Je computer wordt traag, programma’s werken niet meer zoals het hoort en internetten is een crime. Wij hebben een oplossing: leg de computer op de pijnbank en achterhaal de oorzaak. Dan kun je het probleem bij de wortels aanpakken. Zo meet je het volledige systeem door en achterhaal je de belangrijkste veroorzakers van ellende.

1. Stresstest voor de pc

2. Pc op de pijnbank
Je computer wordt traag, programma’s werken niet meer zoals het hoort en internetten is een crime. Wij
hebben een oplossing: leg de computer op de pijnbank en achterhaal de oorzaak. Dan kun je het probleem
bij de wortels aanpakken. Zo meet je het volledige systeem door en achterhaal je de belangrijkste
veroorzakers van ellende.

3. 01 benchmarksoftware
Tijdens deze workshop gaan we aan de slag met benchmarksoftware. Dat is software om een
systeem door te meten. We geven hiermee vaste scores aan computers en toepassingen. Die
scores kunnen we tussen systemen onderling vergelijken, maar ook binnen een bepaald type.
Wijkt de score van je videokaart sterk af binnen zijn klasse, dan is dat een teken dat er iets aan de
hand is.
Overigens los je niet alleen problemen op door grondig te meten met benchmarks, je hebt zo ook
het juiste gereedschap in handen om het maximale uit je systeem te halen. De gereedschappen
die wij gebruiken om haperende systemen te inspecteren, gebruiken we ook om nieuwe systemen
op snelheid te testen en gemodificeerde systemen op versnelling.
Benchmarksoftware komt in twee soorten. Vaak is het gratis software, soms is het betaald, maar
krijgen we een proefperiode van dertig dagen. Dat is voor de meeste thuissystemen meer dan
voldoende. De gratis versies, aangevuld met proefversies levert voor thuis voldoende
functionaliteit op.

4. 02 Externe problemen uitsluiten
Voor u gaat testen, is het noodzakelijk zo veel mogelijk externe problemen uit te sluiten. Koppel
daarom bij een computer met kuren altijd tijdelijk alle usb-apparatuur los, zorg dat er geen optische
schijf meer in de speler zit en haal card-readers en andere apparaten leeg. Door externe factoren
uit te sluiten, voorkom je dat je een avond uw systeem doormeet, terwijl het probleem bij de printer
ligt.
De belangrijkste stap die je moet nemen voor je aan de slag gaat, is het draaien van een back-up.
Zo lang het systeem je nog bij de bestanden laat, heb je kans om reservekopieën te maken. Mocht
het testen de laatste klap zijn die de computer nog kon hebben, dan heb je in ieder geval je
informatie nog achter de hand. Vergeet niet om na het maken van de back-up de gemaakte back-
up ook te testen. Je wil niet bij de groep mensen horen die bij het terugzetten van de back-up pas
problemen met de bestanden ontdekt.

5. 03 PassMark draaien
We beginnen onze zoektocht naar de oorzaak van problemen met het draaien van de Perfomance
Test-benchmark van PassMark (www.passmark.com). Haal de evaluatieversie op de website op
en installeer deze op de computer.
Om de benchmark zo zuiver mogelijk te laten meten, dient je tijdens het draaien van de tests de
computer niet te gebruiken. Laat bij voorkeur ook geen overbodige software in de achtergrond
lopen (denk aan een torrent- of mailclient). Als bepaalde software niet (makkelijk) uitgezet kan
worden, zorg dan dat deze bij iedere test draait, je voorkomt zo dat de metingen door die software
beïnvloed worden.
In het basisscherm van PassMark kunnen we met de knop Show All direct informatie over de
computer achterhalen, zoals het typenummer van moederbord, videokaart en processor. Dat is
praktische informatie als je op zoek moet naar stuurprogramma’s. Om de eerste test te draaien,
plaatsen we een gevulde cd of dvd in de speler en klikken we op Run Benchmark.

6. 04 PassMark interpreteren
Afhankelijk van het systeem heeft PassMark rond de vijf minuten nodig om de tests uit te voeren.
Aan het einde krijg je een gemiddelde score voor de computer die uitgesplitst wordt naar de
verschillende onderdelen. Hoe hoger deze score is, hoe sneller uw computer, dat betekent niet dat
een lage score automatisch slecht nieuws is.
Om de computer te vergelijken met andere machines ga je naar Compare Results. Door te
kiezen voor Download additional baseline files kun je de selectie naar smaak uitbreiden. Om
jouw eigen machine eerlijk te kunnen vergelijken is de optie Find Same CPU+Videocard een
goede keuze.
Wijkt de score van de machine ten opzichte van vergelijkbare systemen erg af, kijk dan eerst of de
andere hardware ook overeen komt. Is dat niet het geval, dan weet je met welke upgrade uw
machine sneller wordt. Is de hardware gelijk, maak dan een image van uw machine en herhaal de
test op een kaal systeem. Scoor je dan beduidend hoger, dan zit je probleem in de geïnstalleerde
software. Blijft de score laag, dan heb je een probleem met de koeling, een verkeerde BIOS-
instelling, verkeerd aangesloten onderdelen of een defect in uw systeem.

7. 05 De logboeken van Windows gebruiken
Wat weinig mensen weten, is dat er in Windows 7 een uitgebreide informatiemodule zit. Dit is
wellicht geen benchmark, maar voor het doorgronden van problemen zijn de
Gebeurtenislogboeken een onmisbaar stuk gereedschap. Je opent de interface via Start /
Configuratiescherm. Zoek vervolgens op log en kies dan voor Gebeurtenislogboeken
weergeven.
In de gebeurtenislogboeken slaat Windows alle meldingen op die tijdens start en gebruik
gegenereerd worden. Andere applicaties kunnen ook van deze omgeving gebruikmaken om
meldingen op te slaan. Dit resulteert in een brei van gegevens waar op het eerste gezicht met
moeite iets van te maken is. Gelukkig zijn er filters ingebouwd om iets met de informatie te doen.

8. 06 Opstartsnelheid meten
We gaan de starttijden van Windows controleren met behulp van zelfgemaakte filters. Ga naar het
menu Actie en kies voor Aangepaste weergave maken. Zet in het menu dat nu verschijnt een
vinkje voor alle onderdelen bij Niveau. Selecteer in het keuzemenu bij Op logboek de vermelding
Logboeken Toepassingen en Services / Microsoft / Windows / Diagnostics-Performance /
Operational. Zet als Gebeurtenis-id het nummer 100 neer. Klik vervolgens op OK en sla in het
volgende venster deze filter op als starttijd.
Maak daarna een tweede filter aan met dezelfde instellingen als starttijd, maar vul bij deze bij
Gebeurtenis-id 101-110 in. Sla deze filter op als startvertraging.
Nu staan onder aangepaste weergave zowel starttijd als startvertraging. Bij starttijd krijg je alle
keren te zien dat de computer gestart is sinds de installatie van Windows (of sinds de laatste keer
dat u alle logboeken heeft laten opruimen door schoonmaaksoftware). Onder Algemeen staat de
duur van het opstarten. Klik je op Details dan vind je onder EventData onder meer een
vermelding van MainPathBootTime en BootPostBootTime. De eerste melding is de tijd in
milliseconde die nodig was om Windows vanaf het geanimeerde logo tot aan het inlogvenster te
starten. De tweede tijd is de tijd die nodig was om Windows vanaf inlog naar volledig gebruiksklaar
te krijgen.

9. 07 Sneller starten
Als je je afvraagt wat de computer vertraagt, kan je naar de filter startvertraging gaan die we net
gemaakt hebben. Hier staat een lijst van alle toepassingen die bij start van de computer langer
nodig hadden dan verwacht met daarbij een vermelding van de vertraging. Door deze lijst na te
lopen, kun je zien wat problemen geeft en er direct iets aan doen.
De logboeken van Windows in combinatie met de juiste filters zijn van onschatbare waarde als je
problemen op het systeem wilt achterhalen. Eén van de lastige punten daarbij is achterhalen
welke gebeurtenis-id (event-id) bij welke actie hoort. Aangezien programmeurs vrij zijn om zelf id’s
te bedenken voor hun applicaties, is er geen uitgebreide lijst te vinden met standaard codes per
onderdeel. Als je op zoek bent naar specifieke id’s kun je op www.eventid.net zoeken.

10. 08 Netwerk testen
Als je de basistest van PassMark op je systeem rond hebt, dan kan je overstappen naar de
geavanceerde tests. Als eerste gaan we onze netwerksnelheid doormeten. Deze test vind je bij
Advanced / Networking. Om de netwerktest uit te voeren, heb je een tweede computer nodig die
op het netwerk is aangesloten.
Zet op de te testen machine de Mode op Client en voer bij Host het ip-adres in van de tweede
machine. Op de tweede machine laat je de Mode op Server staan en kun je gewoon op Go
klikken. Klik vervolgens op de andere machine ook op Go. Vergeet na het starten niet om op beide
machines de Windows Firewall toestemming te geven om over het netwerk te zenden.
In de standaardopzet stuurt de test twintig seconden gegevens en krijg je vervolgens onderin
beeld de gemiddelde zendsnelheid te zien. Je kunt de test eventueel nog herhalen voor udp-
modus en voor pakketten met andere omvang.

11. 09 Netwerk verbeteren
Als de snelheid beduidend laag is, herhaal de test dan eens met een crosslink-kabel van goede
kwaliteit. Dat is een netwerkkabel waarmee je twee machines zonder tussenkomst van een
switch/router op elkaar aan kunt sluiten. Valt de snelheid nog steeds tegen, controleer dan de
stuurprogramma’s van de netwerkkaart en kijk of er geen software draait die belasting op het
netwerk legt (bijvoorbeeld een torrent-client die nog steeds de downloads van de laatste drie jaar
deelt met de wereld).
Verbetert de snelheid beduidend als je de computers direct koppelt, loop dan de netwerkkabels na
op defecten en vervang deze indien noodzakelijk. Is ook hier geen winst mee te halen, ga dan na
of de router van nieuwe firmware te voorzien is of vervang dit toestel.
Gebruik je een draadloos netwerk en is het traag? Test dan eerst de netwerksnelheid met kabels
om problemen met software uit te sluiten. Vernieuw de stuurprogramma’s van de draadloze
netwerkkaart en ga na of er geen blokkades of mogelijke stoorzenders zijn. Probeer ook de
antennes van je router op andere standen te zetten. Herhaal tussentijds de meting tot het
probleem is opgelost.

12. 10 Internet testen
Velen klagen over de snelheid van internet, maar slechts weinigen kunnen duiden hoe veel het
internet te traag is. Dat komt omdat internet lastig te testen is en omdat resultaten van tests erg
lastig te duiden zijn. Zodra je voorbij de computers van je provider komt (bijna altijd, op het halen
van mail en nieuwsgroepen bij de provider na) ben je afhankelijk van alle tussenstations waar de
datapakketten langs moeten. De snelheid wordt dan niet alleen door de computer en het netwerk
bepaald.
Toch zijn er een paar tests waarmee je in ieder geval cijfers kunt geven aan de snelheid. Voor
Nederland kun je vrij vlot op www.speedtest.nl een meting laten uitvoeren van de up- en
downloadsnelheid. Internationaal weet www.testinternetspeed.org een vrij mooie grafische
weergave te geven van de resultaten.

13. 11 Internet verbeteren
Beide metingen zijn momentopnamen, terwijl je om een eerlijk beeld te krijgen verspreid over een
periode meerdere metingen per dag moet doen. Daar biedt de toepassing Nuria van IPing
Research uitkomst. Je installeert deze toepassing op de pc en er wordt automatisch op meerdere
momenten gemeten. Die metingen deel je anoniem met Nuria. Nuria gebruikt die metingen om je
informatie te geven over de snelheid van de verbinding ten opzichte van andere klanten bij jouw
provider en van mensen met een vergelijkbaar abonnement.
Als de score in negatieve zin afwijkt van die van andere klanten van dezelfde provider, controleer
dan eerst of er geen downloads aan staan, oude torrents die blijven uploaden en andere
ongewenste netwerkactiviteit is. Controleer daarna de kabels van het netwerk en uiteindelijk de
router. Treedt de traagheid van de verbinding alleen op bij bepaalde diensten, dan kun je via een
website als www.canyouseeme.org zien of de benodigde poorten voor de verbinding wel open
staan. Sluit je firewall de poorten van bijvoorbeeld bittorrent-verkeer af, dan heeft dat een directe
invloed op de downloadsnelheid.
Als jouw eigen netwerk geen problemen geeft, dan is er weinig dat je aan de externe snelheid kunt
doen, op klagen bij de provider of overstappen naar een concurrent na.

14. 12 Stabiliteit testen
Sommige computers zijn niet zo zeer langzaam als wel onbetrouwbaar. Niets is zo lastig te
achterhalen als de oorzaak van een onstabiele computer, juist omdat die machine niet op een
voorspelbaar moment onderuit gaat. BurnInTest biedt voor deze gevallen uitkomst en geeft gelijk
een handvat om te testen of onze computer alles aan kan wat we erop af sturen. Met BurnInTest
belasten we de computer extreem. Dat is handig als we na een upgrade willen testen of de
computer nog stabiel draait en daarom ook handig om op onstabiele machines de zwaktes naar
voren te laten komen. Maak voor je met deze toepassing aan de slag gaat zeker een back-up van
de computer.
Download via www.passmark.com en installeer BurnInTest. Plaats daarna een gevulde cd of dvd
in iedere beschikbare speler: gebruik voor virtuele drives eventueel een iso-bestand. BurnInTest
laat alle beschikbare spelers tijdens het testen draaien en laat de computer zakken als een speler
geen schijf bevat.
Voor fouten tijden het testen van de betrouwbaarheid van geheugen, cpu en harde schijf heeft
BurnInTest een aantal standaard foutmeldingen beschikbaar. Je kunt die in de hulpbestanden
nalezen en gebruiken als leidraad om problemen op te lossen.

15. 13 Temperatuur controleren
Een belangrijk tabblad om na de test te bekijken is de Temperature. Hier kun je het
temperatuurverloop van de hardware zien tijdens de test. Zo zie je welk onderdeel oververhit raakt
en na hoe veel tijd dit gebeurt. Gewapend met deze informatie kun je slecht functionerende (of
slecht geplaatste) ventilatoren in het systeem vinden.
Als de computer blijft crashen op BurnInTest, maak dan gebruik van de Quick Tests-optie om de
tests één voor één te draaien. Zo kun je achterhalen op welke onderdelen de computer vastloopt.
Als dit de grafische onderdelen zijn, controleer dan in ieder geval of je geen nieuwe
stuurprogramma’s voor de videokaart moet downloaden. Dit is een veelvoorkomende bron van
problemen.
Zijn het werkelijk onregelmatige crashes en varieert ook de foutmelding? Dan is het altijd een
goede gok om eerst de voeding te controleren (is de voeding zwaar genoeg voor het systeem?) en
vervolgens het geheugen.

16. 14 Videokaart testen
Sinds de introductie van Aero en WDM in Windows is de videokaart niet alleen meer voor gamers:
hoewel zij natuurlijk de belangrijkste doelgroep blijven van de duurdere varianten. Of je een gamer
bent of niet is bij het oplossen van problemen niet relevant. Een strenge blik richting de videokaart
is altijd verstandig.
Om de videokaart eens grondig op prestaties door te meten, heb je een ruime keuze uit gratis
benchmarks. Vele daarvan maken gebruik van een computerspel. Met behulp van deze
benchmarks kun je eenvoudig achterhalen of de videokaart bij zware belasting schuldig is aan
systeemcrashes, krijg je duidelijk zicht of verbeteringen van de kaart zin hadden en kun je zien of
de videokaart vergelijkbaar presteert binnen zijn soort.

17. 15 Steam installeren
De eenvoudigste manier om enkele gangbare gratis gamebenchmarks te downloaden en
installeren is via de online winkel Steam, je downloadt die via www.steampowered.com. Installeer
binnen Steam vervolgens de demo’s van Crysis en Just Cause 2.
De benchmark van Just Cause 2 is de eenvoudigste. Start het spel en kies de optie Benchmark,
je kunt vervolgens uit drie benchmarks kiezen. Kies één benchmark naar smaak en laat deze
minstens twee minuten lopen voor je afsluit met Esc. Noteer de gegeven scores, verander dan de
instellingen van de videokaart, draai de benchmark opnieuw en kijk of er verschillen zijn. Om
eerlijk te vergelijken, dien je de benchmark steeds even lang te draaien en voor dezelfde
benchmark te kiezen.

18. 16 Testen met Crysis
Het spel Crysis is befaamd omdat de meeste computers het inmiddels vijf jaar oude spel nog
steeds niet op zijn maximumstand aankunnen. Zoek na download van de demo op Google naar
het Crysis Benchmark Tool en download deze om de benchmark te kunnen bedienen.
In de interface van de Crysis Benchmark Tool kun je tot in detail instellen hoe de benchmark
gedraaid dient te worden en welke opties allemaal aan moeten staan. Voor een vergelijkende test
is vooral van belang dat je tussen de wijzigingen door dezelfde opties aanzet. Ga je voor een
stresstest, probeer dan eens alles op maximaal te zetten, kijk hoe de computer hapert dan wel
crasht, en haal vervolgens wat instellingen naar beneden tot je een uitvoerbare stresstest krijgt.
Bij problemen met de videokaart is het verstandig om eerst de stuurprogramma’s te updaten. Kijk
daarvoor niet alleen op de website van de fabrikant van de kaart, maar ook op die van de fabrikant
van de chipset (bijna altijd NVIDIA of AMD). Kijk hoeveel tijdsverschil er is tussen de datum
waarop de fabrikant nieuwe stuurprogramma’s heeft uitgebracht en waarop de chipsetmaker met
stuurprogramma’s is gekomen. Het loont om de nieuwste stuurprogramma’s te installeren, zelfs
als je geen gamer bent.

19. Deze workshop wordt je aangeboden in samenwerking met de redactie van
Computer!Totaal, het grootste computermagazine van de Benelux. Kijk voor meer
informatie over abonnementen op onderstaande url.
www.computertotaal.nl/abonneren
www.facebook.com/computertotaal
www.twitter.com/computertotaal

20. www.computertotaal.nl/abonneren