Traballo de curso Relacións literarias galego-portuguesas 2012/13

2. 1. INTRODUCCIÓN
1.1. CONTEXTO HISTÓRICO DA LINGUA GALEGA
1.2. DEFINICIÓN E APARICIÓN DO REINTEGRACIONISMO NO
CONTEXTO DA NOMATIVIZACIÓN
2. HISTORIA DO REINTEGRACIONISMO
2.1. EVOLUCIÓN HISTÓRICA
2.2. OS PROBLEMAS DE ACEPTACIÓN
3. O REINTEGRACIONISMO NA ACTUALIDADE
3.1. A NORMATIVA DA CONCORDIA DO 2003
3.2. O PAPEL DA AGAL
3.3. OUTRAS MOSTRAS DE REINTEGRACIONISMO
3.4. OPINIÓNS DESTACADAS
3.5. OPINIÓNS RECOLLIDAS
4. CONCLUSIÓNS

4.  SEPARACIÓN DO S.XII
• GALEGO-PORTUGUÉS
 INCOMUNICACIÓN
 DIVERXENCIAS LINGÜÍSTICAS
 XV-XIX
• SÉCULOS ESCUROS
 ERRADICACIÓN DAS INSTITUCIÓNS
 SOBREVIVE COMO LINGUA FALADA
 DIALECTALIZACIÓN DA FALA
 ASIMILACIÓN CO ESPAÑOL

5.  Parao acto de traslado dos restos mortais de
Alonso de Acevedo y Zúñiga (terceiro conde
de Monterrei e fundador do colexio de xesuítas
de dito lugar) en 1572 fixéronse composicións:
“en lenguas latina, griega, hebrea, española,
italiana, gallega y portuguesa”

6.  Carta do Marqués de Santillana (1455) a Don
Pedro de Portugal sobre os trovadores:
“todas sus obras componían en legua gallega o
portuguesa” e cita un “grand volúmen de
cantigas, serranas e deçires portugueses e
gallegos”
 Sobre isto, no s.XVIII o Padre Sarmiento
reflicte a opinión da época:
“ Nada de esto podia ignorar el Marqués de
Santillana, como ni que el Rey D. Alonso y otros
muchos antes del Rey Dionisyo, habian
compuesto varias Poesías. Luego parece
verisimil que cuando habla de la lengua
Gallega, habla de ella como distinta ya de la que
se usaba en Portugal, como en Reyno distinto”

7.  SÉCULO XIX
• REXURDIMENTO
 REIVINDICACIÓN DUNHA LINGUA PROPIA
 INICIOS DO SÉCULO XX
• 1906 – REAL ACADEMIA GALEGA
• 1916 – IRMANDADES DA FALA
• 1923 – SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS
 FRANQUISMO
• RETROCESO
• MUDANZAS LINGÜÍSTICAS
 MONOLINGÜÍSMO
 BILINGÜÍSMO DIGLÓSICO
 PROGRESIVA CASTELIZACIÓN
 AUTOODIO

8.  SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX
• 1950 – EDITORIAL GALAXIA
• 1965 – CÁTEDRA DE LINGUA E LITERATURA GALEGA
• 1971 – INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
• 1981 – ESTATUTO DE AUTONOMÍA
• 1983 – LEI DE NORMALIZACIÓN LINGÜÍSTICA
 ANOS 80 DO SÉCULO XX
• ESTRATEXIAS PRINCIPAIS
 MOVEMENTO REINTEGRACIONISTA OU LUSO-BRASILEIRO
 CORRENTE AUTONOMISTA OU ISOLACIONISTA

9. “O Galego-Português, na Galiza denominado Galego e
internacionalmente conhecido como Português, é a língua
própria de Galiza, Portugal e Brasil, sendo também língua
oficial em Angola, Moçambique, Cabo Verde, Guiné Bissau, São
Tomé e Príncipe, Timor Lorosae..., comunidade lingüística
internacional conhecida como Lusofonia (também Galegofonia
ou Galego-Lusofonia)”; AGAL
 REINTEGRACIONISMO
 DE MÁXIMOS
 DE MÍNIMOS

10. MONTEAGUDO, H. e BOUZADA FERNÁNDEZ, X.M. (coords); O proceso de normalización
do idioma galego (1980-2000), vol.III. Elaboración e difusión da Lingua., Consello da Cultura
Galega, Santiago de Compostela 2002.

11.  1980, Normas ortográficas do idioma galego
• O carácter reintegrador vese vencido polo autonomista
 1982, Normas ortográficas e morfolóxicas do
idioma galego
• RAG e ILG
• Decreto Filgueira
 1983, Normas ortográficas e morfolóxicas do
idioma galego
• AGAL, constituida dende 1981
• Normativas oficializadas como ameaza para a
superviviencia da lingua

13.  JOÁM VICENTE VIQUEIRA
 RICARDO CARVALHO CALERO
 MANUEL RODRIGUES LAPA
 ERNESTO GUERRA DA CAL
 JENARO MARINHAS DEL VALLE
 RICARDO FLORES

14. “Para adaptar a nossa literatura aos leitores portugueses temos que admitir
a sua ortografia, quer dizer, a hoje válida em Portugal, somente com
aquelas modificações (bem pequenas por certo!) que exigem as diferenças
da língua. Este caminho já foi seguido polos flamigantes na Bélgica, que houvérom de tomar a
ortografia holandesa, o que lhes aumentou de maneira considerável os leitores. Fagamo-lo, pois!”
 (D‟um novo irmán. Duas ideais, A Nosa Terra, nº22, 20 de xuño de 1917)
“A ortografía que emprego n’os meus traballos admitina-respetando inmensamente ôs que non a
usan- pol-os seguintes motivos: a) é a antiga ortografía galega, b) somella moitísimo â portuguesa e
facilita pois o aumento de leitores, c) coincide co-as das outras linguas latinas, d) é etimológica, e)
foi defendida e empregada n‟as suas publicazóns por Antonio de la Iglesia no século XIX, f) pode ser
base para a reforma fonética galega, hoxe tan castelanizada”
 (Verbes d‟un mestre. A nosa escola, A Nosa Terra, nº28-29, 20 de xuño de 1917)

15. “(…) Históricamente non habería outra ortografía
que a inspirada no portugués. (…) Estamos se
cadra no intre en que compre xa unha revisión
da nosa normativa.”
 Ortografía galega”, La Voz de Galicia, 27 de xullo de 1975
“O galego ou é galego-portugués ou é galego-castelán. Ou somos unha forma do
sistema occidental ou somos unha forma do sistema central. Non hai outra
alternativa. Un galego en oposición á vez ao portugués e ao castelán é imposíbel.”
 Sobre a nosa lingua”, Grial, nº 64, 1979
“Umha concórdia ortográfica, quando menos, e umha inteligência na opçom das
formas linguísticas que integrariam, sem prejuízo das peculiaridades do galego, o
veículo geral de comunicaçom, serám indispensáveis. (…) voltaríamos a ser quem
fomos: o romance mais ocidental, non esnaquiçado em dous anacos isolados, senom
reintegrado numha unidade sistemática que nom exclui a autonomia normativa.”
 Problemas da língua galega, Lisboa, Sá da Costa Editora, 1981, p. 20
“Non se pretende nem assumir o português como língua oficial da Galiza nem
adoptar como galego de hoje o do século XIII. Singelamente, o reintegracionismo
supom o razoável reingresso na comunidade lingüística à que realmente pertence
o galego, único jeito de evitar a sua absorçom polo hipânico central”
 “A fortuna histórica do galego” en VV.AA.; 1985, p. 30

16. “O galego não precisa nem debe ser traduzido para português, porque ele
mesmo é português tanto como o português é galego. Se o idioma actual
apresenta certas desfigurações que o fazem divergir do português num ou
noutro ponto, essas alterações têm uma causa bem conhecida e deverão ser
corrigidas, já o estão sendo; mas de modo nenhum legitimam um critério de
diferenciação lingüística, como por vezes se apregoa, com manifesta
desonestidade mental.”
 A recuperação literária do galego (1973)
“Dado que o galego não é mais do que uma forma arcaizante do português,
ou do galego-português, como quisermos.”; “Que o português dos livros é,
ou debe ser, a forma literárica do galego.”; “O português literário, sem
garantia de propriedade, é privilégio de três países: Galiza, Portugal e
Brasil, a que juntaram agora mais cinco nações africanas emancipadas.”
 Recopilado en ALONSO ESTRAVIZ; 1998, p. 10
“Felizmente para o reintegracionismo, a mocidade que vai reger um dia o
futuro da Galiza parece estar francamente do nosso lado”
 Discurso pronunciado na Exposição do Livro Galego na Universidade de
Aveiro, 16 de xullo de 1982)

17. “(...) literatura portuguesa –que representaram para
mim um assombrado encontro com o meu próprio
espírito, uma inesperada descoberta da minha
verdadeira intimidade. Portugal era o desenvolvimento
cultural, pleno, da minha Galiza natal. Era o que a Galiza deveria
ter sido se as vicissitudes e os caprichos da História não a tivessem
transviado do seu destino natural, deturpando a sua fisionomia
espiritual, quebrando a sua tradição, impondo-lhe formas de
cultura alheias, estranhas ao seu carácter”
 Nota Prévia en Lengua y Estilo de Eça de Queiroz, Acta
Universitatis Conimbrigensis, Coimbra, 1954
“O verdadeiro meridiano espiritual galego passa por Lisboa e pelo
Rio de Janeiro –e quanto antes reconheçamos esta verdade, antes
se abrirão à nossa antiga voz recuperada as possibilidades de ecoar
fora dos restritos confins comarcais nos quais nos estamos fechando,
cegos às vastas perspectivas que temos diante dos olhos”
 (Nota de autor en Lua de Alen Mar, ed. Galaxia, 1959)

18.  É na súa etapa final onde mostra o seu compromiso
co reintegracionismo
 Unhas das personalidades máis activas da AGAL
 Colabora dende 1985 con constantes publicacións na revista Agália
 Trás a morte de Carvalho Calero, renunciou ó seu posto na RAG
“Por considerar que imprimíades à Corporaçom um rumo a mais de
pouco académico disconforme com os interesses da cultura galega
(…),nom respondo às vossas convocatórias mantendo umha
distáncia sem chegar à separaçom total mentres honrava a
Instituiçom a figura excepcional de Ricardo Carvalho Calero.
Quebrado agora, bem dolorosamente para mim, esse fio que à
Academia me prendia, deixo vacante um sitial (…) Está certo que
nom imos para a mesma romaria.(…)”.

19.  Voz na diáspora, emigrado a Buenos Aires
 Considerado un adiantado do
reintegracionismo ao igual que J. V. Viqueira
 Na revista A Fouce escribiu todos os seus
artigos coa normativa reintegracionista

20.  MANUEL MURGUÍA
 EDUARDO PONDAL
 VICENTE RISCO
 ALFONSO D. RODRÍGUEZ CASTELAO
 PAZ ANDRADE
 ÁLVARO CUNQUEIRO

21. “(…) o nobre idioma que do outro lado dese
río é lingua oficial que serve a máis de vinte
millóns de homes e ten unha literatura
representada polo nome glorioso de Camões
e Vieira, de Garrett e de Herculano (...)
Podemos dicir con verdade que nunca,
nunca, nunca pagaremos aos nosos irmáns
de Portugal todo que fixeran do noso galego
un idioma oficial. Mais afortunado que o
provenzal -encerrado na súa comarca
propia- non morrerá”
 Discurso dos Xogos Florais celebrados en
Tui no 1881

22. A FALA , Queixumes dos pinos, 1890/1935
(…)
Serás épica tuba
e forte sen rival,
que chamarás aos fillos
que aló do Miño están,
os bos fillos do Luso,
apartados irmáns
de nós por un destino
envexoso e fatal.
Cos robustos acentos,
grandes, os chamarás,
¡verbo do gran Camões,
fala de Breogán!

23. “Poucos Galegos se teñen
decatado do que Portugal é para
nós. Portugal é a Galiza ceive e
criadora, que levou polo mundo
adiante a nosa fala e o nosso
espírito, e inzou de nomes
galegos o mapa do Mundo”
 Revista Nós, nº 79, 1930, p.143

24. “(...) afortunadamente a nosa língoa está viva
e frorece en Portugal, fálana e cultívana mais
de sesenta millóns de seres que, hoxe por hoxe,
aínda viven fora do imperialismo hespañol”
 Sempre en Galiza, Galaxia, 2004 (1944), p.292
“Desexo, ademais, que o galego se acerque e
confunda co portugués, de xeito que tivésemos
así dous idiomas extensos e útiles”
 Carta a C. Sánchez Albornoz, Grial, nº47, 1975
“As palabras, como os paxaros, voan sobre as
fronteiras políticas”
 Da Fala e da Escrita, Galiza Editora, 1983, p.
79

25. “(...) dada La identidad estructural que conservan el portugués y el
gallego, recíprocamente inteligibles. Se trata de una lengua con la
cual pueden entenderse hoy millones y millones de personas, aunque
lo hablen con distinto acento o escriban de forma diferente cierto
número de vocablos. En el cómputo se comprenden las poblaciones
de Galicia, Portugal –con sus colonias-, y Brasil. El mapa del
idioma de Camões y Rosalía se extiende a cuatro continentes” (pp.
138-139).
“(…) no puede parecer razonable cualquier tendencia que reduzca
el problema a la rehabilitación literaria de una lengua retardada en
su forma escrita, haciendo caso omiso, o poco menos, de la
evolución que experimentó durante siglos de uso múltiple y pleno,
fuera del área de origen. Mucho más constructiva sería la tendencia
a la asimiliación de las voces necesarias, cuyo uso es normal en la
otra rama del mismo árbol lingüístico” (pp.145-146)
 Galicia como tarea, Edicións Galaxia,
Buenos Aires, 1959.

26.  Entrevistas xornalísticas
• “ Nosotros tenemos que ir, inevitablemente, con los portugueses y los
brasileños hacia una unificación ortográfica. Ellos poseen, ambos, una
misma ortografía, y nosotros arrastramos la invención de los precursores
del siglo XIX (…) lo hicieron empleando una ortografía híbrida, muy
influida por el castellano. Ten en cuenta que el año 2000 hablarán el
gallego-portugués-brasileño 200 millones de personas. Nosotros seremos
siempre un poco marginales en este concierto, pero sin duda podemos tener
en él una gran audiencia” (Destino, 8 de marzo de 1969, Barcelona).
• “Cuando logremos la unificación ortográfica del gallego con el portugués,
nuestro idioma podrá ser hablado por 200 millones de personas” (El
Mundo, 19 de xuño de 1969)
• “[o idioma da Galiza é] uno de los idiomas futuros, que será hablado en el
año 2000 por 200 millones de peronas, contando Portugal, Brasil y
Galicia, que hablan el mismo idioma con diferencias ortográficas
unificables” (La Gaceta del Norte, 31 de xaneiro de 1970)

27. DIFERENTES POSTURAS
AUTONOMISTA
OFICIALISTA REINTEGRACIONISTA DE
MÍNIMOS
------------------------------------- -------------------------------------
En Galicia, en galego Na Galiza, en galego
REINTEGRACIONISMO DE MÁXIMOS
Na Galiza, em galego
LUSISTA
Na Galiza, em português

29.  Proceso dende o 2001
 Aprobada no 2003
 Pretende:
“integrar as dúas solucións maioritarias para
a codificación escrita do galego, por unha
banda o oficialismo que ten a súa institución
de referencia no ILG, e o reintegracionismo de
mínimos representado na AS-PG”

30. - “A norma debe acoller un galego fiel a si mesmo e limpo de canto de alleo
innecesario hai incrustado na fala viva pola presión do castelán”
- “A lingua común debe ser o máis galega posible”
- “As escollas normativas deben ser harmónicas coas das outras linguas,
especialmente coas romances en xeral e coa portuguesa en particular,
evitando que o galego adopte solucións insolidarias e unilaterais naqueles
aspectos comúns a todas elas.”
- “Para o arrequecemento do léxico culto, (…), o portugués será
considerado recurso fundamental, sempre que esta adopción non for
contraria ás características estruturais do galego.”
- “Valorar a contribución do portugués peninsular e brasileiro, mais
excluír solucións que, aínda sendo apropiadas para esa lingua, sexan
contrarias á estrutura lingüística do galego”

31.  OPINIÓNS
• Centro de Documentación Sociolingüística de Galicia
“a recente aprobación da chamada normativa de concordia axudará sen
dúbida a acadar o desexado consenso arredor da lingua, tanto no
ámbito do ensino como na sociedade en xeral”
• Henrique Monteagudo, profesor e investigador do ILG
“non hai que esquecer que en materia de lingua os falantes son os
soberanos: a Academia propón e o pobo dispón”
• Xosé Ramón Barreiro, presidente da RAG no 2003
“os cambios están avalados e son cuestións asumidas xa pola xente,
de xeito que podemos dicir que estamos ante a mesma normativa”
• Nós-UP, formación política reintegracionista
“consagra a conversión do galego nun dialecto do español”

32.  Dende 1981
 “Conseguir umha substancial reintegraçom idiomática e
cultural do galego, nomeadamente nas manifestaçons
escritas, na área lingüística e cultural que lhe é própria: a
galego-luso-africano-brasileira”.
 Comisións:
• Sociolingüística
• Textos relixiosos
• Comunicación
• Lingüística Estudos e labor editorial
 1985 – Agália
 Impulsa a creación da Mesa pola Normalización Lingüística

33.  ÁMBITO CULTURAL
• EDITORIAIS
• FUNDAÇOM ARTABRIA
• OUTRAS ASOCIACIÓNS CULTURAIS
 ÁMBITO POLÍTICO
• Partidos políticos vistos dende a AGAL

34.  EDITORIAIS
• ATRAVÉS, Editora Estaleiro, Abrente Editora, A Fenda
Editorial, Edições da Galiza ou Edizer Livros.

35.  FUNDAÇOM ARTÁBRIA
• Associaçom Reintegracionista Artábria
nada en 1992 e reconvertida no 1998 na
Fundaçom Artábria
• Área de Ferrol
• Publicacións
destacadas :

36.  OUTRAS ASOCIACIÓNS CULTURAIS
• Associaçom Cultural Maçarico (Vigo)
• Colectivo Cultural Buril (Burela)
En relación coa lingua:
• Mocidade pola Língua
• Fundaçom Meendinho
• Associação de Amizade Galiza-Portugal

37.  PARTIDO POPULAR
• Discriminación e represión do reintegracionismo
 PARTIDO SOCIALISTA OBREIRO ESPAÑOL
• Filiación co isolacionismo
 ESQUERDA UNIDA
• Uso da norma ILG-RAG
• Opinións de Alonso Montero, destacado isolacionista
 ANARQUISMO
• Mellor acollemento do reintegracionismo, fora do
independentismo

38.  BNG
• “Reintegracionismo platónico”
 Defende o galego como mesma lingua que o portugués
 Práctica, maioritariamente autonomista
 Parlamentarios europeos, como Camilo Nogueira Román, usan o portugués
 CENTRO GALEGUISTA
• José Posada, fundador da AGAL
• Converxencia XXI, “reintegracionismo utilitario”
 INDEPENDENTISMO
• Boa parte son reintegracionistas na teoría e na práctica
• NÓS-UP, Primeira Linha, Assembleia da Mocidade
Independentista, Briga
• Frente Popular Galega, isolacionista
 X. L. Mendez Ferrín, actual presidente da RAG

39. “(...) Algunhas voces, de
novo, propoñen un achegamento ó
portugués (algúns, unha asunción), sen
decatárense de cal vai se-la reacción da
nosa sociedade: unha reacción negativa
non exenta, nas súas manifestacións, de
acento galego. O portugués -ou ese
paraportugués-sería o mellor aliado do
monolingüismo castelán (...)”
X. ALONSO
MONTERO, membro
da RAG dende 1993 O Galego e a Academia, La Voz de Galicia, 11
de Novembro de 1999, A Coruña, p. 18.

40. Sobre o reintegracionismo:
“A análise que fai a Academia é que iso é
despersonalizar o idioma galego, colocarnos
como sucursalistas do portugués; entón,
realmente podemos dicir que reforzamos o
galego introduzindonos no grande cosmos
portugués, realmente salvamos o galego, ou
engordamos o portugués? Ese é o tema.
En resposta á cuestión de dedicarlle o Día das
Letras Galegas a Carvalho Calero:
(...) Precisamente polo „tinglado‟ este da
Lusofonia [em relación ao debate parlamentar
X. R. BARREIRO, sobre o Acordo em Lisboa] díxose:„Non é o
presidente da RAG momento‟, porque ia ser interpretado como que a
Academia lles cede un espazo, así de claro cho
2002-2009 digo”
Entrevista de Eduardo Maragoto, Novas de Galiza,
nº68, 115 de xullo-5 de agosto de 2008 p. 16-17

41. “Por escribir 'allo' con 'lh' non podo ter
menos dereitos que quen o fai con 'll'”
“As posibilidades de internet son
espectaculares. (…) Non temos ningún tipo
de barreira ou censura e avanzamos moito
[en referencia á AGAL]”
P- Cal é o reto do reintegracionismo?
R- Divulgar e chegar ao máximo número de
persoas posíbeis. O obxectivo básico é que
VALENTIM R. o cidadán medio galego saiba que grazas
FAGIM, presidente da ao galego accede ao mundo lusófono.
AGAL (2009-2012)
Entrevista de Isabel G. Couso, Vieiros, 2 de
maio de 2010

42. MM -Tu sempre foche reintegracionista nos gestos mas nos anos 80 acreditache
na prática “oficial”. Pensas que isso foi um erro?
MJQ - Continuo a ser defensora da incorporaçom da Galiza ao tronco
lingüístico comum. Os meus textos, como A Falácia do Galego Português,
provam o que digo. Mas nom me sentia com gosto discutindo com amizades e
enfrentando-me com gente mais afim que a que defendia o espanhol, por
exemplo. (...) já é umha limitaçom escrever em galego para, ainda, escrever num
galego nom oficial, com dificuldades de publicaçom e leitura.(...) Para acometer
esta empresa é necessário ter um ponto de vista amplo e um conceito da Galiza
de maior altura.
MM - A nossa língua é internacional; para a Lusofonia nós pouco significamos,
mas achas que a Lusofonia é um espaço para os nossos interesses culturais e de
todo o tipo?
MJQ -Antes de pedir aos demais para nos reconhecerem é preciso
reconhecermo-nos e valorar-nos bem. A Galiza, a mãe do idioma, deve reclamar
um posto de relevância na comunidade internacional da sua língua. A
globalizaçom e a consciência democrática facilitam-no. Pessoas preocupadas
M. X. por este país, polo seu progresso (as autoridades em primeiro lugar), polo seu
bem-estar, devem compreender que só integrando-nos na comunidade
QUEIZÁN, escritora e lingüística internacional conseguiremos segurança, auto-estima e a altura
cultural e económica que tanto precisamos. Falar da morte do galego, desta
catedrática de Lingua e perspectiva, é umha insensatez.
Literatura galega
Entrevista de Margarida Martins, Portal Galego
da Língua, 4 de xullo de 2009

43. “ Síntome orgulhosa de pertencer ao
movimento reintegracionista desde o vigor
da adolescência até os dias de hoje, pois foi
e é um enorme caleidoscópio e um potente
telescópio.”
“O reintegracionismo é um tema básico de
cultura geral e tem a batalha linguística
ganhada. Creio que nom tenhem que
caminhar à par ideias sociais avançadas
UGIA PEDREIRA, com visons retrógradas das artes.”
cantante

44. TN: As maiores reticencias cara a Ferrín veñen dos que
defenden un acordo ortográfico co portugués. Vostede
expresa acotío que sería un forzamento da realidade e que a
nosa querenza non é recíproca. Que facemos co tema?
Actuar coma se non existise? Pedirlles que se disolvan?
MF: O mesmo que con Galicia Bilingüe. É xente que está en
contra do idioma. Que fagan o que queiran. Teñen a rúa, os
foros sociais, os medios de comunicación, os sindicatos. Que
vaian predicar á porta de Citroën.
TN: Parte dos sectores soberanistas optan por esa vía. Se
Ferrín tivese 20 anos, probabelmente seriía reintegracionista.
MF: Se son soberanistas, é curioso. Queren a soberanía de
Galicia, pero non a do idioma galego.
X.L. MÉNDEZ
FERRÍN, escritor e
presidente da RAG
dende 2010 Entrevista en Tempos Novos, recollida polo
Portal Galego da Língua o 21 de abril de 2010

45. “Para min o reintegracionismo é un dos motores que ten este país para
cambiar a situación da lingua. O que non se pode facer é censuralo ou
descriminalo e penso que esa poisición debería mudar sobre todo neses
ámbitos que se consideran galeguistas. Non é de recibo botar pedras
diante do camiño dos teus propios compañeiros de viaxe.”
“Eu penso que hai moito tabú e, en certa medida, medo. Mais, coa
situación actual da lingua, é unha mágoa que non se explore a vía
reintegracionista coma un camiño para cambiar a situación da lingua.”
“que haxa uns comportamentos democráticos arredor do que é a opción
ortográfica, que as editorias arrisquen máis, que non dependan tanto das
subvencións, que os concursos literarios acepten a norma galego-
portuguesa.”
“o reitegracionismo é un movemento creativo e transformador que está
aportando moita vitalidade, que ten diferentes discursos e que é preciso
non invisibilizalo, non discriminalo e non estigmatizalo”
SÉCHU SENDE,
profesor e escritor “establecer unha relación entre iguais entre a xente da órbita galeguista,
que non haxa ningún tipo de discriminación porque, sabendo que
oficialmente o Goberno actual é anti-galego é inútil pedirlle
xenerosidade.”
Entrevista de Olalla Tuñas, Galiciaé, 12 de
agosto de 2010

46. “Creo que o galego é unha lingua independente que ten a súa propia
norma. Podemos utilizar ás veces vocabulario portugués em vez
dunha palabra castelán (...) pero o que non podemos é mudar o que é
noso para poñer unha cousa distinta”
“(...) establecer unha norma achegada ao portugués. Iso sería
terrorífico, pois a xente estaría máis en contra. Xa agora o está do
propio galego, máis en contra do portugués”
“ Para ter unha lingua de máis habitantes temos o castelán
que, ademais sabemos falalo mellor”.
“Evidentemente eu estou en contra de que se lle dea o Día das Letras
Galegas [a Carvalho Calero] porque hai que ver o mal que lle fixo
este home á lingua. É que iso non se quere ver. Este home, era o
RAMÓN LORENZO, catedrático de galego e que podía facer um labor extraordinario a
cofundador do ILG favor do galego, que fixo a primeira normativa da
Academia, despois, de repente, inventa unha segunda normativa dos
mínimos e logo declara que hai que escribir o portugués e elimina a
dos mínimos. (...) É o culpable deste tremendo problema que tivemos
co galego”.
Entrevista de José Gómez en Nordesía, Diario de
Ferrol, 22 de maio de 2011, p. 3

47. “No caso do reintegracionismo há um custo material
suplementar para editar, contra o lucro, o prémio ou o subsídio,
há trabalho e empenhamento, e os livros dos reintegracionistas
são motivo de orgulho por manter viva uma orientação, uma
causa e uma identidade”
“O reintegracionismo é hoje mais visível, mais respeitado e mais
vigoroso nas camadas jovens da sociedade galega do que há uns
anos. O mau é que essa sociedade em geral perde a sua
galeguidade com uma velocidade mais vertiginosa.”
“O âmbito da literatura escrita ocupa uma super-estrutura
conectada aos poderes e interesses dominados pelo
isolacionismo e espanholismo (...) desse âmbito continua a
trabalhar uma censura indireta causada por mercado, prémios e
CARLOS QUIROGA, reconhecimento social (os prémios continuam exigindo quase na
escritor e lingüísta totalidade a norma espanhola, as escolas continuam aplicando e
exigindo a normativa isolacionista, os meios toleram e falam
quase só dessa literatura domesticada)”
Entrevista no Diário Liberdade, 13 de xullo
de 2011

48.  A ENQUISA
 OS RESULTADOS

49. GALEGOFALANTES
CASTELAN FALANTES

51.  ALONSO ESTRAVIZ, I.; A Galiza, os galegos e a língua segundo Rodrigues Lapa, Agália, nº53, 1998.
 ALONSO PINTOS, S.; Para unha historia do estándar galego. As propostas do período 1966-1980. Madrid, 2002. Recollido
en O contexto do cambio. A mudanza da língua; [http://www.culturagalega.org/especiais/reforma/contexto.htm] (06/12/2012)
 ALONSO MONTERO, X.; O Galego e a Academia, La Voz de Galicia, 11 de novembro de 1999, A Coruña, p. 18.
[http://membres.multimania.fr/questione/artigos/alonso2.html] (09/12/2012)
 BISCAINHO FERNANDES, C.C. e SÁNCHEZ REI, X.M. (coords.); Ricardo Carvalho Calero: ciencia, literatura e nación.
Universidade da Coruña, A Coruña, 2011.
 CARVALHO CALERO, R.; Letras Galegas. AGAL, A Coruña, 1984.
 CARVALHO CALERO, R.; Umha voz na Galiza. Artigos de jornal (1933-1989). Sotelo Blanco, Santiago de Compostela,
1992.
 DOMÍNGUEZ DONO, X. (ed.); O Galego: aproximacións á súa historia, sistema linguüístico, dialectoloxía e usos. Ir Indo,
Vigo, 2008.
 RODRIGUES FAGIM, V.; Cruzamos a linha?, Portal Galego da Língua, 2 febreiro de 2008
[http://www.agal-gz.org/modules.php?name=News&file=articlecomments&sid=4083](6/12/2012)
 MONTEAGUDO, H. e BOUZADA FERNÁNDEZ, X.M. (coords); O proceso de normalización do idioma galego (1980-2000),
vol.III, Elaboración e difusión da Lingua. Consello da Cultura Galega, Santiago de Compostela 2002.
 VV.AA.; Lingüística e sócio-lingüística galaico-portuguesa (Reintegracionismo e conflito lingüístico na Galiza), O ensino,
Revista galaico-portuguesa de sócio-pedagogía e sócio-lingüística.Nº 4/5, 1985.
 RIVERA VÁZQUEZ, Galicia y los jesuitas. Sus colegios y enseñanza en los ss. XVI al XVIII. Fundación Pedro Barrié de la
Maza, A Coruña, 1989. Recollido por MARIÑO PAZ, R.; Historia da lingua galega. Sotelo Blanco, Santiago de Compostela,
1998.

52.  Entrevista a Xosé Ramón Barreiro por Eduardo Maragoto, Novas de Galiza, nº68, 115 de xullo-5 de agosto de 2008 p. 16-17 [http://www.novasgz.com/pdf/ngz68.pdf]
(10/12/2012)
 Entrevista a Valentim Rodrigues Fagim por Isabel G. Couso, Vieiros, 2 de maio de 2010 [http://www.vieiros.com/nova/79296/ldquo-por-escribir-allo-con-lh-non-podo-ter-
menos-dereitos-que-quen-o-fai-con-ll-rdquo] (10/12/2012)
 Entrevista a Xosé Luís Méndez Ferrín en Tempos Novos, recollida polo Portal Galego da Língua o 21 de abril de 2010 [http://www.pglingua.org/noticias/informante/2303-
valentim-r-fagim-e-joam-lopes-facal-respondem-declaracons-de-ferrin-contra-o-reintegracionismo] (10/12/2012)
 Entrevista a Ramón Lorenzo por José Gómez en Nordesía, Diario de Ferrol, 22 de maio de 2011, p. 3
[http://www.pglingua.org/images/stories/fotos/2011/06/010611_lorenzo_entrevista.png] (10/12/2012)
 Entrevista a Ugia Pedreira, Portal Galego da Língua, 29 de decembro de 2009 [http://www.pglingua.org/noticias/entrevistas/1686-ugia-pedreira-lsinto-me-orgulhosa-de-
pertencer-ao-movimento-reintegracionista-desde-o-vigor-da-adolescencia-ate-os-dias-de-hojer] (10/12/2012)
 Entrevista a Séchu Sende por Olalla Tuñas, Galiciaé, 12 de agosto de 2010 [http://www.pglingua.org/noticias/entrevistas/2709-sechu-sende-qo-reintegracionismo-e-um-
dos-motores-para-mudar-a-situacom-da-linguaq] (10/12/2012)
 Entrevista a Carlos Quiroga, Diário Liberdade, 13 de xullo de 2011 [http://www.diarioliberdade.org/index.php?option=com_content&view=article&id=17482:falamos-sobre-
lingua-literatura-e-mais-com-carlos-quiroga-escritor-e-ativista-cultural-galego&catid=255:cultura-e-desportos&Itemid=131] (10/12/2012)
 Entrevista a María Xosé Queizán por Margarida Martins, Portal Galego da Língua, 4 de xullo de 2009 [http://www.pglingua.org/noticias/entrevistas/901-maria-jose-
queizam-la-galiza-a-mae-do-idioma-deve-reclamar-um-posto-de-relevancia-na-comunidade-internacional-da-sua-linguar] (10/12/2012)
 Apartado Reintegracionismo da web da AGAL [http://www.agal-gz.org/corporativo/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=4&Itemid=15]
(06/12/2012)
 “A nossa diáspora” apartado Reintegracionistas da web da AGAL [http://www.agal-gz.org/corporativo/index.php?option=com_content&view=article&id=92:a-nossa-
diaspora&catid=5:reintegracionimo&Itemid=15] (06/10/2012)
 Novas normas ortográficas e morfolóxicas da língua galega em [http://www.santiagodecompostela.org/medi/Lingua/normasortograficas.pdf santiagodecompostela.org]
(07/12/2012)

 Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, RAG, Vigo, 2005, pp. 11-13. [http://www.realacademiagalega.org/documents/10157/19499da0-6a97-4d15-aa91-
fa7a36f5f2bd] (07/12/2012)
 Noticia do 14/07/2003 arquivada na web do Consello da Cultura Galega. [http://www.culturagalega.org/noticia.php?id=3182] (07/12/2012)
 Resumo das modificación na normativa en consellodacultura.org [http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/docs/norma2003.pdf]
 Espazo da Comissom Lingüística na web de AGAL [http://www.agal-gz.org/corporativo/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=3&Itemid=14]
(07/12/2012)
 Espazo referente ao traballo editorial na web de AGAL [http://www.agal-gz.org/corporativo/index.php?option=com_content&view=article&id=103:trabalho-
editorial&catid=4:agal&Itemid=12] (07/12/2012)
 Noticia referente a Através Editora no Portal Galego da Língua, 26 de decembro de 2008 [http://pglingua.org/index.php?option=com_content&view=article&id=513:editora-
associacom-galega-da-lingua-integra-se-no-consorcio-editorial-galego&catid=23:agal-editora&Itemid=62] (07/12/2012)
 “Reintegracionismo e política” no site Wiki-Faq da AGAL [http://agal-gz.org/faq/doku.php?id=pt_agal:o_reintegracionismo_e_os_movimentos_politicos] (06/12/2012)