1. T.C.
Mİ EĞİ M BAKANLIĞI
LLİ Tİ
MEGEP
(MESLEKİ İ M VE ÖĞ
EĞ Tİ RETİ Sİ
M STEMİ N
Nİ
GÜÇLENDİ LMESİ
Rİ PROJESİ
)
TESİSAT TEKNOLOJİ VE
Sİ
İ MLENDİ
KLİ RME
ÖLÇÜLENDİ
RME VE PERSPEKTİ
F
ANKARA 2007

2. itim ğı
Milli Eğ Bakanlı tarafı geliş
ndan tirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Baş ğnı 02.06.2006 tarih ve 269 sayı
kanlı nı lı
Kararı onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğ
ile itim Okul ve Kurumlarında
kademeli olarak yaygı tılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğ
nlaşrı retim
programları amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandı
nda rmaya yönelik
geliş
tirilmiş retim materyalleridir (Ders Notları r).
öğ dı
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandı
rmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacı öğ
yla renme materyali olarak hazı ş
rlanmı denenmek
,
ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğ itim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya baş ş
lanmı r.
tı
 Modüller teknolojik geliş melere paralel olarak, amaçlanan yeterliğ i
kazandı rmak koş ile eğ öğ
ulu itim retim sı nda geliş
rası tirilebilir ve yapı
lması
önerilen değ iklikler Bakanlı ilgili birime bildirilir.
iş kta
 Örgün ve yaygı eğn itim kurumlarıiş
, letmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşılabilirler.
 Bası ş modüller, eğ
lmı itim kurumları
nda öğrencilere ücretsiz olarak
ılı
dağtır.
 Modüller hiçbir ş lamaz ve ücret karş ğ
ekilde ticari amaçla kullanı ıı
lında
satı
lamaz.
1

3. İ NDEKİ
Çİ LER
AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
Gİ Ş.......................................................................................................................................1
Rİ
ÖĞ RENME FAALİ YETİ 1 ..................................................................................................3
–
1. ÖLÇÜLENDİ RME ..............................................................................................................3
1.1. Ölçülendirmenin Gereğ ve Önemi ...............................................................................3
i
1.2. Ölçülendirme Kuralları ................................................................................................. 3
1.3. Ölçülendirme Elemanları .............................................................................................. 6
1.3.1. Ölçü Sı r (Bağ
nı lama) Çizgisi................................................................................. 6
1.3.2. Ölçü Çizgisi ...........................................................................................................7
1.3.3. Ölçü Okları Biçimi ve Ölçüsü ...............................................................................9
1.3.4. Ölçü Rakamları ....................................................................................................10
1.4. Ölçülerin Resim Üzerinde Dağ ş............................................................................. 10
ıı
lı
1.5. Resimlere Gerekli ve Yeterli Miktarda Ölçü Verme, Gereksiz Ölçü Vermekten
Kaçı nmanıÖnemi ............................................................................................................17
n
UYGULAMA FAALİ YETİ .............................................................................................. 19
ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ RME ....................................................................................21
ÖĞ RENME FAALİ YETİ -2................................................................................................... 22
2. PERSPEKTİ FLER ............................................................................................................. 22
2.1. Perspektifin Tanı ve Uygulamaları
mı ......................................................................... 22
2.1.1. İzometrik Perspektif.............................................................................................23
2.1.2. Eğ Perspektif ....................................................................................................25
ik
UYGULAMA FAALİ YETİ .............................................................................................. 28
ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ RME ....................................................................................30
MODÜL DEĞ ERLENDİ RME .............................................................................................. 32
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 34
KAYNAKÇA .........................................................................................................................35
i

4. AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 522GAZ017
ALAN Tesisat Teknolojisi ve İ
klimlendirme
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Ölçülendirme ve Perspektif
Teknik Resim kuralları ve standartlara uygun,
na
MODÜLÜN TANIMI ölçülendirme ve perspektif çizimi yapabilmek için gerekli
bilgileri içeren öğ
renme materyalidir.
SÜRE 40 / 32
Geometrik Çizimler ve Görünüş karma modüllerini almı
Çı ş
ÖN KOŞUL
olmak.
Çizimi yapı ş resimleri tekniğ
lmı ine uygun olarak
YETERLİ
K ölçülendirerek, üç görünüş verilen parçaları perspektif
ü n
resimlerini izometrik ve eğ olarak çizebilmek.
ik
Modül eğ ğ zda
ı
itimini tamamladını teknik resim uygulama
MODÜLÜN GENEL ortamı çizilmiş resimleri, tekniğ ve kuralları
nda ine na
AMACI uygun olarak ölçülendirip perspektif çizimi
yapabileceksiniz.
1. Uygun çizim aletlerini kullanarak tekniğ ve ine
kurallara uygun ölçülendirme yapabileceksiniz.
AMAÇLAR
2. Uygun cetvel ve takı mlarıkullanarak perspektif
çizimi yapabileceksiniz.
Teknik resim atölyesi/sıf/ laboratuvar, 450 lik gönye, 600
nı
EĞİ M-ÖĞRETİ
Tİ M
ölçer, silgi, ş
lik gönye, T cetveli, pergel, kalem, açı effaf
ORTAMLARI VE
bant.
DONANIMLARI
Modülün içinde yer alan her öğ renme faaliyetinden sonra,
verilen ölçme soruları ve yaptıız uygulamalarla
ğnı
kazandıız bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi
ğnı
ÖLÇME VE
değ erlendireceksiniz.
DEĞERLENDİ
RME
Modül sonunda ise kazandıı z bilgi, beceri ve tavı
ğnı rları
ölçmek amacı öğyla retmen tarafı ndan hazırlanacak ölçme
araçları değ
ile erlendirileceksiniz.
ii

5. Gİ Ş
Rİ
Gİ Ş
Rİ
Sevgili Öğrenci,
Teknik resim, alanı olursa olsun tüm teknik elemanları iştarifi, işbölümü ve
ne n
görsel anlatı yapabilmesi için kullandıı iletiş aracı r. Resmin alanla ilgili tüm
m ğ bir im dı
çalışanlar tarafından anlaşı labilmesi için bazı kural ve standartlara ihtiyaç vardı Teknik
r.
resim, kural ve standartlarıiçeren bir bütündür.
Teknik resmin üretim veya iş planı kullanı
nda labilmesi için resmin üzerinde parçanın
üretimi için gerekli tüm ölçülerin bulunması gerekir. Ayrı parçanı 3 görünüş yanı
ca n ü nda
perspektif görünüş bulunması üretimde kullanan kiş
ün , ilerin resim okuma anlayını şı
çabuklaşrı
tır.
Bu modül size, teknik resimde ölçülendirme ve perspektifler konusunda bilgi ve
beceriler kazandı ı
racaktı Kazanacağ z beceriler, işhayatız boyunca baş lı
r. nı nı arı olmanı za
yardı olacaktı
mcı r.
1

6. 2

7. ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-1
AMAÇ
ÖĞRENME FAALİ
YETİ 1
–
Çizimi yapı resimlerin tekniğ ve kuralları uygun olarak ölçülendirilmesini
lan ine na
yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Farklı alanlarda (mimarlı mühendislik vb.) faaliyet gösteren teknik elemanlara
k,
ait ölçülendirilmiş resimleri inceleyerek ölçülendirme tekniklerini araşrı z.
tını
 Ölçülendirme konusunda kaynak taraması nı yapı z.
 İnternetten ölçülendirilmiş çizim araşrması nı
tı yapı z.
 Topladıı z bu bilgileri raporlayı z.
ğnı nı
 Hazı ğnıraporu sıfta sununuz.
rladıız nı
1. ÖLÇÜLENDİ
RME
1.1. Ölçülendirmenin Gereğve Önemi
i
Parçaları üretimi için gerekli değ
n erlerin belli kurallara göre resme (görünüş
lere)
yansılması lemine ölçülendirme denir.
tı iş
Teknik resim kuralları göre çizilen parça resimleri, sadece o parçanı ş ile ilgili
na n ekli
bilgi verir. Makine parçaların imalatı rası parça ş
nı sı nda eklini ifade eden görünüşbilgileri
yetersiz kalı Bunun yanı ra parçanı büyüklüğ ve ebatları ifade eden bilgilere de
r. sı n ünü nı
ihtiyaç duyulur. Bu amaçla parçaları yapı için gerekli değ
n mı erler, belirli kurallara göre
görünüş üzerinde gösterilerek ölçülendirme iş yapır.
ler lemi lı
1.2. Ölçülendirme Kuralları
Ölçülendirilecek resmin herkes tarafından doğ anlaş
ru ı
lmasıiçin diğ konularda
er
olduğ gibi teknik resmin ölçülendirilmesi de belirli standartlara göre yapır. İ
u lı malatı
yapı lacak iş parçasın herhangi bir tereddüde yol açmadan üretilebilmesi için
nı
ölçülendirmenin kuralları göre yapı
na lması aş ı
gerekir. Ölçülendirme iş ve kuralları ağ
lemi da
verilmiş tir.
 Ölçülendirme elemanıolan rakamları yönü, alt ve sağ esas okuma
n
doğ ndan okunacak ş
rultuları ı nı
ekilde yazır. Yani resim kâğdın alt ve sağ
lı
tarafı yazıp okunmalır (Ş 1.1).
ndan lı dı ekil
3

8. 11
20
20
13 9
15 15
17
14
15
10
Ş 1.1
ekil
 Ölçü rakamlarıkural olarak ölçü çizgisinin üst ortası ölçü çizgisine paralel
; na,
konumda ve ölçü çizgisinin yaklaş 1-2 mm açıı yazır (ş 1.2-3). Ölçü
ık ğna lı ekil
çizgisinin üzerindeki kım, yeterli gelmediğ
sı inde ölçü rakamı ölçü çizgisinin
uzantı üzerine yazı dı(ş 1.4).
sı lmalı r ekil
Ölçü rakamı
Ölçü rakamı
45 Ölçü sı rrçizgisi
Ölçü sı çizgisi
nı
nı
0
2x45
Ölçü çizgisi 33
Ölçü çizgisi
Ölçü oku
Ölçü oku
Ş 1.2
ekil Ş 1.3
ekil Şekil 1.4
 rı ş
Paralel ve ortak merkezli ölçü çizgileri, kaydılmı olarak çizilir (ş 1.5).
ekil
ğı
Ölçü çizgisi üzerindeki alan yeterli olmadında, ölçü rakamıkı lavuz bir
çizgiyle belirtilmelidir (ş 1.6).
ekil
Şekil 1.5 Şekil 1.6
4

9.  Artan paralel ölçülendirmede ölçü rakamları ölçü sır çizgisinin yakı na
, nı nı
paralel (ş 1.7) veya ölçü sır çizgisinin yakı na ve ölçü çizgisi üzerine
ekil nı nı
açı yazır (ş 1.8).
kça lı ekil
0 15 20 25
Ş 1.7
ekil Ş 1.8
ekil
 Doğ rusal ölçüde uzunlukları ölçülendirilmesi (ş 1.9) daki gibidir. Açı
n ekil
ölçülerinin ölçülendirilmesinde, ölçü çizgileri koparı lmadan yazı alanı
doğ rultusunda yazı labilir (şekil 1.10 ). Yatay eksen sır kabul edilerek
nı
rakamlar ölçü çizgisinin üst ortası yazır.
na lı
41°
°
58
74
15
°
15
27°
15
15
70
°
°
43
47°
Ş 1.9
ekil Ş 1.10
ekil
5

10. 1.3. Ölçülendirme Elemanları
1.3.1. Ölçü Sı r (Bağ
nı lama) Çizgisi
Bir ölçünün sı rı belirtmek amacı görünüş
nını yla ten
uzatı ilgili ölçü elemanı göre dik ve birbirine paralel, ölçü
lan na
çizgisinden 1-2 mm taş ince sürekli çizgilerdir (ş 1.11).
an ekil Ş 1.11
ekil
Birbirini kesen çevre uzantı , kesiş
ları me noktaları
nı
ı
yaklaş 1-2 mm geçecek kadar çizilir (ş 1.12).
k ekil
Köş kavisleri gibi kımlarda ölçü sır çizgileri, bunları
e sı nı n
uzantı nı kesiş noktaları olur (ş 1.13).
ları n me nda ekil Ş 1.12
ekil
15
Ş 1.13
ekil
 Ölçü sır çizgileri, uzantı açı görülebilir durumda olursa koparı
nı ları kça labilir
(ş 1.14).
ekil
10
18
Ş 1.14
ekil
 Sı r çizgileri, açı
nı kolları nıtepesinden de uzatı çizilebilir (ş 1.15).
açın larak ekil
Ş 1.15
ekil
6

11.  şölçüler
Özel çizimlerdeki daha kalı sürekli çizgilerin ölçü sı r çizgileri, dı
n nı
ştarafı iç ölçüler için iç tarafı çizilir (ş
için çevre çizgilerinin dı nda, nda ekil
1.16).
Ş 1.16
ekil
 Açı n ölçülendirilmesinde ölçü sı r çizgileri, açı
ları nı kolları n uzantında olur
nı sı
(ş 1.17).
ekil
Ş 1.17
ekil
 Birbirinden uzakta, aynı ölçü ve biçimde bulunan elemanlar, müş
terek bir ölçü
sı r çizgisiyle belirtilir (ş 1.18).
nı ekil
Ş 1.18
ekil
 Ölçü sır çizgileri, iki görünüşiçin ortak kullanı
nı lmamalıtarama çizgilerine
;
paralel olmamalı r (ş 1.19).
dı ekil
Paralel
olmamalı
Ø20
Ş 1.19
ekil
1.3.2. Ölçü Çizgisi
Ölçü çizgileri; görünüş üzerindeki uzunluk, açı yay ölçüleri gibi elemanları
ler ve n
büyüklük ve yerlerini belirten çizgilerdir. Ölçü çizgileri, ince sürekli çizgi olup duruma göre
her iki ucu veya bir ucu ölçü oku ile ölçü sır çizgisinde sona erer. Ölçü çizgisi çizilirken
nı
aş ı hususlara dikkat edilir:
ağ daki
7

12.  ı
Uzunluk ölçü çizgisi; küçük resimlerde ölçü verilecek kenarı yaklaş 8 mm,
n k
ı
büyük resimlerde 10-12 mm uzağ resme paralel olarak çizilir (ş 1.20-
na, ekil
24).
15
30°
5
5
15
7,5
10
Ş 1 .20
ekil Ş 1 .21
ekil Ş 1 .22
ekil Ş 1 .23
ekil Ş 1 .24
ekil
 Eğ aynı
er kenardan ikinci veya daha fazla tekrarlanan ölçü çizgisi varsa, resmin
ı
büyüklüğ göre birbirinden yaklaş 8 veya 10-12 mm uzağ çizilir (ş
üne k a ekil
1.25).
.
.
.
.
Ş 1.25
ekil
 Açı ölçüsü çizgileri, açı n tepe noktası yayı merkezi etrafı daire yayı
nı ve n nda
olarak çizilir (ş 1.26).
ekil
120°
Ş 1.26
ekil
 Açıölçüleri 30° ye kadar, açı ı
ortaya yaklaş dik ve düz bir çizgiyle çizilmelidir
k
(ş 1.27).
ekil
Ş 1.27
ekil
 Koparı şresimlerin çizimindeki ölçü çizgileri, koparı
lmı lmadan çizilir (ş
ekil
1.28).
8

13. Ş 1.28
ekil
 Ölçü çizgileri, birbirleriyle ve diğ çizgilerle mecbur kalmadı kesiş
er kça tirilmez.
Eğ kesiş
er mişolarak çizilmek zorunlu ise ölçü çizgileri koparı lmadan çizilir
(ş 1.29).
ekil
Ş 1.29
ekil
1.3.3. Ölçü OklarıBiçimi ve Ölçüsü
Ölçü oklarıölçü çizgilerinin uçları konulan, ölçü çizgilerini sırlayan ve ölçüleri
; na nı
belirleyen ölçü elemanı r. Meslek dalları göre birçok ölçü oku kullanı
dı na lmaktadır.
Bunlardan en fazla kullanı içi dolu ikizkenar üçgen ş
lanı eklinde olanır (a). Aş ı bu ok
dı ağ da
çeş itleri ve kullanı ğ yerler verilmiş
ldıı tir:
Ölçülendirme yapı
lacak bir resimde bütün oklar aynıbüyüklükte olmalı resmin
,
büyüklüğ oranla standart ş korumak ş ile ölçü oku da büyütülmelidir.
üne ekli artı
°
15
3x
d
2.5d
x
Ş 1.30
ekil
9

14. Ölçü oku, içi dolu ikizkenar üçgen şeklindedir. Üçgenin sivriliğ 15°, uzunluğ ok
i u
taban yüksekliğ 2.5 katı
inin kadar olmalı r. Pratikte ölçü okları n kalı ğ x mm ise,
dı nı nlı ı
uzunluğ 3x mm kadar alı r. Bir resimde ölçü okları n büyüklükleri birbirine eş olmalı r
u nı nı it dı
(ekil 1.30).
1.3.4. Ölçü Rakamları
Ölçü rakamlarıtip ve yükseklik olarak TS 10841’de tanılan B tipi dik yazı uygun
, tı ya
olmalır. Ölçülendirme kuralı göre alt ve sağesas okuma doğ
dı na rultusundan bakarak
okunacak ş na ık ı
ekilde, ölçü çizgisinin ortası ve yaklaş 1 mm uzağ yazı dı Ölçü
na lmalı r.
rakamı yüksekliğ çizimde kullanı en geniş
i, lan çizginin 5-7 katıkadar olmalı r (h=2.5-3.5).
dı
Genel olarak okun boyu kadar olabilir. Ölçü rakamlarıkesinlikle çizgilerle kesilmeyecek
,
şekilde yerleştirilmelidir.
1.4. Ölçülerin Resim Üzerinde Dağ ş
ıı
lı
Teknik resimde ölçülendirmenin önemi
büyüktür. Ölçüler, görünüş üzerine kurallara uygun
ler
yerleştirilir. Aynı ölçü, baş bir görünüş verilmez.
ka te
Bir cisim, kaç ölçü ile anlatı labiliyorsa o kadar ölçü
konulur. Örneğ silindir, çap ve yükseklik olmak
in
üzere iki ölçüyle açı klanabilir. Bundan fazla ölçü
konulmamalı r. dı
Teknik resmi çizilecek parçalar, çeş itli
geometrik ş ekillerden meydana gelir. Ölçülendirme
yapırken ş
lı ekillerin birbiriyle olan konum ve boyut
ölçülerini, ana yüzeylere esas kenarlara veya eksenlere
göre vermek gerekir. Bu konuyla ilgili açı klamalar
aş ı verilmiş
ağ da tir: Ş 1.31
ekil
 ş şş
Kanal, çıntıdelik gibi ayrı ekil elemanların iç ve dı ekil ölçüleri, bir
kı , nı
görünüş veya bir kesitte verilir. Birbirine olan iliş
te kilerine göre gruplandılı
rır.
Şekil 1.31’de görüldüğ gibi kanal ölçüleri ön görünüş delik ölçüleri üst
ü te,
görünüş verilmiş
te tir.
 Grup resimlerinde parçaları uzunluk ve çap ölçüleri, her parça için bir arada ve
n
birbirinden ayrıolarak yerleş tirilmelidir. Şekil 1.32’de görüldüğ gibi çap
ü
ölçüleri görünüş sağ sol tarafı
ün ve ndan dikey konumda uzunluk ölçüleri ise alt
ve üst taraftan yatay konumda verilmiş Alt taraftaki ölçüler, parçanı ölçüsü;
tir. n
üst taraftaki ölçüler ise cı
vatanıölçüleridir.
n
10

15. Ş 1.32
ekil
 Bir parçanı kalı ğ ölçülendirilirken t harfi; ş 1.33’teki gibi çevre çizgisi
n nlıı ekil
içinde, ş 1.34’teki gibi kık bir kı
ekil rı lavuz çizgisi üzerinde veya ş 1.35’te
ekil
olduğ gibi bir toplu resmin çizelgesi içinde olmalı r.
u dı
t=3
t=3
Ş 1.33
ekil Ş 1.34
ekil
 Şekil benzerliğ olan boyutlarıfarklıparçaları ölçülendirilmesinde, ölçü
i n
rakamı ı
yerine ölçü harfleri yazır. Bu harflerin karş kları çizelge ile verilir.
lı lı bir
Çizelgede 1, 2 ve 3 numaralış olarak benzer parçaları farklıölçüleri
ekil n
verilmiştir.
Ş 1.35
ekil
Çizelge 1.1
11

16.  Çapları ölçülendirilmesinde Ø (çap iş
n areti) sembolü, her pozisyonda ölçü
rakamıönüne konulur (ş ekil 1.36-37). Ölçü çizgisi ve ok baş larıçapı
belirtiyorsa Ø iş kullanı (ş 1.38). Çap ölçüleri, yer darlıı
areti lmaz ekil ğsebebiyle
ş elemanları n dında gösterilebilir. Aş ı ş
ekil nı ş ı ağdaki ekillerde çeş çapları
itli n
ölçülendirilmesi verilmiş
tir.
Ş 1.36
ekil Ş 1.37
ekil Ş 1.38
ekil
 Kürelerin ölçülendirilmesinde küre çapı küre yarı ölçü rakamı n önüne
ve çapı nı
büyük S harfi yazı dı(ş 1.39-41).
lmalır ekil
Ş 1.39
ekil Ş 1.40
ekil Ş 1.41
ekil
 Yarı çapları ölçülendirilmesinde, ölçü rakamı
n önüne büyük R harfi konulur.
Ölçü çizgileri yarı merkez noktası
çap ndan veya bu doğ rultuda çizilir (ş
ekil
ndan ş
1.42-48). Tek okla yay tarafı içten ve dı sı rlandılı(ş 1.49-1.52).
tan nı rır ekil
Eş büyüklükteki yarı
it çapları ölçü çizgileri ş 1.45 ve 1.47’deki gibi
n ekil
birleş tirilmelidir.
12

17. Ş 1.42
ekil Ş 1.43
ekil Ş 1.44
ekil
Ş 1.45
ekil Ş 1.46
ekil Ş 1.47
ekil
 Paralel çizgilerle birleş tirilmişbir yarı daire yarı ş 1.49’daki gibi
m çapı ekil
belirli ise verilmeyebilir ya da ş 1.50’deki gibi belirli değ yarı ölçüsü
ekil ilse çap
verilir.
Ş 1.48
ekil Ş 1.49
ekil Ş 1.50
ekil
 Bir yarı n merkez noktası bitiş ş elemanın geometrik iliş ile
çapı , ik ekil nı kisi
tanı yor ise bu durumu ölçülendirmek zorunludur (ş 1.51).
nmı ekil
R16
Ø72
40
Ş 1.51
ekil
13

18.  nı ş ı
Eksen merkezleri, çizim alanı n dında bulunan büyük yarı çapları ölçü
n
çizgileri, bir dik açı lıiki kık paralel doğ parçası çizilir (ş 1.52).
rı ru yla ekil
Ayrı birden fazla yarı ölçüsü bulunan parçaları ölçülendirilmesinde, ölçü
ca çap n
çizgileri ortak bir noktadan çizilebilir.
0
Ş 1.52
ekil R 11
 Yayları ölçülendirilmesinde, yay uzunluğ gösteren ölçü rakamı n önüne (
n unu nı
∩ ) grafik sembolü konulur (ş ekil 1.53). Teknik resmin elle çizilmesinde
sembol, ölçü rakamı üzerinde ve değ ik ş
iş ekilde olabilir (ş 1.54).
ekil
110 110
Ş 1.53
ekil Ş 1.54
ekil
 90º nin üzerindeki merkez açı ölçü bağ
lı lama çizgileri ise yay merkez noktası
doğ rultusunda çizilir. Ölçünün hangi yaya ait olduğ açıdeğ yay uzunluğ
u k ilse, u
ile ölçü rakamı arası oklu ve noktalı
tek ince çizgiyle birleş
tirilerek gösterilir.
Birbirleriyle birleş yayları ölçüleri veya birleş uzunluk ve yay ölçüleri,
en n en
aynı ölçü bağ lama çizgisiyle gösterilir (ş 1.55).
ekil
14

19. 18
22
22
.
.
78
Ş 1.55
ekil
 Karelerin ölçülendirilmesinde ölçü rakamı önüne (□ grafik sembolü konulur.
)
Ölçü, sadece karenin bir kenarı verilir. Sembol, genellikle kare ş
nda eklinin
belirli olduğ görünüş yapır. Görünüş
u te lı lerdeki düzlem yüzeyin köşegenleri
çapraz ince sürekli çizgilerle gösterilir (ş 1.55-59).
ekil
Ş 1.56
ekil Ş 1.57
ekil Ş 1.58
ekil Ş 1.59
ekil
 Dikdörtgenlerin ölçülendirilmesinde dikdörtgenin kenar uzunluklarıkık bir
rı
kılavuz çizgisinin üzerinde verilebilir. İ olarak ölçünün gösterildiğ kenar
lk i
uzunluğ yazır (ş 1.60).
u lı ekil
 Kı lavuz çizgisi üzerine verilen rakamlar; “yükseklik x geniş x derinlik
lik
(kalı k)” ş
nlı eklinde yazır. Üç kenar ölçülü birleş
lı imde, ikinci bir görünüş veya
kesitin çizim zorunluluğ vardı (ş 1.61).
u r ekil
15

20. Ş 1.60
ekil Ş 1.61
ekil
 Anahtar ağ zıgeniş liklerinin ölçülendirilmesinde görünüş açı görülen
te kça
anahtar ağ yüzeyleri arasıölçülendirilmediğ
zı inde, ölçü rakamıönüne ‘AA’
yazı dı(ş 1.62). Anahtar ağ geniş seçimi; altı e baş vidalar
lmalı r ekil zı lik köş lı
için TS 1021 ve altı e somunlar için ise TS 1026’ya göre yapır (ş 1.63).
köş lı ekil
Ş 1.62
ekil Ş 1.63
ekil
 Eğ imlerin ölçülendirilmesinde eğ ait ölçü rakamın önüne (
ime nı ) grafik
sembolü (oran veya yüzde olarak) konulur. Bu sembol, tercihen kık çizgi
rı
üzerinde gösterilmeli ve sembolü eğ imin konumuna göre yerleş tirilmelidir
(ş 1.64). Eğ yüzeyin yatay doğ
ekil ik rultudaki gösteriliş ş 1.65’te çizgi
i ekil
üzerindeki gösterilişş 1.66’ ya uygun olmalı r.
i ekil dı
Ş 1.64
ekil Ş 1.65
ekil Ş 1.66
ekil
 Konikliklerin (sivriliklerin) ölçülendirilmesinde konikliğ ait ölçü rakamı n
e nı
önüne daima () grafik sembolü (oran veya yüzde olarak) konulur. Bu sembol,
kık kı
rı lavuz çizgisi üzerinde gösterilir (ş 1.67-68).
ekil
16

21. Ş 1.67
ekil Ş 1.68
ekil
 Bölüntüler (adımlar), eş aralı benzer ş elemanların uzunluk veya açı
it klı ekil nı
ölçülerinin bir kenarından uzaklı ğıve bir aralııbelirtilir (ş 1.69–70).
ğ ekil
Bölüntülerin toplam ölçüsü, parantez içinde yardı ölçü olarak yazır.
mcı lı
Ş 1.69
ekil Ş 1.70
ekil
1.5. Resimlere Gerekli ve Yeterli Miktarda Ölçü Verme, Gereksiz
Ölçü Vermekten Kaçı nmanı Önemi
n
 Görünüş ölçülendirilmesi, iş
lerin nabileceğş
parçasın en az ölçü ile tanı
nı i ekilde
yapır. Fazla ve gereksiz ölçülerden sakı lmalır.
lı nı dı
 Ölçüler, imalat yöntemi, markalama ve kontrol iş lemleri dikkate alı narak
işlenmiş esas kenarlara ve eksenlere göre verilmelidir.
 Parçanı yapı için gerekli ölçüler ve yapı bilgileri verilmeli; bir görünüş
n mı m te
verilen ölçü, diğ görünüş
er lerde tekrar verilmemelidir.
 Ölçüler, parçanı ş
n eklinin en iyi açı klanabildiğ görünüş verilir. Mümkün
i te
olduğ kadar iki görünüş ilgili ölçüler, iki görünüş
u le arası yerleş
nda tirilmelidir.
Aş ı
ağ daki çizimlerden ş ekil 1.71’de kurallara uygun olmayan, ş 1.72’de ise
ekil
kurallara uygun olan ölçülendirme yapı şr. Uygun olmayan ölçüler üzerine X iş
lmı tı areti
konmuş Çizimlerin ölçülendirilmesini inceleyerek daha sonraki uygulama çizimlerinde
tur.
siz de kurallara uygun ölçülendirme yapı z.
nı
17

22. 65 25 65
35 35
30
20 20
50 40 50
90 90
Ş 1.71: Yanlıölçülendirme
ekil ş Ş 1.72: Doğ ölçülendirme
ekil ru
18

23. UYGULAMA FAALİ YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ
Aş ı ölçüleri verilmiş
ağ da resmi, çizim için ayrı ş alana gerçek ölçüsünde (1:1)
lmıboş
çizerek ölçülendiriniz.
32
Araç ve Gereçler
1. T cetveli
2. 450 gönye
3. 600 gönye
4. Pergel
5. Şeffaf bant
6. Kalem
100
200
7. Silgi
8. Çizim masası
19

24. İ
ş Basamakları
lem Öneriler
 Çizim masası temizleyerek hazı
nı r
duruma getiriniz.
 Üzerine resim çizilmiş teknik resim
 Gerekli çizim araçları hazı nı
nı rlayız.
ı nı
kâğdı çizim masası sabitleyiniz.
na
 T cetveli yardı yla kâğ
mı ı
dımasanı
n
üzerine bantla sabitleyiniz.
 Resim çizim alanı verilmişeksen
nda
çizgilerini kullanı z.
nı
 Çizime merkez noktaları baş nı
nda layız.
 T cetveli ve uygun gönyeleri tespit ediniz.
 Önce yardı mcı çizgilerle baş layarak
çizimin doğ ruluğundan emin olduktan
sonra çizgileri koyulaşrı z.
tını
 Resmi tam olarak inceleyin ve hangi
ölçüleri resim üzerine yansı ı zıtacağnı
belirleyiniz.
 Resim üzerine gereksiz ölçü
 Ölçülendirme kuralları göre resmin
na
vermemeniz gerektiğ hatı nı
ini rlayı z.
ölçülendirmesini yapız.
nı
 Ölçülendirme kuralları uyunuz.
na
 Ölçülendirme elemanları , çizgi
kalı kları bütün resimde aynı
nlı nı
yapı z.
nı
 Yaptıı z çizimin rakam ve yazı nı
ğ nı ları
en son yazı z.
nı
 Çizim çalı ş nı doğ
masın ruluğ kontrol
unu
 Çiziminizi temizleyerek teslim ediniz.
ediniz.
 Silgiyle gerekli temizliğyapı z.
i nı
 Çiziminizi öğ retmeninize teslim ediniz.
20

25. ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ
ÖLÇME VE DEĞ
ERLENDİ RME
RME
ÇOKTAN SEÇMELİTEST
1. Aş ı
ağ dakilerden hangisi ölçülendirmenin faydaları biri değ
ndan ildir?
A) Üretimi kolaylaşrı
tır. ı
C) Resimlerin anlaşlabilirliğ artır.
ini rı
B) Zaman ve malzeme tasarrufu sağ lar. D) İmalatızorlaşrı
tır.
2. Dairesel parçalarıölçülendirilmesinde kullanı “R” harfi ne anlama gelir?
n lan
A) Yarı
çap B) Çap C) Ovallik
ı
D) Yaklaşk
3. Yandaki ş ekilde ölçülendirilen eleman için aş ı
ağdakilerden hangisi
söylenebilir ?
A) Ölçülendirilen parça, yarı 20 olan dairedir.
çapı
B) Ölçülendirilen parça, yarı 20 olan küredir.
çapı
C) Ölçülendirilen parça, çapı olan dairedir.
20
D) Ölçülendirilen parça, çapı olan küredir.
20
4. Yandaki ş ekilde “t=3” ifadesi parçanıhangi özelliğ belirtir?
n ini
A) 3 tane yapı ı
lacağnı C) kalı ğ n 3 olduğ
nlıı
nı unu
10 10
B) 3 kat olduğunu D) görünüş ters olduğ
ün unu
t=3
5
5. Aş ı ş
ağdaki ekilde verilen gereksiz ölçüler hangileridir?
50
2 A) 1 ve 3 B) 1 ve 2 C) 2 ve 3 D) 2 ve 4
1
Ø20
4 3
5 10
65
21

26. ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-2
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-2
AMAÇ
Perspektif kavramı yöntemlerini öğ
ve renerek cisimlerin izometrik ve eğ perspektif
ik
görünüşlerini çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Farklı meslek grupları ş
nda çalı teknik elemanlarla görüş
an erek kullandı
kları
perspektif yöntemlerini araşrız.
tını
 Perspektif konusunda kaynak taraması nı
yapı z.
 Konu hakkı internetten araşrma yapız.
nda tı nı
 Topladıı z bu bilgileri raporlayı z.
ğnı nı
 Hazı ğnıraporu sıfta sununuz.
rladıız nı
2. PERSPEKTİ
FLER
2.1. Perspektifin Tanı ve Uygulamaları
mı
Cisimlerin bir düzlem üzerinde gösterilebilen üç boyutlu çizgisel görünüş lerine
perspektif denir. Perspektifler; özellikle bir iş üretilmişörneğ bulunmadıı
in i ğ durumlarda
yapı resminin çizimi, geliş
m tirme, tasarlama gibi iş
lemler için kaynak oluşturmasıyönünden
gereklidir. Perspektifler, cisimlere gönderilen iz düş ümü çizgilerine göre paralel ve konik
olarak iki çeş ittir. Paralel perspektifte kendi arası yere olan açıve boyutları göre
nda na
çeşitlendirilir. Üretim sanayinde makine ve parçaları çiziminde genel olarak paralel
n
perspektif çeş itlerinden olan izometrik ve eğ perspektif daha çok kullanır. Aş ı
ik lı ağdaki
şemada perspektif çeş gösterilmiş
itleri tir.
Perspektifler
Paralel perspektifler
Konik perspektifler
Aksonometrik perspektifler Eğ perspektifler
ik
İzometrik Dimetrik Trimetrik
perspektif perspektif perspektif
22

27. 2.1.1. İ
zometrik Perspektif
Perspektif çizimindeki bütün kenarları 1/1 oranı ve perspektif ekseni açı nı
n nda ları n
300 çizildiğ perspektife denir. Görünüş sağve sol kenarları n yataya olan açı 30º dir
i ün nı ları
(ş 2.1). Ş 2.2’de örnek bir izometrik perspektif çizilmiş
ekil ekil tir.
ÜST
1:1
1:1
YA
N
ÖN
1:1
30°
30 °
30 °
30 °
Ş 2.1
ekil Ş 2.2
ekil
İzometrik perspektif çiziminde cisimlerdeki A
daireler, elips ş eklinde çizilir. Dairenin izometrik
perspektifinin çizimi ş şu ekilde olur: E
 Öncelikle küpün bir yüzeyi izometrik
çizilir ve köşegenleri birleş tirilir.
 ı
Karş klı kenarları orta noktaları
lı n P
bulunup eksen çizgisi ile birleş tirilerek, B
EF-GH noktaları bulunur. Bu noktalar, G
elipsin büyük ve küçük çap sırları r.
nı dı
 B ile G noktasıC ile H noktası
, ince
noktalı çizgi ile birleş tirilir. Bu
çizgilerin AD köş egenini kestiğ PS i H
noktaları elipsin küçük çap C
merkezleridir. S
 Pergelin ucu, B noktası batılı na rır.
Pergel BG kadar açı larak GF yayı F
çizilir.
 Pergelin ucu C noktası batılı na rır. D
Pergel CH kadar açı larak, HE yayı Ş 2.3
ekil
çizilir.
 Pergel P noktası batılarak PG kadar açır ve GE yayıçizilir. Pergel S
na rı lı
noktası batılarak SF kadar açır ve FH yayı
na rı lı çizilir (ş 2.3).
ekil
23

28. İzometrik perspektif çiziminde cisimlerdeki diğ iki görünüş de dairelerin çizimi,
er te
yukarı yan görünüş anlatı ğ gibi çizilir. Sadece daire eksen çizgisi yönü değ ir.
daki te ldıı iş
Eksen çizgisi, yüzey çizgilerine uygun açı larda çizilir. Aş ı yan, ön ve üst görünüş
ağda lerin
daire çizimi gösterilmiş inceleyiniz (ş 2.4).
tir, ekil
30°
30°
Ş 2.4
ekil
Aş ı izometrik bir perspektif üzerinde üst görünüşüzerine çizilmişbir daire
ağ da
görünmektedir. Dairenin üstteki görünüş ı
ünün karşsıolan tabandaki karş ğ
ı ıparçanı
lı n
kalı ğ bağ olarak çizilir (ş 2.5).
ı
nlına lı ekil
3 0°
30°
Ş 2.5
ekil
24

29. Görünüş verilen izometrik perspektifin çiziminde:
leri
 Yataya paralel bir eksen (yer) çizgisi çizilir.
 Eksenin ortası dikme çı lı
ndan kır.
 ı
Dikmenin sağndan ve solundan 30º lik yardı çizgiler çizilir.
mcı
 Bu yardı çizgiler üzerinde yükseklik, geniş ve derinlik ölçüleri iş
mcı lik aretlenir.
 Öncelikle önden görünüş alı düzlem bakı doğ
, n ş rultusuna yerleştirilir.
İşaretlenen noktalardan eksen çizgilerine paraleller çizilerek ş tamamlanı
ekil r.
 Varsa, daire ve yaylarıizometrik resimleri çizilir.
n
 Yardı mcıçizgilerin fazlalı klarısilinerek, kalan kımlar koyulaşrır (ş
sı tılı ekil
2.6).
Ş 2.6
ekil
2.1.2. Eğ Perspektif
ik
Bir cisim iz düş düzlemleri arası düzgün tutularak eğ iz düş metodu ile
üm nda ik üm
çizilirse, eğ perspektif elde edilir. Cisimlerin alı yüzeyleri ş ve boyut olarak değ mez.
ik n ekil iş
Eğ perspektifte (kavaliyer) iki eksen birbirine dik olur. Diğ eksen ise 30º , 45º, 60º lik
ik er
açı çizilir ş 2.7.
larla ekil
Sağkenar açını 450 ve derinlik ölçüsünün ½, ¾ oranı alı ğ perspektiflere
sı n nda ndıı
kabinet perspektif denir (ş 2.8-9).
ekil
25

30. 2
ÜST 1 1: 3:
4
1:
YAN 30°
1:1
1:1
1:1
ÖN
- 45
45°
4 5°
°-60
1:1 1:1 1:1
°
Ş 2.7
ekil Ş 2.8
ekil Ş 2.9
ekil
Genellikle yatay ve profil düzlemlerde dairesel kesit göstermeyen silindirik parçalar
30º açı çizilir. 30º açı çizimlerde derinlik kenar ölçüsü 1:1 oranı alı r.
ile ile nda nı
Prizmatik parçaları çiziminde ise 45º lik açı
n tercih edilir. Bununla birlikte geniş
lik
ve yükseklik kenar ölçüleri 1:1, derinlik kenar öçlüleri de 1:2 oranı çizilir.
nda
Eğ perspektifte alı düzleme çizilecek daire resimleri, tam daire olarak; diğ
ik n er
düzlemlerde çizilecek daireler ise elips olarak
çizilir (ş 2.10).
ekil
Üç görünüş verilen cismin eğ
ü ik
perspektif çiziminde, izometrik perspektif
çizimindeki yöntem aynen uygulanı Sadece
r.
eksen açı ları ve kenar boyutları oranları
yukarı verilen bilgiler doğ
da rultusunda yapır.
lı
Aş ı
ağdaki resimde görünüş verilen
leri
parçanı eğ perspektifinin çizimi verilmiş
n ik tir,
Ş 2.10
ekil
inceleyiniz (ş 2.11).
ekil
26

31. Ş 2.11
ekil
27

32. UYGULAMA FAALİ YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA -1
Aş ı görülen parçanıizometrik perspektifini çiziniz.
ağda n
Araç ve Gereçler
1. T cetveli
2. 45 0 gönye
3. 60 0 gönye
4. Pergel
5. Ş effaf bant
6. Kalem, silgi
7. Çizim masası
28

33. UYGULAMA -2
Aş ı görülen parçanıeğ perspektifini çiziniz.
ağda n ik
29

34. ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ
ÖLÇME VE DEĞ
ERLENDİ RME
RME
İ
ş Basamakları
lem Öneriler
 Çizim masası nıtemizleyerek hazı duruma
r
 Üzerine resim çizilmiş teknik getiriniz.
ını
resim kâğdı çizim masası na
 Çizim takı nı rlayı z.
mları hazı nı
sabitleyiniz.
 T cetveli yardı yla kâğdımasanı üzerine
mı ı n
sabitleyiniz.
 Görünüş inceleyerek parçanı görünüş
leri n ünü
gözünüzde canlandını
rı z.
 Kâğı
t üzerinde perspektif çiziminin
ğ rı
sıdılabileceğ bir alan belirleyiniz.
i
 Perspektif çizimin yapı ıyere parçanı
lacağ n
köş ıbir yer çizgisi (ince
esinin oturtulacağ
çizgi) çiziniz.
 Çizimin tamamı yardı çizgiyle çiziniz.
nı mcı
 Perspektif çizim itlerini  İ
çeş zometrik perspektif çizecekseniz yer çizgisinin
uygulayı z.
nı ortası ı
ndan sağna ve soluna doğ 30º lik ince
ru
çizgiler çiziniz.
 Üç görünüş verilen parçaları izometrik
ü n
perspektifini çiziniz.
 Eğ perspektif çizecekseniz yer çizgisinin
ik
soluna doğ 45º lik ince çizgi çiziniz.
ru
 Üç görünüş verilen
ü parçaları
n eğ
ik
perspektiflerini çiziniz.
 Çizimin doğ ruluğunu kontrol ettikten sonra
çizgi koyulaşrması nı
tı yapı z.
 Çizim çalı
ş nıdoğ
ması n ruluğ kontrol ediniz.
unu
 Çiziminizi temizleyerek teslim
 Silgiyle gerekli temizliğyapı z.
i nı
ediniz.
 Çiziminizi öğ
retmeninize teslim ediniz.
30

35. ÇOKTAN SEÇMELİTEST
1. “Cisimlerin bir düzlem üzerinde gösterilebilen üç boyutlu çizgisel görünüş
lerine,
……… denir.” cümlesinde bı lan boş a aş ı
rakı luğ ağdakilerden hangisi gelmelidir?
A) İdüş
z üm C) Perspektif
B) İ
zometrik D) Eğ iz düş
ik üm
2. Yandaki ş ekilde bir parçaya ait görünüş verilmiş Bu
ler tir.
görünüş sahip parçanı izometrik perspektifi aş ı
lere n ağdakilerden
hangisidir?
A) B) C) D)
3. Yandaki şekilde bir parçaya ait görünüş verilmiş Bu görünüş
ler tir. lere
sahip parçanıeğ perspektifi aş ı
n ik ağdakilerden hangisidir?
A) B) C) D)
4. Yandaki ş ekilde bir parçaya ait görünüş görülmektedir.
Ş üzerinden “a” ölçüsü cetvelle 5 mm ölçülüyor. Parça
ekil
üzerindeki “a” ölçüsünün gerçek değ aş ı
eri ağ dakilerden
hangisidir?
A) 20 mm B) 15 mm C) 10 mm D) 5 mm
5. Üç görünüş de yandaki ş gibi olan parçanıizometrik
ü ekil n
perspektifi aş ı
ağdakilerden hangisidir?
A) B) C) D)
31

36. MODÜL DEĞERLENDİ
RME
MODÜL DEĞERLENDİ
RME
Modül içeriğ bütünüyle içeren aş ı çizim uygulaması yaparak performans
ini ağdaki nı
testini uygulayı z. Böylece bu modül için belirlenen genel amaca ulaş ulaş ğ zı
nı ıp madıı
nı
değ erlendirebilirsiniz.
Aş ı görünüş verilen parçanı üzerinde ölçülendirme yapı z. İ
ağ daki leri n nı zometrik ve
eğ perspektiflerini ayrı yerlere 1:1 ölçeğ çiziniz.
ik lan ine
32

37. PERFORMANS DEĞERLENDİ
RME
Aş ı ölçülendirme ve perspektif modülüyle ilgili uygulamalarda karş za çı
ağ da ı
nı kacak
durumlar sı ş
ralanmı r. Modül değ
tı erlendirme uygulaması n hemen ardı
nı ndan kontrol
listesini doldurarak konuyla ilgili eksikliklerinizi belirleyiniz.
KONTROL Lİ
STESİ
DEĞ ERLENDİ RME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayı
r
1. Hazı k iş
rlı lemleri
a- Çizim masası temizleyerek hazıhâle getirdiniz mi?
nı r
ı
b- Kâğ masa üzerine T cetveli yardı yla sabitlediniz mi?
dı mı
c- Kalem, silgi, cetvel ve gönyeleri hazıhâle getirdiniz mi?
r
2. Çizimin ölçülendirilmesi iş lemleri
a- Resmi inceleyerek hangi ölçülerin verileceğ belirlediniz mi?
ini
b- Ölçülendirmeye karar verdiğ çizim elemanların üzerine ölçü
iniz nı
sı r çizgisi, ölçü çizgisi, ölçü okları ölçü değ
nı ve erlerini yerleştirdiniz
mi?
c- Gereksiz veya eksik ölçü olup olmadını ğ kontrol ettiniz mi?
ı
3. Perspektif çizim iş lemleri
a- Görünüş inceleyerek gözünüzde canlandıp parçanıyapı
leri rı n sı
hakkı fikir edindiniz mi?
nda
b- Uygulama faaliyetinde verilen çizim alanları hangisine hangi
ndan
perspektif çeş ı
idini uygulayacağ za karar verdiniz mi?
nı
c- Parçanıön görünüş perspektifin yardı çizgileri üzerine
n ünü mcı
yerleştirdiniz mi?
d- Perspektifi tamamladı sonra yardı çizgileri temizleyerek
ktan mcı
çizimi bir kez daha kontrol ettiniz mi?
e- Çizgileri yardı çizgi ile çizim yaptı sonra koyulaşrdız mı
mcı ktan tı nı ?
DEĞERLENDİ
RME
Bu faaliyet sı nda bilgi konuları
rası nda veya uygulamalı iş parçaları nda
ğ z
ı ğ z
ı
anlamadınıveya beceri kazanamadınıkonuları tekrar ediniz. Konularıarkadaş nı
ları zla
ş z.
ı
tartını Kendinizi yetersiz görüyorsanı öğ ş z.
ı
z retmeninize danını Yeterli görüyorsanı z
diğ modüle geçiniz.
er
Tebrikler, modülü baş nı
ardı z.
33

38. CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİ
YETİ CEVAP ANAHTARI
-1
1 D
2 A
3 D
4 C
5 B
ÖĞRENME FAALİ
YETİ CEVAP ANAHTARI
-2
1 C
2 A
3 B
4 C
5 A
34

39. KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
 Hamdi ÖZKARA, Teknik Resim, Ankara, 1998.
 Mahmut ÇARKÇI, Teknik Resim Ders KitabıIsparta, 2004.
,
 Mustafa ARSLAN, Teknik Resim, Arslan Yayı lı
ncık.
 Nuri Ş N, Teknik Resim Ders Kitabı
AHİ , Eduser Yayı , Ankara, 1999.
nları
 Enstitüsü, TS 88 / Mart 1978.
Türk Standartları
35