardır.
 Sanayicileri ve Üreticileri   SETBIR                                                                    Tel: (0312) 428 47 74-75
                                          Derneğin görevi sektörün gelişmesini sağlamaktır.
 Birliği                                                                                                 Fax: (0312) 428 47 46
                                                                                                         Wesite: w w w .setbir.org.tr
                                                                                                         Büyükdere Cad. Somer Apt.No:64 KaT:5 D:13 Mecidiyeköy –
 Tarım Ürünleri Hububat,                                                                                 İSTANBUL
 Bakliyat İş ve Paketleme      PAKDER     Organizasyonun 76 üyesi vardır.                                Tel: (0212) 347 72 22
 Sanayicileri Derneği                                                                                    Fax: (0212) 347 25 70
                                                                                                         Website: w w w .pakder.org.tr



                                          Organizasyonun 32 üyesi vardır.                                Büyükdere Cad. Somer Apt.No:64 Kat:5 D:13 Mecidiyeköy –
                                          Dernek, düzenli işleyişi ve organik ürün sektöründeki          İSTANBUL
 Organik Ürün Üreticileri ve
                               ORGUDER    gelişmeleri ve yabancı pazarlardaki ihracat fısatlarını        Tel: (0212) 347 72 22
 Sanayicileri Derneği
                                          geliştirmeyi sağlar. Mevzuatların hazırlanması için gerekli    Fax: (0212) 347 25 70
                                          kurumlarla birlikte çalışır.                                   Website: w w w .orguder.org.tr




                                                                                                                                                                       19
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1 – İlk 10 Küresel Yiyecek, İçecek ve Tütün Şirketi ...................................................................................... 4
Şekil 2 – Dünya Yiyecek ve İçecek İthalat ve İhracatı Pazar Payları, 2007 .......................................................... 5
Şekil 3 – Türkiye’de Kişi Başına Yiyecek ve İçecek Tüketimi ............................................................................... 6
Şekil 4 – Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009) .......................................................................................... 6
Şekil 5 – Yükselen Avrupa Yiyecek & İçecek Puanları.......................................................................................... 7
Şekil 6 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Üretim Endeksi ............................................................................................ 8
Şekil 7 – Türkiye Gıda Tüketimi Göstergeleri ........................................................................................................ 9
Şekil 8 – Türkiye Kişi Başına Gıda Tüketimi ......................................................................................................... 9
Şekil 9 – Türkiye’de İçecek Satışları....................................................................................................................10
Şekil 10 – Organize Perakende Sektörü Satışları (2005-2014) ..........................................................................11
Şekil 11 –Türkiye’de Organize Perakende Pazar Payları (%) .............................................................................12
Şekil 12 – Türkiye’de Halka Açık Organize Perakende Şirketlerinin Temel Finansal Verileri .............................12
Şekil 13 – Alt Sektöre Göre Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti İstatistikleri ...............................................13
Şekil 14 – Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar .......................................................13
Şekil 15 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Yatırım Verileri .........................................................................................16
Şekil 16 – Türkiye Yiyecek, İçecek & Tütün Endüstrisinde Seçilmiş Satın Alma & Birleşme İşlemleri (2005-
    2010) ............................................................................................................................................................17
Şekil 17 – Sektör Kurum ve Kuruluşları ...............................................................................................................19




                                                                                                                                                                    20
KISALTMALAR
BMI           Business Monitor International
YBBO          Yıllık Bileşik Büyüme Oranı
AB            Avrupa Birliği
GSYİH         Gayrisafi Yurt İçi Hasıla
TYDTA         Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı
KOBİ          Küçük ve Orta Boy İşletmeler
ABD           Amerika Birleşik Devletleri
TL            Türk Lirası




                                                                                 21
Yasal Uyarı
Bu Belge yatırımcılara Türkiye’deki büyüme öncelikli sektörlere dair bir sektör özeti sağlamak amacıyla, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık
Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı (“TYDTA”) tarafından, DRT Kurumsal Finans Danışmanlık Hizmetleri A.Ş.’nin (“Deloitte”) destekleri ile
derlenen seriden biridir. Belge bu sektörle ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Belge her şeyi kapsama ya da olası bir yatırımcının
bu sektöre yatırım yapma ya da yapmama konusunda karar vermesi için ihtiyaç duyacağı tüm bilgileri içerme iddiasında değildir. Belge’nin
ya da sektöre dair yapılacak diğer incelemelerle bağlantılı olarak herhangi bir olası yatırımcıya ya da danışmanlarına verilecek herhangi bir
yazılı ya da sözlü bilginin doğruluğu ya da tamlığı ile ilgili olarak, açık ya da zımni, herhangi bir beyanda bulunulmayacak ya da garanti
verilmeyecektir ve bu konuyla ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte ya da herhangi bir alıcı ya da ilgili görevli, çalışan ya da temsilci
tarafından herhangi bir sorumluluk kabul edilmeyecektir. TYDTA, Deloitte ve ilgili yan kuruluşları ve ortak şirketleri ile ilgili görevliler,
çalışanlar ve aracılar Belge’ye ya da bu gibi bilgilere ve bu Belge ve bilgilerde ortaya çıkabilecek hatalara ya da ihmallere dayanabilecek
tüm sorumlulukları açıkça reddeder. Belge’de yer alan bilgiler, Belge’nin hazırlandığı dönemde halka açık bilgi kaynaklarına dayanarak
hazırlanmıştır. Özellikle gelecekle ilgili projeksiyonlar, hedefler ve tahminlerin (varsa) elde edilebilmesi ya da kabul edilebilirliği konusunda
herhangi bir beyanda bulunulmamakta ve garanti verilmemektedir. TYDTA ve Deloitte Belge’de yer alan bilgileri doğrulamamıştır. Belge’yi
alan kişiler, Belge’nin içindeki bilgileri yasal, kurumsal, vergisel ya da farklı bir öneri olarak yorumlamamalıdır. Herhangi bir alıcı ya da olası
yatırımcı yatırım kararı verirken bu Belge’ye dayanmamalıdır. Kendi durum tespit çalışmalarını yapmaları ve bağımsız danışmanlık hizmeti
almaları önerilmektedir. Belge, burada anlatılan hisse senetleri ya da şirketler ya da varlıkların satılması ya da satın alınmasına ya da söz
konusu sektöre yatırım yapılmasına yönelik bir teklif ya da davet olmayıp, TYDTA ya da Deloitte ya da ilgili yan kuruluşları ya da ortak
şirketleri tarafından yapılan bir taahhüt ya da öneri niteliğinde de değildir. Belge’nin dağıtımı ya da mülkiyet altına alınması ile ilgili olarak,
TYDTA ya da Deloitte herhangi bir yargı alanında hukuksal sorumluluk kabul etmemektedir ve herhangi bir kayıt gereksinimi ya da diğer
yasal sınırlamaların alıcı tarafından ihlal edilmesinden TYDTA ya da Deloitte sorumlu olmayacaktır. Belge’nin aslı ya da üzerinde
değişiklikler yapılmış versiyonu, hiçbir durumda yayınlanamaz, çoğaltılamaz ya da bir ücret ya da üyelik karşılığında üçüncü taraflara
satılamaz. Belge’nin fikri mülkiyet hakları TYDTA’a aittir.


                                                                                                                                               22

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Lg pest ve swot anali̇zi̇
Lg pest ve swot anali̇zi̇Lg pest ve swot anali̇zi̇
Lg pest ve swot anali̇zi̇Edanur Akçay
 
Algida halkla ilişkiler kampanyası
Algida halkla ilişkiler kampanyasıAlgida halkla ilişkiler kampanyası
Algida halkla ilişkiler kampanyasıSadettin Demirel
 
Swot ve pest analiz
Swot ve pest analizSwot ve pest analiz
Swot ve pest analizzzmegreli77
 
Swot ve pest anali̇zi̇ züleyha
Swot ve pest anali̇zi̇ züleyhaSwot ve pest anali̇zi̇ züleyha
Swot ve pest anali̇zi̇ züleyhazuleyhatryakii
 
rakip firma karşılaştırması ödev
rakip firma karşılaştırması ödevrakip firma karşılaştırması ödev
rakip firma karşılaştırması ödevGizem K.
 
Kahve Dünyası Bahçeşehir MBA
Kahve Dünyası Bahçeşehir MBAKahve Dünyası Bahçeşehir MBA
Kahve Dünyası Bahçeşehir MBAhamdisari
 
Arçelik Sosyal Sorumluluk Projesi
Arçelik Sosyal Sorumluluk ProjesiArçelik Sosyal Sorumluluk Projesi
Arçelik Sosyal Sorumluluk ProjesiBerk Barlak
 
Gummy pazarlama sunumu
Gummy pazarlama sunumuGummy pazarlama sunumu
Gummy pazarlama sunumuakin_can
 
Pest anali̇zi̇
Pest anali̇zi̇Pest anali̇zi̇
Pest anali̇zi̇Suna Keskin
 
Coca cola pest ve swot analizi - Ayet Kuru
Coca cola pest ve swot analizi - Ayet KuruCoca cola pest ve swot analizi - Ayet Kuru
Coca cola pest ve swot analizi - Ayet Kuruayetkuru
 
Konya Şeker - Torku
Konya Şeker - TorkuKonya Şeker - Torku
Konya Şeker - TorkuMehmet KUZU
 
Mavi̇ jeans swot anali̇zi̇
Mavi̇ jeans swot anali̇zi̇Mavi̇ jeans swot anali̇zi̇
Mavi̇ jeans swot anali̇zi̇Berna Birkan
 
Halkla İlişkiler Projesi Ödevi
Halkla İlişkiler Projesi ÖdeviHalkla İlişkiler Projesi Ödevi
Halkla İlişkiler Projesi Ödeviayetkuru
 
Halkla İlişkiler Proje Analizi
Halkla İlişkiler Proje Analizi Halkla İlişkiler Proje Analizi
Halkla İlişkiler Proje Analizi Sena ERMAN
 
Balparmak - Ballı Adam Reklam Filmi Stratejisi
Balparmak - Ballı Adam Reklam Filmi StratejisiBalparmak - Ballı Adam Reklam Filmi Stratejisi
Balparmak - Ballı Adam Reklam Filmi StratejisiMelih Güney
 
Halkla ilişkiler projesi
Halkla ilişkiler projesiHalkla ilişkiler projesi
Halkla ilişkiler projesiSerna Tankut
 

Was ist angesagt? (20)

Lg pest ve swot anali̇zi̇
Lg pest ve swot anali̇zi̇Lg pest ve swot anali̇zi̇
Lg pest ve swot anali̇zi̇
 
Algida halkla ilişkiler kampanyası
Algida halkla ilişkiler kampanyasıAlgida halkla ilişkiler kampanyası
Algida halkla ilişkiler kampanyası
 
üLker rekabet stretejisi
üLker rekabet stretejisiüLker rekabet stretejisi
üLker rekabet stretejisi
 
HiT215 Kampanya Projesi Örneği
HiT215 Kampanya Projesi ÖrneğiHiT215 Kampanya Projesi Örneği
HiT215 Kampanya Projesi Örneği
 
Swot ve pest analiz
Swot ve pest analizSwot ve pest analiz
Swot ve pest analiz
 
Swot ve pest anali̇zi̇ züleyha
Swot ve pest anali̇zi̇ züleyhaSwot ve pest anali̇zi̇ züleyha
Swot ve pest anali̇zi̇ züleyha
 
Swot pest analizi
Swot pest analiziSwot pest analizi
Swot pest analizi
 
rakip firma karşılaştırması ödev
rakip firma karşılaştırması ödevrakip firma karşılaştırması ödev
rakip firma karşılaştırması ödev
 
PEST ANALİZİ
PEST ANALİZİPEST ANALİZİ
PEST ANALİZİ
 
Kahve Dünyası Bahçeşehir MBA
Kahve Dünyası Bahçeşehir MBAKahve Dünyası Bahçeşehir MBA
Kahve Dünyası Bahçeşehir MBA
 
Arçelik Sosyal Sorumluluk Projesi
Arçelik Sosyal Sorumluluk ProjesiArçelik Sosyal Sorumluluk Projesi
Arçelik Sosyal Sorumluluk Projesi
 
Gummy pazarlama sunumu
Gummy pazarlama sunumuGummy pazarlama sunumu
Gummy pazarlama sunumu
 
Pest anali̇zi̇
Pest anali̇zi̇Pest anali̇zi̇
Pest anali̇zi̇
 
Coca cola pest ve swot analizi - Ayet Kuru
Coca cola pest ve swot analizi - Ayet KuruCoca cola pest ve swot analizi - Ayet Kuru
Coca cola pest ve swot analizi - Ayet Kuru
 
Konya Şeker - Torku
Konya Şeker - TorkuKonya Şeker - Torku
Konya Şeker - Torku
 
Mavi̇ jeans swot anali̇zi̇
Mavi̇ jeans swot anali̇zi̇Mavi̇ jeans swot anali̇zi̇
Mavi̇ jeans swot anali̇zi̇
 
Halkla İlişkiler Projesi Ödevi
Halkla İlişkiler Projesi ÖdeviHalkla İlişkiler Projesi Ödevi
Halkla İlişkiler Projesi Ödevi
 
Halkla İlişkiler Proje Analizi
Halkla İlişkiler Proje Analizi Halkla İlişkiler Proje Analizi
Halkla İlişkiler Proje Analizi
 
Balparmak - Ballı Adam Reklam Filmi Stratejisi
Balparmak - Ballı Adam Reklam Filmi StratejisiBalparmak - Ballı Adam Reklam Filmi Stratejisi
Balparmak - Ballı Adam Reklam Filmi Stratejisi
 
Halkla ilişkiler projesi
Halkla ilişkiler projesiHalkla ilişkiler projesi
Halkla ilişkiler projesi
 

Andere mochten auch

ASLI ŞENGÜL SWOT ANALİZİ VE ÖRNEKLERİ
ASLI ŞENGÜL SWOT ANALİZİ VE ÖRNEKLERİ ASLI ŞENGÜL SWOT ANALİZİ VE ÖRNEKLERİ
ASLI ŞENGÜL SWOT ANALİZİ VE ÖRNEKLERİ snglasli
 
Gida ve-icerecek-sektor-r-16042013165800
Gida ve-icerecek-sektor-r-16042013165800Gida ve-icerecek-sektor-r-16042013165800
Gida ve-icerecek-sektor-r-16042013165800Akın Akıncıkol
 
İleri İşlenmiş Et Ürünleri Durum Raporu
İleri İşlenmiş Et Ürünleri Durum Raporuİleri İşlenmiş Et Ürünleri Durum Raporu
İleri İşlenmiş Et Ürünleri Durum RaporuHülya Nigar Aksu Bozkurt
 
documents-ulker-zip-ulker sunum-haziran_2013
documents-ulker-zip-ulker sunum-haziran_2013documents-ulker-zip-ulker sunum-haziran_2013
documents-ulker-zip-ulker sunum-haziran_2013Aras Dagli
 
çIkolatanın pazar bölümlemesi
çIkolatanın pazar bölümlemesiçIkolatanın pazar bölümlemesi
çIkolatanın pazar bölümlemesi106350
 
NESTLE (PAZARLAMA İLETİŞİM UNSURLARI)
NESTLE (PAZARLAMA İLETİŞİM UNSURLARI)NESTLE (PAZARLAMA İLETİŞİM UNSURLARI)
NESTLE (PAZARLAMA İLETİŞİM UNSURLARI)Omer1536
 
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİTEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİKASIAD KOCAELİ
 
Uni̇lever
Uni̇leverUni̇lever
Uni̇leverOmer1536
 
İzmir İli Sahilleri Ve Plajları
İzmir İli Sahilleri Ve Plajlarıİzmir İli Sahilleri Ve Plajları
İzmir İli Sahilleri Ve PlajlarıEmre Dirlik
 
Jade Resort Residences & Beach Club
Jade Resort Residences & Beach Club Jade Resort Residences & Beach Club
Jade Resort Residences & Beach Club JADE Manuel Antonio
 
Nestle Ki̇tta Katsu
Nestle Ki̇tta Katsu Nestle Ki̇tta Katsu
Nestle Ki̇tta Katsu arahbay
 
OTEL AÇILIŞ PROJE ÇALIŞMASI
OTEL AÇILIŞ PROJE ÇALIŞMASIOTEL AÇILIŞ PROJE ÇALIŞMASI
OTEL AÇILIŞ PROJE ÇALIŞMASIAhmet Ferda Seymen
 
Spor Ayakkabı Pazarı 2015
Spor Ayakkabı Pazarı 2015Spor Ayakkabı Pazarı 2015
Spor Ayakkabı Pazarı 2015I. Renay Onur
 
Büyüyen pazarlarda pazarlama statejileri sunusu
Büyüyen pazarlarda pazarlama statejileri sunusuBüyüyen pazarlarda pazarlama statejileri sunusu
Büyüyen pazarlarda pazarlama statejileri sunusuMehmet42
 

Andere mochten auch (18)

ASLI ŞENGÜL SWOT ANALİZİ VE ÖRNEKLERİ
ASLI ŞENGÜL SWOT ANALİZİ VE ÖRNEKLERİ ASLI ŞENGÜL SWOT ANALİZİ VE ÖRNEKLERİ
ASLI ŞENGÜL SWOT ANALİZİ VE ÖRNEKLERİ
 
Gida ve-icerecek-sektor-r-16042013165800
Gida ve-icerecek-sektor-r-16042013165800Gida ve-icerecek-sektor-r-16042013165800
Gida ve-icerecek-sektor-r-16042013165800
 
İleri İşlenmiş Et Ürünleri Durum Raporu
İleri İşlenmiş Et Ürünleri Durum Raporuİleri İşlenmiş Et Ürünleri Durum Raporu
İleri İşlenmiş Et Ürünleri Durum Raporu
 
documents-ulker-zip-ulker sunum-haziran_2013
documents-ulker-zip-ulker sunum-haziran_2013documents-ulker-zip-ulker sunum-haziran_2013
documents-ulker-zip-ulker sunum-haziran_2013
 
Mey i̇çki̇
Mey i̇çki̇Mey i̇çki̇
Mey i̇çki̇
 
çIkolatanın pazar bölümlemesi
çIkolatanın pazar bölümlemesiçIkolatanın pazar bölümlemesi
çIkolatanın pazar bölümlemesi
 
NESTLE (PAZARLAMA İLETİŞİM UNSURLARI)
NESTLE (PAZARLAMA İLETİŞİM UNSURLARI)NESTLE (PAZARLAMA İLETİŞİM UNSURLARI)
NESTLE (PAZARLAMA İLETİŞİM UNSURLARI)
 
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİTEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ
 
Uni̇lever
Uni̇leverUni̇lever
Uni̇lever
 
İzmir İli Sahilleri Ve Plajları
İzmir İli Sahilleri Ve Plajlarıİzmir İli Sahilleri Ve Plajları
İzmir İli Sahilleri Ve Plajları
 
School
SchoolSchool
School
 
Jade Resort Residences & Beach Club
Jade Resort Residences & Beach Club Jade Resort Residences & Beach Club
Jade Resort Residences & Beach Club
 
My region
My regionMy region
My region
 
Nestle Ki̇tta Katsu
Nestle Ki̇tta Katsu Nestle Ki̇tta Katsu
Nestle Ki̇tta Katsu
 
OTEL AÇILIŞ PROJE ÇALIŞMASI
OTEL AÇILIŞ PROJE ÇALIŞMASIOTEL AÇILIŞ PROJE ÇALIŞMASI
OTEL AÇILIŞ PROJE ÇALIŞMASI
 
Spor Ayakkabı Pazarı 2015
Spor Ayakkabı Pazarı 2015Spor Ayakkabı Pazarı 2015
Spor Ayakkabı Pazarı 2015
 
Büyüyen pazarlarda pazarlama statejileri sunusu
Büyüyen pazarlarda pazarlama statejileri sunusuBüyüyen pazarlarda pazarlama statejileri sunusu
Büyüyen pazarlarda pazarlama statejileri sunusu
 
B2B pazarlama iletişiminin B2C'den farkı üzerine
B2B pazarlama iletişiminin B2C'den farkı üzerineB2B pazarlama iletişiminin B2C'den farkı üzerine
B2B pazarlama iletişiminin B2C'den farkı üzerine
 

Mehr von KASIAD KOCAELİ

TR42 İÇİN YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN GETİRDİKLERİ-2012
TR42 İÇİN YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN GETİRDİKLERİ-2012TR42 İÇİN YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN GETİRDİKLERİ-2012
TR42 İÇİN YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN GETİRDİKLERİ-2012KASIAD KOCAELİ
 
karşılaştırmalı YTTK-3
karşılaştırmalı YTTK-3karşılaştırmalı YTTK-3
karşılaştırmalı YTTK-3KASIAD KOCAELİ
 
İNSAN KAYNAKLARININ BİR SONRAKİ DÜZEYE TAŞINMASI
İNSAN KAYNAKLARININ BİR SONRAKİ DÜZEYE TAŞINMASIİNSAN KAYNAKLARININ BİR SONRAKİ DÜZEYE TAŞINMASI
İNSAN KAYNAKLARININ BİR SONRAKİ DÜZEYE TAŞINMASIKASIAD KOCAELİ
 
Pratik Dış Pazar Araştırması
Pratik Dış Pazar AraştırmasıPratik Dış Pazar Araştırması
Pratik Dış Pazar AraştırmasıKASIAD KOCAELİ
 
İLLER YATIRIM KATALOĞU
İLLER YATIRIM KATALOĞUİLLER YATIRIM KATALOĞU
İLLER YATIRIM KATALOĞUKASIAD KOCAELİ
 
KARŞILAŞTIRMALI YTTK-2
KARŞILAŞTIRMALI YTTK-2KARŞILAŞTIRMALI YTTK-2
KARŞILAŞTIRMALI YTTK-2KASIAD KOCAELİ
 
KOCAELİ İSTATİSTİKLERİ - 2012
KOCAELİ İSTATİSTİKLERİ - 2012KOCAELİ İSTATİSTİKLERİ - 2012
KOCAELİ İSTATİSTİKLERİ - 2012KASIAD KOCAELİ
 
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 6 Ni̇san 2012
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 6 Ni̇san 2012YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 6 Ni̇san 2012
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 6 Ni̇san 2012KASIAD KOCAELİ
 
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012KASIAD KOCAELİ
 
CEZAYİR HEYET KATILIM FORMU
CEZAYİR HEYET KATILIM FORMUCEZAYİR HEYET KATILIM FORMU
CEZAYİR HEYET KATILIM FORMUKASIAD KOCAELİ
 
KOSGEB DESTEK ve TEŞVİKLERİ
KOSGEB DESTEK ve TEŞVİKLERİKOSGEB DESTEK ve TEŞVİKLERİ
KOSGEB DESTEK ve TEŞVİKLERİKASIAD KOCAELİ
 
KOCAELİ SANAYİ ODASI ve HİZMETLERİ
KOCAELİ SANAYİ ODASI ve HİZMETLERİKOCAELİ SANAYİ ODASI ve HİZMETLERİ
KOCAELİ SANAYİ ODASI ve HİZMETLERİKASIAD KOCAELİ
 
DEİK Kurumsal Sunum 2011 ( Aralık )
DEİK Kurumsal Sunum 2011 ( Aralık ) DEİK Kurumsal Sunum 2011 ( Aralık )
DEİK Kurumsal Sunum 2011 ( Aralık ) KASIAD KOCAELİ
 
Dış Ticarette Devlet Destekleri
Dış Ticarette Devlet DestekleriDış Ticarette Devlet Destekleri
Dış Ticarette Devlet DestekleriKASIAD KOCAELİ
 
KASİAD Tematik Proje Tanıtımı ( Y )
KASİAD Tematik Proje Tanıtımı ( Y )KASİAD Tematik Proje Tanıtımı ( Y )
KASİAD Tematik Proje Tanıtımı ( Y )KASIAD KOCAELİ
 

Mehr von KASIAD KOCAELİ (20)

TR42 İÇİN YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN GETİRDİKLERİ-2012
TR42 İÇİN YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN GETİRDİKLERİ-2012TR42 İÇİN YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN GETİRDİKLERİ-2012
TR42 İÇİN YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN GETİRDİKLERİ-2012
 
karşılaştırmalı YTTK-3
karşılaştırmalı YTTK-3karşılaştırmalı YTTK-3
karşılaştırmalı YTTK-3
 
İNSAN KAYNAKLARININ BİR SONRAKİ DÜZEYE TAŞINMASI
İNSAN KAYNAKLARININ BİR SONRAKİ DÜZEYE TAŞINMASIİNSAN KAYNAKLARININ BİR SONRAKİ DÜZEYE TAŞINMASI
İNSAN KAYNAKLARININ BİR SONRAKİ DÜZEYE TAŞINMASI
 
Pratik Dış Pazar Araştırması
Pratik Dış Pazar AraştırmasıPratik Dış Pazar Araştırması
Pratik Dış Pazar Araştırması
 
İLLER YATIRIM KATALOĞU
İLLER YATIRIM KATALOĞUİLLER YATIRIM KATALOĞU
İLLER YATIRIM KATALOĞU
 
KARŞILAŞTIRMALI YTTK-2
KARŞILAŞTIRMALI YTTK-2KARŞILAŞTIRMALI YTTK-2
KARŞILAŞTIRMALI YTTK-2
 
KOCAELİ İSTATİSTİKLERİ - 2012
KOCAELİ İSTATİSTİKLERİ - 2012KOCAELİ İSTATİSTİKLERİ - 2012
KOCAELİ İSTATİSTİKLERİ - 2012
 
KARŞILAŞTIRMALI YTTK
KARŞILAŞTIRMALI YTTKKARŞILAŞTIRMALI YTTK
KARŞILAŞTIRMALI YTTK
 
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 6 Ni̇san 2012
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 6 Ni̇san 2012YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 6 Ni̇san 2012
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 6 Ni̇san 2012
 
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012
 
CEZAYİR HEYET KATILIM FORMU
CEZAYİR HEYET KATILIM FORMUCEZAYİR HEYET KATILIM FORMU
CEZAYİR HEYET KATILIM FORMU
 
KOSGEB DESTEK ve TEŞVİKLERİ
KOSGEB DESTEK ve TEŞVİKLERİKOSGEB DESTEK ve TEŞVİKLERİ
KOSGEB DESTEK ve TEŞVİKLERİ
 
KOCAELİ SANAYİ ODASI ve HİZMETLERİ
KOCAELİ SANAYİ ODASI ve HİZMETLERİKOCAELİ SANAYİ ODASI ve HİZMETLERİ
KOCAELİ SANAYİ ODASI ve HİZMETLERİ
 
DEİK Kurumsal Sunum 2011 ( Aralık )
DEİK Kurumsal Sunum 2011 ( Aralık ) DEİK Kurumsal Sunum 2011 ( Aralık )
DEİK Kurumsal Sunum 2011 ( Aralık )
 
Dış Ticarette Devlet Destekleri
Dış Ticarette Devlet DestekleriDış Ticarette Devlet Destekleri
Dış Ticarette Devlet Destekleri
 
KASİAD Tematik Proje Tanıtımı ( Y )
KASİAD Tematik Proje Tanıtımı ( Y )KASİAD Tematik Proje Tanıtımı ( Y )
KASİAD Tematik Proje Tanıtımı ( Y )
 
KASİAD TEMATİK PROJE
KASİAD TEMATİK PROJEKASİAD TEMATİK PROJE
KASİAD TEMATİK PROJE
 
MOBBİNG NEDİR?
MOBBİNG NEDİR?MOBBİNG NEDİR?
MOBBİNG NEDİR?
 
SURİYE TANITIM
SURİYE TANITIMSURİYE TANITIM
SURİYE TANITIM
 
MISIR ÜLKE TANITIMI
MISIR ÜLKE TANITIMIMISIR ÜLKE TANITIMI
MISIR ÜLKE TANITIMI
 

GIDA SEKTÖRÜ RAPORU

  • 1. TÜRKİYE CUMHURİYETİ BAŞBAKANLIK Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı TÜRKİYE GIDA SEKTÖRÜ RAPORU DECEMBER 2009 TEMMUZ 2010
  • 2. İÇİNDEKİLER 1. Yönetici Özeti 3 2. Sektöre Genel Bakış 4 2.1 Küresel Sektör 4 2.2 Türkiye Gıda Sektörü 5 2.2.1 Genel Bakış 5 2.2.2 Yiyecek ve İçecek Üretimi 8 2.2.3 Yiyecek Tüketimi 8 2.2.4 İçecek Tüketimi 10 2.2.5 Organize Perakende Sektörü 11 2.2.6 Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti 13 2.3 Sektördeki Önemli Şirketler 13 2.4 Sektördeki Gelişmeler 14 2.5 Konumlanma Haritası 15 2.6 Yatırım Fırsatları 16 2.7 SWOT Analizi 18 2.8 Sektör Kurum ve Kuruluşları 19 ŞEKİLLERİN LİSTESİ 20 KISALTMALAR 21 2
  • 3. 1. Yönetici Özeti Küresel yiyecek ve içecek pazarının Çin, Hindistan, Brezilya gibi yükselen ekonomilerde sağlıklı ürünlere yönelik talebin artması ve net gelir seviyesinin yükselmesi sayesinde yıllık % 3 büyümeyle 2010 yılında 3,8 1 trilyon ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. Tüketiciler zorunlu ihtiyaç olmayan ev eşyası gibi ürünlerdeki harcamalarını küresel ekonomik krize bağlı olarak kısmışlardır. Ancak, yiyecek ve içecek gibi temel ihtiyaç ürünlerindeki harcamalar bu dönemde sabit kalmıştır. Ekonomik daralmanın tüketim alışkanlıklarını ve önceliklerini etkilemiş olmasına rağmen, kaliteye olan ilgi, sağlık ve sürdürülebilirlik tüketimde hâlen önemli bir role sahiptir. Gıda güvenliği konusundaki 2 önceliklerin öneminin gelecekte artması beklenmektedir. Yiyecek ve içecek sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. 2007 yılının en büyük 10 firması küresel pazarın yalnızca % 12,9’unu elinde bulundurmaktadır. Avrupa Birliği küresel ticaretteki en önemli oyuncudur ve dünya çapında yiyecek ve içecek ürünlerinin en büyük ihracat ve ithalatçısıdır. Ancak, Çin ve Brezilya’nın geçtiğimiz yıllardaki artan payları nedeniyle, Avrupa Birliği’nin payı 1998’deki % 24,6 seviyesinden 2007’de % 19,8’e 3 kadar düşmüştür. ABD dünya ticaretinde ikinci sıradadır ve Brezilya ve Çin tarafından takip edilmektedir. Türkiye potansiyel yatırımcılar için oldukça çekici bir pazardır: Business Monitor International (BMI) tarafından yiyecek ve içecek sektörü için yapılan 3. Çeyrek 2010 CEE iş ortamı sıralamasında, büyük nüfusu (yaklaşık 73 milyon), pazardaki doymuşluk ve olgunluk seviyesinin düşüklüğü, elverişli bir uzun dönemli ekonomik yapının varlığı ve tatminkâr düzeydeki kişi başı milli gelir seviyesi sayesinde 5. sırada yer almaktadır. Buna ek olarak, giderek iyileşen yiyecek ve içecek ticaret dengesine sahip önemli bir tarımsal üretici olarak, Türkiye, ham maddeye kolay erişim sağlamaktadır. Tarım sektörüne yüksek derecede bağlı olan yiyecek ve içecek sektörü, ülke üretiminde % 18 – 20 oranıyla önemli bir paya sahiptir. Türkiye yiyecek ve içecek sektörü üretiminde 2008 yılında 2007 yılına göre % 4,1 oranında artış kaydedilmiştir, ancak 2009 yılında 2008 yılına göre % 1,3 oranında azalma görülmüştür. Bu azalma küresel ekonomik krizden 4 geçici olarak etkilenen çeşitli sektörlerdeki azalmadan daha düşüktür. Türkiye gıda sektörü perakendeciler gıda üreticilerinden daha yüksek standartlar talep ettikçe ve sektördeki yatırımlarla birlikte iyileştirmeler gerçekleştikçe daha da gelişmiş bir hâl almaktadır. Organize perakendeciliğin yaygınlaşması ve net gelir seviyesinin yükselmesiyle birlikte, Türk tüketicilerinin tüketim tercihleri hazır yemekler ve dondurulmuş yiyecekler gibi paketlenmiş ve işlenmiş gıdalara kaymıştır. Buna ek olarak, tam zamanlı işlerde çalışan kadın sayısının artması dondurulmuş ve hazır gıdaya olan talep trendini desteklemiştir. Ülkedeki yükselen refah düzeyinin bir göstergesi olarak, 2009 yılında % 8,4 olan gıda tüketiminin gayrisafi yurt içi hasılaya oranının 2014 yılında % 7,2’ye düşmesi beklenmektedir. Özellikle alkolsüz içecek satışlarının artışına bağlı olarak, 2009 ve 2014 yılları arasında içecek tüketiminin değer bazında % 16,4’lük YBBO ile 5 artması beklenmektedir. Türkiye’nin yiyecek, içecek ve tütün ticaret dengesinin tahmin döneminde ülkenin hacmi oldukça büyük olan tarım sektörü sayesinde pozitif olarak büyümesi beklenmektedir. Tüketicilerin giderek daha geniş çeşitlilikte 4 yiyecek ve içecek ürünleri talep etmeleri sonucunda yıllık ticaret dengesinin 2005 yılındaki 4,4 milyar ABD 5 doları seviyesinden 2014 yılında 6,2 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. Aynı zamanda, ihracatın da bu dönemde % 46 oranında büyümesi ve ihracat hacminin 9,1 milyar ABD dolarına ulaşması 5 beklenmektedir. 1 İlk 10 Yiyecek ve İçecek Şirketi, Business Insights, Şubat 2009 2 Top of Mind araştırması CIES (Tüketim Ürünleri Forumu), 2008 3 AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Rekabet Durumu, Veriler ve Rakamlar 2009, CIAA 4 TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu 5 BMI 3
  • 4. Organik tarım alanında 2000 yılından beri devam eden reformlarla bu alt sektöre yönelik artan uluslararası ilgi karşılanmaya çalışılmaktadır. Türkiye şu anda ürettiği neredeyse tüm sertifikalı organik gıda ürünlerini, çoğunluğu Avrupa’ya olmak üzere (yaklaşık % 85’i), ihraç etmektedir. Buna ek olarak, “helal gıda” üretimi potansiyeli çoğunluğu Müslüman olan Türkiye için önemli fırsatlar sunmaktadır. 2. Sektöre Genel Bakış 2.1 Küresel Sektör 6 Küresel yiyecek ve içecek pazarının 2010 yılında 3,8 trilyon ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. 2007 yılında 3,5 trilyon ABD doları seviyesinde olan bu rakam, küresel krize rağmen yılda yaklaşık % 3 oranında büyümüştür. Çin, Hindistan ve Brezilya gibi gelişmekte olan pazarlar resesyonun gelişmiş pazarlarda tüketici harcamalarını azaltmasıyla büyümenin itici gücü olarak görülmeye başlanmıştır. Diğer taraftan, hayvan yemi gibi ham maddelerin, enerji kaynaklarının ve paketleme malzemeleri gibi diğer bazı malların artan fiyatları üreticiler için endişe kaynağı olmaktadır. Tüketiciler zorunlu ihtiyaç olmayan ev eşyası gibi ürünlerdeki harcamalarını küresel ekonomik daralmaya bağlı olarak kısmışlardır. Ancak yiyecek ve içecek gibi temel ihtiyaç ürünlerindeki harcamalar oldukça sabit kalmıştır. Ekonomik daralmanın tüketim alışkanlıklarını ve önceliklerini etkilemiş olmasına rağmen, kaliteye olan ilgi, sağlık ve sürdürülebilirlik tüketimde hâlen önemli bir role sahiptir. Örneğin, organik gıda satışları ABD’de genel 7 olarak sabit kalmayı başarmıştır. Gıda güvenliğine yönelik ilgi ve kaygıların CIES’in (Tüketim Ürünleri Forumu) yaptığı Top of Mind araştırmasında belirtildiği üzere artması beklenmektedir. 2010 yılı ve sonrasında beklendiği üzere, yiyecek ve içecek firmaları altyapının ve kapsamlı standartların eksik olduğu gelişmekte olan pazarlara odaklandıkça gıda güvenliği daha önemli bir konu haline gelecektir. Yiyecek ve içecek sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. 2007 yılının en büyük 10 firması küresel pazarın yalnızca % 12,9’unu elinde bulundurmaktadır. Gıda zincirindeki oyuncular açısından ise perakende sektöründe konsantrasyon seviyesi yüksektir. Çoğu AB ülkesindeki üç büyük perakendeci pazarın % 40’ından fazlasını 6 elinde bulundurmakta ve Kuzey Avrupa ülkelerinde bu oran % 75’i aşabilmektedir. Şekil 1 – İlk 10 Küresel Yiyecek, İçecek ve Tütün Şirketi İlk 10 Yiyecek, İçecek & Tütün Şirketi 2008 2008 Net Satışları Şirket Adı Ülke Bölge milyon ABD Doları Nestle İsviçre Avrupa 101.823 Japan Tobacco Japonya Asya/Pasifik 68.323 Philip Morris Intl. ABD Kuzey Amerika 63.640 PepsiCo ABD Kuzey Amerika 43.251 Kraft ABD Kuzey Amerika 42.201 Imperial Tobacco İngiltere Avrupa 40.504 Coca-Cola ABD Kuzey Amerika 31.944 Mars ABD Kuzey Amerika 30.000 Tyson ABD Kuzey Amerika 26.862 AB InBev Belçika Avrupa 23.692 Kaynak: Şirket bilgileri, Delo itte Glo bal P o wers o f the Co nsumer P ro ducts Industry 201 (Tüketim Ürünlerinde Küresel Güçler 201 0 0) 2007 yılında ihracat ve ithalatın toplamı 375 milyar ABD doları olmuştur. AB, küresel ticaretteki en önemli oyuncudur ve dünya çapında yiyecek ve içecek ürünlerinin en büyük ihracat ve ithalatçısıdır (AB’nin kendi içindeki ticareti hariçtir). Ancak, Çin ve Brezilya’nın geçtiğimiz yıllardaki artan payları nedeniyle (2007 yılı 6 İlk 10 Yiyecek ve İçecek Şirketi, Business Insights, Şubat 2009 7 Organic Food Sales Remain Strong (Organik Yiyecek Satışları Gücünü Koruyor), Time Magazine, 21 Temmuz 2009 4
  • 5. itibarıyla payları sırasıyla % 6,5 ve 7,4), AB’nin küresel ihracat pazarındaki payı 1998’deki % 24,6 seviyesinden 8 2007’de % 19,8’e düşmüştür. AB’de yiyecek ve içecek sektörünün katma değerli büyümesi son birkaç yıldır artı % 2 civarında sabitleşmeye başlamıştır, oysa ki bu oranlar Çin ve Brezilya için 2007 yılında bir önceki yıla göre sırasıyla % 22 ve % 14 9 seviyesindedir. Şekil 2 – Dünya Yiyecek ve İçecek İthalat ve İhracatı Pazar Payları, 2007 Küresel Yiyecek & İçecek İhracatı - 2007 Küresel Yiyecek & İçecek İthalatı - 2007 AB 19,8% 18,8% ABD AB 32,9% Japonya ABD 45,0% Çin Brezilya 11,5% Rusya Çin 16,8% Kanada Kanada Meksika 7,4% Avustralya Güney Kore 6,5% 2,1% 9,6% Yeni Zelanda 2,8% Hong Kong, Çin Diğer 2,9% 4,4% Diğer 3,3% 3,6% 4,6% 4,6% 5,1% Kaynak: CIAA, Avrupa Yiyecek ve İçecek Sanayii 2008 Kaynak: CIAA, Avrupa Yiyecek ve İçecek Sanayii 2008 AB en büyük ihracatçı (küresel yiyecek ve içecek endüstrisi ihracatının % 20’si) ve ithalatçıdır (küresel ithalatın % 19’u). İthalat hacminde AB, ABD ve Japonya tarafından takip edilmektedir. AB’nin ihracatının yaklaşık %21’i ABD’ye yönelik gerçekleşmektedir, bunun yanında Çin’e yapılan ihracat da sürekli artmaktadır. AB ağırlıklı olarak Brezilya ve Arjantin’den ithalat gerçekleştirmekte ve bu iki ülkenin toplamı AB’nin ithalatının % 20’sini 10 oluşturmaktadır . 2.2 Türkiye Gıda Sektörü 2.2.1 Genel Bakış Yiyecek ve içecek sektöründeki üretim 2009 yılında 8,9 milyar TL olup ülkenin toplam üretiminin % 18-20’sini 11 oluşturmaktadır . Bu üretim büyük ölçüde ülkedeki tarım sektörüne bağlıdır. Türkiye’de geniş bir ürün yelpazesinde ekim yapılabilmesine, genel olarak ılıman olan iklim imkân vermektedir. Türkiye’de yiyecek ve içecek sektöründeki önemli alt pazarlar et ve et ürünleri, unlu mamuller, süt ürünleri, sebze ve meyveler, yağlar, şekerli ve çikolatalı mamuller, alkollü ve alkolsüz içecekler, hazır yemekler ve bebek mamalarından oluşmaktadır. Türk halkının yiyecek, içecek ve tütün için gerçekleştirdiği tüketim harcamalarının payı % 26 düzeyinde seyretmekteyken 2009-2010 yılında % 27 - 27,5 seviyesine yükselmiştir. Bu seviye Avrupa standardı olan % 15 - 20 arasındaki orandan yüksek kalmaktadır. Yiyecek, içecek ve tütüne yapılan tahmini toplam tüketici 8 CIAA (AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Federasyonu), 2008 Yıllık Raporu 9 AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Rekabet Durumu, Veriler ve Sayılar 2009, CIAA 10 Confederation of the Food and Drink Industries of the EU (AB Yiyecek ve İçecek Sanayisi Federasyonu) 11 DPT, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, TUİK ve DPT verileriyle Deloitte hesaplaması 5
  • 6. harcamaları 2007 yılında yaklaşık 120 milyar ABD doları, 2008 yılında ise 130 milyar ABD doları 12 seviyesindedir. Şekil 3 – Türkiye’de Kişi Başına Yiyecek ve İçecek Tüketimi Kişi Başına Tüketim Verisi 2004e 2005e 2006e 2007e 2008e 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f Et tüketimi (kişi başına kg) 21.3 22.6 23.4 23.9 23.9 23.0 23.2 23.7 24.1 24.6 Balık tüketimi (kişi başına kg) 7.0 6.9 7.0 7.2 7.2 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 Meyve tüketimi (kişi başına kg) 105.2 105.3 107.2 109.4 109.5 108.5 109.4 111.1 112.5 114.0 Sebze tüketimi (kişi başına kg) 226.3 224.2 228.0 230.4 230.3 225.8 227.1 229.1 231.1 233.2 Süt tüketimi (kişi başına litre) 126.6 129.9 132.0 134.5 134.8 134.0 135.2 137.2 138.9 140.8 Kahve tüketimi (kişi başına kg) 0.5 0.6 0.6 0.7 0.7 0.6 0.7 0.7 0.7 0.7 Çay tüketimi (kişi başına kg) 2.4 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.7 2.8 e: tahmini f : öngörülen Kaynak: Eco no mist Intelligence Unit Serbest ve giderek daha liberal hâle gelen ticaret ve yatırım iklimi sayesinde, yeni işletmeler için pazara giriş engelleri oldukça düşük seviyededir. TOBB’un açıkladığı verilere göre yiyecek ve içecek endüstrisindeki faal şirket sayısı 2008 yılı sonu itibarıyla 2007 yılı rakamı olan 23.276’dan 22.092’ye düşmüştür. Türkiye’deki yiyecek ve içecek sektöründeki firmaların çoğunluğu genellikle özel girişim olan KOBİ’lerden oluşmaktadır. 13 Kapasite kullanım oranı yiyecek ve içecek sektörü için % 70 civarındadır. Türkiye halkının beslenme biçiminde unlu mamullerin yeri oldukça önemlidir. Bundan dolayı toplam gıda 13 firmalarının çoğunluğu (% 65) un ve unlu mamuller alt sektöründe bulunmaktadır. Şekil 4 – Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009) Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009) 5% Un ve unlu mamuller 3% 1% 4% Süt ve süt mamulleri Meyve & Sebze 12% Hayvansal ve bitkisel yağlar 11% Şekerli ve çikolatalı 65% mamuller Et mamulleri İçecekler Kaynak: DPT Türkiye BMI tarafından hazırlanan CEE İş Ortamı Derecelendirmesine göre 5. sıradadır. Bu analiz yiyecek ve içecek sektörünün yatırımcılar için çekicilik düzeyini, pazar büyüklüğü, tüketim seviyesi, gelecekteki potansiyel büyüme ile yasal ve politik duruma dayanarak ölçmektedir. 12 EIU, Türkiye: Tüketim Ürünleri ve Perakende Raporu, 29 Eylül 2009 13 T.C. Merkez Bankası, “İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı”, Şubat 2010 6
  • 7. Şekil 5 – Yükselen Avrupa Yiyecek & İçecek Puanları Yükselen Avrupa Yiyecek ve İçecek İş Ortamı Puanları 2010 3. Çeyrek Getirilerin Gerçekleşme Potansiyel Getirilerin Limitleri Riskleri Yiyecek & Yiyecek & Ülke Pazar İçecek İş Bölgesel İçecek Lim itler Ülke Riski Riskler Yapısı Riskleri Ortam ı Sıralam a Pazarı Puanları Rusya 85 65,2 75,1 45 57,6 52,6 68,4 1 Macaristan 67 54,1 60,5 75 63,6 68,1 62,8 2 Polonya 59 60.0 59,5 70 66,1 67,7 62.0 3 Çek Cumhuriyeti 61 52,3 56,6 75 68,6 71,1 61.0 4 Türkiye 58 59,5 58,8 75 54,9 62,9 60.0 5 Slovakya 55 53,9 54,4 70 60,5 64,3 57,4 6 Slovenya 51 50.0 50,5 70 70.0 70.0 56,4 7 Litvanya 61 41,6 51,3 70 65,2 67,1 56.0 8 Romanya 51 51,6 51,3 60 57,2 58,3 53,4 9 Estonya 53 44,1 48,5 65 62,6 63,5 53.0 10 Sırbistan 63 46,6 54,8 50 44,5 46,7 52,4 11 Bulgaristan 45 47,7 46,4 55 60,7 58,4 50.0 12 Hırvatistan 41 48.0 44,5 60 62,5 61,5 49,6 13 Letonya 40 44,1 42.0 70 62,4 65,4 49,1 14 Ukrayna 53 46,4 49,7 35 50,9 44,6 48,1 15 Kaynak: B M I. P uanlama 1 üzerinden, 1 en yüksek o lacak şekilde. Yiyecek & İçecek İş Ortamı ana sıralamadır. İki alt sıralaması vardır: 'P o tansiyel 00 00 getirilerin limitleri' ve 'Getirilerin gerçekleşme riski', sıralamalar sırası ile %70 ve %30 o ranında ağırlıklandırılmıştır. Özellikle Ülke Yapısı göstergesi açısından, Türkiye neredeyse 73 milyonluk büyük nüfusu, doygunluk ve olgunluk seviyesi henüz düşük olan pazarı, elverişli bir uzun dönemli ekonomik yapının varlığı ve tatminkâr düzeydeki kişi başı milli gelir seviyesi sayesinde yüksek bir puana sahiptir. Giderek iyileşen yiyecek ve içecek ticaret dengesine sahip önemli bir tarımsal üretici olarak, Türkiye ham maddeye kolay erişim sunmaktadır. Ayrıca, dağıtım ağı, gelişmiş ve büyümekte olan organize perakende sektörü ile sağlanmaktadır. Ancak, gıda tüketimi büyümesi 2009 yılında GSYİH büyümesini -% 4,7’ye indiren ekonomik krizin etkisiyle yavaşlamıştır. OECD tahminlerine göre, Türkiye’nin reel büyümesi 2010’da % 6,8, 2011’de ise % 4,5 olarak 14 gerçekleşecektir. BMI’nın büyüme tahminleri ise 2012, 2013 ve 2014 yılları için sırasıyla % 5,2, % 5,7 ve % 15 5,6 şeklindedir. Getirilerin gerçekleşme riskleri açısından, Türkiye bazı bölge ülkelerinden ülke risk puanı anlamında daha kötü puana sahiptir. Buna karşın, iş ortamının gelişimine destek veren hükümet aktif bir şekilde AB üyeliğini gerçekleştirmeye ve bir çok kritik reformu tamamlamaya çalışmaktadır. Uluslararası derecelendirme kuruluşu Standard & Poor's Türkiye’nin ülke notunu hükümetin borç yükünü azaltma ve finans sektöründe istikrarı sağlamadaki başarısını dikkate alarak Şubat 2010 itibarıyla yükseltmiştir. Uzun vadeli yabancı ve yerel para kredi notu BB ve BB+’ya çıkarılmıştır. 14 OECD (Organisation For Economic Co-operation and Development), Ekonomik Görünüm No.87 15 BMI 7
  • 8. 2.2.2 Yiyecek ve İçecek Üretimi Türkiye yiyecek ve içecek sektöründeki üretimde 2008 yılında 2007 yılına göre % 4,1 oranında artış kaydedilmiştir, ancak 2009 yılında 2008 yılına göre % 1,3 oranında azalma olmuştur. Bu azalma küresel 16 ekonomik krizden geçici olarak daha fazla etkilenen çeşitli sektörlerdekinden daha düşüktür. Şekil 6 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Üretim Endeksi Yiyecek & İçecek Sektörü Üretim Endeksi (aylık ortalama) 160 151 137135131140 140 120 105 108113112105 102 92 95 92 95 98 98 100 85 86 76 80 60 40 20 0 Kış İlkbahar Yaz Sonbahar 2005 2006 2007 2008 2009 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, baz yıl=2005 2.2.3 Yiyecek Tüketimi Türkiye’deki geleneksel yemek alışkanlıkları toplumun büyük bölümünde fazla değişmeden varlığını korumaktadır. Bununla birlikte, Türkiye yiyecek sektörü, perakendeciler gıda üreticilerinden daha yüksek standartlar talep ettikçe ve yatırımlar sayesinde sektörde önemli iyileştirmeler gerçekleştikçe daha gelişmiş bir hâle gelmektedir. Organize perakendeciliğin yaygınlaşmasıyla ve net gelir seviyesinin yükselmesiyle birlikte, Türk tüketicilerinin tüketim tercihleri hazır yemekler ve dondurulmuş yiyecekler gibi paketlenmiş ve işlenmiş gıdalara kaymıştır. Buna ek olarak, tam zamanlı işlerde çalışan kadın sayısının artması, dondurulmuş ve hazır gıdaya olan talep artışını desteklemiştir. Avrupa’da kişi başına paketlenmiş gıda tüketimi en düşük ülkenin Türkiye olduğu düşünüldüğünde, söz konusu alt sektörlerde önemli bir potansiyel olduğu görülmektedir. Türkiye Türk halkının yemek alışkanlıklarında önemli bir payı olan unlu mamuller alanında dünyadaki en büyük pazarlardan birisidir. Yükselen gelir düzeyiyle birlikte, paketlenmiş ekmek tüketimi yükseliş göstermekte ve aynı zamanda çok tahıllı ve özel yapım gibi farklı çeşitlerdeki ekmeklere yönelik talep geleneksel unlu mamullere kıyasla kâr marjının daha yüksek olduğu bu alanda önemli fırsatlar sunmaktadır. 16 TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu 8
  • 9. Şekil 7 – Türkiye Gıda Tüketimi Göstergeleri Gıda Tüketimi 120 12% 10.0% 9.5% 100 9.0% 10% 8.3% 8.4% 8.1% 7.8% 7.6% 7.4% 7.2% 80 8% 60 6% 40 4% 20 2% - 0% 2005 2006 2007 2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f Gıda Tüketimi (milyar TL) Toplam gıda tüketim büyümesi (yıldan yıla) Gıda tüketiminin GSYİH'daki Yüzdesi Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Basın, BMI Not: e: tahmini, f: öngörü Gıda tüketiminin GSYİH’e oranının, ülkedeki yükselen refah düzeyinin bir yansıması olarak, 2009 yılından 2014’e kadar % 8,4’ten % 7,2’ye düşmesi beklenmektedir (bkz. Şekil 7). Şekil 8 – Türkiye Kişi Başına Gıda Tüketimi Kişi Başı Gıda Tüketimi 11% 13% 1.200,0 10% 10% 10% 11% 15% 10% 1.000,0 4% 5% 800,0 (1)% (5)% 0% 600,0 -5% -10% 400,0 -15% 200,0 (23)% -20% - -25% 2005 2006 2007 2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f Kişi başı gıda tüketimi (ABD $) Kişi başı gıda tüketimi büyümesi (yıldan yıla) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu BMI 1,9 milyon tonluk yıllık üretim kapasitesiyle, şekerli ve çikolatalı mamuller sektörü de önemli bir konuma sahiptir. Dünya çapında ihracatı yapılan bazı şekerleme ürünleri, geleneksel Türk lokumu (“Turkish Delight”), karamel, sakız ve bonbondur. Yerli marka Ülker pazar lideri konumundadır, Kent (Cadbury yan kuruluşu) ve 17 Intergum da diğer önemli şekerleme üreticileridir. BMI’nın tahminlerine göre 2009 ve 2014 yılları arasında Türkiye’de toplam gıda tüketiminin % 34, kişi başı gıda tüketiminin ise % 21 oranında artması beklenmektedir. Bu tahmini büyümenin itici gücü organize 17 perakendecilik alanında ve işlenmiş gıda sektöründeki gelişmeler olacaktır. 17 BMI Industry View, Türkiye Yiyecek ve İçecek Raporu – İkinci çeyrek 2010 9
  • 10. 2.2.4 İçecek Tüketimi Türkiye’de içecek sektörü, sıcak içecekler, alkolsüz içecekler ve alkollü içecekler olarak analiz edilebilir. Şekil 9 – Türkiye’de İçecek Satışları Türkiye İçecek Satışları (ABD Doları milyon) 18,000 15.604 16,000 14.241 14,000 12.665 12,000 10.589 10,000 8.556 8.519 7.695 7.269 6.947 8,000 5.924 6,000 4,000 2,000 - 2005 2006 2007 2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f Alkolsüz içecekler Alkollü içecekler Çay satışları Kaynak: Basın, BMI Not: e: tahmini, f: öngörü Sıcak İçecekler Türkiye, çay tarımı yapılan arazi büyüklüğü açısından dünyada 7., kuru çay üretiminde 5. ve kişi başına çay 18 tüketiminde 4. sıradadır. Günlük 6.600 tonluk üretim kapasitesiyle Türkiye’deki kuru çay pazarının % 60- 19 65’ine hakim olan kamu kuruluşu Çaykur geçmişten beri pazar lideridir. Çay piyasasındaki diğer önemli 20 oyuncular özel teşebbüsler olan Doğuş, Doğadan ve Unilever (Lipton) gibi firmalardır. Diğer sıcak içecekler arasında Türk kahvesi tüketimi yaygınlığını korusa da, Starbucks ve Caffé Nero gibi çeşitli alternatif ürünler sunan uluslararası kahve zincirleri de piyasaya girmektedir. Alkolsüz İçecekler Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu’nun verilerine göre, şişelenmiş su, Türkiye içecek endüstrisinin toplam kapasitesi olan 13.236 milyon litrenin yaklaşık % 50’sini oluşturarak üretim kapasitesine 21 göre birinci sırada yer almaktadır. 2009 yılında şişelenmiş su satışları yaklaşık 3,1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir ve 2010 yılında 3,2 milyar TL’ye ulaşması beklenmektedir. Türkiye’de kişi başı yıllık şişelenmiş su tüketimi 2009 yılında 126 litreyle Fransa (142 litre) ve İtalya (176 litre) gibi gelişmiş ülkelerden çok aşağıda 22 değildir. DanoneSa maden suyu pazarında kendi markası Hayat ile lider konumdadır. Diğer önemli firmalar 20 ise Erikli, Nestle, Pınar, Niksar, Hamidiye ve Saka’dır. Soda ve meyve suyunun dahil olduğu diğer alkolsüz içecekler 2009 yılında toplam içecek endüstrisinin üretim 21 kapasitesinin % 37’sini oluşturmuştur. Coca Cola, Fanta, Sprite, Nestea, Powerade ve Schweppes markalarının dağıtıcısı olan Coca-Cola İçecek şişelenmiş su dışındaki alkolsüz içeceklerde açık farkla lider 20 konumundadır ve Pepsi ile Cola Turka tarafından takip edilmektedir. 18 Çaykur, Çay Sektörü Raporu, 2009 19 Çaykur internet sayfası, www.caykur.gov.tr 20 BMI 21 Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu, 2009 Raporu 22 SUDER (Ambalajlı Su Üreticileri Derneği) 10
  • 11. Alkollü İçecekler Türkiye’de en fazla üretilen ilk dört alkollü içecek bira, rakı, şarap ve votkadır. Başlıca alkollü içecek olan bira, 2009 yılında toplam alkollü içecek üretiminin yaklaşık % 90’ını oluşturmuştur. Her ne kadar bira Türkiye’de üretilen başlıca alkollü içecek olsa da şarap üretimi ilk dört alkollü ürün arasında en hızlı şekilde artmıştır: 2009’da % 22 oranında artmış ve 2010’un ilk çeyreğinde 2009’un ilk çeyreği ile kıyaslandığında % 52 oranıyla 23 artışına devam etmiştir. Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’nun verilerine göre, Anadolu Efes ve Türk Tuborg üretim kapasitesi yılda 1 milyon litreyi geçen iki bira üreticisidir. Efes markasının sahibi olan Anadolu Efes, Türkiye’de bira pazarının yaklaşık % 80’ini elinde bulundurmaktadır ve geri kalan pazar payının büyük çoğunluğuna sahip 20 olan Tuborg Anadolu Efes’i takip etmektedir. 2009 yılında 104 milyon litreye ulaşmış olan Türkiye’nin alkollü içecek ihracatının % 95’ini bira oluşturmaktadır. 23 Viskinin % 35’ini oluşturduğu ithalat ise 7 milyon litre olmuştur. Türkiye’nin geleneksel alkollü içeceği olan rakı, şarapla birlikte toplam üretimin % 4,4’ünü oluşturmaktadır. Büyük şarap üreticilerinin yanı sıra İç Anadolu, Trakya ve Ege bölgelerinde olmak üzere yaklaşık 300 adet 24 küçük ölçekli üretici bulunmaktadır. Şarap sektörünün toplam kapasitesi yaklaşık yılda 120 milyon litredir. Türkiye 2009 yılında toplamda 7,75 milyon ABD doları değerinde 3,6 milyon litre şarap ihraç etmiştir. İhracat 25 pazarları % 26 payla Belçika, % 25 payla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve % 15 payla Almanya olmuştur. 2.2.5 Organize Perakende Sektörü Her ne kadar Türk tüketicileri öncelikli olarak küçük market ve bakkallardan alışveriş yapıyor olsalar da, tüketicilerin daha geniş yelpazede ürünler ve yüksek kaliteli mallar sunan organize perakendecilere (süpermarket ve hipermarketler) yönelmesiyle bu geleneksel perakendecilerin pazar payları zamanla düşmüştür. Şekil 10 – Organize Perakende Sektörü Satışları (2005-2014) Türlerine Göre Türkiye Organize Perakende Satışları (milyar TL) 40 25% 34.6 35 30.9 27.7 20% 30 24.8 25 22.3 19.7 20.6 15% 20 16.7 14.1 15 11.8 10% 10 5% 5 0 0% 2005 2006 2007 2008 2009e 2010f 2011f 2012f 2013f 2014f Süpermarketler Hipermarketler İndirim Marketleri Toplam organize perakende büyümesi (yıldan yıla) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, BMI Not: e: tahmini, f: öngörü 23 TAPDK (Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu) 24 IGEME, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Şarap Sektörü Raporu, 2010 25 Türkiye İstatistik Kurumu 11
  • 12. Artan kentleşme, yükselen harcanabilir gelir seviyesi ve iş yaşamında kadın sayısının artması sayesinde perakendecilik sektörü özellikle büyük şehirlerde yavaş yavaş bu Batı tarzı operasyonlara kaymıştır. Buna rağmen küçük geleneksel perakendiceler hâlâ perakende yiyecek sektörünün % 60’ını ellerinde 26 bulundurmaktadırlar. Süpermarketler 1990’lı yıllarda Türkiye yiyecek ve içecek sektöründe faaliyetlerine başlamış ve 2000 yılında sektörde % 26 oranında pazar payı elde etmişlerdir. Etkileyici bir büyüme gösteren süpermarketler hâlihazırda sektörün yaklaşık % 40’ına hakim durumdadırlar. Fazla sayıda mağazaya sahip olan modern perakendeciler 26 yüksek alım güçleriyle geleneksel rakiplerinden daha kârlıdırlar. Organize Perakende Pazarı Oyuncuları Türkiye organize perakende sektörü oldukça rekabetçidir. Migros % 9 oranla pazarda en büyük paya sahiptir. 26 Migros’u % 8’le Carrefour ve % 7’yle BİM izlemektedir. Diğer uluslararası firmalar Metro ve Tesco Kipa’dır. Şekil 11 –Türkiye’de Organize Perakende Pazar Payları (%) Migros, 9% Carrefour, 8% BIM, 7% Metro, 5% Diğer, 64% Tansas, 4% Tesco Kipa, 3% Kaynak: BMI, 2008 verileri Organize perakende sektörü satışları büyük ölçüde satışları 2009 yılında 10,7 milyar TL’yi bulan süpermarketler tarafından gerçekleştirilmiştir. Hipermarket satışları ise yaklaşık 5,6 milyar TL’dir. 2005 ve 2008 27 yılları arasında süpermarketler % 16, hipermarketler % 19 ve indirim marketleri % 30 YBBO sağlamıştır. Şekil 12 – Türkiye’de Halka Açık Organize Perakende Şirketlerinin Temel Finansal Verileri ABD Doları Milyon Toplam Girişim Toplam Ciro Net Kar Şirket Adı Şirket Türü Piyasa Değeri (*) Değeri (*) [SOA] [SOA] BIM Birlesik Halka açık 3.324 3.432,5 3.184,5 117 Magazalar A.S. Migros Ticaret Halka açık 2.375 2.374,8 4.219,4 131,3 A.S. SOA : So n Oniki A y Kaynakl Capital IQ ; (*) M art 1 201 verisi 0, 0 26 BMI Industry View, Türkiye Yiyecek ve İçecek Raporu – 2. Çeyrek 2010 27 Türkiye İstatistik Kurumu ve BMI tahmini 12
  • 13. 2.2.6 Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre 2007 ve 2009 yılları arasında Türkiye’nin yiyecek ve içecek ticaret dengesinin hareketi negatif yönde olmuştur. Türkiye, kuru meyve, tütün (Ege Bölgesi’nden) ve dünyanın en büyük tedarikçisi olduğu fındıkta (Karadeniz Bölgesi’nden) önemli bir ihracatçı konumundadır. Türkiye’nin 28 başlıca tarımsal ithalatı pamuk, soya fasulyesi, bitkisel yağ, tütün, mısır ve pirinçtir. Şekil 13 – Alt Sektöre Göre Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti İstatistikleri Alt Sektöre Göre Yiyecek & İçecek Sektörü İhracatı Alt Sektöre Göre Yiyecek & İçecek Sektörü İthalatı ABD$Milyon 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ABD$Milyon 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Hayvan yemleri 2 2 2 5 36 46 Hayvan yemleri 55 61 73 88 113 90 Unlu mamuller 216 231 264 347 424 417 Unlu mamuller 13 15 19 24 37 39 Bira & Malt 31 42 42 48 64 62 Bira & Malt 4 3 4 2 4 2 Şekerli mamuller 391 424 468 611 665 628 Şekerli mamuller 70 67 93 104 144 150 Süt mamulleri 41 62 89 112 136 142 Süt mamulleri 60 67 80 115 133 120 Fermante edilmiş ürünlerden Fermante edilmiş ürünlerden 13 23 29 35 33 27 27 35 47 56 66 92 oluşan etil alkol oluşan etil alkol Balık ürünleri 110 106 129 148 173 154 Balık ürünleri 82 77 105 134 141 138 Unlu ürünler ( Makarna, Unlu ürünler ( Makarna, 50 66 80 108 182 149 2 2 3 3 4 5 noodle, kuskus vs.) noodle, kuskus vs.) Et & Et mamulleri 55 67 60 83 112 177 Et & Et mamulleri 461 368 414 426 375 214 İşlenmiş tahıl ürünleri 271 532 377 572 814 787 İşlenmiş tahıl ürünleri 68 91 83 136 184 151 Alkolsüz içecek, gazlı & gazsız Alkolsüz içecek, gazlı & 62 76 67 85 92 82 18 12 21 32 38 31 su gazsız su Diğer gıda ürünleri 194 234 323 440 545 537 Diğer gıda ürünleri 266 326 393 443 431 362 İşlenmiş sebze ve meyve 1.548 1.850 1.789 2.082 2.318 2.146 İşlenmiş sebze ve meyve 41 63 75 105 179 143 Nişasta ve nişastalı ürünler 37 48 55 52 68 56 Nişasta ve nişastalı ürünler 129 161 161 189 250 167 Şekerli mamuller 38 5 58 16 21 4 Şekerli mamuller 17 25 20 33 46 25 Bitkisel ve hayvansal yağlar 281 497 498 411 785 508 Bitkisel ve hayvansal yağlar 589 737 858 767 1,611 1,172 Şarap 8 8 9 9 8 8 Şarap 2 3 4 4 5 4 Toplam 3.348 4.273 4339 5.164 6.476 5.930 Toplam 1.904 2.113 2.453 2.661 3.761 2.905 Kaynak: Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyo nu, 2009 Rapo ru & TÜİK Kaynak: Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyo nu, 2009 Rapo ru & TÜİK 2.3 Sektördeki Önemli Şirketler Türkiye yiyecek ve içecek sektöründeki başlıca firmalar aşağıda belirtilmiştir. Şekil 14 – Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar,2009 ISO 500 - 2009'da Üretim 2009 Şirket Adı Sektör Şehir Bazlı Satışlar Sıralaması (milyon TL) 15 Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Şeker ve melas üretimi Ankara 2.007 25 Coca-Cola İçecek A.Ş. İçecek İstanbul 1.308 31 Ak Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Gıda üretim ve dağıtım İstanbul 974 32 Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Çay üretimi Rize 950 34 Anadolu Efes Biracılık ve Malt Sanayii A.Ş. Bira ve içecek İstanbul 921 36 Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş. Şeker üretimi Konya 880 50 Ülker Çikolata Sanayi A.Ş. Çikolata üretimi İstanbul 723 58 Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş. Şeker üretimi Kayseri 681 60 Oltan Gıda Mad. İhr. İth. ve Tic. Ltd. Şti. Fındık üretimi Trabzon 652 62 C.P. Standart Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Tavuk, yumurta ve karides üretimi İstanbul 629 66 SÜTAŞ Süt Ürünleri A.Ş. Süt ve süt ürünleri ürünleri Bursa 621 69 Tat Konserve Sanayi A.Ş. Domates, ketçap, konserve gıda ve sebze üretimi İstanbul 617 86 Eti Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bisküvi ve çikolata üretimi Eskişehir 514 94 Altınmarka Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. Önceden paketlenmiş gıda üretimi İstanbul 491 104 Ülker Bisküvi Sanayi A.Ş. Bisküvi üretimi İstanbul 467 105 Pınar Süt Mamülleri Sanayi A.Ş. Süt ve süt ürünleri ürünleri ve meze üretimi İzmir 465 117 Kent Gıda Maddeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. Şekerleme üretimi Kocaeli 427 120 Marsan Gıda San. ve Tic A.Ş. Margarin, makarna ve içecek üretimi Adana 421 149 Önem Gıda San. ve Tic. A.Ş. Yiyecek ve içecek İstanbul 329 157 Biskot Bisküvi Gıda San. ve Tic. A.Ş. Bisküvi üretimi Karaman 314 Kay nak: İstanbul Sanay i Odası 28 EIU, Türkiye: Tüketici Ürünleri ve Perakende Raporu, 29 Eylül 2009 13
  • 14. 2.4 Sektördeki Gelişmeler Küresel ekonomik daralma sona erdiğinde tüketici alışkanlıkları da değişecektir. Deloitte “Global Powers of the Consumer Products Industry 2010 (Tüketim Ürünleri Sanayisi Küresel Güçleri 2010)” raporuna göre, her ne kadar yiyecek ve içecek endüstrisi krizde iyi bir performans göstermiş olsa da, kriz ortamında alışverişlerinde daha dikkatli ve kalite konusunda daha talepkâr hale gelen tüketiciler indirimli ürünlere yönelmiş ve market markalarından kaçınmışlardır. Üreticiler bu değişimleri göz önünde bulundurmaktadırlar. Krizden çıkışla beraber şirket birleşme ve satın alımlarında gelecek yıllarda küresel olarak artış beklenmektedir. Bu durum aynı zamanda yükselen ekonomilerin pazarlarında büyümeye odaklanılmasıyla birlikte gıda güvenliği konusundaki dikkati artırmaktadır. BMI’ya göre Türk hükümeti, gıda güvenliğinin önemini göz önünde bulundurarak Türkiye gıda ve tarım sektörleri arasındaki ilişkileri iyileştirecek şekilde Tarım ve Gıda Bakanlığı’nın kurulacağını bildirmiştir. 14
  • 15. 2.5 Konumlanma Haritası Aşağıdaki harita Türkiye yiyecek ve içecek endüstrisindeki ana üreticilerin üretim tesislerini göstermektedir. Tat Konserve Sanayi Üretim Kapasitesi Ülker Domates Salçası 100.000 ton/yıl Üretim Kapasitesi Kent Gıda Konserve Sebze 40.000 ton/yıl Çikolata 400 ton/gün Üretim Kapasitesi 40.000 ton/yıl Oltan Gıda CP Standart Üretim Kapasitesi Tavuk 117.000 ton/yıl Çaykur Üretim Kapasitesi Altınmarka Coca Cola Company 29.800 kg/8 saat Üretim Kapasitesi Üretim Kapasitesi 63.000 ton/yıl 552 mn adet kutu/yıl Marsan Üretim Kapasitesi Margarin 200.000 ton/yıl Türkiye Şeker Fab. Makarna 80.000 ton/yıl Üretim Kapasitesi Su 180 milyon lt/yıl Şeker 2 milyon ton/yıl Sütaş Üretim Kapasitesi Kayseri Şeker 2.500 ton/gün Üretim Kapasitesi Şeker 12.000 ton/gün Yaşar Holding Üretim Kapasitesi Et 48.000 ton/yıl Süt 350.000 ton/yıl Anadolu Efes Üretim Kapasitesi Eti 881 mn litre/yıl Üretim Kapasitesi Konya Şeker 80.300 ton/yıl İçecek şirketleri Yiyecek şirketleri 15
  • 16. 2.6 Yatırım Fırsatları Türkiye yiyecek ve içecek sektöründe faaliyet gösteren yabancı şirketlerin sayısı 2008 yılında 376’dan 2009 yılında 421’e yükselmiştir. Doğrudan yabancı yatırım 2008 yılında 1,2 milyar ABD doları ile en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Küresel finansal krizin etkileriyle 2009 yılında doğrudan yabancı yatırımlar imalat 29 sektöründe % 58 oranında, yiyecek ve içecek sektöründe ise % 83 oranında daralma yaşamıştır. Şekil 15 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Yatırım Verileri Yiyecek & İçecek Sektöründe DYY (milyon ABD Yiyecek & İçecek Sektöründe DYY doları) Şirketlerinin Sayısı 421 1,400 1.252 450 376 400 338 45 1,200 350 300 38 1,000 300 257 38 766 43 800 250 39 608 200 600 150 400 100 210 50 200 78 68 - - 2005 2006 2007 2008 2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Yeni Kuruluşlar Toplam Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sayısı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Organik Gıda Sektörü Organik tarım 1985 yılında İzmir üzümü, ardından incir ve kayısı üretimiyle başlamıştır. Organik ürünler genellikle toplam organik üretimin % 39’unu oluşturan Ege Bölgesi’nde ve onu takiben % 18 paya sahip 30 Karadeniz Bölgesi ve % 13 paya sahip İç Anadolu Bölgesi’nde üretilmektedir. Türkiye, toplam organik gıda üretiminin neredeyse tamamını % 85’i Avrupa’ya yönelik olmak üzere ihraç 31 etmektedir. Avrupa’dan gelen yüksek talep ve organik gıdanın tanıtımı için hâlen devam etmekte olan reformlarla birlikte, Türkiye organik gıda endüstrisinde büyüme potansiyeline sahiptir. Helal Gıda Sektörü Müslüman bir ülke olarak Türkiye, “helal gıda” sektöründe yüksek bir büyüme potansiyeline sahiptir. Dünya Helal Forumu’na göre, küresel helal gıda sektörünün 2010 yılında 650 milyar ABD dolarına ulaşması 31 beklenmektedir. 29 Hazine Müsteşarlığı 30 ORGUDER (Organik Ürün Üreticileri ve Sanayicileri Derneği) 31 BMI 16
  • 17. Şekil 16 – Türkiye Yiyecek, İçecek & Tütün Endüstrisinde Seçilmiş Satın Alma & Birleşme İşlemleri (2005-2010) İşlem Değeri Hisse # Alıcı Şirket Ülke Alınan Şirket Alt Sektör Tarih (milyon ABD (%) doları) GIDA 1 Altas Sirketler Grubu Türkiye Ordu Yag Sanayi AS Tarım işleme/ tahıl 30/01/2010 100,0% 33 2 Alliance Grain Traders Inc Kanada Arbel Group Companies Tarım işleme/ tahıl 16/07/2009 100,0% 134 Anadolu Efes Biracilik; 3 Sucocitrico Cutrale Ltd. Türkiye; Brezilya Etap Tarim ve Gida Urunleri Taze üretim, alkolsüz içecek 07/01/2009 66,0% 25 4 FEM OGG Türkiye Tekel Ayvalik Tuzlasi Gıda içerikleri 23/09/2008 100,0% 6 5 Yildiz Holding AS Türkiye Kerevitas Gida Sanayi ve Ticaret A.S. Dondurulmuş ve soğuk gıda 17/09/2008 51,0% 17 6 Esas Holding AS Türkiye Peyman Gida Gıda içerikleri, Gıda-diğer 18/04/2008 30,0% 12 7 Fresh Cake Gida Türkiye Doruk&Unmas Unlu Mamuller Unlu Mamuller 30/04/2008 50,0% 38 8 Afia International Suudi Arabistan Yudum Food SA Gıda-diğer 14/01/2008 100,0% 71 9 Klueh Service Management Almanya Emin Catering Gıda diğer,Restaurant/Pubs 22/11/2007 51,0% 13 10 MGS Marmara Gida Türkiye Gidasa SA Gıda içerikleri, Alkolsüz içecek 15/08/2007 99,65% 174 11 Bulutoglu Gida ve Lojistik Türkiye Yalova Soguk Hava Tesisleri Dondurulmuş ve soğuk gıda 07/08/2007 100,0% 13 12 Cadbury Plc İngiltere Intergum Gida Sanayi Ve Ticaret A/S Şeker ve tatlı 28/09/2007 100,0% 450 13 TMSF Türkiye Sagra Süt Ürünleri, Gıda-diğer 07/06/2007 100,0% 104 14 Doruk Una Deger Katma Gida Türkiye Unmas Unlu Mamuller Unlu Mamuller 18/08/2006 50,0% 18 15 Fromageries Bel SA Fransa Karper Süt Ürünleri 28/02/2006 51,0% 16 16 Cadbury Plc İngiltere Kent Gida Maddeleri Şeker ve tatlı 10/04/2006 30,0% 94 17 Gidasa SA Türkiye Marsa Gıda içerikleri, Gıda-diğer 21/12/2005 49,0% 19 İÇECEK & TÜTÜN 18 Ihlas Holding AS Türkiye Kristal Kola AS Alkolsüz içecekler 19 19 Central Bottling Company Ltd İsrail Turk Tuborg Bira ve Malt Sanayii AS Bira 15/09/2008 95,69% 167 20 British American Tobacco Plc İngiltere TEKEL AS (Tobacco Business) Tütün 24/06/2008 100,0% 1.720 21 Sarper Family Türkiye Sarper Tutun Ticarper Ve Sanayi AS Şarap/alkollü içecek 25/06/2007 50,0% 10 22 TPG Capital LP ABD Mey Icki Sanayi ve Tic Şarap/alkollü içecek 01/06/2006 90,0% 810 23 Coca Cola Icecek AS Türkiye Efes Sinai Yatirim Holding AS Şişeleme/konserveleme, Alkolsüz içecekler 02/12/2005 51,87% 305 Kay nak: Mergermarket 17
  • 18. 2.7 SWOT Analizi S  trengths (Güçlü Noktalar) Genç ve artan nüfusuyla, Türkiye’de hem üretim hem de W  eaknesses (Zayıf Noktalar) Küresel ekonomik krizden etkilenen değişken ekonomik tüketim artış göstermektedir. ortam tüketici harcamalarını engelleyebilir  Türkiye gıda endüstrisi, ülkedeki mevcut tarımsal ürün  Alkollü içeceklerde talebin İslami gelenekler ve yüksek çeşitliliği sebebiyle önemli ihracat fırsatlarına sahiptir. Özel Tüketim Vergisi sebebiyle Avrupa ülkelerine kıyasla  Gelişen bir ülke olarak, tüketici harcamalarını da pozitif düşük düzeyde kalması. yönde etkileyecek olan kişi başı GSYİH’da gelecek yıllarda artış beklenmektedir. O  pportunities (Fırsatlar) İlgi düzeyi yüksek genç nüfusun yeni marka ve ürünlere T  hreats (Tehditler) Tarımda istikrarsız mevzuat ortamının gıda sektörünü de açık olması etkilemesi.  Turizm sektöründeki büyümenin yiyecek ve içecek  Yüksek enerji ve ham madde maliyetlerinin yiyecek ve sektöründeki tüketimi de artırması. içecek üreticilerinin performanslarını olumsuz etkilemesi.  Henüz pazarın olgunluğa ulaşmaması sebebiyle yeni  Dünyadaki yüksek kalite ve düşük fiyatta şarap üreten ürünlerin Türkiye’ye girebilme fırsatlarının olması. yeni şarap üreticileri sebebiyle şarap endüstrisinde yaşanan rekabet. 18
  • 19. 2.8 Sektör Kurum ve Kuruluşları Şekil 17 – Sektör Kurum ve Kuruluşları Kurum/ Kısaltma Tanım İletişim Bilgileri Kuruluş Altunizade Mah. Kısıklı Cad. Tekin Ak İş Merkezi No:1 Kat:2 23 sektörel dernek ve 1000'den fazla şirketten Apartman no 7 Posta Kodu: 34662 Bağlarbaşı Üsküdar Türkiye Gıda ve İçecek oluşmaktadır. ISTANBUL Sanayi Dernekleri TGDF Görevi bilimsel prensipler çerçevesinde ülkenin gelişimi ve Tel: (0216) 651 86 81 Federasyonu serbest Pazar ortamı oluşturmaktır. . Fax: (0216) 651 86 83 Website: w w w .tgdf.org.tr Organizasyonun 57 üyesi vardır. Atatürk Bulvarı 231 / 15 Kavaklıdere - ANKARA Derneğin asıl görevi yurtiçinde gelişen yağlı tohumları Bitkisel Yağ Sanayicileri Tel: (0312) 426 16 82 - 83 BYSD kullanarak ülkenin bitkisel yağ talebini karşılamak ve Derneği Fax: (0312) 426 16 95 üyelerin haklarını koruyarak aralarında birliğin korunmasını Website: http://bysd.org.tr sağlamaktır. Cinnah Cad. No:59 Çankaya – ANKARA Organizasyonun 25 üyesi vardır. Görevi makarna Türkiye Makarna Sanayicileri Tel: (0312) 441 55 47 TMSD üreticilerine profesyonel, teknik, sosyal ve ekonomik Derneği Fax: (0312) 438 34 33 konularda asistanlık sağlamaktır. Website: w w w .makarna.org.tr General Ali Rıza Gürcan Cad. Merter İş Merkezi No:19/B Kat:2 Organizasyonun 14 şirketi temsil eden 26 üyesi vardır. Salça İhracatçıları ve Merter - İSTANBUL SIID Görevi üyelerinin haklarını korumaları için devletle ve İmalatçıları Derneği Tel & Fax: (0212) 554 71 06 sektörle olan iletişim ve koordinasyonlarını sağlamaktır. Website: w w w .siid.org.tr Büyükdere Cad.Somer Apt.No:64 Kat:5 D:13 Mecidiyeköy – Organizasyonun 115 üyesi vardır. İSTANBUL Tüm Gıda Dış Ticaret Derneği TÜGİDER Derneğin amacı tüm gıda ithalatçılarının işbirliğini Tel: (0212) 347 72 22 sağlamaktır. Fax: (0212) 347 25 70 Website: w w w .tugider.org.tr Şehit Ersan Caddesi Çoban Yıldızı Sokak 100. Yıl Apt. No: 1/14 Türkiye Süt, Et, Gıda 06680 Çankaya ANKARA Organizasyonun 74 üyesi vardır. Sanayicileri ve Üreticileri SETBIR Tel: (0312) 428 47 74-75 Derneğin görevi sektörün gelişmesini sağlamaktır. Birliği Fax: (0312) 428 47 46 Wesite: w w w .setbir.org.tr Büyükdere Cad. Somer Apt.No:64 KaT:5 D:13 Mecidiyeköy – Tarım Ürünleri Hububat, İSTANBUL Bakliyat İş ve Paketleme PAKDER Organizasyonun 76 üyesi vardır. Tel: (0212) 347 72 22 Sanayicileri Derneği Fax: (0212) 347 25 70 Website: w w w .pakder.org.tr Organizasyonun 32 üyesi vardır. Büyükdere Cad. Somer Apt.No:64 Kat:5 D:13 Mecidiyeköy – Dernek, düzenli işleyişi ve organik ürün sektöründeki İSTANBUL Organik Ürün Üreticileri ve ORGUDER gelişmeleri ve yabancı pazarlardaki ihracat fısatlarını Tel: (0212) 347 72 22 Sanayicileri Derneği geliştirmeyi sağlar. Mevzuatların hazırlanması için gerekli Fax: (0212) 347 25 70 kurumlarla birlikte çalışır. Website: w w w .orguder.org.tr 19
  • 20. ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1 – İlk 10 Küresel Yiyecek, İçecek ve Tütün Şirketi ...................................................................................... 4 Şekil 2 – Dünya Yiyecek ve İçecek İthalat ve İhracatı Pazar Payları, 2007 .......................................................... 5 Şekil 3 – Türkiye’de Kişi Başına Yiyecek ve İçecek Tüketimi ............................................................................... 6 Şekil 4 – Alt Sektöre Göre Şirketlerin Dağılımı (2009) .......................................................................................... 6 Şekil 5 – Yükselen Avrupa Yiyecek & İçecek Puanları.......................................................................................... 7 Şekil 6 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Üretim Endeksi ............................................................................................ 8 Şekil 7 – Türkiye Gıda Tüketimi Göstergeleri ........................................................................................................ 9 Şekil 8 – Türkiye Kişi Başına Gıda Tüketimi ......................................................................................................... 9 Şekil 9 – Türkiye’de İçecek Satışları....................................................................................................................10 Şekil 10 – Organize Perakende Sektörü Satışları (2005-2014) ..........................................................................11 Şekil 11 –Türkiye’de Organize Perakende Pazar Payları (%) .............................................................................12 Şekil 12 – Türkiye’de Halka Açık Organize Perakende Şirketlerinin Temel Finansal Verileri .............................12 Şekil 13 – Alt Sektöre Göre Yiyecek ve İçecek Uluslararası Ticareti İstatistikleri ...............................................13 Şekil 14 – Türkiye’de Yiyecek ve İçecek Sektöründe Önde Gelen Firmalar .......................................................13 Şekil 15 – Yiyecek ve İçecek Sektörü Yatırım Verileri .........................................................................................16 Şekil 16 – Türkiye Yiyecek, İçecek & Tütün Endüstrisinde Seçilmiş Satın Alma & Birleşme İşlemleri (2005- 2010) ............................................................................................................................................................17 Şekil 17 – Sektör Kurum ve Kuruluşları ...............................................................................................................19 20
  • 21. KISALTMALAR BMI Business Monitor International YBBO Yıllık Bileşik Büyüme Oranı AB Avrupa Birliği GSYİH Gayrisafi Yurt İçi Hasıla TYDTA Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı KOBİ Küçük ve Orta Boy İşletmeler ABD Amerika Birleşik Devletleri TL Türk Lirası 21
  • 22. Yasal Uyarı Bu Belge yatırımcılara Türkiye’deki büyüme öncelikli sektörlere dair bir sektör özeti sağlamak amacıyla, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı (“TYDTA”) tarafından, DRT Kurumsal Finans Danışmanlık Hizmetleri A.Ş.’nin (“Deloitte”) destekleri ile derlenen seriden biridir. Belge bu sektörle ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Belge her şeyi kapsama ya da olası bir yatırımcının bu sektöre yatırım yapma ya da yapmama konusunda karar vermesi için ihtiyaç duyacağı tüm bilgileri içerme iddiasında değildir. Belge’nin ya da sektöre dair yapılacak diğer incelemelerle bağlantılı olarak herhangi bir olası yatırımcıya ya da danışmanlarına verilecek herhangi bir yazılı ya da sözlü bilginin doğruluğu ya da tamlığı ile ilgili olarak, açık ya da zımni, herhangi bir beyanda bulunulmayacak ya da garanti verilmeyecektir ve bu konuyla ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte ya da herhangi bir alıcı ya da ilgili görevli, çalışan ya da temsilci tarafından herhangi bir sorumluluk kabul edilmeyecektir. TYDTA, Deloitte ve ilgili yan kuruluşları ve ortak şirketleri ile ilgili görevliler, çalışanlar ve aracılar Belge’ye ya da bu gibi bilgilere ve bu Belge ve bilgilerde ortaya çıkabilecek hatalara ya da ihmallere dayanabilecek tüm sorumlulukları açıkça reddeder. Belge’de yer alan bilgiler, Belge’nin hazırlandığı dönemde halka açık bilgi kaynaklarına dayanarak hazırlanmıştır. Özellikle gelecekle ilgili projeksiyonlar, hedefler ve tahminlerin (varsa) elde edilebilmesi ya da kabul edilebilirliği konusunda herhangi bir beyanda bulunulmamakta ve garanti verilmemektedir. TYDTA ve Deloitte Belge’de yer alan bilgileri doğrulamamıştır. Belge’yi alan kişiler, Belge’nin içindeki bilgileri yasal, kurumsal, vergisel ya da farklı bir öneri olarak yorumlamamalıdır. Herhangi bir alıcı ya da olası yatırımcı yatırım kararı verirken bu Belge’ye dayanmamalıdır. Kendi durum tespit çalışmalarını yapmaları ve bağımsız danışmanlık hizmeti almaları önerilmektedir. Belge, burada anlatılan hisse senetleri ya da şirketler ya da varlıkların satılması ya da satın alınmasına ya da söz konusu sektöre yatırım yapılmasına yönelik bir teklif ya da davet olmayıp, TYDTA ya da Deloitte ya da ilgili yan kuruluşları ya da ortak şirketleri tarafından yapılan bir taahhüt ya da öneri niteliğinde de değildir. Belge’nin dağıtımı ya da mülkiyet altına alınması ile ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte herhangi bir yargı alanında hukuksal sorumluluk kabul etmemektedir ve herhangi bir kayıt gereksinimi ya da diğer yasal sınırlamaların alıcı tarafından ihlal edilmesinden TYDTA ya da Deloitte sorumlu olmayacaktır. Belge’nin aslı ya da üzerinde değişiklikler yapılmış versiyonu, hiçbir durumda yayınlanamaz, çoğaltılamaz ya da bir ücret ya da üyelik karşılığında üçüncü taraflara satılamaz. Belge’nin fikri mülkiyet hakları TYDTA’a aittir. 22