1. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010
VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
ĐỂ XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG CHO CÁN BỘ HIỆN NAY
APPLICATION OF HO CHI MINH’S IDEOLOGY TO MAINTAINING
REVOLUTIONARY MORALS FOR CURRENT STAFF
Đinh Đức Hiền
Sở Nội vụ, UBND Thành phố Đà Nẵng
TÓM TẮT
Hồ Chí Minh quan niệm rằng, cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp
cách mạng, gắn liền với vận mệnh của đất nước và của chế độ, là khâu then chốt và có ý nghĩa
quyết định trong công tác xây dựng, hoàn thiện và phát triển mọi mặt của hệ thống chính trị từ
trung ương đến cơ sở. Trên cơ sở vận dụng những tư tưởng của Người về cán bộ và công tác
cán bộ, bài viết đề xuất một số giải pháp: giáo dục chính trị đạo đức, đánh giá đúng và tạo môi
trường thuận lợi nhằm phát huy tài năng, có cơ chế ràng buộc và kiểm tra giám sát, góp phần
xây dựng đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất và năng lực để thực hiện quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nước trong giai đoạn hiện nay.
ABSTRACT
According to Ho Chi Minh’s concept, civil servants are crucial to the successes of the
revolutionary cause and associated with the destiny of the country and the regime. They play a
decisive role in the formation, improvement and full development in every respect of the political
system. Based on an application of his ideas to the staff and staff work, the article suggests a
number of solutions to the building of staff qualifications and ability so that they are capable of
making contributions to the process of national industrialization and modernization in the current
period.
1. Đặt vấn đề
Chủ tịch Hồ Chí Minh - lãnh tụ thiên tài, người anh hùng giải phóng dân tộc,
nhà tư tưởng, danh nhân văn hoá lớn của thế giới. Đạo đức cách mạng của Người luôn
là tấm gương sáng cho toàn Đảng, toàn dân, đặc biệt là đội ngũ cán bộ phấn đấu học tập
và noi theo. Người đã từng dạy chúng ta rằng, muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội trước
hết cần phải có những con người xã hội chủ nghĩa. Đó là một con người phát triển toàn
diện, có tư tưởng và tình cảm đẹp, có tri thức và năng lực làm chủ xã hội, làm chủ bản
thân có cuộc sống tập thể và cuộc sống cá nhân hài hòa, có sự phát triển đầy đủ về các
mặt: tri thức, đạo đức, thể chất và thẩm mỹ.
Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận
mệnh của Đảng, của đất nước và của chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng
Đảng, nên hơn ai hết, họ phải có đủ năng lực, phẩm chất của một con người mới xã hội
chủ nghĩa để lãnh đạo đất nước và phục vụ nhân dân. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện
nay, về lĩnh vực này còn nhiều biểu hiện đáng buồn, như Nghị quyết Đại hội lần thứ X
102

2. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010
của Đảng ta đã chỉ rõ: “... Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức lối sống,
của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên gắn với tệ quan liêu tham nhũng, lãng phí
là rất nghiêm trọng”.1
Trong hơn 80 năm qua, kể từ khi Đảng ta ra đời, các thế hệ cán bộ, đảng viên
của Đảng đã luôn vững vàng trong đấu tranh cách mạng, kiên định mục tiêu độc lập dân
tộc và chủ nghĩa xã hội, nêu cao phẩm chất cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Do
đó, luôn được nhân dân ta tin tưởng, che chở, ủng hộ và noi theo. Đến nay, các thế hệ
cán bộ tiền bối trong giai đoạn cách mạng trước đang chuyển giao dần trọng trách cho
thế hệ sau nối tiếp. Nhưng để hình thành nên được một đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất
và năng lực vừa biết kế thừa và phát huy những truyền thống tốt đẹp vừa đủ bản lĩnh để
lãnh đạo đất nước, xứng đáng vai trò "làm người đầy tớ của nhân dân" trong giai đoạn
đổi mới hiện nay, là cả một quá trình lâu dài.
Trong suốt sự nghiệp cách mạng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là
một người cán bộ gương mẫu, tận tụy, hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ
nhân dân, mà những tư tưởng Người đã để lại cho dân tộc về người cán bộ và công tác
cán bộ là vô cùng quý giá. Do đó, học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Người để
xây dựng một đội ngũ cán bộ mẫu mực, "vừa hồng vừa chuyên", góp phần đẩy mạnh sự
nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá, nhằm kiến thiết và xây dựng đất nước.
2. Vai trò của người cán bộ trong tư tưởng Hồ Chí Minh
Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan
tâm đến vai trò của người cán bộ, Người khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công
việc”, “Cán bộ là tiền vốn của đoàn thể”, “Cán bộ quyết định mọi việc”, “muôn việc
thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”2. Theo Người: “Cán bộ là những
người đem chính sách của Chính phủ, của Đoàn thể thi hành trong nhân dân, nếu cán bộ
dở thì chính sách hay cũng không thể thực hiện được”.3
Đối với cơ quan tổ chức, cán bộ là thành viên, là phần tử cấu thành tổ chức, bộ
máy. Hiệu quả hoạt động của tổ chức, bộ máy Đảng, Nhà nước, các Đoàn thể quần
chúng phụ thuộc vào cán bộ. Người viết: “Cán bộ là dây chuyền của bộ máy. Nếu dây
chuyền không tốt, không chạy thì động cơ dù tốt, dù chạy toàn bộ máy cũng tê liệt”.4
Ý thức được vai trò to lớn đó của người cán bộ đối với sự nghiệp cách mạng nên
từ những ngày đầu hoạt động, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chú trọng đến công tác huấn
luyện và xây dựng đội ngũ này. Người không chỉ mở nhiều lớp huấn luyện, mà còn viết
nhiều sách báo tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ. Hai tác phẩm tiêu biểu là “Đường
cách mệnh” gồm những bài dạy của Người cho các lớp huấn luyện đào tạo cán bộ ở
Quảng Châu (Trung Quốc) được Bộ tuyên truyền của Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp
bức Á Đông xuất bản. Qua đó đã đào tạo được đội ngũ cán bộ tiền bối của Đảng ta. Kế
tiếp, tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” viết vào năm 1947, với những nội dung thiết thực,
đã đào luyện nên đội ngũ cán bộ kiên trung, góp phần to lớn vào thắng lợi của hai cuộc
kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ thống nhất đất nước, đưa cả nước đi
103

3. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010
lên chủ nghĩa xã hội… là những minh chứng rõ nét cho sự quan tâm và chú trọng của
Người đối với đội ngũ cán bộ ở nước ta.
Ngoài ra, đánh giá cao vai trò vị trí người cán bộ, nên Chủ tịch Hồ Chí Minh
cũng đồng thời rất coi trọng đến việc chăm lo bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Vì vậy,
ngay sau khi đất nước được độc lập, Người đã ra lời kêu gọi các nhân tài góp tài trí của
mình vào công cuộc xây dựng đất nước: “Kiến quốc cần có nhân tài, nhân tài nước ta dù
chưa có nhiều lắm, nhưng chúng ta khéo lựa chọn, khéo phân phối, khéo dùng thì nhân
tài càng phát triển, càng thêm nhiều”5 . Người kêu gọi đồng bào ai có tài năng và sáng
kiến về những việc “Kiến thiết ngoại giao”, “Kiến thiết kinh tế”, “Kiến thiết quân sự”,
“Kiến thiết giáo dục” hãy hăng hái giúp ích nước nhà.
Có thể nhận thấy rằng, ở bất cứ giai đoạn lịch sử nào, Chủ tịch Hồ Chí Minh
cũng rất quan tâm đến vai trò của người cán bộ. Đối với cán bộ, Người luôn có sự đánh
giá và xem trọng cao, gắn họ với vận mệnh của đất nước và dân tộc.
3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ
Hồ Chí Minh cho rằng, với công tác cán bộ, cần phải:
“Hiểu biết cán bộ,
Khéo dùng cán bộ,
Cất nhắc cán bộ…”6
Đó là những nội dung cơ bản được được thể hiện rất rõ trong tư tưởng Chủ tịch
Người về công tác cán bộ.
Theo Hồ Chí Minh, để đánh giá cán bộ thì phải hiểu biết cán bộ. Có hiểu rõ và
đánh giá đúng cán bộ thì việc cất nhắc đề bạt cán bộ mới tránh được những thiếu sót, sai
lầm. Đồng thời, chỉ trên cơ sở hiểu được năng lực, đạo đức, hiểu tính tình và hiểu
nguyện vọng, sở trường của cán bộ thì mới đánh giá đúng họ. Vì như Người từng quan
niệm: “Sao cho đối đãi đúng người? Đó là một vấn đề rất trọng yếu”.7
Trong vấn đề đánh giá cán bộ, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá cán bộ tất
yếu phải dựa vào dân và phải lấy ý kiến của nhân dân. Bởi lẽ, cán bộ nhà nước là công
bộc của nhân dân, do nhân dân bầu ra. Người cho rằng cán bộ nghĩa là đầy tớ, làm công
bộc cho nhân dân, chứ không phải làm quan cách mạng, mọi việc làm của cán bộ đều
phải vì dân vì hạnh phúc của nhân dân. Cũng vì vậy nên khi xem xét cất nhắc cán bộ,
Người bao giờ cũng lắng nghe ý kiến đánh giá của nhân dân. Người viết: “Để cho dân
chúng phê bình cán bộ, dựa theo ý kiến họ mà cất nhắc cán bộ, nhất định không xảy ra
việc thiên tư, thiên vị, nhất định hợp lý và công bằng”. 8
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, cán bộ chính trị phải hiểu chuyên môn, phải ra sức
học kỹ thuật. Vì vậy, việc huấn luyện và đào tạo cán bộ, cũng được Người rất coi trọng.
Hồ Chí Minh cho rằng, cán bộ là cái gốc của mọi công việc, nếu không chú ý đào tạo
cán bộ sẽ không có người làm cách mạng và không có người làm cách mạng sẽ không
tạo ra phong trào yêu nước, phong trào cách mạng. Nội dung đào tạo huấn luyện, theo
Người phải thiết thực, cụ thể. Việc đào tạo cán bộ phải theo quy hoạch, gắn lý luận với
104

4. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010
thực tiễn. Phải đào tạo bồi dưỡng cho tất cả mọi người lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin,
còn về chuyên môn, với Chủ tịch Hồ Chí Minh thì mỗi người phải biết một nghề để sinh
hoạt riêng, về cán bộ thì ai hoạt động ở ngành nào, lĩnh vực nào thì phải biết chuyên
môn của ngành ấy, lĩnh vực ấy.
Trong công tác đào tạo cán bộ việc lựa chọn nhân tài, lựa chọn cán bộ không
chỉ là khoa học mà còn là nghệ thuật nên Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã khẳng định
rằng: “Phải tùy tài mà dùng. Nếu không tùy tài mà dùng ví như thợ mộc bảo đi rèn dao,
thợ rèn bảo đi đóng tủ, cả hai đều lúng túng không hoàn thành công việc”. Phương
châm dùng cán bộ của Người là “Dụng nhân như dụng mộc”, người thợ khéo tay thì bất
cứ thanh gỗ thẳng cong đều tuỳ việc mà dùng được cả. “Dùng cán bộ mà không đúng
với tài năng của họ, cũng là một nguyên nhân thất bại. Người viết giỏi nhưng nói kém
lại dùng vào những việc cần phải nói. Người nói khéo nhưng viết xoàng lại dùng vào
công việc viết lách. Thành thử hai người đều không có thành tích”.9
Người đã dạy rằng, dù ở cương vị to hay nhỏ, cao hay thấp trong bộ máy Đảng
và Nhà nước đều phải hiểu rằng các cơ quan của Chính phủ từ toàn quốc đến các làng
đều là đầy tớ của nhân dân, nghĩa là gánh vác việc chung cho dân chứ không phải đè
đầu dân.
Tóm lại, công tác cán bộ mà Chủ tịch Hồ Chí Minh theo đuổi suốt cuộc đời đó
chính là xây dựng được một đội ngũ cán bộ biết: phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
Nên có thể thấy trong mọi khâu, từ việc hiểu để đánh giá đúng cán bộ, đạo đạo, bồi
dưỡng đến sử dụng, cất nhắc và phát huy tài năng của họ đều được Người chú trọng.
4. Một số giải pháp xây dựng đạo đức người cán bộ trong giai đoạn hiện nay dưới
ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh
Cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng, đạo đức Chủ tịch Hồ Chí Minh là di sản vô giá
của toàn Đảng và toàn dân ta. Tư tưởng Hồ Chí Minh về người cán bộ và công tác cán
bộ chứa đựng những chân lý bền vững đã được thực tiễn cách mạng Việt Nam, trước
kia cũng như hiện nay kiểm nghiệm. Nó không chỉ có ý nghĩa trong thời kỳ đấu tranh
giải phóng dân tộc, trong công cuộc đổi mới mà còn có giá trị sâu sắc và lâu dài đối với
sự phát triển của đất nước trong tương lai.
Thiết nghĩ, trong công cuộc đổi mới hiện nay, với công tác xây dựng đội ngũ cán
bộ, theo tư tưởng Hồ Chí Minh, cần phải:
Thứ nhất, cần giáo dục chính trị, đạo đức, lý tưởng cách mạng thường xuyên cho
người cán bộ. Vì người cán bộ phải có đạo đức cách mạng.
Đó là xây dựng tinh thần yêu nước, nhận thức đúng đắn và kiên định thực hiện
lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, chống suy thoái về tư tưởng
chính trị, phai nhạt lý tưởng; không nói trái, làm sai với quan điểm, đường lối của Đảng,
chính sách pháp luật của Nhà nước. Xây dựng và nêu cao ý thức trách nhiệm phục vụ
nhân dân bằng những việc làm thiết thực hàng ngày; chống thói quan liêu, mệnh lệnh
hách dịch, hành dân. Giáo dục cho họ tinh thần cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư,
105

5. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010
biết coi trọng chất lượng, hiệu quả công việc; chống lười biếng, lãng phí, phô trương
hình thức... Có như vậy mới xây dựng được một đội ngũ cán bộ có đủ tư cách đạo đức
cách mạng, biết: nhận rõ phải trái. Giữ vững lập trường. Tận trung với nước, tận hiếu
với dân. Đáp ứng việc giải quyết kịp thời các yêu cầu, nguyện vọng chính đáng của
nhân dân.
Thứ hai, trên cơ sở hiểu và đánh giá đúng cán bộ để trang bị và tạo dựng môi
trường cần thiết cho họ làm việc hiệu quả.
Cái gốc của người cán bộ là từ nhân dân, nhưng họ lại có nhiệm vụ quản lý và
phục vụ nhân dân. Người cán bộ là đầy tớ nhân dân trong thời kì đổi mới nên cũng sẽ có
nhiều vấn đề phát sinh so với người cán bộ thời chiến, đó là đối tượng họ quản lý, phục
vụ, đó là sự chi phối của cơ chế thi trường, bối cảnh toàn cầu hoá…. Vì vậy, phải hiểu
được người cán bộ có gì, cần gì để đánh giá đúng và sử dụng hiệu quả. Một người cán
bộ không thể tốt khi đạo đức, và năng lực họ kém hơn so với nhân dân - đối tượng mà
họ phục vụ. Công việc họ đảm nhiệm là công vụ nên tất yếu không cho phép nảy sinh tư
lợi trong quá trình họ làm việc. Xuất phát từ những vấn đề đó, công tác đào tạo bồi
dưỡng cán bộ, giúp họ có đủ trình độ chuyên môn, nghiệp vụ phải được coi trọng hơn,
chính sách và chế độ đối với họ cũng phải được từng bước nâng lên theo yêu cầu của xã
hội. Đây cũng sẽ là cú hích quan trọng để người cán bộ yên tâm công tác, phát huy hết
khả năng và ra sức cống hiến cho đất nước.
Thứ ba, có cơ chế ràng buộc để người cán bộ gần dân, hiểu dân để phục vụ dân.
Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân, mọi hoạt động cách mạng
phải lấy dân làm gốc. Chính những ý kiến, nguyện vọng và sáng kiến của nhân dân là
nguồn gốc hình thành đường lối đổi mới của Đảng. Cũng do nhân dân hưởng ứng
đường lối đổi mới, dũng cảm phấn đấu, vượt qua biết bao khó khăn thử thách mà công
cuộc đổi mới đạt được những thành tựu hôm nay.
Dễ ngàn lần không dân cũng chịu.
Khó vạn lần dân liệu cũng xong.
So với nhân dân, đội ngũ cán bộ chỉ chiếm một bộ phận nhỏ nên nếu không có
nhân dân giúp sức thì sẽ không thể hoàn thành được nhiệm vụ. Đồng thời, xa rời quần
chúng nhân dân sẽ dẫn đến làm cho người cán bộ mắc vào bệnh hẹp hòi mà như chủ
tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ, nhiều thứ bệnh như chủ nghĩa địa phương, chủ nghĩa bản
vị, chủ nghĩa cá nhân, khuynh hướng tham danh vọng, tham địa vị, dìm người giỏi,
bệnh hủ hoá, v.v.. đều do bệnh hẹp hòi mà ra.
Do vậy, cần thiết phải tạo ra cơ chế để người cán bộ thường xuyên tiếp xúc và
liên lạc với quần chúng nhân dân, thông qua các hình thức như tăng phần khối lượng
công việc gắn với thực tế cơ sở, gắn kết việc xây dựng đội ngũ cán bộ với các hoạt động
và phong trào cách mạng của nhân dân, đánh giá cán bộ dựa trên tiêu chí hiệu quả công
việc thực tiễn và uy tín của họ đối với nhân dân .v.v...
106

6. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010
Thứ tư, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát đối với cán bộ.
Môi trường làm việc của người cán bộ hằng ngày gắn liền với quyền lực và các
công cụ chuyên chế, cho nên nếu không được kiểm tra giám sát sẽ dễ dẫn đến quyền lực
bị lạm dụng, công cụ chuyên chế không được sử dụng đúng mục đích... gây ảnh hưởng
đến niềm tin của nhân dân vào chế độ xã hội. Nguy cơ này càng dễ dàng xảy ra trong cơ
chế thị trường nơi đồng tiền có nhiều sự chi phối.
Có thể xem công tác kiểm tra, giám sát đối với cán bộ là khâu có tính quyết định
trong việc giữ gìn sự trong sạch của bộ máy tổ chức. Nhưng nếu kiểm tra giám sát theo
kiểu tạo điều kiện cho nhau để hoàn thành nhiệm vụ thì càng kiểm tra, càng giám sát
càng phát sinh tiêu cực, hiệu quả càng thấp kém.
Vì vậy, để tăng cường công tác này, ngoài các cơ quan chức năng chuyên môn,
không thể tách rời vai trò của quần chúng nhân dân. Cán bộ là người trực tiếp phục vụ
người dân nên để đánh giá đúng cán bộ phải thông qua mức độ hài lòng của người dân,
phải dựa vào nhân dân để phát hiện, giám sát và kiểm tra cán bộ.
5. Kết luận
Bổn phận của người cán bộ cách mạng là suốt đời hết lòng hết sức phục vụ Tổ
quốc, phục vụ nhân dân. Phải cố gắng thực hiện cho kỳ được: cần, kiệm, liêm, chính,
chí công vô tư…thật thà tự phê bình và phê bình. Phải gần gũi nhân dân, học tập nhân
dân… bất kỳ làm công việc gì, ở địa vị nào cũng quyết tâm sửa chữa khuyết điểm, phát
triển ưu điểm làm tròn nhiệm vụ Đảng và Chính phủ giao cho. Đó chính là đạo đức của
người cán bộ mẫu mực trong tư tưởng Hồ Chí Minh để chúng ta vận dụng xây dựng nên
một đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất và năng lực lãnh đạo đất nước, phục vụ nhân dân ta
trong giai đoạn hiện nay và mai sau./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành Trung
ương khoá VIII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1997, tr.66.
[2] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr.273.
[3] Hồ Chí Minh, Sửa đổi lối làm việc, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002, tr.59.
[4] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Tập 5, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002, tr.54.
[5] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 4, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002, tr.57.
[6] Hồ Chí Minh, Sửa đổi lối làm việc, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002,
tr.69 - 70.
[7] Hồ Chí Minh, Toàn tập, sđd, Tập 8, tr. 375.
[8] Hồ Chí Minh, Sửa đổi lối làm việc, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002, tr. 95.
[9] Hồ Chí Minh,Toàn tập, Tập 5, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000, tr.243.
107