Sıhhi tesisat 582 yim028

1. T.C
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME
SIHHİ TESİSAT-II
ANKARA 2007

2. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı
Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim
programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik
geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,
denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve
Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve
yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak
dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.

3. İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3
1. HİDROFORU TESİSATA MONTE ETMEK..................................................................... 3
1.1. Basınç Kavramı............................................................................................................. 3
1.1.1. Basıncın Tanımı, Birimleri ve Ölçümlendirilmesi ................................................ 3
1.1.2. Açık Hava Basıncı ................................................................................................. 6
1.1.3. Sıvıların Basıncı .................................................................................................... 6
1.1.4. Debi ....................................................................................................................... 9
1.2. Hidrofor ve Su Depoları Bağlantıları............................................................................ 9
1.2.1. Hidrofor ve Su Depolarının Açıklanması .............................................................. 9
1.2.2. Hidrofor ve Su Depolarının Bağlantı Çeşitleri .................................................... 11
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 19
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 21
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 22
2. MOBİL SİSTEM................................................................................................................ 22
2.1. Mobil Sistem ve Özellikleri ........................................................................................ 22
2.2. Polietilen Borular ........................................................................................................ 23
2.3. Kolektörler .................................................................................................................. 25
2.3.1. Gidiş Kolektörü ................................................................................................... 25
2.4. Yüzüklü Rakorlu Birleştirme ...................................................................................... 28
UYGULAMA FAALİYETİ–2 .......................................................................................... 30
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME–2 ................................................................................ 32
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 34
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 37
KAYNAKLAR....................................................................................................................... 38
i

4. AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD
582YIM028
ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme
DAL Isıtma ve Sıhhi Tesisat
MODÜL Sıhhi Tesisat-II
SÜRE 40 / 32
ÖN KOŞUL Sıhhi Tesisat 1 Modülünü almış olmak
Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun
MODÜLÜN TANIMI hidrofor montajı ve mobil sistem sıhhi tesisat
döşeyebilme ile ilgili öğrenme materyalidir.
Hidrofor montajını yaparak mobil sıhhi tesisatını
YETERLİLİK
döşeyebilmek.
Genel Amaçlar
Gerekli ortam sağlandığında standartlara ve
tekniğine uygun, hidrofor montajını ve mobil sıhhi
tesisatını döşeyebileceksiniz.
MODÜLÜN AMACI
Amaçlar
 Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun
hidrofor montajını yapabileceksiniz.
 Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun mobil
sistem sıhhi tesisatı döşeyebileceksiniz.
Ortam
Sınıf, atölye, laboratuar, işletme, kütüphane, ev, bilgi
teknolojileri ortamı(Internet) vb.
EĞİTİM ÖĞRETİM Donanım
ORTAMLARI VE Boru anahtarı, mengene, pafta, metre, kalem, terazi,
DONANIMLARI hidrofor, bağlantı parçaları, boya, kontrol kalemi, elektrik
kablosu, açma kapama ve kontrol elemanları, kolektör,
polietilen boru, boru kılıfı, kelepçe, tornavida, kurbağacık,
test tulumbası.
Her faaliyet sonrasında kendinizi
değerlendireceksiniz.
ÖLÇME VE
Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı
DEĞERLENDİRME
uygulayarak modül uygulamaları ile ilgili bilgi ve becerileri
ölçerek değerlendirecektir.
ii

5. GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Bu modülde hidrofor tesisatı ile yeni uygulanmaya başlanan mobil sıhhi tesisatı
bulacaksınız.
İçtiğimiz ve kullandığımız suyun temizliği, tesisatlarınızın pastan, kireçten, tortudan
korunması insan sağlığı için çok önemlidir.
Tesisatlarımızda kullandığımız armatürlerin tamiri için bütün evin suyunu kesmek
yerine, mobil sıhhi tesisatta arızalı hattı kolektörden kapatmak yeterli olmaktadır.
Hidrofor, binanın şebekeden yeterli basınçla beslenememesi durumunda devreye giren
ve binanın su ihtiyacını karşılayan depodur.
Bu modül sonunda standartlara ve tekniğine uygun, hidrofor montajı ve mobil sıhhi
tesisatını rahatlıkla yapabileceksiniz.
Kendinizi iş hayatına kabul ettirebilmeniz için karşılaşacağınız kişilerle iyi diyaloglar
kurunuz. Yaptığınız işin son iş olmadığını unutmayınız.
1

6. 2

7. ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun hidrofor seçimini yapacak ve
seçtiğiniz hidroforu tesisata bağlayabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
 Bölgenizdeki ilgili firmaları gezerek bu alanda bilgi toplayınız.
 Hidrofor tesisatı hakkında yaptığınız araştırmaları rapor haline getiriniz.
 Bölgenizdeki çok katlı binaları gezerek hidroforların nasıl bağlandığını
inceleyiniz.
1. HİDROFORU TESİSATA MONTE ETMEK
1.1. Basınç Kavramı
1.1.1. Basıncın Tanımı, Birimleri ve Ölçümlendirilmesi
1.1.1.1. Basıncın Tanımı
Basınç, bir yüzey üzerine etkide bulunan dik kuvvetin, birim alana düşen miktarı.
Katı, sıvı ve gazlar ağırlıkları nedeniyle bulundukları yüzeye bir kuvvet uygularlar. Kuvvetin
kaynağı ne olursa olsun birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvete basınç(P), bütün yüzeye
dik olarak etki eden kuvvete de basınç kuvveti(F) denir.
P= Basınç (kg/cm²)
F= Kuvvet (kg) P= F / A
A= Yüzey alanı (cm²)
Her cisim bulunduğu yüzey üzerinde, ağırlığı oranında bir etki yapar. Katı
cisimlerde, basınç ile basınç kuvveti arasında; P=F/A bağıntısı vardır. Basınç
kuvvetinde birim yüzeyin yani alanın önemi yoktur. Alan ayrıca S harfiyle de ifade
edilir. Sıvıların basıncı miktarla değil yükseklikle orantılıdır. Aynı zamanda yer
çekim ivmesine ve yoğunluğa da bağlıdır. Gazlarda basınç ise birçok unsurla
bağlantılıdır. Gazların basıncının hesaplanmasında sıcaklık, bulunduğu kabın hacmi,
gazın miktarı ve R sayısı önemlidir. Bunları formülle ifade edecek olursak;
P.V=n.R.T R sabit bir sayıdır. Kabaca 0,082 olarak geçer. Formülden de anlaşılacağı
üzere gazlarda, sıcaklıkla basınç çözünürlüğün tersine doğru orantılıdır.
Katı cismin yüzeye olan etkisi, ağırlığının büyüklüğü ve temas yüzeyinin
küçüklüğü oranında büyük olur. Yüzeyin esnekliğine o yüzeyin deformasyonu da
3

8. denir. Yüzeyin deformasyonu; üzerinde bulunan cismin ağırlığı ile doğru, temas
alanı ile ters orantılıdır. Yüzeyde deformasyon istenmiyorsa, cismin temas edeceği
alan fazlalaştırılır. Örneğin, karda yürüyen bir kimsenin ayakları battığı halde, kayak
aleti kullandığında batmaz. Yüzey deformasyonu isteniyorsa temas alanı küçültülür.
Örneğin, çivi, ince ve ucu sivri olduğu oranda, az kuvvetle ve kolayca çakılır.
Örnek: 60 kg ağırlığındaki bir cismin konulduğu yer ile temas eden yüzey alanı 10
cm² olduğuna göre, bulunduğu yere yaptığı basınç ne kadardır?
Çözüm:
P= ? kg/cm² P= F / A
F= 60 kg P= 60 / 10
A= 10 cm² P= 6 kg/cm²
4

9. 1.1.1.2. Basınç Birimleri
Karşılaştığımız basınç birimleri şunlardır:
 CGS basınç birimi: Bu basınç birimi bari’dir. 1 bari=1 dyn/cm²’dir. Bu birim
çok küçük değer olduğu için çoğunlukla mega bari=bar=milyon bari
kullanılır.
 MKS basınç birimi: MKS sisteminde kg/cm² basınç birimi kullanılır.
 Endüstri veya teknik basınç birimi: 1 kg/1 cm² = 981000 dyn/1 cm² = 981000
bari’dir.
 Su veya cıva sütunu: Su veya cıva kolonunun yüksekliği ile ifade edilir. 1 cm²
alana h cm yüksekliğinde su veya cıva ağırlığının etki etmesidir. Yükseklik ve
akışkanın özgül ağırlığı çarpılarak bulunur.
+4 °C’ deki suyun özgül ağırlığı 1 gr/cm³ olduğu için, su yüksekliği doğrudan su
sütunu (SS) olarak ifade edilir. Cıvanın özgül ağırlığı 13,6 gr/cm³ olduğu için, cıva
yüksekliğiyle özgül ağırlığının çarpımı cıva sütunu (HgS) olarak ifade edilir.
10 m yüksekliğindeki su 1 cm² alana 1000 cm³=1 kg basınç yapar. 76cm
yüksekliğindeki cıvanın 1 cm² alana yaptığı basınç ise 76x13,6=1033,6 gr/cm² dir. Bu da
1,0336 kg/cm² ye eşittir.
 Atmosfer basıncı: 76 cm yüksekliğindeki cıva kolonunun basıncı, deniz
seviyesindeki atmosfer basıncına eşittir. Bu sebeple atmosfer basıncı denir ve
uygulamada çok kullanılır. Megabari (1 kg/cm²) ve atmosfer (1,0336 kg/cm²)
basıncı birbirine yakın olduğu için genellikle karıştırılır. Atmosfer basıncını
fiziki ve teknik olarak değerlendirebiliriz.
Fiziki atmosfer basıncı +4 °C’ de 10 m su sütunu (mSS) veya 0°C de 760 mm cıva
sütunudur (hgS) (1,0336 kg/cm²).
Teknik atmosfer basıncı ise +4°C’de 10 m su sütunu (mSS) veya 0°C de 735,5 mm
cıva sütunudur (hgS) (1 kg/cm²). Genellikle pratikte bu atmosfer basıncı kullanılır.
1.1.1.3. Basıncın Ölçülmesi
Gazlarda basınç manometre ile ölçülür ve bar birimiyle değerlendirilir. Sıvılar ise
hidrometrelerle ölçülerek kg/cm² veya metre su sütunu (mSS) olarak değerlendirilir. Basınç
ölçerler dış görünüş olarak birbirine benzer. Birbirinden gösterge üzerindeki basınç birimiyle
kolaylıkla ayırt edilirler. Aşağıdaki şekilde birer manometre ve hidrometre gösterilmiştir.
1. Manometre 2. Hidrometre
Resim 1.1: Manometre ve hidrometre
5

10. Basıncın ölçülmesinde üç ana metot vardır:
 Atmosferik sütunun, bir sıvı sütunu ile dengesini kullanmaktır. Sıvı olarak alçak
buhar basıncına sahip cıva kullanılır. En doğru ölçüm bu metotla yapılır.
 Bir zarın veya bir metal levhanın bir tarafındaki basınç, diğer taraftaki basınç
değerinden farklı ise zarın şekli değişir. Bu metotdan yararlanarak aneroid
(Metal) barometreler ve barograflar yapılmıştır.
 Sıvıların kaynama noktaları yüzeyleri üzerindeki basınca bağlıdır. Sıvı
üzerindeki buhar basıncı, üzerine etki eden atmosferin basıncına eşit olunca
buharlaşma başlar. Sıvının kaynama noktası ölçülerek barometrik basınç
bulunur. Cıvalı barometreye göre basınç ölçümü standarttır. Diğer aletler cıvalı
barometreye göre ayarlanır.
1.1.2. Açık Hava Basıncı (Atmosfer basıncı)
Dünyanın çevresindeki hava tabakası çeşitli gazların karışımından meydana gelmiştir.
Bu gaz tabakasına atmosfer denir. Atmosferdeki gazlar da, katı ve sıvılar gibi ağırlığından
dolayı etki ettikleri yüzeylere basınç uygular. Bu basınca açık hava basıncı yada atmosfer
basıncı denir.
Açık hava basıncı, deniz seviyesinden yükseklere çıktıkça hava molekülleri azalacağı
için düşer.
Yerküre, kalınlığı yüzlerce km olan hava tabakası ile kaplıdır. Bu kalınlıkta havanın
özgül ağırlığının küçük olmasına rağmen; ağırlığı dolayısıyla bir basıncı vardır. Bu basınca
açık hava basıncı denir. Açık hava basıncı cisimler üzerine her yönde etki eder. Açık hava
basıncı barometre ile ölçülür.
1.1.3. Sıvıların Basıncı (Atmosfer Basıncı)
Bir yerden başka bir yere uygun şartlarda akabilen ve bulundukları ortamın biçimini
alan maddelere akışkan maddeler denir. Sıvılar akışkan maddelere örnektir. Akışkanlar
basınç farkından dolayı akarlar ve akma yönü basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğu
yere doğrudur.
Sıvılar bulundukları kabın şeklini alır. Atmosfere açık ve kapalı olma durumuna göre
içinde bulundukları kabın yüzeyine etki eder. Sıvıların bu etkisine sıvıların basıncı denir.
Sıvıların basıncına hidrostatik basınç da denir.
Sıvılara ait bütün olayların açıklanması, hareketsiz sıvıların aşağıdaki
dört ana özelliği yardımıyla mümkündür.
 Hareketsiz sıvıların, bulundukları kapların ve içine batırılmış
cisimlerin yüzeylerine yaptığı basınç her noktada o yüzeye
diktir.
 Hareketsiz bir sıvının herhangi bir noktasındaki basınç
kuvveti, sıvının o noktadaki ağırlığı sıfır kabul edildiğinde, o
noktadan geçen basınç kuvveti her yönde aynıdır (Birinci
Pascal prensibi).
 Hareketsiz bir sıvının yalnız düşey yönde basınç değişimi olup P
yatay yönlerde basınç değişimi sıfırdır.
6

11.  Kapalı kaplarda sıkıştırılmış sıvıların kabın tüm yüzeyine yaptığı basınç eşittir
(Hidroforlar bu sisteme göre çalışır.).
Atmosfere açık veya sıkıştırılmamış sıvılar yatay yönde basınç değişimi oluşturdukları
için tabanlarında yapabilecekleri maksimum basınç değerine ulaşır. Buna göre sıvı
yüksekliği oranında ağırlığı kadar etki eder. Bu birim basınçtır. Bulunduğu kabın tüm
tabanına ise, kabın kesit alanı kadar etki eder. Sıvılarda özgül ağırlığı ve rakımla yer çekimi
ivmesi az değiştiği için bu değerler sabit kabul edilir. Yani su sıkışmayan bir sıvı olarak
düşünülür.
Birim tabana yaptığı Tüm tabana
P= Sıvını tabana yaptığı basınç (kg/cm²) basınç (Hidrometrenin yaptığı basınç:
h= Sıvının hacmi (cm³) ölçtüğü basınçtır.):
A= Sıvının tabanla yaptığı temas alanı (cm²) P=h.A.δ
δ= Sıvının özgül ağırlığı (kg/cm³) P=h.δ
Örnek: Dikey olarak döşenen 27 m yüksekliğindeki 2” (50 mm iç çap alınacak)
borunun içindeki suyun birim tabana (Hidrometrenin ölçtüğü) ve tüm taban yüzeyine yaptığı
basınç ne kadardır? P=h. δ
P= ? kg/cm² P=2700.0,001
A= ? cm² P=2,7 kg/cm² veya 27 mSS tabanda birim
h= 27 m=2700 cm³ yüzeye etki eden (hidrometrenin ölçtüğü) basınç.
δ= 1 gr/cm³=0,001 kg/cm³
P=h.A.δ
A=π.r² P=2700.19,625.0,001
A=3,14.2,5² P=52,98 kg/cm² tüm taban yüzeyindeki
A=19,625 cm² borunun toplam basınç.
taban alanı.
Açıklama
Uygulamalarda kabın içindeki su yüksekliği doğrudan su sütunu (SS) olarak söylenir
(27 m yüksekliğindeki tesisat suyunun basıncı 27 mSS gibi). Suyun özgül ağırlığı 1 gr/cm³
olduğu için yüksekliğiyle çarpımı değerini değiştirmez.
Örnekte bulduğumuz birim alana etki eden basınç 2,7 kg/cm² dir. Aynı borunun tabana
yaptığı basınç mSS olarak 27 mSS dur. Bu değer hidrometrenin ölçeceği değerdir.
Görüldüğü gibi kg/cm² değeri, mSS değerinin 1/10 dir. Pratik uygulamada su sütunu
yüksekliğinin 1/10, kg/cm² değeri verir. Bu değer aynı zamanda kg/cm² cinsinden ölçen
basınç ölçerin değeridir.
Hareketli akışkanlarla ilgili aşağıdaki yargılar geçerlidir.
1. Akışkanlar daima basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğu yöne doğru akar.
Örneğin, binaların zeminindeki hidrofor yardımı ile basınç farkı oluşturularak, suyun binanın
üst katlarına kadar çıkarılması. Odanın kapı ve penceresini açarak hava akımı oluşturulması
da basınç farkından dolayıdır.
7

12. 2. Akışkanların kesit alanı daraldıkça akış hızı
artar. Şekildeki borunun dar kesitinde akan suyun v2
hızı, geniş kesitinden akan suyun hızından büyüktür.
(v2 > v1).
Veya akışkanın hızının arttığı yerde kesit alanı
daralır. Örneğin, musluktan akan suyun aşağı doğru
hızı artar ve kesiti daralarak incelir.
3. Akışkanın hızının arttığı yerde basıncı azalır.
Şekildeki düzenekte pompa yardımıyla borunun K
ucuna hava üflendiğinde, borudan sıvı yükselerek
püskürür. Sıvının yükselmesinin nedeni, sıvının açık
yüzeyine uygulanan açık hava basıncı L ucuna iletilir.
K ucunda ise akışkanların (Havanın) hızı arttığı için
basınç farkı oluşur ve sıvı, basıncının büyük olduğu L
ucundan, basıncın küçük olduğu K ucuna doğru
hareket eder.
Sıvıların basıncı nasıl ilettiğini deneyle inceleyelim.
Deneyin amacı: Sıvıların basıncı nasıl ilettiğini deneyle göstermek.
Hazırlık Soruları
 Her yöne delikleri bulunan bir kutuya su doldurulursa, su deliklerden hangi
yöne doğru fışkırır?
 Suyun en hızlı akışı hangi delikte gözlenir? Nedenlerini tartışınız.
Kullanılan Araç ve Gereçler
1.Basınç iletim aleti 2.Su 3.Kova
Deneyin Yapılışı Deney düzeneği:
 Basınç iletim aletine subap boşluğundan su
doldurunuz.
 Kova üzerinde tutarak basınç iletim aletinin
arkasındaki pistonu ileri doğru itiniz.
 Suyun topuz etrafındaki deliklerden
fışkırdığını gözleyeceksiniz.
8

13. Deneyin sonucu:
Bu deneyle Paskal ilkesi doğrulanmış olur. Basınç iletim aletinin pompalanması
sonucu suyun her yönde aynı şiddetle dağıldığı gözlenir.
Teorik Bilgi
Sıvıların esnekliği çok küçüktür. O bakımdan yapılan deneylerde “sıvılar
sıkıştırılamaz” demek daha doğru olur. Kabın şekli nasıl olursa olsun, kapalı bir kaptaki
sıvının herhangi bir noktasında, birim yüzeye uygulanan bir kuvvet, kabın bütün yüzeylerine
aynen iletilir. (Paskal prensibi)
Sıvılar kuvvetin yönünü ve büyüklüğünü değiştirebilirler. Sıvıların bu özelliğinden
yararlanılarak Hidrolik frenler, pres ve kriko, Su cendereleri, sıvılı barometre, hidrolik
kaldıraçlar, manometre vb. yapılmıştır
1.1.4. Debi
Herhangi bir kesitten birim zamanda geçen akışkan hacmi (m3/h) “debi” olarak
adlandırılmaktadır.
Akışkanın kesit alanı, hızı ve basıncı debiye etki eden faktörlerdir. Bu parametrelerden
birinin değiştirilmesi akan su debisinin değişmesine neden olur.
1.2. Hidrofor ve Su Depoları Bağlantıları
Çok katlı binaların su ihtiyacını karşılamak için şehir şebeke basıncı yetersiz kalır. Bu
tür yerlerde hidrofor veya su deposu bağlantılı sistemler kurulur. Hidrofor ve su deposu ayrı
ayrı kullanılabildiği gibi bazı tesisat sistemlerinde beraber de bağlanabilir.
1.2.1. Hidrofor ve Su Depolarının Açıklanması
1.2.1.1. Hidrofor
Basıncı düşük suyu, hava ile sıkıştırarak istenen yüksekliğe çıkartan ve otomatik
çalışan silindirik depolu pompalama sistemlerine hidrofor (Basınçlandırma deposu) denir.
Basınçlandırma işlemini tank, pompa ve bunların üzerine takılan yardımcı elemanlar
yapar.
Hidrofor tankı, işletme (çalışma) basıncına göre standartlarla belirtilen kalınlıkta çelik
saç malzemeden yapılır. Tankın, hidrofor sistemindeki görevi yardımcı elemanları üzerinde
taşımak, su ve havayı bir araya getirerek suya istenilen basınçlandırmayı vermektir. Bir
kısım hidrofor tanklarında hava temini için kompresör yerine hava subabı veya hava
enjektörü kullanılır. Bazı hidrofor tanklarında ise su ve hava bölgesi bir membranla ayrılır.
Membran olarak basınca dayanıklı ve biçimlendirilmiş lastik kullanılır.
Hidrofor pompası, suya yeterli basıncı verecek kapasitede olmalı ve ona göre
seçilmelidir. Görevi kuyu, depo veya şebekeden aldığı suyu tanka basınçlandırmaktır.
Merkezkaç (Salyangoz) ve kademeli (Santrifüj) tipte yapılır. Pompa motorları dikey veya
yatay bağlantı biçiminde üretilir.
9

14. Hidrofor yardımcı elemanları (Ekipmanları); şiber veya küresel vana, çek valf,
güvenlik vanası, hava temin elemanı (Hava enjektörü, hava sübabı veya kompresör) basınç
şalteri, manometre, selenoid vana ve seviye elektrotundan oluşur.
 Şiber veya küresel vana, gerektiğinde su akışını kesmek için kullanılır.
 Çek valf takılı bulunduğu yerin gerisinde basıncın azalması durumunda, su
akışının ters yöne kaçmasını engeller.
 Güvenlik vanası sistemdeki fazla basıncı dışarı atarak sistemin güvenliğini
sağlar.
 Sistem içindeki basınç manometreden okunur ve hava bölgesine bağlanır.
 Selenoid vana hava bölgesine takılarak su seviyesine göre tankın hava emişini
sağlar.
 Seviye elektrotu ise su seviyesini kontrol eder ve su bölgesine takılır.
 Hidrofor tankı basıncına göre pompanın çalışmasını basınç şalteri düzenler.
 Hidrofor sistemi elemanları birbirine bağlı ve tamamlayıcı nitelikte çalışır.
Şekil 1.1: Hidrofor sistemi elemanları
1.2.1.2. Su Deposu
Suyu gerektiğinde kullanmak üzere depolayan kaplara su deposu denir. Su depoları
atmosfere açık yapılır. Su depoları çelik sac, fiberglas ve kâgirden üretilir. Silindirik veya
prizmatik biçimli olur. Kullanılacağı yerin özelliğine göre depo seçilerek bağlantı yapılır.
1. Dik silindirik 2. Yatık silindirik 3. Prizmatik
Resim 1.2: Biçimlerine göre polietilen plastik su depoları
10

15. Açık su deposunun gerekli temizliğini yapabilmek için iyi kapanabilen ve
havalandırma deliği olan bir temizleme kapağı olmalıdır. Havalandırma deliği yoksa ucu
aşağı eğik bırakılmış havalandırma borusu bulundurulmalıdır. İçindeki suyun kışın
donmasını ve yazın ısınmasını önlemek için izole edilmelidir. Tabana çöken tortuların
tesisata akmaması için çıkış borusu ağzı depo
tabanından 10 cm yüksekte olmalıdır.
Depolar önceleri çatı arasına konularak üstten
dağıtmalı tesisatlar yapılırdı. Çatı araları yaz aylarında
aşırı sıcak olur. Sular 30-40°C sıcaklıklarda bakteri
üretir. Mikropların üremesine uygun ortam oluşturur.
Özellikle insanların lejyoner hastalığına
yakalanmasının en önemli nedenidir. Ayrıca çatı
arasına konulan depo, binaya ek bir yük oluşturur.
Bunun için daha serin olan bodrum katlara, hidroforu Şekil 1.2: Bir su deposu
beslemek amacıyla pompa öncesi konulur. Pompa kısımları
veya hidrofor besleme suyunu bu depodan karşılar.
Taşmaya karşı tedbir olarak depo yakınında bir kirli su çukuru yapılmalıdır. Depo ahşap,
çelik veya kâgir altlık üzerine alınmalıdır. Günümüzde üretilen depolar kendinden ayaklı
yapılmaktadır.
1.2.2. Hidrofor ve Su Depolarının Bağlantı Çeşitleri
1.2.2.1. Havasını Kompresörle Temin Eden Hidrofor Bağlantısı
Hidrofor tankının basınçlandırılması için hava gerekir. Bu hidrofor bağlantısında hava,
hava kompresörüyle sağlanır. Sistemin görevini yapabilmesi için yardımcı elemanları
amacına uygun kullanılmalıdır.
Deponun şebeke bağlantısı yapılan ucuna, depo suyla dolunca kesmesi için flatör
takılır. Pompa sürekli su içinde kalarak hava yapmaması için deponun alt seviyesinden
bağlanır. Hidrofor tankının basıncının pompa tarafına gitmemesi ve tesisat basıncının tankı
etkilememesi için, giriş ve çıkışına çek valf kullanılır. Tankın güvenliği için tank üzerine
veya hemen çıkışına yaylı güvenlik vanası takılır. Su deposu, pompa, hidrofor tankı ve
kompresör bağlantılarında gerektiğinde kullanılmak üzere vana bağlanır. Hidrofor sisteminin
basınca bağlı olarak çalışmasını, otomatik basınç şalteri sağlar.
11

16. 1. Açık su deposu 12. Baypas
2. Hidrofor tankı 13. Bina tesisatına gidiş borusu
3. Pompa 14. Havalık geliş borusu
4. Pompa motoru 15. Havalık
5. Kompresör 16. Boşaltma vanası
6. Vana 17. Basınç şalteri
7. Çek valf 18. Manometre
8. Güvenlik vanası 19. Su seviye göstergesi
9. Su deposu doldurma borusu 20. Pompa altlığı
10. Pompa emme borusu 21. Elektrik kablosu
11. Hidrofor basma borusu 22. Flatör
Şekil 1.3: Havasını kompresörle temin eden hidrofor bağlantısı
1.2.2.2. Hava Enjektörlü Hidrofor Tankı Bağlantısı
Bu hidrofor sisteminde hava, hava enjektörü tarafından sağlanır. Depo ve hidrofor
donanımları kompresörlü sistemde olduğu gibi bağlanır. Seviye elektrotu konularak su
seviyesi kontrol edilir. Selenoid vanayla hava basınç kontrolü yapılır.
1. Açık su deposu 13. Basma borusu
2. Hidrofor tankı 14. Hidrofor çıkış borusu
3. Pompa 15. Baypas
4. Pompa altlığı 16. Bina tesisatı borusu
5. Lastik conta 17. Boşaltma vanası
6. Pompa altlığı tank bağlantı parçası 18. Manometre
7. Hava supabı (enjektör) 19. Elektrik kablosu
8. Vana 20. Selenoid vana
9. Yatık çek valf 21. Emniyet vanası
10. Dik çek valf 22. Basınç şalteri
11. Depo bağlantı borusu 23. Elektrik panosu
12. Emiş borusu 24. Seviye elektrotu
Şekil 1.4: Hava enjektörlü hidrofor tankı bağlantısı
12

17. 1.2.2.3. Paket Tip Hidrofor Bağlantısı
Paket hidroforlara diğerleri gibi sürekli hava takviyesi yapılmaz. Hidrofor tankının
içinde membran vardır. Membran, hidrofor tankında hava ve su bölgesini ayırır. Hava
bölgesine belirli miktarda hava basılarak kapatılır. Bağlantısı şekildeki gibi yapılır.
1. Açık su deposu 9. Bina tesisatına basma borusu
2. Pompa 10. Boşaltma vanası
3. Hava alma tapası 11. Basınç şalteri
4. Paket hidrofor 12. Manometre
5. Çek valf 13. Membran
6. Vana 14. Flatör
7. Depo giriş borusu 15. Havalık
8. Pompa emiş borusu 16. Pompa altlığı
Şekil 1.5: Paket tip hidrofor bağlantısı
13

18. 1.2.2.4. Hidrofor Elektrik ve Otomatik Kumanda Eleman Bağlantılarının Yapılması
Bu elemanlar hidroforun çalışmasını doğrudan yönlendirir. Bağlantılarında teflon bant
kullanılması uygun olur. Anahtar ağızlı oldukları için uygun ağızlı açık ağılı anahtarla veya
kurbağacık anahtarla sıkılmalıdır.
1. Manometre
2. Selenoid vana
3. Emniyet vanası
4. Basınç şalteri
5. Seviye elektrotu
6. Elektrik panosu
7. Basınç şalteri ve elektrik panosu
8. Pompa elektrik kablosu
9. Selenoid vana elektrik kablosu
10. Seviye elektrotu elektrik kablosu
Şekil 1.6: Hidrofor otomatik kumanda elemanlarını bağlantısı
14

19. 1.2.2.4.1. Şalterli Flatörün Hidrofora Elektrik Bağlantısı Yapmak
Flatör, su seviyesini kontrol eder. Su yeterli düzeye gelince akışkan yolunu kapatır.
Suyun eksilmesi durumunda açarak açık su deposunun dolmasını sağlar. Şalter elektrikle
ilgilidir. Şalter, su deposu içindeki su miktarına göre pompanın çalışmasını düzenler. Depoda
suyun en az seviyeye düşmesi durumunda motorun elektriğini keser. Maksimum seviyede ise
çalıştırır. Her hidrofor sisteminde uygulanabilir.
S. Sigorta TŞ. Termik şalter
P. Paket şalter BŞ. Basınç şalteri
K. Kontaktör FŞ. Flatörlü şalter
TR. Termik role L1. Faz hattı
T. Toprak hattı L2. Faz hattı
N. Nötr hattı L3. Faz hattı
Şekil 1.7: Şalterli Flatörün hidrofora elektrik bağlantısı yapmak
15

20. 1.2.2.4.2. Flatörlü Şaltersiz Hidrofor Elektrik Bağlantısı Yapmak
Bu tür bağlantı sisteminde elektrikli şalter yoktur. Pompa motoru su seviyesinden
bağımsız çalışır. Suyun en az seviyeye düşmesi durumunda da çalışmaya devam eder. Su
seviyesinin düşmeyeceği yerlerde kullanılması uygun olur.
S. Sigorta TŞ. Termik şalter
P. Paket şalter BŞ. Basınç şalteri
K. Kontaktör FŞ. Flatörlü şalter
TR. Termik role L1. Faz hattı
T. Toprak hattı L2. Faz hattı
N. Nötr hattı L3. Faz hattı
Şekil 1.8: Flatörlü şaltersiz hidrofor elektrik bağlantısı yapma
16

21. 1.2.2.5. Hidrofor Basınç Anahtarı Ayarının Yapılması
Hidrofor basınç ayarının yapılabilmesi için şalterin kapak tespit vidası sökülerek
çıkartılır. Basıncın seviyesi manometre göstergesinden izlenerek basınç vidasından
hidroforun çalışma basıncı ayarlanır. Basınç yükseltilecekse ayar vidası + yönde,
düşürülecekse – yönde döndürülür. Ayar vidasının döndürülmesi kontrollü yapılmalıdır. Ani
döndürme yapılmamalıdır.
Şekil 1.9: Basınç şalterinin görünüşü Şekil 1.10: Basınç şalterinin ayarlanması
Şekil 1.11: Basınç anahtarı elektrik bağlantı şekilleri
17

22. 1.2.2.6. Su Depolarının Hidrofora Bağlantısı
Su depoları hidrofora en kısa yoldan ve mümkün olduğu kadar düz bağlanmalıdır.
Gereksiz dönüşler pompa emişini etkiler. Pompa daima su ile dolu olacak şekilde bağlanır.
Su deposu bağlantı ağzının yüksek olması durumunda, boru dönüşü yapılarak pompa
seviyesine düşürülür.
Aşağıdaki şekilde farklı bir depo ve hidrofor bağlantısı yapılmıştır. Bu bağlantıda
hidrofor için gerekli olan hava, hava tüpü üzerine konulan enjektörle sağlanmaktadır.
1. Açık su deposu 14. Flatör
2. Su deposu bağlantı borusu 15. Boşaltma vanası
3. Dirsek 16. Motor
4. Nipel 17. Pompa altlığı
5. Sürgülü vana 18. Manometre
6. Pompa 19. Havalık
7. Pompa hava tüpü bağlantı borusu 20. Selenoid vana
8. Flanşlı bağlantı 21. Emniyet vanası
9. Hava tüpü 22. Basınç şalteri
10. Hava enjektörü 23. Elektrik panosu
11. Hava tüpü hidrofor bağlantı borusu 24. Seviye elektrodu
12. Çek valf 25. Elektrik kablosu
13. Hidrofor tankı 26. Depo kapağı
Şekil 1.12: Su depolarının hidrofor bağlantısı
18

23. UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıda verilen su deposuyla paket hidroforun bağlantısını, verilen bilgiler
doğrultusunda işlem basamaklarına uygun olarak yapınız.
Araç ve Gereçler
1. Su deposu
2. Paket hidrofor
3. Flatör
4. Galvanizli boru ve ek parçaları
5. Şiber vana
6. Çek valf
7. Kendir ve sülüğen boya
8. Boru mengenesi
9. Boru anahtarı
10. Boru paftası
11. Tornavida
19

24. İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
 İş önlüğünüzü giyerek çalışma masanızı
 Hidroforun yerini tespit düzenleyiniz.
ediniz.  İş için gerekli araç ve gereçlerini hazırlayınız.
 Hidrofor tankı ve pompanın yerini belirleyiniz.
 Pompa altlığını terazisinde hazırlayınız.
 Hidroforu sabitleyiniz.
 Pompa ve motoru cıvatalarla tespit ediniz.
 Şebeke borusunu bağlayınız.
 Su deposu boşaltma ve
 Flatörü bağlayınız.
şebeke bağlantısını yapınız.
 Boşaltma vanasını takınız.
 Depo çıkışına rakor, çek valf ve vana bağlayınız.
 Hidrofor ve su deposu arası
 Boru bağlantısını yapınız.
bağlantıyı yapınız.
 Ek yerlerinde keten ve sülüğen boya kullanınız.
 Hidrofor çıkışına çek valf ve vana bağlayınız.
 Hidroforun tesisat borusu
 Boru bağlantısını yapınız.
bağlantısını yapınız.
 Boşaltma vanası bağlayınız.
 Paket hidroforda elektrikli şalter hazır balıdır.
 Minumum su seviyesini ayarlayarak depo içine
 Elektrikli şalteri bağlayınız.
salınız.
 Hidrofor elektrik bağlantısını yapınız.
 Depoyu su ile doldurunuz.
 Hidroforun kaçak testini
 Pompanın havasını alınız.
yapınız.
 Kaçak varsa gideriniz.
 Motoru çalıştırınız.
 Hidrofor basınç ayarını
 Manometreden basınç değerini izleyiniz.
yapınız.
 Alt ve üst limit çalışma basıncını ayarlayınız.
 Yapılan işin kontrolünü ve temizliğini yapınız.
 Hidroforu test ediniz.  Tesisata su vererek kaçak denemesini yapınız.
 İşi bitirdiğinizi öğretmeninize söyleyiniz.
20

25. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplayarak
değerlendiriniz.
DOĞRU YANLIŞ TEST
1. D( ) Y( ) Birim yüzeye etki eden kuvvete basınç denir.
2. D( ) Y( ) Açık hava basıncının değeri yeryüzüne yakın yerlerde en düşüktür.
3. D( ) Y( ) Akışkanların kesit alanı daraldıkça akış hızı artar.
4. D( ) Y( ) Güvenlik vanası fazla basıncı dışarı atarak sistemin güvenliğini sağlar.
5. D( ) Y( ) Hidrofor tankı basıncına bağlı olarak pompanın çalışmasını selenoid vana
sağlar.
ÇOKTAN SEÇMELİ TEST
1. Hidrofor tesisatı içindeki basıncı aşağıdakilerden hangisi gösterir?
A) Barometre C) Manometre
B) Termometre D) Mikrometre
2. Hidrofor tesisatında çek valf kullanılmasının amacı nedir?
A) Suyun akışını keser. C) Sistemi kontrol eder
B) Suyun hızını artırır. D) Su akışının ters yöne akmasını önler.
3. Hidroforun görevi nedir?
A) Su akışının ters yöne akmasını önler. C) Suyun akışını keser.
B) Suyu sıkıştırarak istenilen yüksekliğe çıkarır. D) Sistemi kontrol eder.
4. Açık hava basıncı aşağıdakilerden hangisi ile ölçülür?
A) Manometre C) Barometre
B) Termometre D) Mikrometre
5. Hidroforun su seviyesini aşağıdakilerden hangisi gösterir?
A) Manometre C) Selenoid vana
B) Termometre D) Seviye elektrotu
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Bu faaliyette eksik olduğunuzu düşündüğünüz konular varsa;
tekrar bilgi sayfasına dönerek eksik olan yönlerinizi, ders öğretmeninizden de yardım alarak
tamamlayınız.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz, diğer faaliyete geçiniz.
21

26. ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun mobil sistem sıhhi tesisatı
döşeyebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
 Bölgenizdeki ilgili firmaları gezerek mobil sıhhi tesisat hakkında bilgi
toplayarak raporlayınız.
 Bölgenizde bu sistemle yapılan bina varsa uygulamaların nasıl yapıldığını
yerinde görerek inceleyiniz.
2. MOBİL SİSTEM
2.1. Mobil Sistem ve Özellikleri
Villa, konut, okul gibi mekânlarda binanın alt yapı aşamasında planlanarak uygulanan
bir sistemdir. Kısaca boruların bir merkezden kullanma suyu musluklarına zeminde gizli
olarak koruyucu kılıf içinde asıl boru hattının çekilme işlemidir.
İçtiğimiz ve kullandığımız suyun temizliği, tesisatlarımızın pas, kireç ve tortudan
korunması, insan sağlığı için çok önemlidir. Mevcut tesisatlarımızda kullandığımız
armatürlerin tamiri için bütün evin suyunu kesmek yerine, o hattı kolektörden kapatmak
yeterli olacaktır.
Mobil sıhhi tesisat sistemlerinde banyolardaki her bir terminal kutusu tek bir noktada
ayrı ayrı kontrol edilebilir. Özellikle tamiratlarda, banyonun suyu kesilmeden arıza
giderilecektir. Kolektör üzerinde her bir hat için mini vana kullanılır. Örnek vermek
gerekirse; banyodaki lavabonun bataryasında yapılacak bir tamirat için kolektör üzerinde o
hatta olan mini vana kapatılır. Bu esnada diğer bataryalarda su kesilmeyecektir.
Kalorifer tesisatında olduğu gibi PE-Xb boru, koruyucu spiral boru içinden
geçirildiğinden dolayı fayans ve seramikler kırılmadan kolaylıkla değiştirilebilir. Mobil
sistem boruları yüksek ısı ve basınçlara dayanıklı olduğundan özellikle termosifon hatlarında
güvenle kullanılabilir.
Uygulaması hızlı ve kolaydır. Kaynak ve lehim gerektirmez. Böylelikle kaynak,
montaj, işçilik hatalarına da imkân vermez. Montaj esnasında elektriğe ihtiyaç yoktur.
Kangal boru istenen yerden kesilerek su saatinden armatürlere kadar her türlü tesisata tek
parça olarak döşenir.
22

27. Resim 2.1:Mobil sıhhi tesisat
2.2. Polietilen Borular
Polietilen borular 20 senedir her türlü sıvı taşıma işlemlerinde üstün polimerik
yapısıyla en iyi çözümü sunan çapraz bağlanmış polietilenden üretilmektedir.
Günümüz plastik teknolojisinin ürünü PEX borular yerden ısıtma sisteminde, mobil
tesisatta, sıcak ve soğuk su tesisatlarında kullanılabilen tek borudur.
PE-CROSSLINK borular özel yüksek yoğunluklu polietilen ham maddeden üretilir.
Polietilen malzemelerin sıcaklık karşısındaki basınç dayanımları düşüktür. Ancak yüksek
yoğunluklu polietilen CROSSLINK (Çapraz Bağlanma) işlemi ile sıcakta yüksek performans
sağlayan bir bağ yapısına sahip olur. Çapraz bağlanması tamamlanmış PE-CROSSLINK
BORU -100°C ile +110°C arasında mukavemet özelliklerini korur.
PEX-b Cross-link boruların kullanım alanları:
1. Daire içi kalorifer tesisatlarında,
2. Yerden ısıtma sistemlerinde,
3. Sıhhi tesisat hatlarında kullanılmaktadır.
PEX-b Cross-link boruların kullanım alanlarında sağladığı faydalar:
1. Hızlı ve kolay tesisat imkânı sunar.
2. Kireçlenme yapmaz.
3. Sıhhi tesisatta kullanıldığında koku yapmaz.
4. Paslanmaz.
5. Çürümez.
6. Çevre sağlığını korur.
7. Sıhhi tesisatta hijyen şartlarına uygundur.
8. Hafiftir, taşınması ve montajı çok kolaydır.
9. Düşük sürtünme kat sayısına sahiptir.
10. Elektrolize dayanıklıdır.
11. Esnektir.
12. Uzun sistem ömrü sunar, 50 yıl gibi ömrü vardır.
13. Kimyasal maddelere karşı dayanıklıdır.
14. +95 C ve - 50 C' ye dayanıklıdır.
23

28. PEX-b Cross-link borunun uygulanış şekli ve avantajları:
PEX-b borular şap altından kılıf içinden geçirilmelidir. Kılıf boruyu koruyucu nitelikte
olmalı ve yastık görevi yaparak ısı yalıtımını sağlamalıdır. Bükülme esnasında kesit
daralmasına neden olmaması için spiral olmalıdır.
Basınç Et Kangal
Dış çapı
değeri kalınlığı metrajı
mm
Kg/cm² mm m
PN 12,5 16 2 160
PN 12,5 18 2 160
PN 12,5 20 2 100
PN 12,5 25 2,3 50
Özel standart üretim
PN 20 16 2,2 160
PN 20 18 2,5 160
PN 20 20 2,8 100
PN 20 25 3,5 50
Tablo 2.1: Polietilen PEX-b Cross-link boruların
özellikleri
Soğuk ve sıcak su borusu
D(mm) d(mm) t(mm) Ağırlık (kg./m)
16 12 2 0.098
Tablo 2.2: Polietilen soğuk ve sıcak su boruları et kalınlıkları
24

29. Kırmızı/mavi kılıf borusu
Ağırlık
D(mm) d(mm) t(mm)
(kg./m)
24 19.5 2.2 0.065
Malzeme : PP
Tablo 2.3: Polietilen boru kılıfı
2.3. Kollektörler
Tek hattan gelen akışkanı ikiden fazla hatta ikiden fazla hattan gelen akışkanı tek hatta
düşüren tesisat elemanına kollektör denir.
Kolektör bağlandığı boru hattına göre adlandırılır. Gidiş borusu hattına konulana gidiş
kollektörü, dönüş borusu üzerine konulan konulana dönüş kolektörü denir.
2.3.1. Gidiş Kollektörü
Kollektör, mobil sıhhi tesisat sisteminde ana
hattan (Su sayacından) gelen suyun kullanım
yerlerine ayrı iletilmesini sağlar. Ayrıca ısıtıcıdan
gelen sıcak suyun dağıtılmasını yapar. Genellikle
mavi renkte olan soğuk su kollektörü, kırmızı renkte
olan ise sıcak su kollektörü olarak kullanılır. Resim 2.2: Kolektör
Kollektör kullanılarak döşeme:
Bu tesisat metodu, sıhhi tesisat ustalarının boruları kolektörden tüketim noktalarına
doğrudan döşemesini sağlar. Kullanılacak ek parça sayısı en aza iner, zamandan ve işçilikten
tasarruf sağlanır.
Resim 2.3:Kollektörlü dağıtım sistemi
25

30. Kollektör kullanmadan döşeme:
Bu tesisat sistemi kollektör noktasından yer kazanmak için tercih edilir. Ayırımlarda T
parçaları kullanılır. Bu tip döşemede de kullanılacak boru uzunlukları en aza iner.
Resim 2.4:Ana borulu dağıtım sistemi
2.3.1.1. Su Akıtma Ağzı Sayısı Tespiti
Su akıtma ağızları, dairede kullanılan su tüketim yerlerinin tespit edilmesidir. Su
tüketim malzemeleri dairenin büyüklüğüne, dubleks ve tripleks gibi özellilerine göre değişir.
Normal bir dairenin su tüketimi, ıslak hacimlere göre genellikle aşağıdaki gibidir.
Su tüketim malzemeleri Soğuk su Sıcak su
Mutfakta
Eviye 1 1
Bulaşık makinesi 1 -
Isıtıcı 1 1
Banyoda
Küvet 1 1
Lavabo 1 1
Klozet 2 -
Çamaşır makinesi 1 -
Wc
Taharet musluğu 1 -
Bas 1
Lavabo 1 1
2.3.1.2. Su Akıtma Yeri Sayısına Göre Kolektör Tespiti
Binalarda kullanılan su akıtma ağzı sayısı kadar kollektör çıkışı kullanılmalıdır. Bu
yaklaşık olarak ;
11-13 civarında olur. Tesisatta kullanılacak su akıtma ağzı tespit edildikten sonra
kollektör seçimi yapılır. Kollektörlerin 2 ağızdan başlayıp 13 ağıza kadar olanları vardır.
26

31. 2.3.1.3. Kollektöre Küresel Vanaların Takılması
Mini küresel vanalar; su, hava, buhar ve akaryakıt (Özel)
tesisatlarında açma ve kapama işlevi için kullanılmaktadır.
Meskende bulunan akar yerlerinin kontrolü, kollektörler
üzerine takılan mini küresel vanalar ile sağlanır.
Resim 2.5: Mini küresel vana
2.3.1.4. Boru Güzergâhlarının Kelepçelenmesi
Zeminden geçeçek borular tespit edildikten sonra zeminden
geçecek boru sayısı oranında kelepçe kullanılır. Kelepçenin görevi
boruların sabitlenmesini sağlamaktır. Kelepçeler yere dübeller
vasıtasıyla sabitlenmelidir.
Resim 2.6: Boru kelepçesi
2.3.1.5. Her Su Kullanım Yerine Kılıflı Boru Çekilmesi
Su kullanım yerleri tespit edildikten sonra koruyucu kılıfın
çekilmesine başlanır. Koruyucu kılıf tesisatta olabilecek arıza
esnasında, tesisatı kırıp dökmeden arızanın rahatlıkla yapılması için
kullanılır. Koruyucu kılıf çekilirken kılıfın ezilmemesine dikkat
edilmelidir. Koruyucu kılıfın kırmızı renklisi sıcak su borusu, mavi
renkte olanı ise soğuk su borusu için kullanılmalıdır.
Resim 2.7: Boru kılıfı
2.3.1.6. Kelepçeleme
Tesisatta boruların çekilmesi işlemi bittikten sonra borular
mutlaka sabitlenmelidir. Borular yere sabitlenen kelepçelere monte
edilmelidir.
Sabitleme işlemi yapılırken boruların köşe dönüşlerinde mutlaka
köşe düzeltici kullanılmalıdır.
Resim 2.8: Köşe düzeltici
27

32. 2.3.1.7. Uç Noktalara Musluk Bağlantı Ağızlarının Takılması
Borunun bir ucunu kolektöre bağladıktan sonra diğer
ucuna ise batarya veya musluk bağlamak için batarya terminal
kutusu bağlanır. Terminal kutusu içinde bulunan yüzüklü
rakorla boru bağlantısı yapılmış olur. Batarya bağlantı ölçülerini
batarya şablonu kullanarak monte edebilirsiniz.
Resim 2.9: Musluk bağlantı şekli
Resim 2.10: Batarya terminal kutusu Resim 2.11: Batarya bağlantı şekli
2.3.1.8. Boru Hattını Koruma Altına Alma
Tesisat tam bitip kontrolü yapıldıktan sonra mutlaka koruma altına alınmalıdır.
Borular deneme amaçlı bir basınç testine tabi tutulduktan sonra üzeri şap ile kaplanır. Bu
işlemden sonra tekrar bir basınç testi yapılır. Tesisat bu testten de başarı ile geçerse işlem
tamamlanmıştır. Şap üzeri istenen malzeme ile kaplanır.
2.4. Yüzüklü Rakorlu Birleştirme
Yüzüklü birleştirmeler borunun son bağlantılarının yapılması için kullanılır. Bu
bağlantı şekli rakorlu olduğu için sabit olan boruların rahat bağlanmasını sağlar. Kollektöre
bağlanacak kısım için önce ölçü alınır. Alınan ölçü makasla dik olarak kesilir. Kesilen
boruya köşe dönüştürücü ayak takılarak şekildeki gibi rakorlu bağlantısı yapılır. Batarya
terminal kutusu bağlantısı da aynı şekilde yapılır.
Resim 2.12: Boruların kesilmesi ve köşe düzelticinin takılması
28

33. Resim 2.13: Boruların kollektöre yüzüklü rakorla birleştirilmesi
29

34. UYGULAMA FAALİYETİ–2
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıda verilen uygulama işini bilgi sayfalarında verilen bilgiler doğrultusunda işlem
basamaklarına uygun olarak yapınız.
Araç ve Gereçler
1. El breyizi
2. Plastik boru makası
3. Kurbağacık boru anahtarı
4. Tornavida
5. Kolektör
6. Batarya ağzı tespit elemanı
7. Batarya terminal kutusu
8. Polietilen boru
9. Boru kılıfı
10. Kelepçe
11. Dübel
12. Vida
30

35. İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER
 İş önlüğünüzü giyerek çalışma masanızı
 Projeye göre soğuk su ve sıcak
düzenleyiniz.
su kolektörlerinin yerini tespit
 Projeyi iyice inceleyiniz.
ederek markalayınız.
 Kolektörün yerini tespit ediniz.
 Kolektörü yerine sağlam olarak sabitleyiniz.
 Kolektörleri yerine sabitleyerek
 Her kullanım ağzına küresel vanayı takınız.
küresel vanaları takınız.
 Vanaları su kaçırmayacak şekilde bağlayınız.
 Projeye göre boru güzergâhını
 Boruların geçeçeği yerleri tespit ediniz.
belirleyerek kelepçeleri
 Kelepçeyi sağlam bir şekilde yere monte ediniz.
yerleştiriniz
 Islak mekânların her birine
 Her bir kullanım yerine boruları çekiniz.
(Banyo, mutfak, wc) polietilen
 Boruların kısa olmamasına dikkat ediniz.
boruları çekiniz.
 Boruları darbelerden korumak için kılıf
geçiriniz.
 Köşe dönüşlerde mutlaka köşe dönüştürücü
 Polietilen boruları kılıf içerisine
kullanınız.
geçiriniz.
 Boruların ezilmesi durumunda arıza esnasında
işlemlerin zorlanmasına neden olacağını
unutmayınız.
 Polietilen boru uçlarını kolektör
 Boruların bir ucunu kolektöre bağlayınız.
ile irtibatlandırınız.
 Diğer ucu düzgün ve ölçüsünde bağlayınız.
 Diğer uçları tüketim yerlerine
 Batarya bağlanacak yerlerin sıva altında
monte ediniz.
kalmamasına dikkat ediniz.
 Yere monte ettiğiniz kelepçelere boruları
 Kelepçe yardımı ile boruları sabitleyiniz.
sabitleyiniz.  Boruların düzgün ve paralel olmasına dikkat
ediniz.
 Tesisata su vererek test ediniz.  Tesisatı kapatmadan mutlaka test ediniz.
 Polietilen boruların üzerlerini  Boruların üstünü kapatacak şekilde 3-3,5cm şap
çimento harcı ile kapatarak boru dökünüz.
hattını koruma altına alınız.  Şap döktükten sonra tekrar test ediniz.
31

36. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME–2
Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÇOKTAN SEÇMELİ TEST
1. PEX-b Cross-link boruları hangi alanda kullanılmaz?
A) Daire içi kalorifer tesisatlarında C) Sıhhi tesisat hatlarında
B) Yerden ısıtma sistemlerinde D) Kazan dairesinde
2. Mobil sıhhi tesisatın en önemli avantajı nedir?
A) Ekonomik olması
B) İşçiliğinin az olması
C) Arıza esnasında arızalı olan yerin suyunun kesilmesi
D) Sağlam olması
3. PEX-b Cross-link boruların kullanım alanlarında sağladığı faydalarından değildir?
A) Kireçlenme yapmaz.
B) Sistemde sürekli su vardır
C) Sıhhi tesisatta kullanıldığında koku yapmaz.
D) Paslanmaz.
4. Köşe düzeltici hangi amaç için kullanılır?
A) Boruların ezilmemesi için kullanılır.
B) Daha az boru kullanılması için kullanılır.
C) Tesisatın daha çabuk yapılması için kullanılır.
D) Hepsi
5. Su akıtma yerlerin bağlantısı hangisiyle yapılır?
A) Köşe düzeltici kullanılır. C) Batarya terminal kutusu kullanılır.
B) Mini küresel vana kullanılır. D) Kolektör kullanılır.
6. Boruların üzerine dökülecek şap ne kadar olmalıdır?
A) 2-2,5 cm B) 3-3,5 cm C) 3,5-4 cm D) 4-4,5 cm
7. Mobil sıhhi tesisatta kılıf kullanılmasının amacı nedir?
A) Arıza esnasında arızanın kolay yapılması için kullanılır.
B) Estetik olarak güzel görünmesi için kullanılır.
C) Daha ekonomik olması için kullanılır.
D) Sistemin daha kolay çalışması için kullanılır.
32

37. 8. Boruların sağlamlaştırmak için ne kullanılması gerekir?
A)Kolektör C)Mini vana
B)Köşe düzeltici D)Kelepçe
DOĞRU YANLIŞ TEST
1. D( ) Y( ) Mobil sıhhi tesisatı sadece şap döktükten sonra test edilmesi doğrumudur?
2. D( ) Y( ) Mini küresel vananın görevi arızalı olan hattın suyunu kesmek için
kullanılır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Bu faaliyette eksik olduğunuzu düşündüğünüz konular varsa;
tekrar bilgi sayfasına dönerek eksik olan yönlerinizi ders öğretmeninizden de yardım alarak
tamamlayabilirsiniz.
Kendinizi yeterli görüyorsanız, modül uygulama testine geçiniz.
33

38. MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Aşağıda verilen mobil sistemi uygulayınız. Yaptığınız mobil sisteme su deposu ve
hidrofor tesisatı bağlantısını yapınız.
Araç ve Gereçler
10. Galvanizli boru
1. Su deposu
11. Batarya ağzı tespit elemanı
2. Paket hidrofor
12. Batarya terminal kutusu
3. El breyizi
13. Polietilen boru
4. Plastik boru makası
14. Boru kılıfı
5. Boru anahtarı
15. Kelepçe
6. Kurbağacık boru anahtarı
16. Dübel
7. Tornavida
17. Vida
8. Kolektör
18. Çimento ve ince kum
9. Kolektör
34

39. PERFORMANS DEĞERLENDİRME
Evet Hayır
Hidrofor Montajının Değerlendirme Ölçütleri
1. Hidrofor tankı ve pompanın yerini belirlediniz mi?
2. Pompa altlığını terazisinde hazırladınız mı?
3. Pompa ve motoru cıvatalarla tespit ettiniz mi?
4. Şehir şebeke hattı ile pompa arasına emme borusunu bağladınız
mı?
5. Pompa ve hidrofor tankı arası boru bağlantısına vana ve çek valf
bağladınız mı?
6. Malzeme ve cihazların takılacak manşon ağızlarını belirlediniz
mi?
7. Armatürlere teflon sararak yerlerine monte ettiniz mi?
8. Hidrofor çıkış borusuna güvenlik vanası, çek valf ve vana
bağladınız mı?
9. Hidrofor çıkış borusunu, açık olan T ağzına bağladınız mı?
10. Açık su deposunun boru bağlantısını yaptınız mı?
11. Bay-pass borusu üzerine vana ve çek valf koyarak hidrofor çıkış
borusuna bağladınız mı?
12. Elektrik panosundaki fazların şalterlerini kapattınız mı?
13. Bir ve üç fazlı bağlantıları yaptınız mı?
14. Motorun çalışma testini yaptınız mı?
15. Hidroforun elektrik şalterini açarak çalışır durumda bıraktınız mı?
16. Basınç şalterinin vidasını sökerek kapağı açtınız mı?
17. Hidroforun durdurma basıncını ayarladınız mı?
18. Basınç aralığını ayarladınız mı?
19. Tesisata su vererek kaçak denemesini yaptınız mı?
Mobil Sıhhi Tesisatın Değerlendirme Ölçütleri
1. Projeyi iyice incelediniz mi?
2. Kolektörü yerine tespit ettiniz mi?
3. Kolektörü yerine sağlam sabitlediniz mi?
4. Her kullanım ağzına küresel vanayı taktınız mı?
5. Vanaları su kaçırmayacak şekilde bağladınız mı?
6. Boruların geçeceği yerleri tespit ettiniz mi?
35

40. 7. Kelepçeleri montaj ettiniz mi?
8. Her bir kullanım yerine boruları çektiniz mi?
9. Boruları darbelerden korumak için kılıf geçirdiniz mi?
10. Köşe dönüşlerde, köşe dönüştürücü kullandınız mı?
11. Boruların bir ucunu kolektöre bağladınız mı?
12. Diğer uçları tüketim yerlerine monte ettiniz mi?
13. Yere monte ettiğiniz kelepçelere boruları sabitlediniz mi?
14. Boruların düzgün ve paralel olmasına dikkat ettiniz mi?
15. Tesisatı kapatmadan test ettiniz mi?
16. Boruların üstünü kapatacak şekilde 3–3,5 cm şap döktünüz mü?
17. Şap döktükten sonra tekrar test ettiniz mi?
Düzenli ve Kurallara Uygun Çalışma
1. İş önlüğünü giydiniz mi?
2. Çalışma alanını tertipli-düzenli kullandınız mı?
3. Uygun takımları kullandınız mı?
4. Zamanı iyi kullandınız mı?
DEĞERLENDİRME
Yapılan değerlendirme sonunda işinizin eksik yönlerini bir daha gözden geçiriniz.
Olumsuz cevaplarınız çok ve kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz.
Bütün cevaplarınız evet ise öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır.
Öğretmeninizle iletişime geçiniz.
Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Diğer modüle geçebilirsiniz.
36

41. CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
DOĞRU YANLIŞ TEST
1 D
2 Y
3 D
4 D
5 Y
ÇOKTAN SEÇMELİ
TEST
1 C
2 D
3 B
4 C
5 D
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 C
3 B
4 A
5 C
6 B
7 A
8 D
9 B
10 D
Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.
37

42. KAYNAKÇA
KAYNAKLAR
 KÜÇÜKÇALI Makine. Y. Mühendisi Rüknettin, Sıhhi Tesisat, Isısan
Çalışmaları Nu:147, İstanbul, 1997.
 KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi iş ve İşlem Yaprakları 11.Sınıf, Devlet
Kitapları Müdürlüğü Matbaası, İstanbul, 2004.
 SIDAL Dr. Cavit, Etem Sait ÖZ, Sıhhi Tesisat ve Isıtma Bölümü Bilgi –
İşlem – İş Yaprakları Sınıf II, GÜTEF Matbaası, Ankara, 1987.
 SIDAL Y.Dr. Cavit, Etem Sait ÖZ, Yapıda Sıhhi Tesisat, Emel Matbaacılık,
Ankara, 1984.
 TMMOB Makine Mühendisler Odası, Sıhhi Tesisat Proje Hazırlama Teknik
Esasları Yayın Nu: 122, İstanbul, 1987.
38