1. Tema: Stresi dhe efektet e tij mbi individët1
I-Rëndësia e njohjes së stresit
Stresi është term që i referohet shumës së situatave fizike, mendore dhe tensioneve emocioneve
mbi një person.
Stres vjen nga fjala “stress” dhe përkthehet në gjuhën tonë tension. Sipas ekspertëve të
shëndetit publik në USA rreth 90 % e sëmundjeve vijnë me burim stresin.
Shembuj të stresit në jetën e përditshme mund të përmendim: një kritikë nga miqtë tanë, marrja
e një lajmi të keq të cilët ndikojnë tek ne duke dhënë efekte si skuqe të fytyrës, shtërngim të
duarve, frymëmarrje më e shpeshtuar e zemrës tek ne etj.
Si rezultat i një situate stresuese në të cilën ne ndodhemi tek ne shfaqet një tendecë agresiviteti.
Në jetën e përditshme kemi të bëjmë me situata stresuese në këto raste:
• Gëzime shumë të mëdha në jetën tonë
• Në rastet e fatkeqësive familjare
• Probleme të ndryshme në punë veçanërisht në marrëdhëniet me shefat tanë
• Gjendje financiare jo e mirë në familje
• Probleme me anëtarë të familjes
• Shkeljet e ligjit
• Kalimet nga një fazë e jetës në tjetrën si psh dalja në pension
• Lajmet e këqia që jepen në media
Stresi është i pashmangshëm në jetë, por ajo të cilën ne mund të bëjmë është të përpiqemi ta
manaxhojmë atë. Manaxhimi i stresit është një dosmosdoshmëri, në mënyrë që të mos kemi
efekte negative në shëndetin tonë dhe në jetën tonë.
Shkalla e stresit është e matshme dhe për këtë qëllim ekzistojnë edhe faqe interneti ku mund të
plotësosh testet përkatëse dhe nëpërmjet email-it mund të marrësh informacion për shkallën
stresuese në të cilën mund të ndodhesh.
Termi stres mbetet një term relative dhe një situatë e cila është stresuese për dikë, nuk është e
tillë për të tjerët psh një situatë konflikti në punë për dikë mund të jetë stresuese, por nuk është e
tillë për ditë tjetër për të cilin konflikti në punë ka domethënien se gjërat po ndryshojnë.
Një stresor është një stimulues ose një ngjarje që provokon një tension (përgjigje tensionuese)
mbi organizëm
II-Efektet e stresit individual në organizatë
Nëse do të diskutonim për stresin dhe në diskutim do të ishim të pastresuar atëherë do të arrinim
që efektet e stresit ti klasifikonim në dy grupime të mëdha: efekte pozitive dhe efekte negative
të stresit.
1
Dr. Ilirjan Lipi, Universiteti i Vlorës, 9 Mars 2008,Revista Monitor.
2. EFEKTET POZITIVE TË STRESIT NË PUNË
Shkalla e përqendrimit të njerëzve në punë. Njerëzit do të jenë më shumë të përqëndruar në
punën e tyre, por kjo deri në masën e stresit ku nuk ka filluar akoma të bëhet shqetësues për
individin.
Përkushtim më i madh. Jo vetëm njerëzit do të jenë më të përqëndruar tek puna, por edhe
përkushtimi i tyre do të jetë më i madh.
Rezultat finanziar më i mirë i kompanisë. Si rezultat i një përqendrimi dhe përkushtimi më të
madh të njerëzve në organizatë do të ndikonte pozitivisht në rezultatin financiar të saj.
EFEKTET NEGATIVE
Ndikon negativisht në shëndetin tuaj
Efektet negative të stresit shfaqen në formën e frikës, mllefit, rritje të adrenalinës, rritje të
tensionit në gjak etj. Të gjitha këto efekte negative shkaktojnë probleme ose dhimbje koke,
dhimbje stomaku, infrakt, pagjumësi etj. Stresi shkakton në këtë mënyrë dëmtim të shëndetit të
individit.
Ul rendimentin tuaj në punë
Stresi deri në një masë të caktuar ndikon pozitivisht në përkushtimin më të madh ndaj punës,
por vjen një moment kur efektet e tij janë vetëm negative. Në këtë mënyre stresi kthehet jo
vetëm në element problematik për individin, por pasojat e tij mbi produktivitetin individual janë
shumë të mëdha.
Rreth 53 % e punëtorëve në USA mendojnë se puna është burimi i stresit të tyre.
Shkalla e besnikërisë së punëtorëve ndaj kompanisë lëkundet
Në organizatë individët e përkushtuar ndaj punës e identifikojnë veten e tyre me organizatën. Në
situata kur niveli i stresit është shumë i madh këta individë fillojne ta shikojnë veten gjithnjë e
më shumë të shkëputur nga organizata. Atyre fillojnë tju interesojnë në momente të tilla vetëm
interesat e tyre individuale dhe ti shohin këto interesa të shkëputura nga organizata.
Sabotime të qëllimeve të organizatës
Në rastet kur burimi i stresit është organizata dhe kur shkalla e stresit është shumë e madhe
individët mund të jenë inisiatorët e sabotimeve të qëllimeve të cilat organizata synon të arrijë.
Konflikti i krijuar midis gjendjes stresuese të individëve dhe burimit të stresit, kërkon zgjidhje
të menjëhershme, pasi në të kundër realizimi i synimeve që organizata ka vendosur për të, nuk
do të realizohen ose të vonohen në kohë.
Rezultat financiar i keq i kompanisë
3. Efekti negativ i individëve të stresuar në organizatë lexohet në rezulatin e keq të kompanisë. Sa
më shumë individë të stresuar në organizatë, aq më pak njerëz të përkushtuar, produktivitet më i
ulët, më shumë aksidente në punë, më shumë shpenzime nga organizatat dhe rezultat financiar i
keq.
Shpenzimet për kujdesin mjekësor, koha e humbur nga puna dhe aksidentet në punë në USA
zënë mbi 150 milion $ në vit.
III- Si të manaxhojmë stresin
Në jetën moderne në të cilën përpiqemi të update është gjithnjë më shumë duke u rritur kërkesa
për njohuri dhe aftësi për të manaxhuar stresin.
Manaxhimi i stresit ka të bëjë me mbajtjen nën kontroll të shkallës së stresimit në të cilën
ndodhemi si dhe me influencimin drejt zvogëlimit të tij.
1-Kujdesuni për fëmijët. Vëmendja dhe kujdesi fillimisht duhet treguar ndaj fëmijëve të cilët
janë dhe më të ndjeshëm. Rekomandohet fuqishëm që lajmet të shihen së bashku, ku na del
detyra e shmangies së fëmijëve nga lajmet e këqija.
Njëkohësisht rekomadohet që fëmijët të mbahen larg emisioneve ose filmave të cilat përmbajnë
mesazhe të fuqishëm dhune dhe terrori.
2-Aktiviteti i rregullt fizik. Rekomandohen qendrat e relaksimit në të cilat zhvillohen ushtrime
për rregullimin e frymëmarrjes, ushtrime për qetësimin e muskujve, joga, masazhe për trupin
etj
3-Të dëgjosh muzikë. Muzika është një mënyrë të cilën individët mund ta përdorim për tu
qetësuar dhe për të manaxhuar stresin e tyre.
4-Shmagni ambiente dhe njerëz të padëshiruar. Në ditën tuaj të punës përpiquni të shmangni
njerëzit dhe ambiente në të cilat mendoni se doza e stresit është e lartë. Përpiquni të frekuentoni
lokale të qetë dhe ku nuk frekuentohet nga njerëz të cilët janë burimi i stresit në jetën e
përditshme.
5-Manaxhoni kohën tuaj. Duke qënë korrekt dhe të perpiktë nëpërmjet manaxhimit të kohës
suaj asnjë herë nuk do tju duhet të vraponi dhe të stresoheni pasi nuk do të jeni të përpiktë në
orare. Një manaxhim cilësor i kohës do të shmangte stresin.
6- Apliko një stil jete. Njerëzit duhet të përpiqen në jetën e tyre të zgjedhin atë stil jete i cili
është më i përshtatshmi për ta. Sekreti qëndron në vendosmërin tonë për ti qëndruar këtij stili
jete. Do të ishte e këshillueshme që në zgjedhjen e tij, të lihej një kohe e nevojshme për tu
qetësuar.
7-Mos abuzoni me shëndetin. Përpiquni të manaxhoni veten në përdorimin e pijeve alkolike,
duhanit etj. Nuk rekomandohet përdorimi i tepruar i tyre, pasi ato dëmtojnë shëndetin tuaj dhe
ndikon negativisht në imazhin tuaj në ambjetet e punës, në shoqëri etj.
8-Mendoni pozitivisht. Në jetën tuaj përpiquni të mendoni pozitivisht. Përpiquni ti thoni “ndal”
mendimeve negative.
9-Zgjidhni njerëzit. Në jetën tuaj përpiquni të mbani afër njerëz të mirë. Njerëzit e këqij jo
vetëm do të krijojnë probleme, por do të jenë burim stresi, intrigash, thashethemesh dhe në çdo
moment ekziston probabiliteti që ju të jeni një njeri i stresuar.
10-Respektoni pasionin tuaj për TV, Revista..etj. Eshtë e rëndësishme të respektoni dëshirën
tuaj për të ndjekur emisionet e dëshiruara në televizon psh një ndeshje futbolli, emisione me
4. humor…etj. Një gjë e tillë do të ndikonte pozitivisht në humorin tuaj. Të njëjtin efekt do të jepte
dhe shfletimi i revistave ose gazetave të cilat jo vetëm ju japin information, por ku dhe cilësia e
tij ndikon në të menduarin pozitiv të njerëzve.
11-Zgjidhni veshjen tuaj. Rekomandohet që një ditë përpara në darkë të përgatisni veshjen tuaj
për të nesërmen. Në këtë mënyrë nuk vonoheni të nesërmen në mëngjes, por dhe realizoni një
zgjedhje më cilësore për veshjen tuaj. Kujdesi për veshjen do të bëjë që ju të ndjeheni më mirë
dhe kjo jep efekte pozitive.
12- Bëni atë që ju pëlqen. Përpiquni që në zgjedhjen e punëve tuaja të keni të bëni me punë të
cilat ju japin kënaqësi. Në këtë mënyrë do të mundi të mbani nën kontroll stresin dhe puna do të
përbëjë për ju një ambjent që do tju jap kënaqësi. Efektet pozitive do të shfaqen jo vetëm mbi
individët, por edhe në rendimentin e tij ndaj organizatës.
13-Vizitë mjekësore në mënyrë të rregullt. Në jetën e përditshme ndodh që në mënyrë të
herëpashershme ne çojmë makinën për kontroll tek mekaniku. Nuk do të ishte aspak keq që të
njëjtin kujdes të tregonim edhe për shëndetin tonë. Një kontroll një herë në gjashtë muaj ose në
vit për kolesterolin, tensionin…etj do të ndihmonte në një trup më të shëndetshëm dhe të mos
ndodhemi përball të papriturave aspak të pakëndshme ku ndikimi i parë është nje stres i
pakontrollueshëm.
14- Manaxhoni mllefin. Në jo pak raste ndohemi përballë një alternative të tillë. Mllefi është
një emocion i fortë dhe në jo pak raste na con në rezultate destruktive. Ai mund të shfaqet në
format e fjalosjeve me individë të ndryshëm, dhunë ndaj të tjerëve …etj. Rekomandohet
manaxhim i dyanshëm: edhe si shkaktar të tij ndaj të tjerëve, edhe si individ me mllef shkaktuar
nga të tjerët.
