1. Człowiek - najlepsza inwestycja
Polityka Rowerowa Republiki Federalnej
Niemiec – rola udziału społecznego
Rowerowa Polska - Rowerowa Europa.
Korzyści ze współpracy społecznej podczas realizacji polityki transportowej
16.03.2010 Dipl.-Ing. Michael Haase
10.03.10 1

2. Człowiek - najlepsza inwestycja
Plan prezentacji
 Niemiecki Narodowy Program Rowerowy 2002-2012 („Nationaler
Radverkehrsplan 2002 – 2012“) – wprowadzenie do dialogu
 kompetencje rządu federalnego w zakresie ruchu rowerowego
 nowelizacja niemieckiego prawa o ruchu drogowym
(Straßenverkehrsordnung) w 2009 r.
 Akademia Rowerowa (Fahrradakademie) a dialog między
samorządami a ekspertami
2 2

3. Człowiek - najlepsza inwestycja
o sobie
 specjalista od zarządzania transportu w ISPU
© Thieman-Linden
 od ponad 20 lat aktywny w zakresie transportu
rowerowego
 członek zespołu roboczego do spraw ruchu rowerowego i pieszego –
Towarzystwa Naukowego Budowy Dróg i Nauk o Transporcie
(Forschungsgesellschaft für Straßen und Verkehrswesen)
 współpraca przy tworzeniu Narodowego Programu Rowerowego (NRVP)
oraz wdrażaniu projektów (np. podręcznik dla ruchu rowerowego)
 kierownik projektów, m.in. koncepcji ruchu rowerowego w 2 landach
 częsty wykładowca Akademii Rowerowej
 działacz społeczny w Allgemeinen Deutschen Fahrrad-Club (ADFC) Drezno
3 3

4. Człowiek - najlepsza inwestycja
Narodowy Program Rowerowy - Powstawanie
 od 2002 r. Niemcy posiadają Narodowy
Program Rowerowy
 bazuje on na
 zagranicznych odpowiednikach (Masterplan
Fiets Holandii, National Cycling Strategy
Wielkiej Brytanii, …)
 dotychczasowych działaniach najważniejszych
organizacji wspierających ruch (Niemieckiego
Klubu Rowerowego-ADFC, najważniejszych
związków, stowarzyszeń, w tym porozumień
samorządowych, …)
 wsparciu parlamentu (Bundestagu) od 2002
4 4

5. Człowiek - najlepsza inwestycja
Narodowy Program Rowerowy – kompetencje
 Narodowy Program Rowerowy wymienia następujący podział zadań na rzecz
ruchu rowerowego w Niemczech:
 poziom federalny: prawo o ruchu drogowym (Straßenverkehrsordnung), drogi rowerowe przy
drogach krajowych, prawo podatkowe, badania / modelowe rozwiązania, przepisy budowy dróg …
 poziom krajów związkowych: wdrażenie prawa o ruchu drogowym, drogi rowerowe przy drogach
regionalych, przepisy landowe oraz wsparcie w zakresie (budowy dróg, turystyki, transportu
publicznego, wychowania komunikacyjnego …), Policja, integracja z transportem publicznym,
liczba miejsc parkingowych w prawie budowlanym (domena landów), koordynacja działań na
poziomie gminnym i powiatowym
 gminy: infrastruktura rowerowa przy drogach gminnych, planowanie transportu - polityka, miejsca
parkingowe dla rowerów, sprzątanie i odśnieżanie dróg rowerowych, PR, dialog z mieszkańcami…
 inni aktorzy: wsparcie, sprzedaż i serwis rowerów, promocja wykorzystania rowerów …
5 5

6. Człowiek - najlepsza inwestycja
Cel przewodni Narodowego Programu Rowerowego:
Ruch rowerowy jako system
- prawo,
- podatki (ryczałt na
dojazdy),
- infrastruktura,
- partycypacja społeczna
ADFC, VCD,
- planowanie
przestrzenne,
- rowery służbowe,
- wypożyczalnie…
6 6

7. Człowiek - najlepsza inwestycja
Narodowy Program Rowerowy - Powstawanie
 Podczas tworzenia Narodowego Programu Rowerowego w
2001 r. Federalne Ministerstwo Transportu położyło szczególny
nacisk na poznanie stanowisk eksperckich
 Vertreter der Bundesländer
 najważniejszych związków samorządowych (np. Związku Miast)
 stowarzyszeń i organizacji branżowych (ADFC- Niemiecki Klub
Rowerowy, VCD – Niemiecki Klub Transportowy, Verkehrswacht –
stowarzyszenia na rzecz bezpieczństwa ruchu drogowego,
Zweirad-Industrie-Verband – związku producentów …)
 Kolei Niemieckich SA (Deutsche Bahn AG)
© Michael Haase
 biur projektowych zajmujących się ruchem rowerowym
 organizacji turystycznych
7 7

8. Człowiek - najlepsza inwestycja
Narodowy Program Rowerowy – Cele rządu
federalnego
 Wzrost udziału ruchu rowerowego w ogólnej strukturze ruchu (w skali całego
kraju)
 Sukces: z 9 % w 2002 do 10 % w 2008 r.
 wspieranie ruchu rowerowego jako istotnego elementu zrównoważonego,
zintegrowanego systemu transportu
 wspieranie nowoczesnej mobilności w miastach, która jest przyjazna
środowisku i spełniająca ważną rolę społeczną w ramach modelu planowania
przestrzennego zwanego „miastem krótkich dróg“
© Michael Haase
 poprawa bezpieczeństwa ruchu rowerowego
Rząd federalny potraktował Narodowy Program Rowerowy jako
zaproszenie do dialogu społecznego. Debata z partnerami
społecznymi została wzbogacona postawieniem konkretnych celów.
8 8

9. Człowiek - najlepsza inwestycja
Narodowy Program Rowerowy – działania
 podwojenie środków finansowych na drogi rowerowe przy drogach krajowych
(Bundesstraßen) do poziomu ok. 100 mln EUR rocznie
 przeznaczanie ok. 2 - 3 mln EUR rocznie na działania nieinwestyczyjne wspierające
ruch rowerowy (badania, projekty modelowe, komunikacja społeczna…)
 portal rowerowy: www.nrvp.de
 edukacja i dialog poprzez Akademię
Rowerową (Fahrradakademie)
 nowelizacja prawa o ruchu drogowym
(Straßenverkehrsordnung)
 …
9 9

10. Raporty rowerowe rządu federalnego
Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 1994 r. niemieckiego parlamentu -
Bundestagu, rządu federalny został zobowiązany do przedstawienia
sprawozdania na temat sytuacji ruchu rowerowego co 5 lat.
Raport ten powinien:
 być uzgadniany z krajami związkowymi (landami)
 tworzony przy współpracy z kompetentnymi organizacjami
 zawierać wskazówki, przykłady porady itp. jak rozwijać ruch rowerowy
© Michael Haase
1 10

11. Pierwszy raport rządu federalnego w zakresie ruchu
rowerowego
 wydany w 2000 r., ok. 60 stron
 bazuje na opiniach kompetentnych biur planistycznych zajmujących się ruchem
rowerowym (nadesłano ok. 700 stron)
 analizuje opinie (wywiady, ekspertyzy, stanowiska) landów, najważniejszych
stowarzyszeń transportowych i związków samorządów
 prezentuje bieżącą działalność – sukcesy i porażki
 wskazuje dobre przykłady z Niemiec i zagranicy (np. krajowej polityki rowerowej)
 promuje wzorzec: „ruch rowerowy jako system”
 proponuje rowerową grupę roboczą rządu federalnego i landów (już istnieje)
 przedstawia koncepcje działań na rzecz ruchu rowerowego przedstawione przez
organizacje społeczne i postuluje wprowadzenie ich do powstającego Narodowego
Programu Rowerowego (odrzucone wówczas przez rząd federalny)
2 11

12. Drugi raport rządu federalnego w zakresie ruchu
rowerowego
 wydany w 2007 r., 21 stron
 bazuje na opiniach kompetentnych biur planistycznych zajmujących
się ruchem rowerowym (nadesłano ok. 700 stron)
 wymienia to, co się udało osiągnąć dotychczas z Narodowego
Programu Rowerowego
 wyznaczono dalsze możliwości działania, m.in.:
 uregulowanie prawne przy przebiegu dróg krajowych przez miejscowosci
 wymiana wiedzy i wzajemne poznanie (federacja, landy, gminy, inni)
 Akademia Rowerowe i konferencje branżowe
 ogólnoniemiecka sieć turystycznych dróg rowerowych przewóz rowerów w
pociągach ICE
3 12

13. Nowelizacja prawa o ruchu drogowym (StVO) z 2009 r.
 nowelizacja zapowiedziana w Narodowym Programie Rowerowym (w
2002 r.)
 bazuje na doświadczeniach nowelizacji z 1997 r. i jej wdrażaniu
 nowelizacja zasad dla ruchu rowerowego połączona z innym ważnym
zagadnieniem: „mniej znaków drogowych – lepsze oznakowanie“
 Cele, m.in.:
 redukcja liczby infrastruktury rowerowej, która nakłada na rowerzystę
obowiązek korzystania z niej
 uproszczenie reguł
 większa elastyczność przepisów - więcej możliwości dla gmin w
tworzeniu przyjaznych rowerzystom rozwiązań
4 13

14. Nowelizacja prawa o ruchu drogowym (StVO) z 2009 r.
Nowelizacja prawa o ruchu drogowym (StVO) z 1997 r.:
 uwzględnienie minimalnych wymagań infrastruktury rowerowej w rozporządzeniu do prawa
o ruchu drogowym (VwV-StVO)
 poraz pierwszy dopuszczono m.in.. ulice rowerowe, pasy rowerowe, ochronne pasy
rowerowe
 Nowelizacja prawa o ruchu drogowym (StVO) z 1997 r.:
 ruch rowerowy: wymagagania techniczne projektowania dróg rowerowych zostały
częściowo usunięte z rozporządzenia (VwV-StVO)
 rozporządzenie (VwV-StVO) doradza korzystanie z zaleceń dla infrastruktury rowerowej
(ERA Empfehlungen für Radverkehrsanlagen), które są branżowymi wytycznymi
Rozporządzenie (VwV-StVO) w paragrafach 39-43 mówi: „Płynność ruchu uzyskuje się przy użyciu
dostępnych środków. Przy czym bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu przedkłada się nad
płynność ruchu. …“ (podkreślone zdanie jest nowe)
5 14

15. Nowelizacja (StVO) w 2009:
najważniejsze nowości (I)
 dopuszczenie pasów rowerowych i ochronnych
pasów rowerowych również na ulicach z
© Michael Haase
wyższym natężeniem ruchu
 surowsze wymagania wobec oznakowania
obowiązkowych dróg rowerowych
 drogi rowerowe po lewej stronie – bez
obowiązku korzystania, ale dopuscza się
możliwość korzystania, gdy znak „Fahräder
frei”
 Rozporządzenie (VwV-StVO zu § 2 StVO), oznakowanie dróg rowerowych:
 „... również może być wskazane korzystanie z wiedzy środowisk zrzeszających
rowerzystów, pieszych i kierowców samochodów.“
6 15

16. Nowelizacja (StVO) w 2009:
najważniejsze nowości (II)
 wyraźne dopuszczenie w StVO
przewozu dzieci w przyczepkach
© Michael Haase
 możliwość dopuszczenia ruchu
roklarzy na drogach rowerowych o
odpowiedniej szerokości
 rozszerzenie palety świateł
rowerowych możliwych do
stosowaniach na skrzyżowaniach
© Michael Haase
© Michael Haase
© Michael Haase
(od 01.09.2012)
7 16

17. Nowelizacja (StVO) w 2009:
najważniejsze nowości (III)
 malowanie przejść dla pieszych
© Michael Haase
(nie zebry!) i legalizacja możliwości
korzystania z nich przez
rowerzystów w sytuacji chodnika z
dopuszczonym ruchem rowerowym
(odpowiednik polskiego C-16 + T-
22
 wyraźne uregulowanie
Quelle: ERA 09
piereszeństwa przy drogach
(Entwurf)
rowerowych daleko odsuniętych od
jezdni (> 5 m)
 Pasy autobusowe tylko bezpieczne
© Michael Haase
dla ruchu rowerowego
8 17

18. Nowelizacja prawa o ruchu drogowym (StVO):
otwarcie dla rowerzystów ulic jednokierunkwych
 w 2000 r. otwarcie ulic jednokierunkowych na ruch rowerowy
© Michael Haase
przeciwnym kierunku (postanowienia rozporządzenia VwV-StVO)
zostało poprzedzone pilotażem
 do 2009 r. trzeba było spełnić 7 warunków, obecnie jest to
uproszczone do:
 ograniczenia prędkości do 30 km/h
 odpowiedniej szerokości umożliwiającej wyprzedzanie (gdy ruch
Quelle: ERA 09
ciężerówek, to min. 3,50 m) dopuszcza się względnie wąskie gardła
 wzajemna widoczność
 ewentualnie należy stworzyć azyle dla rowerzystów
 zalecenia FGSV: na skrzyżowaniach z pierwszeństwem z prawej
© Michael Haase
strony – żadnego dodatkowego oznakowania, tylko znakowanie
na ulicach gdzie jest okreśone pierwszeństwo
9 18

19. Otwarcie dla rowerzystów ulic jednokierunkowych
 na ulicach pow. 30 km/h:
 ruch rowerowy pod prąd tylko
na wydzielonej infrastrukturze
(drogi rowerowe, pasy), także
na głównych ulicach
 wjazdy i zjazdy specjalnie
zabezpieczone
 alternatywa: „fałszywe“ ulice
jednokierunkowe (ograniczenie
wjazdu i zjazdu samochodów)
Quelle: ERA 09
(Entwurf)
1 19

20. Prawo o ruchu drogowym (StVO):
prowadzenie ruchu rowerowego (wybór rozwiązań)
© Michael Haase
© Michael Haase
© Peter Gwiasda
© Michael Haase
Jezdnia pas ochronny pas rowerowy
© Michael Haase
© Michael Haase
© Michael Haase
droga rowerowa z obowiązkiem
chodnik z dopuszczonym r.r. droga dla pieszych i rowerzystów korzystania z niej (góra) i bez niego
2 20

21. Zalecenia dla infrastruktury Rowerowej (ERA) 2009:
wybór sposobu prowadzenia ruchu rowerowego
1. krok Wstępny wybór Kryteria: przede wszystkim
natężenie i prędkość ruchu
samochodowego
2. krok Analiza możlwiości Kryteria: zapotrzebowanie na
realizacji przestrzeń, zapewnienie dojazdów
(do posesji) i połączeń z innymi
ulicami
3. krok ostateczne porównanie kryteria: natężenie i prędkość
odpowiednich sposobów ruchu rowerowego, obecność
prowadzenia ruchu ciężkich pojazdów (np. TIR),
rowerowego dostępność przestrzeni,
parkowanie, skrzyżowania,
nachylenie podłużne (podjazdy,
zjazdy)
3 21

22. Zalecenia dla infrastruktury Rowerowej (ERA) 2009:
wybór sposobu prowadzenia ruchu rowerowego
jezdnia dwupasowa
1. Krok Wybór wstępny
Quelle: ERA 09
(Entwurf)
Klasyfikacja ruchu samochodowego wg
prędkości i natężęnia oraz proponowane
formy ruchu rowerowego (granice rozmyte)
I mieszanie na jezdni wraz z samochodami
II pasy ochronne, dopuszczenie ruchu na
chodnikach, nieobowiązkowe drogi
rowerowe, III und IV pasy rowerowe,
obligatoryjne drogi rowerowe (IV bez zmian
klasy)
Dodatkowo znaczenie mają ruch ciężkich
pojazdów, prowadzenie trasnportu
publicznego, nachylenie podłużne
(podjazdy/zjazdy) i szerokość pasów ruchu.
Kategorie obciążenia ulic miejskich dwupasowych
4 22

23. Akademia Rowerowa (Fahrradakademie)
 od 2007 r. wsparcie finansowe
federalnego ministerstwa transportu dla
Akademii
 organizatorem jest Niemiecki Instytut
Urbanistyczny (DIFU - Deutsche Institut
für Urbanistik)
 rocznie cztery akademie, każda
poświęcona innym zagadnieniom
© Michael Haase
 każde z czterech seminariów odbywa
się 4 razy (w różnych miastach),
niektóre seminaria są dwudniowe.
 ok. 35-60 uczestników na seminarium
5 23

24. Akademia Rowerowa (Fahrradakademie)
 Główne tematy Akademii Rowerowej
 bezpieczeństwo ruchu
 zarządzanie jakością w planowaniu infrastruktury
 budowa i utrzymanie infrastruktury
© Michael Haase
 PR, komunikacja społeczna
 specjalne seminarium nt. nowelizacji StVO z 2009 r.
 Akademia powinna łączyć jej uczestników,
tworzyć sieć i wspierać fachową debatę
 ok. 1/3 czasu każdej akademii poświęcana jest na
odpowiedzi na pytania do referentów i dyskuje
 problemy techniczne będą przez uczestników
© Michael Haase
© Michael Haase
omawiane na poziomie federalnym
6 24

25. Akademia Rowerowa (Fahrradakademie)
 raz do roku organizowana jest dla 20 osób
trzydniowa wizyta studyjna:
 2008: Utrecht/Houten (NL)
 2009: Kopenhaga (DK)
 2010: Bazylea/Berno (CH)
© Michael Haase
© Michael Haase
© Michael Haase
7 25

26. Serdecznie dziękuję za uwagę!
w przypadku pytań proszę o kontakt:
ISUP Ingenieurbüro für Systemberatung und Planung GmbH
Michael Haase
Leipziger Straße 120
01127 Drezno
Tel. +49 (351) 8510 739 michael.haase@isup.de
8 26